hinh te bao goc mon sinh hoc

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Tế bào gốc: The hard copy</b>

Làm khoa học có nghĩa là làm việc với các quy luật.
Tính lặp lại là một đặc thù của làm khoa học. Tuy nhiên
không phải ai cũng chưa từng nếm trải cảm giác phải có
"bàn tay vàng" và "ơn trên phù hộ" để có được kết quả
mong muốn. Bài viết sau chia xẻ kinh nghiệm đó.
Giải thích: cách chơi chữ của người viết, the hard copy
<i>là bản in, nhưng cũng có nghĩa là một cái gì đó khó lặp </i>
<i>lại.</i>

Tám năm trước, một nhóm các nhà khoa học ở Canada và Ý đã xuất bản một bài báo khó
tin trên tạp chí Science. Ngun liệu của họ là tế bào gốc thần kinh chuột, loại tế bào đã
được lập trình để chỉ có thể biệt hóa thành mơ não. Vào lúc đó học thuyết hiện hành cho
rằng những tế bào như vậy, tức những tế bào đã phát triển theo một hướng định sẵn
khơng thể đổi hướng biệt hóa để tạo ra những loại tế bào khác. Bài báo đăng trên tạp chí
Science lúc đó đã thực sự thách thức quan điểm này. Nhóm nghiên cứu đã ghép các tế
bào gốc này vào những con chuột đã bị rút hết tủy. Và thật kỳ diệu, một phép màu dường
như đã xảy ra: các tế bào gốc này thay đổi số phận của chúng và biến thành các tế bào
gốc tạo máu, những loại tế bào thường chỉ có ở tủy xương và là nguồn sản sinh ra hồng
cầu và các tế bào miễn dịch khác. Bài báo đã được đặt một cái tựa rất khiêu khích ‘Biến
não thành máu’. Nó là một phần của làn sóng các nghiên cứu công bố tồn tại hiện tượng
chuyển hướng biệt hóa và điều đó gợi ý việc có khả năng tạo ra các mô thay thế mà
không cần phải hủy phơi để lấy tế bào gốc phơi.

Một nhóm nghiên cứu khác đã phải mất đến hơn hai năm làm việc cật lực và cần mẫn để
chứng tỏ rằng bài báo của tạp chí Science khơng hứa hẹn như nó đã từng tỏ ra. Nhóm này
đã cố lặp lại thí nghiệm trên bằng cách đưa tế bào gốc thần kinh vào 128 con chuột cũng
đã bị rút tủy. Nhưng sau một q trình phân tích cặn kẽ đến từng ngóc ngách họ vẫn
khơng thấy được những tế bào gốc này biến đổi thành các tế bào gốc tạo máu. Họ kết
luận rằng tế bào đôi khi cũng có thể chuyển hướng biệt hóa, nhưng điều này chỉ xảy ra do

những biến đổi di truyền được tích lũy sau một thời gian dài được ni trong dĩa Petri.
Các tác giả của bài báo kia không đồng ý với kết luận này, và cho đến nay vẫn chưa có sự
nhất trí chung về việc liệu hiện tượng trên có có ý nghĩa thực tiễn trong y học hay không.

<b>Tiếng tăm bị đe dọa</b>

Cuộc tranh cãi ‘biến não thành máu’ làm nổi rõ một vấn đề thường gặp hơn trong lĩnh
vực nghiên cứu tế bào gốc trưởng thành: đó là nhiều nhóm nghiên cứu đã rất vất vả để lặp
lại những thí nghiệm ‘có vẻ như đầy triền vọng’ của các nhóm nghiên cứu khác. Lặp lại
Tế bào MAPCs tiêm vào phôi

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

thí nghiệm là một phần quan trọng và rất tốn cơng sức của một q trình làm khoa học và
điều này lại đặc biệt rắc rối trong lĩnh vực này vì những giới hạn xung quanh việc sử
dụng tế bào gốc, sự thiếu kinh nghiệm của người làm nghiên cứu và những khó khăn về
mặt kỹ thuật. Nhiều nhà khoa học cảm thấy những vấn đề này đang làm cản trở sự phát
triển và gây tác hại đến tiếng tăm của lĩnh vực này. “Tổn hại chung đến lĩnh vực này là
rất lớn”, Naohiro Terada, một nhà nghiên cứu tế bào gốc ở ĐH Florida Gainesville nói.
“Nếu chúng ta tiếp tục cơng bố theo kiểu ‘quảng cáo’, rốt cục sẽ chẳng ai tin tưởng vào
những người nghiên cứu tế bào gốc nữa”.

Vấn đề lặp lại kết quả thí nghiệm gần đây nhất lại thu hút được sự chú ý của báo giới vì
lại có sự quan tâm mới đến bài báo trên tạp chí Nature vào năm 2000 của nhóm nghiên
cứu Catherine Verfaillie ở ĐH Minnesota, Minneapolis. Sau khi nuôi cấy tế bào tủy
xương chuột trong nhiều tháng, nhóm này đã cơng bố họ có thể tuyển ra được một nhóm
các tế bào phi thường mà họ đặt tên là các tế bào tiền biệt hóa trưởng thành đa năng
(MAPCs-multipotent adult progenitor cells). Khi họ tiêm các tế bào này vào phôi chuột
đang phát triển và nghiên cứu chuột khảm được sinh ra từ thí nghiệm này, các tế bào
MAPC dường như góp phần vào tất cả các loại tế bào trong cơ thể, bao gồm não, tim, tủy
xương, da, máu và phổi. Bài báo này và một số bài báo khác gợi ý khả năng có thể dùng
MAPCs trong việc tái tạo và sữa chữa cơ quan. Bài báo này đã tạo ra một không khí hào

hứng trong lĩnh vực nghiên cứu này vì chưa từng có tế bào gốc trưởng thành nào được
phát hiện là có khả năng tái tạo ra nhiều loại tế bào như vậy, một khả năng gần như
khơng kém gì tế bào gốc phơi.

Tuy nhiên kể từ sau khi cơng bố, kết quả của nhóm Verfaillie tỏ ra cực kỳ khó lặp lại,
mặc dù một số nhóm đã lặp lại thành cơng một phần nào đó. Vào đầu năm nay, sau khi đã
dành nhiều năm để học cách nghiên cứu tế bào MAPCs, Scott Dylla, một postdoc từng
làm việc ở lab của Irving Weissman tại ĐH Stanford đã có thể dùng MAPCs để biệt hóa
thành tế bào gốc tạo máu ở chuột. Nhưng mặc dù đã có nhiều nhóm cố gắng, chưa có một
nhóm nào thành cơng trong việc lặp lại kết quả cốt lõi của cơng trình của Verfaillie –
tiêm tế bào MAPCs vào phôi để tạo ra tất các các loại tế bào chính trong cơ thể. “Tơi
chưa thấy một số liệu thuyết phục nào chứng tỏ có ai đó đã lặp lại thành cơng thí nghiệm
chuột khảm kia, vì vậy tơi khơng cho rằng phần này của cơng trình thực sự là đúng”,
Rudofl Jaenisch ở Viện Whitehead ở Cambridge, Masachusetts nói. Nhóm của ơng cũng
đã cố gắng nhưng không thành công trong việc lặp lại thí nghiệm trên.

<i>Những con chuột khảm trong thí nghiệm của Verfaillie rất khó lặp lại</i>

<b>Hạn chế về việc tiếp cận nguồn tế bào</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

tôi không thể chấp nhận điều đó”, Orkin nói. Nói rộng ra, nhiều nhà nghiên cứu đơi khi
khơng thể tiếp cận những dịng tế bào gốc vì sự cạnh tranh giữa các lab và vì các tế bào
này có thể có giá trị thương mại. Chính vì vậy việc có được các dịng tế bào gốc mong
muốn có thể bị giới hạn.

Một phần đáng kể của vấn đề nằm ở chỗ phương pháp luận để làm việc với các tế bào
này vẫn đang trong quá trình định hình, Paul Simmons ở ĐH Texas, Houston, cũng là
một trong số những người đã cố gắng lặp lại thí nghiệm đó nhưng vơ vọng cho biết. “Cho
đến nay đã có hàng loạt các thay đổi về điều kiện để có thể lặp lại thí nghiệm trên” ơng
phàn nàn. Ví dụ, nghiên cứu về sau của Verfaillie cho thấy các tế bào MAPCs phát triển

tốt hơn trong điều kiện ít ooxxy và tốt nhất là thu chúng từ các con chuột đang cịn non.
“Phương pháp là tất cả, nhưng chính những chi tiết mới làm ta ‘đau đầu’” Simmon, giám
đốc của Hiệp hội Nghiên cứu Tế bào gốc nhận xét. “Phần phương pháp trong các bài báo
thực sự cần phải có đủ tất cả những chi tiết trong protocol”. Nhưng các nhà khoa học lại
cảm thấy rằng họ buộc phải lược bớt phần phương pháp để có thể chèn thêm càng nhiều
số liệu càng tốt vào những bài báo đăng trên các tạp chí uy tín, vốn rất bị hạn chế về số
trang. Và Verfaillie khẳng định rằng những cải thiện trong điều kiện nuôi cấy đã được
bàn luận tại các cuộc hội thảo và đã được cơng bố.

Tình hình xung quanh bài báo của Verfaillie trở nên tăm tối hơn vào tháng trước khi
những chất vấn về những hình ảnh xài lại trong bài báo đăng trên Nature và một bài khác
đăng trên tạp chí Experimental Hematology đã khiến ĐH Minnesota triệu tập một cuộc
điều tra về nghiên cứu của bà. Cuộc điều tra này đã phát hiện ra rằng một số quy trình
của bà có vấn đề. Verfaillie đã từng khẳng định những hình ảnh sử dụng lại đó là một sự
nhầm lẫn đáng tiếc. Và các nhà khoa học khác cũng không cho rằng bà đã giả mạo kết
quả. Thực tế Verfaillie, hiện đang làm việc tại ĐH Catholic Leuven, Bỉ luôn nổi tiếng là
một nhà nghiên cứu cẩn thận. Verfaillie nói rằng trong bài báo Nature đó nhóm bà đã đưa
ra một số giả thích có thể cho những con chuột khảm đó và khẳng định rằng kết luận của
mình vẫn có giá trị. Tuy nhiên bà thừa nhận rằng lỗi dùng lại ảnh trong cơng trình nghiên
cứu đó có thể đã gây ra sự hoang mang trong giới nghiên cứu tế bào gốc trưởng thành:
“Chúng tôi đã phạm sai lầm mà tôi là người phải chịu trách nhiệm, và chúng tơi đã làm
tất cả những gì có thể để báo động cho cộng đồng nghiên cứu về những lỗi lầm này”
Verfaillie đã viết như vậy trong một email gửi cho Nature. Sự hoang mang này có vẻ như
vẫn tiếp tục: tuần vừa rồi lại có những chất vấn mới về những hình ảnh copy lại trong
những cơng trình khác ở lab của Verfaillie.

<b>Thiếu kinh nghiệm</b>

Các vấn đề về kỹ thuật đã khiến cho nhiều nỗ lực lặp lại các thí nghiệm tế bào gốc thất
bại. Cách tốt nhất để tách và làm việc với các dòng tế bào gốc lại chỉ vừa mới được tìm

ra, và chính tính chất của các tế bào gốc, thường xuyên phân chia và biến đổi khiến cho
việc thu nhận và duy trì đúng quần tế bào gốc ban đầu trở nên rất khó khăn.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

sau đó, một nhóm nghiên cứu khác đã phản bác, cho rằng họ không thể thu được loại tế
bào như vậy từ tủy xương. Krause nói rằng mặc dù một số nhóm đã làm giống như một
số phần của cơng trình của bà, nhưng một số nhóm khác đã khơng làm giống như vậy, và
điều quan trọng đối với bà là tìm ra lý do tại sao. Có lẽ lý do chính là các lab khác nhau
sử dụng các kỹ thuật khác nhau, vì vậy họ đã tách được các quần thể các tế bào gốc sơ
cấp hơi khác nhau một chút, Krause nhận định.

Cùng trong năm đó, hai nhóm nghiên cứu khác đã chứng minh được rằng kết quả như của
Krause có thể giải thích được bằng hiện tượng hợp nhất tế bào, trong đó các tế bào gốc
dường như đã chuyển hướng biệt hóa thực tế là đã hợp nhất với các tế bào khác. Các thí
nghiệm về hợp nhất tế bào đã giúp phủ nhận sự ý tưởng chuyển hướng biệt hóa, vốn đã
trở nên cấm kỵ trong giới những nhà nghiên cứu tế bào gốc nghiêm túc nhất. Krause cho
biết nhóm của bà đang tiến hành các thí nghiệm để làm rõ xem hiện tượng hợp nhất tế
bào góp bao nhiêu phần vào kết quả đã cơng bố.

Thiếu kinh nghiệm là một vấn đề khác trong lĩnh vực nghiên cứu tế bào gốc, vốn hấp dẫn
các nhà nghiên cứu mới vì tiếng tăm nóng hổi của nó. Điều này đặc biệt là một vấn đề
trong các nghiên cứu chuyển hướng biệt hóa, Sean Morrison tại ĐH Michigan, Ann
Arbor cho biết. Một số có thể phạm những sai lầm đáng tiếc vì mới bắt tay vào nghiên
cứu. Một số khác có thể rất cẩu thả. “Trong một số trường hợp một số người với tư tưởng
muốn ‘nhanh nổi tiếng’ và thường quan tâm nhiều đến việc đăng bài trên các tạp chí uy
tín hơn là tìm ra câu trả lời đúng”, ơng nhận xét.

</div>

<!--links-->