Ảnh hưởng của dự án phát triển quy mô nhỏ đến một số thay đổi trong gia đình và cộng đồng dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc Việt Nam - Nguyễn Đức Chiện

Xã h i h c, s 1 - 2009

71

NH H
NG C A D ÁN QUY MÔ NH
N
I S NG GIA ÌNH VÀ XÃ H I C NG
NG
DÂN T C THI U S MI N NÚI B C VI T NAM
NGUY N

C CHI N

D án “Khuy n khích phát tri n nông lâm và phát tri n c s h t ng d a vào
c ng đ ng huy n V n Quan, t nh L ng S n” đ c tri n khai trong vòng 3 n m, t
tháng 7/2005 đ n tháng 6/2007. Do Trung tâm Phát tri n Kinh t Xã h i và Môi tr ng
C ng đ ng (CSEED) ph i h p v i UBND huy n V n Quan tri n khai v i s tài tr c a
t ch c CARITAS Th y S . D án đ c tri n khai t i 4 thôn: B n Th ng, B n H (xã
Phú M ); Nà R ng, Nà Lùng (xã Vi t Yên) c a huy n V n Quan, t nh L ng S n v i
m c đích c i thi n đi u ki n kinh t xã h i c a c ng đ ng dân t c thi u s
các xã d
án tri n khai, trên c s đó s ti p t c m r ng d án h tr ra các c ng đ ng các dân
t c thi u s khác thu c huy n V n Quan, t nh L ng S n. Các ho t đ ng chính c a d
án là: t ch c các khoá t p hu n v k thu t s n xu t nông lâm nghi p, nâng c p c s
h t ng (làm đ ng liên thơn/xóm, xây d ng nhà sinh ho t c ng đ ng...), h tr v n
vay cho các h gia đình nghèo phát tri n s n xu t. K t qu c a đ t đánh giá cu i d án
(tháng 3/2008) cho th y, d án đã có nh ng tác đ ng tích c c làm thay đ i đi u ki n
s ng c a ng i dân trong vùng d án.
Trong khuôn kh bài vi t này, tác gi ch đ c p t i s thay đ i v c c u vi c làm
trong gia đình; mơ hình phân cơng lao đ ng, đóng góp thu nh p và tham gia vào các quy t

đ nh c a v và ch ng trong gia đình; nh h ng c a Qu tín d ng d án đ n m t s thay đ i
trong đ i s ng gia đình và s tham gia xã h i c a các nhóm xã h i trong vùng d án.
1. K t qu nghiên c u
1.1. C c u vi c làm trong gia đình
K t qu kh o sát cho th y, d án đã có nh ng tác đ ng tích c c t i s thay đ i c c u
vi c làm c a các h gia đình. Tr c n m 2005, các h gia đình c a 4 thôn tri n khai d án
s n xu t v i quy mô nh l , do thi u n c t i nên di n tích đ t canh tác c a h gia đình r t
ít, c c u và s l ng v t nuôi trong gia đình r t ít. Bên c nh đó, các h gia đình s n xu t
theo kinh nghi m và t p t c lâu đ i nên không t o nhi u vi c làm cho h gia đình.
T n m 2005, cùng v i s tri n khai các ho t đ ng c a d án thì c c u, quy mơ
s n xu t c a h gia đình t ng b c m r ng và đa d ng h n tr c. Quy mơ ch n ni
c a các h gia đình đã đ c m r ng. Trung bình m i h nuôi t 2 con l n, trâu tr
lên, th m chí có h ni t 10 đ n 20 con. Quy mô đàn gia c m, đàn ong c a các h gia
đình c ng m r ng h n. i u quan tr ng là ho t đ ng ch n nuôi đã đ c ng i dân
th c hi n v i m c đích l i nhu n kinh t , coi đó là th ng ph m c a h gia đình bán ra
B n quy n thu c vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


72

nh h

ng c a d án quy mô nh đ n đ i s ng gia đình và...

th tr ng. T khi có đ p thu l i cung c p đ n c t i cho s n xu t, ng i dân đã
ti n hành làm 2 v lúa/n m. Bên c nh đó, ng i dân cịn t n d ng nh ng khu đ t đ i
b hoang đ tr ng cây n qu (cây m n), và cây lâm nghi p l y g nh : keo và b ch
đàn. S m r ng v quy mô và c c u ho t đ ng s n xu t tr ng tr t, ch n nuôi theo
h ng này đã t o đi u ki n cho h gia đình có c c u vi c làm đa d ng h n và góp
ph n đ m b o cung c p vi c làm cho các thành viên trong h gia đình. K t qu th o

lu n nhóm n , thơn Nà R ng, xã Vi t Yên cho bi t “T khi có đ p ch a n c t i
ru ng ng i dân r t ph n kh i vì đã làm đ c 2 v lúa/n m, t o đ c nhi u vi c làm
cho bà con. Không nh tr c đây, ph n l n di n tích lúa thơn Nà R ng ch làm
đ c 1 v vì thi u n c t i, dân khơng có vi c làm”.
M c dù quy mơ s n xu t và c c u vi c làm đ c m r ng h n, nh ng do s c ép
dân s trong đ tu i lao đ ng ngày càng t ng, d n đ n tình tr ng d th a lao đ ng,
thi u vi c làm đang ngày càng tr thành v n đ nóng b ng c a ng i dân trong vùng
d án. Ch t ch H i Ph n xã Vi t Yên cho bi t “T i b n Na R ng và Na Nùng, c
tính có kho ng 10% lao đ ng thanh niên đang đi làm các thành ph l n nh Hà N i,
thành ph H Chí Minh và Bình D ng. Trong s lao đ ng đi làm n xa, ph n l n là
nhóm có h c v n và s c kh e”.
Nhóm thanh niên này thoát ly kh i quê h ng v i m c đích tìm đ c vi c làm,
có ti n đ g i v h tr gia đình. Nh ng th c t thu nh p c a h r t th p và ph i t
trang tr i các chi phí c a b n thân nên vi c h tr cho gia đình là r t h n ch . Bên c nh
đó, nhóm thanh niên này còn ph i đ i m t v i nhi u v n đ xã h i khác nh : s c kh e,
các t n n xã h i, b nh h ng b i l i s ng theo chi u h ng không t t. M c dù, cu c
s ng thành ph b p bênh, không n đ nh nh ng h v n khơng có d đ nh tr v quê
h ng ti p t c k nghi p ngh nông truy n th ng c a cha m . N u hi n t ng di c
ti p t c t ng m nh trong th i gian t i s có nh ng nh h ng tiêu c c t i vùng d án
nh : già hóa lao đ ng, thi u l c l ng lao đ ng có s c kho và h c v n cao. i u này
s nh h ng đ n ch ng trình chuy n giao khoa h c k thu t m i vào c ng đ ng.
1.2. M t s thay đ i trong quan h v ch ng v phân công lao đ ng và ho t
đ ng xã h i
Các nhà dân t c h c cho r ng s p x p đ i s ng gia đình ng i Tày, Nùng b nh
h ng m nh b i v n hóa Nho giáo. Nam gi i/ng i ch ng th ng có đ a v cao trong
gia đình, do đó mơ hình phân cơng lao đ ng trong gia đình th hi n s thiên l ch gi i
nh : trong s n xu t nông nghi p, nam gi i ch y u tham gia khâu làm đ t, cịn các
cơng đo n cịn l i nh gieo tr ng, ch m sóc, thu ho ch do ph n th c hi n. Bên c nh
đó, ng i ph n cịn ph i đ m nh n cơng vi c n i tr và ch m sóc con cái. Các vi c
nam gi i tham gia nhi u liên quan đ n quan h xã h i bên ngoài gia đình: tham d c i

xin, ma chay, h p thôn, và tham gia vào các ho t đ ng xã h i c a đ a ph ng.
Thông qua mơ hình phân cơng lao đ ng có th th y, ng

i ph n ph i đ m nh n

B n quy n thu c vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Nguy n

c Chi n

73

nhi u vi c h n nam gi i. H đ m nh n hai vai trò hay nói cách khác “vai trị kép”
trong gia đình, v a là nhân v t chính trong ho t đ ng s n xu t, v a là ng i n i tr và
ch m sóc gia đình. i u đáng quan tâm là, m c dù n gi i - ng i có vai trị l n trong
s n xu t, ch m sóc con cái và ng i già nh ng h không ph i là nhân v t có ti ng nói
và đ a ra quy t đ nh cu i cùng liên quan đ n ho t đ ng s n xu t và nuôi d y con cái.
Phân công lao đ ng trong s n xu t
K t qu kh o sát cho th y, mơ hình phân cơng lao đ ng trong s n xu t c a h gia
đình có s khác bi t tr c và sau d án: nam gi i tham gia chia s công vi c v i ph
n nhi u h n. ây là s ki n báo hi u xu h ng bình đ ng gi i s ti n tri n t t V n
Quan trong th i gian t i. B ng k t qu so sánh d i đây s ch rõ s thay đ i trong
phân công lao đ ng gi a nam và n .
B ng 1: Phân công lao đ ng gi a nam và n trong s n xu t tr
Tr

c d án
N

c và sau d án

Sau khi có d án
Lo i công
Nam
C hai
Nam
N
vi c
S
S
S
S
S
%
%
%
%
%
l ng
l ng
l ng
l ng
l ng
l
Làm đ t
46 56.1
16
19.5

20
24.4
28
38.9
9
12.5
Gieo tr ng
6
7.3
56
68.3
20
24.4
0
0
39
54.2
Ch m sóc
0
0
32
39.0
68
45.3
0
0
23
31.9
Thu ho ch
0

0
19
23.2
63
76.8
0
0
19
26.4
Tiêu th s n 3
3.7
43
52.4
36
43.9
0
0
31
43.1
ph m
Ch n nuôi
5
6.3
27
34.2
47
59.5
0
0
36

51.4
Phi
nông 0
0
4
28.6
10
71.4
nghi p

C hai
S
%
ng
35
48.6
33
45.8
49
68.1
53
73.6
41
56.9
34

48.6

Nam gi i c ng đã chia s công vi c gia đình v i ph n nhi u h n “Tr c đây
ông y u ng r u su t ngày, đ m c công vi c v con ph i làm h t. Tôi ph i d y t 3

gi sáng đ n u th c n cho l n, n u c m và đi ra ru ng. Con gái đi h c v ph i vào
r ng l y c i. Sau khi tham gia khóa t p hu n v gi i, ông y không th n a, đã bi t
giúp đ v con nhi u h n” (n 56 tu i, dân t c Nùng, h c v n 2/10, b n H , xã Phú
M ). Chính s chia s cơng vi c c a nam gi i đã giúp ng i ph n gi m b t đ c
cơng vi c, có nhi u th i gian ngh ng i h n “Tr c đây, ph n có r t nhi u thi t thòi,
hàng ngày ph i th c khuya d y s m làm l ng vi c nhà, làm ru ng n ng, ch m sóc
con cái. Nói chung là h ph i làm r t nhi u vi c. Tham gia vào l p t p hu n v gi i đã
giúp tôi hi u v trách nhi m c a ng i đàn ơng trong gia đình đ i v i v con. Là
ch ng mình ph i tham gia làm giúp v c các công vi c, không đ h th c khuy d y s m
n a” (Nam, 53 tu i, dân t c Nùng, b n H , xã Phú M ). Bên c nh đó, nam gi i c ng
đã chia s thông tin v i ng i ph n nh : ph n
đây ít ng i bi t ti ng Kinh nên
B n quy n thu c vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


74

nh h

ng c a d án quy mô nh đ n đ i s ng gia đình và...

khi nam gi i tham d các khoá t p hu n v đ u trao đ i l i v i v , và áp d ng nh ng
ki n th c đã h c vào th c t “Tôi không bi t ti ng Kinh nhi u nên ch ng đi t p hu n v
ch n nuôi. T p hu n v anh y có trao đ i v i v con nuôi theo cán b h ng d n. Anh
y t đi mua gi ng và th c n nuôi l n; h n n a, hàng ngày anh t n u cám, cho l n
n và d n chu ng” (N 54 tu i, dân t c Nùng, h c v n 1/10, b n Th ng, xã Phú M ).
Nh v y có th nói, các ho t đ ng c a d án đã có nh ng tác đ ng tích c c t i s
chuy n bi n trong phân công lao đ ng gia đình. Nam gi i đã tham gia chia s cơng vi c
nhi u h n v i thành viên gia đình, gi m b t cơng vi c cho ph n và tr em. i u này cho
th y đã có s ti n tri n v bình đ ng gi i trong các h gia đình vùng d án.

Chia s cơng vi c ngồi xã h i gi a v và ch ng
ra

Ti n tri n bình đ ng gi i không ch th hi n trong lao đ ng s n xu t mà còn di n
các ho t đ ng ngoài xã h i, chi ti t xem b ng k t qu d i đây:
B ng 2: Ng

i có quy n quy t đ nh cu i cùng nh ng công vi c c a gia đình
Tr

c n m 2005
Các quy t đ nh
Ng i
V
Ch ng
khác
Tr ng tr t
51.8 24.1
14.5
Ch n nuôi
47.0 32.5
14.5
Mua s m ti n nghi sinh 24.1 49.4
13.3
ho t
Xây, s a nhà c a,…
0
83.8
15.0
Chi tiêu hàng ngày

73.5 13.3
8.4
H c hành c a con
75.0 22.1
2.9
Hôn nhân c a con
0
22.1
72.1
Tham gia các ho t đ ng 34.9 28.9
6.0
d án
Tham gia các ho t đ ng 21.7 60.2
9.6
c ng đ ng
Nh ng công vi c liên 10.8 65.1
15.7
quan đ n h hàng
Quy t đ nh khác
0
0
0

T sau n m 2005
C
Ng i
V
Ch ng
hai
khác

9.6 42.2 28.9
8.4
6.0 37.3 37.3
14.5
13.3 25.3 42.2
8.4

C
hai
20.5
10.8
24.1

1.3
4.8
0
5.9
30.1

7.5
65.1
70.6
17.6
19.3

76.3
9.6
22.1
22.1
24.1

15.0
8.4
2.9
36.8
9.6

1.3
16.9
4.4
23.5
47.0

8.4

14.5

43.4

2.4

39.8

8.4

10.8

56.6

8.4

24.1

0

0

0

0

0

Nhìn vào b ng k t qu trên, chúng ta th y ph n l n các ho t đ ng đã có s bàn
b c, th o lu n gi a hai v ch ng nh : vi c quy t đ nh tham gia vào d án tr c n m
2005 có 30,1% c hai v ch ng cùng quy t đ nh nh ng sau n m 2005 t ng lên 47,0%;
ho c là vi c tham gia vào các ho t đ ng c a c ng đ ng tr c n m 2005 là 8.4% t ng
lên 39.8%; hay c hai tham gia công vi c liên quan đ n h hàng, tr c n m 2005 là
8.4% t ng lên 24.1%.
Nh v y là đã có s chuy n bi n đáng k trong vi c s p x p tham gia c a v và
B n quy n thu c vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Nguy n

c Chi n

75

ch ng vào công vi c liên quan đ n quan h xã h i c a gia đình. Bây gi , n

gi i/ng i v đã tham gia nhi u h n vào các công vi c xã h i mà tr c đây đ c coi
là lãnh đ a c a ng i ch ng/nam gi i. ây c ng là m t trong nh ng k t qu mà d án
đ t đ c trong vi c t o s bình đ ng gi i trong phân công công vi c quan h xã h i
c a gia đình.
M c dù, d án đã có nh ng k t qu đáng k nh v y, nh ng trên th c t , s b t
bình đ ng trong phân cơng lao đ ng v n còn t n t i m t s h gia đình. S b t bình
đ ng này t p trung nhóm nam gi i trung niên và cao tu i “Tôi v n đ s c kho đ
quy t đ nh m i vi c trong gia đình: lo i gi ng cây con, ch m sóc con cái, và mua bán
các đ dùng trong gia đình th nào do tôi là ng i quy t đ nh. Tôi có ý đ nh bàn giao
l i cho con trai nh ng nó ch a dám nh n. Con dâu t p hu n gi i v nhà khơng dám
nói đâu. Vì nó bi t tơi khơng ng h nam n bình đ ng nh v y. Tơi mu n duy trì n
n p tr t t gia đình nh ngày x a các c . Ph i làm th thì nó m i s và kính n mình,
khơng thi nó cãi náo mình. Con gái hay con dâu đi ra ngồi làm gì tơi khơng bi t,
nh ng khi v đ n gia đình ph i theo tr t t k c ng c a gia đình t tiên, khơng th
bình đ ng” (Nam, 69 tu i, dân t c Tày, b n Nà Nùng, xã Vi t Yên).
óng góp thu nh p c a v và ch ng và quy n quy t đ nh
Khi so sánh mô hình đóng góp thu nh p và cơng s c c a v và ch ng tr c và
sau d án, k t qu c ng cho th y có m t thay đ i đáng k . Ví d , t l v đóng v cơng
s c tr c 2005 là (37.3%), sau d án gi m xu ng (28.9%); t ng t nh v y, ch báo
hai v ch ng đóng góp cơng s c ngang nhau tr c d án (56.6%), sau d án t ng lên
(65.1%). Có th kh ng đ nh, tác đ ng c a d án đã làm thay đ i đáng k mơ hình đóng
góp thu nh p và cơng s c c a v và ch ng trong ho t đ ng kinh t c a h gia đình.
B ng 3. ánh giá v đóng góp thu nh p và cơng s c c a v và ch ng
óng góp v thu nh p
Tr c 2005
Sau 2005
32.5
32.5
6.0
6.0

61.5
61.5

óng góp cơng s c
Tr c 2005
Sau 2005
37.3
28.9
6.0
6.0
56.7
65.1

V nhi u h n ch ng
Ch ng nhi u h n v
Hai v ch ng ngang
nhau
T b ng k t qu trên ta th y, ng i v đóng góp thu nh p và cơng s c nhi u h n
ch ng trong c hai th i đi m tr c và sau d án. M t câu h i đ t ra li u h có quy n
l c nhi u h n ch ng không khi h có nhi u đóng góp cho gia đình?
Mơ hình phân chia quy n quy t đ nh các cơng vi c c a h gia đình có bi u hi n
thiên l ch gi i tính, s thiên l ch này rõ h n giai đo n tr c 2005. Ng i v có
quy n quy t đ nh cu i cùng nhi u các ho t đ ng tr ng tr t, ch n nuôi, chi tiêu hàng
ngày, h c hành c a con cái. Trong khi đó ng i ch ng có quy n quy t đ nh cu i cùng
nhi u các quy t đ nh xây, s a nhà c a, mua s m ti n nghi, các công vi c liên quan
B n quy n thu c vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


76

nh h

ng c a d án quy mô nh đ n đ i s ng gia đình và...

đ n h hàng, tham gia các ho t đ ng c a c ng đ ng (xem k t qu
quy n quy t đ nh cu i cùng nh ng công vi c c a gia đình).

b ng 2: Ng

i có

Khi so sánh mơ hình này tr c n m 2005 và t sau n m 2005, s li u cho th y s
chuy n bi n đáng k v quy t đ nh cu i cùng trên t t c các ho t đ ng c a h gia đình.
Ch ng h n, tr c 2005 nhi u công vi c nh : tham gia ho t đ ng c ng đ ng, công vi c
liên quan đ n h hàng, xây, s a nhà c a ch ng quy t đ nh là chính, thì t sau n m 2005
v tham gia quy t quy t đ nh cu i cùng, ho c c hai cùng tham gia quy t đ nh cu i
cùng v i t l cao h n. Ng c l i, tr c n m 2005, quy t đ nh cu i cùng công vi c
tr ng tr t, ch n nuôi ch y u do ph n , nh ng t sau n m 2005, quy t đ nh cu i cùng
các công vi c này đã có s tham gia c a ch ng, ho c c hai t ng cao h n. T k t qu
này có th kh ng đ nh d án đã có nh h ng làm chuy n bi n đáng k mơ hình tham
gia các qut đ nh theo xu h ng chia s bình đ ng quy n l c v ch ng và các thành
viên khác trong gia đình khi tham gia các quyêt đ nh.
K t qu ph ng v n sâu và th o lu n nhóm c ng đã gi i thích rõ cho k t qu đ nh
l ng. Tr c d án, ti ng nói và ý ki n c a n gi i/ng i v
vùng d án khơng có
tr ng l ng b ng nam gi i/ ch ng. Ng i v ít đ c quy n tham gia các quy t đ nh
trong gia đình, ngay c ho t đ ng chi tiêu n u ng hàng ngày, đ u t s n xu t. T p
hu n v gi i đã và đang góp ph n làm thay đ i mơ hình tham gia các quy t đ nh
trong gia đình. a v ph n trong gia đình đ c c i thi n đáng k so v i tr c: h
đ c tham gia ý ki n trong các cơng vi c c a gia đình. Tuy nhiên, ý ki n c a h v n

ch là đ tham kh o còn quy n quy t đ nh cu i cùng v n thu c v nam gi i/ng i
ch ng.
1.3. Qu tín d ng d án và m t s thay đ i trong đ i s ng gia đình
D án cung c p m t qu tín d ng cho m i b n 20 tri u đ h tr v n vay cho h
nghèo, vi c phân b s v n và th i gian vay tu thu c vào t ng b n. Tuy nhiên, u tiên
cho ph n thu c các h nghèo vay đ t đ u. Quy ch hoàn v n và tr lãi c a qu tín
d ng d án có nhi u u th xã h i h n quy ch hoàn v n c a các ngân hàng nhà n c.
u th khác n a là ng i vay đ c t p hu n ki n th c k thu t phát tri n kinh t h gia
đình. Ph n tham gia vay v n đ c h c cách s d ng v n có hi u qu .
Ph n l n h gia đình nghèo có ph n vay v n c a d án đ c ph ng v n đ u
bi t áp d ng ki n th c t khóa t p hu n và phát tri n kinh t gia đình (xem h p 1). Tuy
nhiên, kh o sát c ng cho th y m t s h s d ng sai m c đích d n đ n khơng có kh
n ng hồn tr v n đúng h n (xem h p 2).
H p 1. Hai h vay v n t Qu tín d ng c a d án và s d ng có hi u qu
H nghèo, ch h là nam, 56 tu i,
h c v n l p 7, dân t c Nùng, nhà có 5
thành viên, v và 3 con trai, b n
Th ng, xã Phú M .

H nghèo, ch h là nam, 55 tu i, h c
v n l p 5, dân t c Tày, nhà có 4 thành
viên, có 2 con gái đang là h c sinh, b n
H , xã Phú M

B n quy n thu c vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Nguy n

V là ng i đ ng tên vay 2 tri u t

tháng 8 n m 2007.
Mua 2 con l n th t h t 8 tr m, 2 tr m
còn l i c ng thêm 3 tr m ti n c a nhà
mua cám. i t p hu n v ch n nuôi
v áp d ng nh ng không th cho l n
n theo h ng d n vì không đ kh
n ng.
Nuôi 7 tháng xu t chu ng kho ng 70
kg/1 con; bán đ c h n 5 tri u đ ng.
Mua ti p 2 con l n gi ng và cám h t
g n 2 tri u. S l n này s nuôi l n đ
l y ti n tr qu vay cu i tháng 8/2008
s xu t chu ng.
S ti n còn l i h n 3 tri u, tháng 4
v a qua đã dùng vào vi c s a ch a
l i nhà.

c Chi n

77

V là ng i đ ng tên vay 1 tri u t
tháng 9 n m 2006 và đã tr v n vay
cho qu tr c k h n ph i tr 1 tháng .
Mua 2 con l n th t h t 6 tr m, ti n còn
l i và c ng thêm ti n c a nhà mua cám.
Nuôi 8 tháng xu t chu ng đ c 155kg.
Bán h n g n 5 tri u đ ng.
Tr qu vay c v n và lãi
Ti n còn l i cho con gái l n đang h c

c p 3 th tr n huy n

H p 2. H vay v n nh ng không s d ng v n vay hi u qu
H nghèo, ch h là n , có 1 con trai 7 tu i, s ng ly thân ch ng t n m 2005
Vay 2 tri u đ ng t qu tín d ng c a d án (t tháng 9 n m 2006) nh ng không
nuôi l n, dùng s v n vay làm chu ng trâu đ mua trâu v cày ru ng. Chu ng
trâu làm xong nh ng khơng có ti n mua trâu.
n tháng 9 n m 2008 h t th i h n vay nh ng hi n nay ch a có ngu n thu nào đ
tr v n và lãi.
Nguy n v ng c a chi xin qu tín d ng d án gia h n thêm 1 n m n a. Chi đ ngh
d án ti p t c h tr 3 tri u n a đ mua l n và cám v ch n ni vì giá l n gi ng
và cám t ng. (N , 30 tu i, h c l p 9, dân t c Tày, b n Na Nùng, xã Vi t Yên).
Kh o sát cho th y nh ng ph n s d ng hi u qu qu tín d ng d án thu c
nh ng h : có l c l ng lao đ ng, th ng nh t gi a các thành viên gia đình trong vi c
s d ng v n, ch m ch , bi t tri n khai áp d ng ki n th c t p hu n, bi t cách tính tốn
thu chi, khơng g p r i ro trong s n xu t (ch n nuôi, tr ng tr t).
Thành cơng c a qu tín d ng là giúp h gia đình s p x p lao đ ng d th a, kích
thích suy ngh t duy phát tri n kinh t , m r ng s n xu t; đ c bi t là c i thi n nhà ,
đ u t giáo d c cho con cái.
H u h t h gia đình vay v n qu tín d ng d án đ u ph n kh i b i s hi u qu
c a vi c s d ng v n vay. T t c các đ i t ng đ c ph ng v n đ u mong mu n đ c
ti p t c vay ngu n v n d án và nguy n v ng vay v i l ng v n l n h n (5 tri u/ng i
B n quy n thu c vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


78

nh h

ng c a d án quy mô nh đ n đ i s ng gia đình và...

vay) đ m r ng mơ hình kinh t gia đình.
1.4. Tham gia xã h i c a các nhóm xã h i
Ho t đ ng xây d ng c s h t ng: đ p n c, nhà v n hóa b n, tr c đ ng chính
trong m t s b n không ch t o đi u ki n thu n l i cho phát tri n kinh t , hi u qu s n
xu t, nâng cao thu nh p và c i thi n cu c s ng nhân dân 4 b n, mà nó cịn có ý ngh a
v m t xã h i nh huy đ ng tham gia xã h i c a các nhóm xã h i: đóng góp cơng s c
c a các h gia đình, trao đ i giao l u, kích thích tham gia chính tr c a các nhóm, đ c
bi t là ph n .
Tr c n m 2005, các bu i sinh ho t th ng k c a đoàn th nh : H i ph n ,
oàn thanh niên, H i c u chi n binh., H i ng i cao tu i, v.v... th ng m n nhà
tr ng b n hay chi h i tr ng các đoàn th trong đ a ph ng đ t ch c. Do đó, các
cu c h p th ng không thu hút đ c s tham gia c a các h i viên; nhi u bu i h p
b n quan tr ng nh ng thi u v ng nhi u nhóm xã h i, trong đó có ng i già, thanh
niên, đ c bi t là r t ít ph n đ n tham d . Hi n nay, h p dân và sinh ho t c a các
đoàn th đ u di n ra t i nhà v n hóa b n. Có nhà v n hóa b n, các bu i h p và sinh
ho t đ c t ch c th ng xuyên và thu hút đông đ o h i viên tham gia. i u đáng
chú ý là các bu i h p thơn đã thu hút các nhóm xã h i khác nhau tham d , nhóm
ng i già, thanh niên, đ c bi t là s tham gia c a ph n . Ph n tham gia đông và
ch đ ng phát bi u ý ki n liên quan đ n các quy t sách c a c ng đ ng. Th c t này
cho th y đ a v xã h i và ti ng nói c a ph n
bên ngoài xã h i c ng đang đ c c i
thi n.
“Có nhà v n hóa b n, t ch c các bu i h p dân d h n r t nhi u. Tr c đây
th ng t ch c h p dân nhà tr ng b n. D án h tr nhà v n hóa b n là r t t t, đ a
đi m đi l i c ng thu n ti n, dân đ n r t đông và phát bi u nhi u h n” (Th o lu n
nhóm nam, b n H , xã Phú M ).
Nhà v n hoá b n là n i di n ra các ho t đ ng quan tr ng c a c ng đ ng. Các h
gia đình, các h i viên, ng i dân đ n đây không ch tham d các sinh ho t chung, h
trao đ i chia s kinh nghi m s n xu t.

- Gi m mâu thu n, b o l c gia đình và xung đ t c ng đ ng
H p 3.
i t p hu n v mình bi t cách x lý và ch nh đ n v con nh nhàng h n, bi n pháp
thuy t ph c là chính. àn ơng s ng có trách nhi m và cãi nhau v ch ng h n ch
h n (Nam, 53 tu i, dân t c Nùng, b n H ).
Tr c đây b t bình đ ng, đàn ơng hay ch i đàn bà, có ng i còn đánh đ p ph n ,
và c đánh con n a. T p hu n v gi i đã mang l i nhi u thay đ i, đàn ông ít m ng
ch i đánh đ p v con (N , 50 tu i, dân t c Tày, b n Nà R ng).
T khi t p hu n v nam gi i không say r

u n a, không gây mâu thu n đánh v con

B n quy n thu c vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Nguy n

nh tr

c Chi n

79

c (Th o lu n nhóm n , b n Nà R ng, xã Vi t Yên)

Tr c kia ch a xây đ p tôi ph i đi gác n c vào ruông c ngày đêm, nhi u l n
mang c con theo đ nó trơng n c nh ng v n b l y m t c a mình. Mình đang d n
n c vào ru ng, b v nhà thì ng i ta l i b máng d n n c c a mình ra cho
máng c a h vào, ra th y r t b c mình th là m ng nhau thơi. Có đ p ng i dân
đồn k t h n vi khơng cịn x y ra tình tr ng tranh nhau n c n a (Th o lu n nhóm

n , b n Nà R ng, xã Vi t Yên).
K t qu ph ng v n sâu và th o lu n nhóm cho th y có chuy n bi n r t l n trong
vi c c i thi n các m i quan h : quan h v ch ng trong gia đình, quan h gi a các h
và các nhóm trong c ng đ ng. Trong gia đình, hi n t ng nam gi i/ng i ch ng m ng
ch i và đánh đ p v con không di n ra nh tr c n a; trong c ng đ ng, nh ng mâu
thu n xích mích gi a các h gia đình ch y u trong s n xu t di n ra th ng xuyên
tr c đây thì hi n nay đã h n ch . Nh ng chuy n bi n này cho th y d án đã góp ph n
quan tr ng h n ch và gi m thi u mâu thu n, b o l c và xung đ t gi a v và ch ng
trong gia đình, và trong c ng đ ng nh ng b n h ng l i d án.
2. M t vài k t lu n
D án “Khuy n khích phát tri n nơng lâm và phát tri n c s h t ng d a vào
c ng đ ng huy n V n Quan” đã có nh ng tác đ ng tích c c t i s thay đ i v đi u
ki n s ng cho các h gia đình nghèo trong vùng d án thu c hai xã huy n V n Quan,
t nh L ng S n. V m t xã h i, các ho t đ ng c a d án đã t o đ c s chuy n bi n
đáng k trong ng i dân vùng d án: thay đ i nh n th c, hành vi s n xu t và thay đ i
t duy t ch c kinh t h (đ u t và s d ng v n, h ch toán kinh t , ti p c n th
tr ng).
Bên c nh đó, d án c ng đã giúp h gia đình, đ c bi t là h nghèo m r ng c
c u vi c làm, t o vi c làm cho các thành viên trong gia đình; đ ng th i c ng t ng
ngu n thu nh p cho các thành viên và ng i ph n trong h gia đình. T đó c i thi n
m c s ng, c h i tham gia giáo d c, v.v... cho ng i dân, đ c bi t là nhóm h nghèo.
i u đáng quan tâm là k t qu c a d án đã góp ph n nâng cao đ a v - vai trò ph n
c trong gia đình và ngồi xã h i. N gi i tham gia vào các quy t đ nh trong gia đình
và các quy t sách c a c ng đ ng nhi u h n. ây là m t tín hi u t t cho s t ng c ng
liên k t và bình đ ng xã h i gi a các nhóm xã h i trong c ng đ ng. D án c ng đã góp
ph n khích l các h gia đình phát huy n i l c trong phát tri n kinh t , t o ra m t môi
tr ng c ng đ ng có s liên k t ch t ch , đoàn k t cao trong s n xu t và đ i s ng, góp
ph n vào s n đ nh và phát tri n b n v ng c ng đ ng. Tuy v y, k t qu kh o sát c ng
cho th y t n t i nhi u h n ch /tr ng i trong m i h gia đình và c ng đ ng. y có th
đ c xem là nh ng thách th c c n tr s phát tri n c ng đ ng hi n nay và trong th i

gian ti p theo./.

B n quy n thu c vi n Xã h i h c www.ios.org.vn