Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh: Bài 2 - ThS. Nguyễn Thị Bích Thủy

BÀI 2: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
VỀ VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ CÁCH
MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC

ThS. Nguyễn Thị Bích Thủy
Đại học Kinh tế quốc dân

v1.0012108210

1


TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỢNG
Tại sao có thể khẳng định: Tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách
mạng giải phóng dân tộc có những luận điểm sáng tạo và đặc sắc, làm phong
phú thêm học thuyết Mác – Lênin về cách mạng thuộc địa. Chủ tịch Hồ Chí
Minh trở thành 1 trong 100 con người làm nên lịch sử thế kỷ XX?
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và 30 năm chiến tranh cách mạng Việt
Nam (1945- 1975) đã chứng minh tinh thần độc lập, tự chủ, tính khoa học, tính
cách mạng và sáng tạo của tư tưởng Hờ Chí Minh về con đường giải phóng dân
tộc ở Việt Nam, soi sáng cho dân tộc Việt Nam tiến lên, cùng nhân loại biến
thế kỷ XX thành thế kỷ giải trừ chủ nghĩa thực dân trên toàn thế giới như thế
nào?
Nắm vững các nội dung phần thứ nhất này sẽ giúp chúng ta có cơ sở
lý luận khoa học để giải thích đúng vấn đề trên.

v1.0012108210

2

MỤC TIÊU
•

Nắm vững tính khoa học và cách mạng sâu sắc về vấn đề dân tộc
thuộc địa, sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa dân tộc và giai cấp,
chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong
sáng trong tư tưởng Hờ Chí Minh về dân tợc.

•

Nắm vững lý luận cách mạng giải phóng dân tộc của Hờ Chí Minh bao
gồm một hệ thống những quan điểm sáng tạo, độc đáo: Cách mạng
giải phóng dân tộc muốn thắng lợi phải đi theo con đường
cách mạng vô sản; Cách mạng giải phóng dân tộc trong thời
đại mới phải do Đảng cộng sản lãnh đạo; Lực lượng của cách
mạng giải phóng dân tộc bao gồm toàn dân tộc; Cách mạng
giải phóng dân tộc cần được tiến hành chủ động, sáng tạo và
có khả năng giành thắng lợi trước cách mạng vô sản ở chính
quốc; Cách mạng giải phóng dân tộc phải được tiến hành
bằng con đường cách mạng bạo lực.

•

Làm rõ giá trị lý luận và thực tiễn to lớn những luận điểm của tư
tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân
tộc.

v1.0012108210

3

NỢI DUNG

Tư tưởng Hờ Chí Minh về vấn đề dân tộc.

Tư tưởng Hờ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc

Kết luận

v1.0012108210

4


1. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VẤN ĐỀ DÂN TỘC

1.1. Vấn đề dân tộc thuộc địa

1.2. Mối quan hệ giữa vấn đề dân tộc và giai cấp

v1.0012108210

5


1.1. VẤN ĐỀ DÂN TỘC THUỘC ĐỊA
Thực chất của vấn đề dân tộc thuộc địa
Đi sâu vấn đề dân tộc thuộc địa mà cốt lõi là đấu tranh tranh
chống chủ nghĩa thực dân, giải phóng dân tộc  Xác định con

đường cách mạng:
Tư sản dân quyền
Thổ địa cách mạng
Xây dựng xã hội cộng sản
...........................................
Hồ Chí Minh: Nghiên cứu trong Chủ nghĩa thực dân

Vấn đề dân tộc

v1.0012108210

Chỉ ra hai xu hướng phát triển khách quan của dân tộc, xây
dựng cương lĩnh dân tộc tạo cơ sở cho đường lối, chính sách dân
tộc của các Đảng cộng sản trong thời đại ĐQCN
...........................................
V.I. Lênin: Nghiên cứu trong Chủ nghĩa đế quốc.
Các quan điểm có tính chất phương pháp luận để giải
quyết các vấn đề dân tộc: nguồn gốc, đặc trưng dân tộc,
quan hệ giai cấp – dân tộc, thái độ của giai cấp công nhân và
đảng cộng sản đối với vấn đề dân tộc
...........................................
Mác – Ăngghen: Nghiên cứu trong Chủ nghĩa tư bản
6


BÀI TẬP TỰ NGHIÊN CỨU
1. Đọc thêm các tác phẩm:
 Tuyên ngôn của Đảng cộng sản- được xuất bản lần đầu ngày
21 tháng 2 năm 1848, là một trong các văn kiện chính trị có ảnh hưởng
lớn nhất của thế giới. Được viết bởi các nhà lý thuyết cộng sản

Friedrich Engels và Karl Marx.
 Chủ nghĩa đế quốc, giai đoạn tột cùng của chủ nghĩa tư bản, Năm
1916; và Cương lĩnh dân tộc của V.I.Lênin.
2. Phân tích: “Bức tranh tổng thế về xung đột dân tộc trên thế giới trong
thời đại ngày nay”.

v1.0012108210

7


1.1. VẤN ĐỀ DÂN TỘC THUỘC ĐỊA (tiếp theo)
Lựa chọn con đường phát triển của dân tộc

CHÁNH CƯƠNG VẮN TẮT
“….nên chủ trương làm tư sản
dân quyền cách mạng và thổ địa
cách mạng để đi tới xã hội cộng
sản…”
- Văn kiện Đảng toàn tập, NXB CTQG,
- Hà Nội, 1998, T.2 - 1930, tr.2 -

ỀC

V
M
Ệ
I
AO NH

v1.0012108210

P HÓ
I
Ả
I
ỤG

N

C
Ộ
T
N
G DÂ

8


CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 1
Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, ở Việt Nam và các nước thuộc địa, cuộc
cách mạng nào phải đặt lên hàng đầu?
a. Cách mạng xã hội chủ nghĩa
b. Cách mạng giải phóng giai cấp nơng dân
c. Cách mạng giải phóng dân tộc
d. Cách mạng giải phóng con người một cách toàn diện
ĐÁP ÁN: (c)

v1.0012108210

9


1.1. VẤN ĐỀ DÂN TỘC THUỘC ĐỊA (tiếp theo)
Cách tiếp cận từ quyền con người

“Tất cả mọi người đều
Người ta sinh ra tự do
và bình đẳng về quyền lợi
sinh ra có qùn bình
đẳng. Tạo hóa cho họ
phải ln ln đượcnhững
tự do
bình đẳng về quyền lợi”
qùn khơng ai có
thể xâm phạm được,
trong những quyền ấy có
quyền được sống, quyền
tự do và quyền mưu cầu
hạnh phúc"

"Tất cả các dân tộc trên thế g
u sinh ra bình đẳng, dân tộc nào
ền sống, quyền sung sướng và quy
v1.0012108210

10


1.1. VẤN ĐỀ DÂN TỢC TḤC ĐỊA (tiếp theo)

Đợc lập dân tộc: nội dung cốt lõi của vấn đề dân tộc thuộc địa.
 xây dựng trên 2 cơ sở: truyền thống dân tộc và cơ sở thời đại.
• Độc lập dân tộc phải gắn liền:
Độc lập + Chủ quyền + Thớng nhất + Toàn vẹn lãnh thở
• Độc lập dân tộc phải gắn liền với những quyền cơ bản dân tộc phải đạt được:
Quyền tự quyết chính trị, kinh tế, văn hóa, ngoại giao
• Độc lập dân tộc là quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm:
Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa. Hà
Nợi, Hải Phịng và mợt sớ thành phớ có thể bị tàn phá. Song nhân dân
Việt Nam quyết không sợ.
Trích thư trả lời Tổng thống Mỹ Johnson (15-2-1967).
• Độc lập dân tộc phải đem lại cơm no, áo ấm, hạnh phúc cho mọi người dân.
• Độc lập dân tộc phải gắn với quyền bình đẳng giữa các dân tộc.

“Không có gì q hơn độc lập tự do”
v1.0012108210

11


CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 1
Hồ Chí Minh khẳng định vấn đề gì trong luận điểm sau: “Nhân dân chúng tôi
thành thật mong ḿn hịa bình. Nhưng nhân dân chúng tơi cũng kiên
quyết chiến đấu đến cùng để bảo vệ những quyền thiêng liêng nhất:
toàn vẹn lãnh thổ cho Tổ quốc và độc lập cho đất nước”?.
a.
b.
c.
d.

v1.0012108210

Chủ nghĩa yêu nước chân chính- Một động lực lớn của đất nước.
Độc lập dân tộc- nội dung cốt lõi của vấn đề dân tộc thuộc địa.
Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Giải phóng dân tộc tạo tiền đề để giải phóng giai

12


1.1. VẤN ĐỀ DÂN TỘC THUỘC ĐỊA (tiếp theo)
Chủ nghĩa yêu nước chân chính – Môt động lực lớn của đất nước.
Từ những năm 1920 của thế kỷ
XX, Nguyễn Ái Quốc đã nhận
thấy sự áp bức bóc lột của CNĐQ
đối với dân tợc tḥc địa càng
nặng nền thì phản ứng của dân
tộc bị áp bức càng quyết liệt 
Sức mạnh chiến đấu và thắng lợi
trước bất cứ thế lực ngoại xâm
“Chính do tinh thần yêu nước mà quân đội và nhân dân ta
nào.
đã mấy năm trường chịu đựng trăm đắng nghìn cay, kiên
quyết đánh cho tan bọn thực dân cướp nước và bọn Việt
gian phản quốc, kiên quyết xây dựng một nước Việt Nam
độc lập, thống nhất, dân chủ, tự do, phú cướng, một nước
Việt Nam dân chủ mới”.

v1.0012108210

Chủ nghĩa yêu nước chân chính của các dân tộc
thuộc địa

13


BÀI TẬP TỰ NGHIÊN CỨU
1. Đọc thêm các tác phẩm:
• Báo cáo về Bắc Kỳ, Trung kỳ và Nam kỳ – Mátxcơva năm 1924 của Hờ
Chí Minh.
• Nên học sử ta – Năm 1942 của Hồ Chí Minh.
2. Phân tích luận điểm của Hồ Chí Minh:
“Lúc nào dân ta đoàn kết muôn người như một thì nước ta độc lập, tự do
Trái lại lúc nào dân ta không đoàn kết thì bị nước ngoài xâm lấn”

v1.0012108210

14


1.2. MỐI QUAN HỆ GIỮA VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ VẤN ĐỀ GIAI CẤP
Quan điểm CN Mác – Lênin:
• Từ khi ra đời, ở mỗi dân tộc, trong mỗi
giai đoạn lịch sử, có một giai cấp đứng
ra làm đại diện. Giai cấp sẽ trở thành
đại diện chân chính cho dân tộc.

Dân tộc và giai cấp có mối quan
hệ chặt chẽ với nhau

Vấn đề
Dân tộc

Vấn đề
Giai cấp

• Áp bức dân tộc thực chất là áp bức giai
cấp. Muốn xóa bỏ áp bức giai cấp phải
đi từ đấu tranh giai cấp, thực hiện cách
mạng để xóa bỏ giai cấp thống trị.
• Cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản ,
ngay từ đầu đã mang tính dân tộc.
( CNTB  mẫu thuẫn giai cấp trở thành
vấn đề trung tâm.
Giải phóng giai cấp  giải phóng dân
tộc).
v1.0012108210

Tư tưởng Hồ Chí Minh:
Nhưng tùy từng thời kỳ để giải quyết
đúng đắn mối quan hệ này  Xuất phát
thực tiễn Việt Nam.
Giải phóng dân tộc là tiền đề giải
phóng giai cấp.
15


1.2. MỐI QUAN HỆ GIỮA VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ VẤN ĐỀ GIAI CẤP
(tiếp theo)
Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hợi

• CN Mác – Lênin: Giải phóng giai cấp  giải phóng dân tộc  giải phóng con
người.
"... Xây dựng mợt xã hợi liên hiệp,
trong đó sự tự do phát triển của mỗi người, là điều kiện
cho sự tự do và phát triển của tất cả mọi người.”
•

Con người bước từ vương q́c tất ́u sang vương quốc tự do.
Tư tưởng Hồ Chí Minh:
 Độc lập dân tộc là cơ sở là tiền đề đi tới CNXH. CNXH chính là để bảo vệ
thành quả ĐLDT, thực hiện mục tiêu cách mạng: ấm no, hạnh phúc cho
nhân dân.
 ĐLDT gắn liền với CNXH, đó chính là xu hướng phát triển chủ yếu của loài
người trong thời đại ngày nay.

u nước độc lập mà dân không hưởng hạnh phúc
thì đợc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì".
v1.0012108210

16


CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 2
Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, ở Việt Nam và các nước thuộc địa, cuộc
cách mạng nào phải đặt lên hàng đầu?
a.
b.
c.
d.

Cách
Cách
Cách
Cách

v1.0012108210

mạng
mạng
mạng
mạng

xã hội chủ nghĩa.
giải phóng giai cấp nơng dân.
giải phóng dân tộc.
giải phóng con người một cách toàn diện.

17


2. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN
TỢC
2.1. Cách mạng giải phóng dân tộc muốn thắng lợi phải đi theo con
đường cách mạng vô sản
2.2. Cách mạng giải phóng dân tộc trong thời đại mới phải do Đảng Cộng
sản lãnh đạo
2.3. Cách mạng giải phóng dân tộc bao gờm tồn dân tộc
2.4. Cách mạng giải phóng dân tộc cần được tiến hành chủ động, sáng
tạo và có khả năng giành thắng lợi trước cách mạng vơ sản ở chính quốc
2.5. Cách mạng giải phóng dân tộc phải được tiến hành bằng con đường

cách mạng bạo lực.

v1.0012108210

18


MINH HỌA

Phải do
Đảng của
giai cấp
cơng nhân
lãnh đạo

Tư tưởng
Hồ Chí Minh
về cách mạng
giải phóng
dân tơc

v1.0012108210

19


2.1. CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC MUỐN THẮNG LỢI PHẢI ĐI THEO CON ĐƯỜNG
CÁCH MẠNG VÔ SẢN
- Cơ sở luận điểm:
+ Thực tiễn cách mạng Việt Nam cuối thế ký XIX, đầu thế kỷ XX, một số đại diện tiêu biểu

cho khuynh hướng cứu nước theo hệ tư tưởng phong kiến, tư sản:

Phan Bội Châu

Phan Chu Trinh

Thám
“Đưa hổ +
cửa
trước,
cửacủa
sau”
“Xin cách
giặc rủ
lịng
thương”
Tổng
kết rước
kinh beo
nghiệm
các cuộc
mạng
điển

Hoàng Hoa
“Mang nặng cớt

cách phong kiến”
hình trên thế giới “Trong thế giới bây giờ chỉ có cách
mệnh Nga là đã thành công và thành công đến nơi,

nghĩa là dân chúng được hưởng cái hạnh phúc tự do,

bình đẳng thật...”
- Hờ Chí Minh khẳng định: Tiến hành cách mạng giải phóng dân tộc và dần dần từng
bước “ đi tới xã hội cộng sản” ; Lực lượng lãnh đạo cách mạng là giai cấp công
nhân mà đội tiên phong của nó là Đảng Cộng sản; Lực lượng cách mạng là khới
đoàn kết toàn dân, nịng cớt liên minh giữa giai cấp công nhân và giai cấp nông
dân và lao động trí óc; Sự nghiệp cách mạng của Việt Nam là một bộ phận khăng
v1.0012108210
20


CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 3
Luận điểm nào sau đây chỉ ra con đường cách mạng ở Việt Nam theo tư tưởng
Phan Bội Châu?
A. Cách mạng Duy tân: Chấn dân khí, khai dân trí, hậu dân sinh
B. Phong trào Đông Du: Chuyển hướng từ "cầu viện" sang "cầu học".
C. Làm tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng
sản
D. Cách mạng giải phóng dân tộc muốn thắng lợi phải theo con đường cách
mạng vô sản
Đáp án (B)

v1.0012108210

21


2.2. CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC TRONG THỜI ĐẠI MỚI
PHẢI DO ĐẢNG CỘNG SẢN LÃNH ĐẠO

Cách mạng trước hết phải có Đảng:
• Muốn làm cách mệnh “trước phải làm cho dân giác ngộ
… phải giảng giải lý luận và chủ nghĩa cho dân hiểu”,
“cách mệnh phải hiểu phong trào thế giới, phải bày sách
lược cho dân… Vậy nên, sức cách mệnh phải tập trung,
muốn tập trung phải có đảng cách mệnh’’
• “Trước hết phải có Đảng cách mệnh, để trong thì vận
động và tổ chức dân chúng, ngoài thì liên lạc với dân tộc
bị áp bức và giai cấp vơ sản mọi nơi. Đảng có vững CM
mới thành cơng, cũng như người lái đị có vững thuyền
mới chạy”.
Đảng Cợng sản Việt Nam là Đảng của giai cấp công
nhân, của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Đảng là ngọn cờ lãnh
Nam: “là những người thợ thuyền, dân cày và lao động đạo duy nhất đới với
trí óc kiên quyết nhất, hăng hái nhất, trong sạch nhất,
CMVN và trở thành
tận tâm tận lực phụng sự Tổ quốc và nhân dân” quy tụ
nhân tố hàng đầu
được lực lượng và sức mạnh của tồn bộ giai cấp cơng đảm bảo mọi thắng lợi
nhân và cả dân tộc Việt Nam.
của CM.
v1.0012108210


2.3. LỰC LƯỢNG CỦA CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC BAO
GỒM TỒN DÂN TỢC

“ Cách mạng là việc chung cả dân chúng
chứ khơng phải việc mợt hai người”.

Truyền thống
tồn dân
đánh giặc
của dân tộc
Nguyên lý
cách mạng là
sự nghiệp
của quần chúng

v1.0012108210

+ Toàn dân tộc là tất cả mọi giai cấp, tầng lớp
trong đó nịng cốt là liên minh giai cấp: cơng
nhân, nơng dân và trí thức.
+ Động lực của cách mạng là giai cấp công
nhân và nông dân “ Công nông là gốc cách
mạng
+ Bạn đồng minh của cách mạng là “ Những
học trị, nhà bn nhỏ, địa chủ nhỏ... ba
hạng ấy chỉ là bầu bạn cách mệnh của công
QUAN ĐIỂM HỒ CHÍ MINH
nơng thơi”.

23


2.4. CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC CẦN ĐƯỢC TIẾN HÀNH CHỦ
ĐỘNG, SÁNG TẠO VÀ CÓ KHẢ NĂNG GIÀNH ĐƯỢC THẮNG LỢI
TRƯỚC CÁCH MẠNG VƠ SẢN Ở CHÍNH QUỐC

v1.0012108210

 Chưa có sự quan tâm sâu sắc đến vấn đề dân tộc
thuộc địa. Các ơng nói nhiều hơn đến vấn đề đấu
tranh giai cấp và CMVS.
“VÔ SẢN TẤT CẢ CÁC NƯỚC ĐỒN KẾT LẠI”
 Quan điểm của Q́c tế Cợng sản:
"Chỉ có thể thực hiện hoàn toàn công cuộc
giải phóng các thuộc địa khi giai cấp vô sản
giành được thắng lợi ở các nước tư bản tiên
tiến“
 Vấn đề dân tộc đã được đặt ra với những người
cộng sản, song trọng tâm cuộc đấu tranh của giai
cấp vô sản thế giới vẫn đang tập trung ở Tây Âu,
do vậy tương lai của cách mạng GPDT ở thuộc địa
vẫn được nhìn nhận trong sự phụ thuộc vào CMVS
ở chính quốc.
“VÔ SẢN TẤT CẢ CÁC NƯỚC VÀ DÂN TỘC BỊ
ÁP BỨC LIÊN HIỆP LẠI”
 Cách mạng ở thuộc địa phụ thuộc vào Chính
quốc

24


CHỦ
NGHĨA
TƯ
BẢN

NHÂN DÂN NHÂN DÂN
LAO ĐỘNG LAO ĐỘNG
CHÍNH QUỐC
THUỘC ĐỊA
- “ Hai thứ Cách mạng tuy có khác nhau, nhưng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau ”
"...Nọc độc và sức sống của con rắn độc chủ nghĩa tư bản
đang tập trung ở các thuộc địa hơn là ở chính q́c...”
Đó là mối quan hệ Bình đẳng chứ khơng phải quan hệ lệ thuộc hay quan hệ chính phụ
- Nhận thức đúng vai trò và vị trí chiến lược của cách mạng thuộc địa và sức mạnh dân
tộc:
 Cách mạng giải phóng dân tộc có thể giành thắng lợi trước cách mạng vô
sản ở chính quốc => Cách mạng tiến hành chủ động sáng tạo
"An Nam dân tộc cách mệnh thành cơng thì tư bản Pháp ́u, tư bản Pháp ́u
thì cơng nơng Pháp làm giai cấp cách mạng cũng dễ. Và nếu công nông Pháp
v1.0012108210

25