Luận văn thực trạng và định hướng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa tại huyện thái thụy, tỉnh thái bình

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
---------

---------

NGUY N VĂN ð C

TH C TR NG VÀ ð NH HƯ NG
S D NG ð T S N XU T NÔNG NGHI P
THEO HƯ NG S N XU T HÀNG HOÁ
T I HUY N THÁI TH Y, T NH THÁI BÌNH

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

HÀ N I - 2011


B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
---------

---------

NGUY N VĂN ð C

TH C TR NG VÀ ð NH HƯ NG
S D NG ð T S N XU T NÔNG NGHI P
THEO HƯ NG S N XU T HÀNG HOÁ
T I HUY N THÁI TH Y, T NH THÁI BÌNH

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

Chuyên ngành: Qu n lý ñ t ñai
Mã s : 60 62 16
Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS. TS. NGUY N H U THÀNH

HÀ N I - 2011


L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Các s li u,
k t qu nêu trong lu n văn là trung th c và chưa t ng ñư c ai cơng b trong b t
kì cơng trình nào khác.
Tơi xin cam đoan các thơng tin trích d n trong lu n văn ñ u ñã ñư c ch
rõ ngu n g c./.

Tác gi lu n văn

Nguy n Văn ð c

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

i

L I C M ƠN
Trong su t quá trình h c t p, nghiên c u và th c hi n đ tài, tơi đã nh n
đư c s giúp ñ , nh ng ý ki n ñóng góp quý báu c a các th y giáo, cô giáo trong
Vi n ðào t o Sau ð i h c, Khoa Tài nguyên và Môi trư ng, Trư ng ð i h c Nơng
nghi p Hà N i.
ð có đư c k t qu nghiên c u này, ngoài s c g ng và n l c c a b n
thân, tơi cịn nh n đư c s

hư ng d n t n tình c a PGS.TS Nguy n H u

Thành là ngư i hư ng d n tr c ti p tơi trong th i gian nghiên c u đ tài và
vi t lu n văn.
Tơi cũng nh n đư c s giúp ñ , t o ñi u ki n c a lãnh ñ o S NN & PTNT
t nh Thái Bình, Trung tâm Kh o nghi m khuy n nơng t nh Thái Bình, UBND
huy n Thái Th y, các phịng Nơng nghi p & PTNT, Th ng kê, Tài ngun và Mơi
trư ng, các phịng, ban và UBND các xã thu c huy n Thái Th y, các anh ch em
và b n bè ñ ng nghi p, s ñ ng viên, t o m i ñi u ki n v v t ch t, tinh th n c a
gia đình và ngư i thân.
V i t m lịng bi t ơn, tơi xin chân thành c m ơn m i s giúp đ q báu đó!
Tác gi lu n văn

Nguy n Văn ð c

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

ii

DANH M C CÁC CH
TT

VI T T T VÀ KÝ HI U

Ch vi t t t

Ch vi t ñ y ñ

1

CPTG

Chi phí trung gian

2

GTGT

Giá tr gia tăng

3

GTGT/Lð

Giá tr gia tăng trên 1 cơng lao đ ng

4

GTSX

Giá tr s n xu t

5

GTSX/Lð

Giá tr s n xu t trên 1 công lao ñ ng

6

HQðV

Hi u qu ñ ng v n

7

ISRIC

Trung tâm thông tin Nghiên c u ñ t Qu c t

8

KHKT

Khoa h c k thu t

9

Lð

Lao đ ng

10

LUT

Lo i hình s d ng đ t

11

ðBSH

ð ng b ng sơng H ng

12

CN-TTCN

Cơng ngi p – ti u th công nghi p

13

UBND

14

BVTV

y ban nhân dân

B o v th c v t

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

iii


M CL C
L I CAM ðOAN ...............................................................................................I
L I C M ƠN ................................................................................................... II
DANH M C CÁC CH

VI T T T VÀ KÝ HI U........................................ III

M C L C ....................................................................................................... IV
DANH M C CÁC B NG..............................................................................VII
1. M ð U ....................................................................................................... 1
1.1

Tính c p thi t c a ñ tài........................................................................... 1

1.2

M c ñích nghiên c u .............................................................................. 3

1.3

Yêu c u .................................................................................................. 3

2. T NG QUAN NGHIÊN C U....................................................................... 4

2.1

ð t nông nghi p và tình hình s d ng đ t nơng nghi p .......................... 4

2.1.1

Nguyên t c và quan ñi m s d ng đ t nơng nghi p ............................... 4

2.1.2

T ình hình s d ng đ t nơng nghi p........................................................ 5

2.2

ðánh giá hi u qu s d ng ñ t nông nghi p ......................................... 11

2.2.1

Khái quát v hi u qu và hi u qu s d ng ñ t .................................... 11

2.2.2

Phương pháp ñánh giá hi u qu s d ng ñ t nông nghi p..................... 15

2.3

S n xu t nông nghi p theo hư ng s n xu t hàng hố............................ 21

2.3.1

B n ch t c a nơng nghi p hàng hố...................................................... 21

2.3.2

ð nh hư ng phát tri n nơng nghi p Vi t Nam trong tương lai .............. 23

2.3.3 Xây d ng n n nông nghi p s n xu t hàng hoá ....................................... 25
2.4

ð nh hư ng phát tri n n n nông nghi p s n xu t hàng hoá.................... 28

2.4.1 ð nh hư ng phát tri n n n nông nghi p s n xu t hàng hoá c a m t s nư c ..28
2.4.2 ð nh hư ng phát tri n n n nông nghi p s n xu t hàng hoá c a Vi t Nam....... ..28
3.

ð I TƯ NG, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U .......... 33

3.1

ð i tư ng, ph m vi nghiên c u ............................................................. 33

3.1.1

ð i tư ng nghiên c u ........................................................................... 33

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

iv

3.1.2

Ph m vi nghiên c u .............................................................................. 33

3.2

N i dung nghiên c u ............................................................................. 33

3.2.1

ðánh giá các ñi u ki n t nhiên, kinh t xã h i có liên quan ñ n s d ng

ñ t và s n xu t nơng nghi p hàng hố c a huy n ............................................. 33
3.2.2

ðánh giá th c tr ng s d ng đ t nơng nghi p ....................................... 33

3.2.3

ðánh giá hi u qu s d ng đ t nơng nghi p. ........................................ 33

3.2.4

ð nh hư ng s d ng ñ t nông nghi p theo hư ng s n xu t hàng hoá ... 34

3.3

Phương pháp nghiên c u ....................................................................... 34

3.3.1

Phương pháp ch n ñi m nghiên c u..................................................... 34

3.3.2

Phương pháp thu th p s li u.............................................................. 35

3.3.3

Phương pháp x lý s li u .................................................................. 36

3.3.4

Phương pháp tính hi u qu s d ng đ t nơng nghi p.......................... 36

3.3.5

Phương pháp chuyên gia..................................................................... 36

4. K T QU NGHIÊN C U........................................................................... 37
4.1

ði u ki n t nhiên, kinh t xã h i c a huy n Thái Th y...................... 37

4.1.1

ði u ki n t nhiên .............................................................................. 37

4.1.2

Hi n tr ng s d ng ñ t........................................................................ 43

4.1.3

ði u ki n kinh t - xã h i..................................................................... 46

4.1.4

ðánh giá chung v ñi u ki n t nhiên – kinh t - xã h i ...................... 53

4.2

Th c tr ng s d ng ñ t nông nghi p huy n Thái Th y......................... 55

4.2.1

Th c tr ng phát tri n s n xu t nông nghi p ......................................... 55

4.2.2

Hi n tr ng cây tr ng và các lo i hình s d ng đ t nông nghi p ........... 57

4.2.3

ðánh giá chung.................................................................................... 62

4.3

Hi u qu s d ng đ t nơng nghi p huy n Thái Th y............................ 63

4.3.1

Hi u qu kinh t .................................................................................. 63

4.3.2

Hi u qu xã h i.................................................................................... 72

4.3.3

Hi u qu môi trư ng............................................................................ 77

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

v


4.3.4

ðánh giá chung.................................................................................... 82

4.4

ð nh hư ng s d ng ñ t nông nghi p huy n Thái Th y theo hư ng s n

xu t hàng hóa ................................................................................................... 85
4.5

Các gi i pháp ch y u nh m nâng cao hi u qu s d ng đ t nơng nghi p

theo hư ng s n xu t hàng hoá trên ñ a bàn huy n Thái Th y ........................... 88
4.5.1

Gi i pháp v th trư ng tiêu th s n ph m nông nghi p ........................ 88

4.5.2

Gi i pháp v ngu n l c và khoa h c - công ngh .................................. 89

4.5.3

Hồn thi n h th ng chính sách tác ñ ng ñ n hi u qu s d ng đ t nơng

nghi p
4.5.4

......................................................................................................... 90
M t s gi i pháp khác........................................................................... 91

5. K T LU N VÀ ð NGH .......................................................................... 93
5.1

K t lu n ................................................................................................. 93

5.2

ð ngh ................................................................................................... 95

TÀI LI U THAM KH O ................................................................................ 97

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

vi


DANH M C CÁC B NG
B ng 4.1: S li u quan tr c th i ti t khí h u TB giai ño n 2005 – 2009 ........... 39
B ng 4.2: Hi n tr ng s d ng ñ t năm 2010 huy n Thái Th y ............................ 44
B ng 4.3 Bi n ñ ng dân s và lao ñ ng ño n 2006 – 2009............................... 47
B ng 4.4 T ng h p các ch tiêu phát tri n kinh t giai ño n 2005 – 2010......... 50
B ng 4.5: Hi n tr ng các cây tr ng chính ......................................................... 58
B ng 4.6 Các lo i hình s d ng đ t s n xu t nơng nghi p năm 2010 trên ñ a bàn
huy n Thái Th y .............................................................................................. 60
B ng 4.7 Nơng s n hàng hóa và th trư ng tiêu th ......................................... 62
B ng 4.8 Hi u qu s d ng ñ t các lo i hình s d ng đ t ti u vùng 1 năm 2010.......65
B ng 4.9 Hi u qu s d ng ñ t các lo i hình s d ng ñ t ti u vùng 2 năm 2010........66
B ng 4.10 Hi u qu s d ng ñ t các lo i hình s d ng đ t ti u vùng 3 năm 2010......68
B ng 4.11 T ng h p hi u qu kinh t theo các lo i hình s d ng ñ t năm 2010 ....... 70
B ng 4.12 T ng h p hi u qu xã h i các lo i hình s d ng đ t ti u vùng 1 năm 2010 ....73
B ng 4.13 T ng h p hi u qu xã h i các lo i hình s d ng đ t ti u vùng 2 năm 2010 .75
B ng 4.14 T ng h p hi u qu xã h i các lo i hình s d ng ñ t ti u vùng 3 năm 2010 ....76
B ng 4.15 Lư ng phân bón cho m t s cây tr ng

Thái Th y năm 2010........ 79

B ng 4.16 Dư lư ng thu c BVTV cho phép trên m t s nhóm rau, (mg/kg)...... 81
B ng 4.17 ð nh hư ng m t s lo i hình s d ng ñ t ñ n năm 2020 ................. 86

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

vii


1. M
1.1

ð U

Tính c p thi t c a đ tài
ð t đai là tài ngun vơ cùng q giá, là tư li u s n xu t ñ c bi t, là

thành ph n quan tr ng nh t c a mơi trư ng. ð t đai là tư li u s n xu t khơng
gì thay th đư c, ñ c bi t là ñ i v i s n xu t nông nghi p.
Nghiên c u ti m năng ñ t ñai, ñánh giá th c tr ng s d ng đ t nơng
nghi p, xem xét m c đ thích h p c a các lo i hình s d ng đ t làm cơ s
cho vi c đ nh hư ng các lo i hình s d ng đ t nơng nghi p theo hư ng s n
xu t hàng hố là v n đ có tính chi n lư c.
Nơng nghi p là ho t ñ ng s n xu t c nh t và cơ b n nh t c a loài ngư i
[3]. H u h t các nư c trên th gi i ñ u ph i xây d ng m t n n kinh t xu t phát
t phát tri n nông nghi p, d a vào khai thác các ti m năng c a đ t, l y đó làm cơ
s phát tri n các ngành khác. Vì v y, vi c t ch c s d ng ngu n tài ngun đ t
đai h p lý, có hi u qu theo quan ñi m sinh thái và phát tri n b n v ng ñang tr
thành v n ñ toàn c u. ði u mà các nhà khoa h c trên th gi i quan tâm là làm
th nào ñ s n xu t ra nhi u lương th c, th c ph m ñáp ng cho nhu c u trong
khuôn kh xã h i và kinh t có th th c hi n đư c. Nói cách khác, m c tiêu hi n
nay c a loài ngư i là ph n ñ u xây d ng m t n n nơng nghi p tồn di n v kinh
t - xã h i, môi trư ng m t cách b n v ng. ð th c hi n m c tiêu trên c n b t
ñ u t vi c nâng cao hi u qu s d ng đ t trong nơng nghi p tồn di n.
Trong đi u ki n các ngu n tài nguyên ñ s n xu t có h n, di n tích đ t
nông nghi p ngày càng b thu h p do s c ép c a q trình đơ th hóa, cơng

nghi p hóa và s gia tăng dân s thì m c tiêu nâng cao hi u qu s d ng đ t
nơng nghi p là h t s c c n thi t, t o ra giá tr l n v kinh t ñ ng th i t o ñà
cho phát tri n nông nghi p b n v ng. Chính vì v y, nơng nghi p hàng hóa là
m t n i dung trong Ngh quy t ð i h i XI c a ð ng: “Phát tri n nơng nghi p
tồn di n theo hư ng hi n ñ i, hi u qu , b n v ng: Khai thác l i th c a n n

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

1


nơng nghi p nhi t đ i đ phát tri n s n xu t hàng hoá l n v i năng su t, ch t
lư ng, hi u qu và kh năng c nh tranh cao. Tăng nhanh s n lư ng và kim
ng ch xu t kh u nơng s n, nâng cao thu nh p và đ i s ng nơng dân, b o đ m
v ng ch c an ninh lương th c qu c gia. Xây d ng mơ hình s n xu t kinh doanh
phù h p v i t ng lo i cây, con. Khuy n khích t p trung ru ng đ t, phát tri n
trang tr i, doanh nghi p nông nghi p phù h p v quy mơ và đi u ki n c a t ng
vùng. G n k t ch t ch , hài hồ l i ích gi a ngư i s n xu t, ngư i ch bi n và
ngư i tiêu th , gi a vi c áp d ng k thu t và công ngh v i t ch c s n xu t,
gi a phát tri n nông nghi p v i xây d ng nông thôn m i. ð i m i cơ b n
phương th c t ch c kinh doanh nông s n, trư c h t là kinh doanh lúa g o; b o
ñ m phân ph i l i lích h p lý trong t ng cơng đo n t s n xu t ñ n tiêu dùng.
Phát tri n h th ng kho ch a nông s n, góp ph n đi u ti t cung c u. Ti p t c
ñ i m i, xây d ng mơ hình t ch c đ phát tri n kinh t h p tác phù h p v i cơ
ch th trư ng” [29].
Cu c kh ng ho ng lương th c toàn c u di n ra g n ñây ñã gây s c ép r t
l n ñ n v n ñ s n xu t lương th c hi n nay. Nhi u nư c trong đó có Vi t Nam
đang ph i nhìn l i v n ñ s d ng ñ t ñ ñáp ng m c tiêu phát tri n cân ñ i
gi a công nghi p và nông nghi p. Ngày 18/04/2008, Chính ph đã ban hành
Quy t đ nh 391/Qð-TTg v rà soát, ki m tra th c tr ng vi c qu n lý quy

ho ch, k ho ch s d ng ñ t 5 năm t 2005 – 2010 trên đ a bàn c nư c, trong
đó t p trung vào đ t nơng nghi p nói chung và ñ t chuyên tr ng lúa nư c nói
riêng [16]. T i kho n 1 ñi u 3, Quy t ñ nh nêu rõ: “H n ch t i ña vi c chuy n
ñ t tr ng lúa nư c s d ng vào m c đích phi nơng nghi p. Khơng xét quy
ho ch chuy n đ t tr ng lúa nư c s ng s d ng vào m c đích s n xu t d ch v
phi nơng nghi p

nh ng đ a phương có đi u ki n s d ng các lo i ñ t này”.

ði u đó m t l n n a kh ng đ nh xu hư ng phát tri n nơng nghi p hàng hoá b n
v ng là hư ng ñi t t y u ñ m b o phát tri n ñ t nư c lâu dài, n ñ nh.

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

2


Huy n Thái Thu thu c t nh Thái Bình n m trong vùng đ ng b ng
sơng H ng. S n xu t nông nghi p là ngu n thu ch y u c a nhân dân. Hi n
nay, áp l c v v n ñ lương th c ñã gi m xu ng, xu hư ng ñ c canh cây lúa
huy n khơng cịn nhi u. Chuy n d ch cơ c u gi ng cây tr ng di n ra h u h t
các xã trong huy n, t đó t o ra nhi u s n ph m hàng hố góp ph n hình
thành m t n n kinh t m i – kinh t hàng hố. Tuy nhiên, s n xu t nơng
nghi p theo hư ng hàng hoá m i ch d ng l i

s n xu t hàng hoá nh , manh

mún mang tính t phát nên chưa phát huy đư c h t hi u qu kinh t tương
x ng v i ti m năng ñ t ñai c a huy n.
T nh ng v n ñ th c ti n ñang di n ra

huy n Thái Thu - t nh Thái

Bình, đ góp ph n th c hi n thành cơng các m c tiêu phát tri n n n nông
nghi p c a huy n ñ n năm 2020 và m c tiêu lâu dài là phát tri n n n nông
nghi p theo hư ng s n xu t hàng hố. Chúng tơi ti n hành nghiên c u ñ tài:
“Th c tr ng và ñ nh hư ng s d ng đ t s n xu t nơng nghi p theo hư ng
s n xu t hàng hoá trên ñ a bàn huy n Thái Thu , t nh Thái Bình”.
1.2

M c đích nghiên c u
ðánh giá th c tr ng s d ng đ t nơng nghi p, các y u t có liên quan

đ n vi c s n xu t nông nghi p theo hư ng s n xu t hàng hố đ đ nh hư ng
s d ng ñ t s n xu t nông nghi p theo hư ng s n xu t hàng hố trên đ a bàn
huy n Thái Thu , t nh Thái Bình.
1.3

u c u
- ðánh giá đúng th c tr ng s d ng đ t nơng nghi p, ñi u ki n t

nhiên, kinh t , xã h i; ñi u tra nghiên c u ti m năng c a các lo i hình s d ng
đ t, th trư ng tiêu th đ có căn c ñ xu t các lo i hình s d ng ñ t và các
gi i pháp ñ nh hư ng s d ng đ t nơng nghi p c a huy n Thái Thu theo
hư ng s n xu t hàng hố.
- Các gi i pháp đ xu t ph i có cơ s khoa h c và ph i có tính th c thi.

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

3

2. T NG QUAN NGHIÊN C U
2.1

ð t nông nghi p và tình hình s d ng đ t nơng nghi p

2.1.1 Nguyên t c và quan ñi m s d ng đ t nơng nghi p
ð t nơng nghi p là ñ t ñư c s d ng vào m c đích s n xu t, nghiên
c u, thí nghi m v nông nghi p, lâm nghi p, nuôi tr ng th y s n, làm mu i
và m c đích b o v , phát tri n. Theo Lu t ð t đai năm 2003, đ t nơng nghi p
đư c chia ra làm các nhóm đ t chính sau: ð t s n xu t nơng nghi p, đ t lâm
nghi p, đ t ni tr ng th y s n, ñ t làm mu i và ñ t nông nghi p khác [13].
S phân chia c th này s giúp cho vi c khai thác ti m năng và nâng cao
hi u qu s d ng c a t ng lo i ñ t.
L ch s c a th gi i ñã ch ng minh b t kỳ nư c nào dù là nư c phát
tri n hay đang phát tri n thì s n xu t nơng nghi p đ u có v trí quan tr ng
trong n n kinh t qu c dân, t o ra s

n ñ nh xã h i và m c an toàn lương

th c qu c gia. ð i v i các nư c ñang phát tri n, s n ph m nơng nghi p cịn
là ngu n t o ra thu nh p ngo i t . Tuỳ theo l i th c a mình mà m i nư c có
th l a ch n nh ng nơng s n phù h p ñ xu t kh u thu ngo i t hay trao ñ i
l y s n ph m cơng nghi p đ đ u tư l i cho nông nghi p và các ngành khác
trong n n kinh t qu c dân.
ð gi i quy t nh ng b c xúc trong qu n lý và s d ng đ t nơng nghi p
hi n nay, bư c chuy n căn b n, gi i pháp quan tr ng hi n nay là t ch c quán
tri t và tri n khai th c hi n t t Ngh quy t H i ngh Ban Ch p hành Trung
ương l n th VII ð ng C ng s n Vi t Nam (khoá X) v “V n đ nơng nghi p,

nơng dân, nơng thơn”. Vi c th c hi n Ngh quy t này s t o tính đ t phá
trong gi i quy t m t lo t các v n ñ v phát tri n kinh t nơng thơn, trong đó
vi c s d ng đ t cho q trình CNH, HðH là bư c đi vơ cùng quan tr ng. ð
làm đi u này, c n có s đ i m i v tư duy, coi ho t ñ ng s n xu t nông

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

4


nghi p c a nông dân là n n t ng đ

n đ nh phát tri n. Chính vì v y, Nhà

nư c c n ho ch đ nh chính sách ñ i v i khu v c này m t cách c th trong
quá trình phát tri n, nh t là chính sách qu n lý và s d ng đ t nơng, lâm
nghi p cùng v i nh ng bư c đi, cách làm và l trình th c hi n và đ t nó trong
m i quan h v i nông dân và nông thôn và ph i ñư c coi là trung tâm trong
h th ng chính sách c a Nhà nư c [41].
ð t đai là ngu n tài nguyên có h n trong khi ñó nhu c u c a con ngư i
v các s n ph m ñư c l y t ñ t ngày càng tăng. M t khác đ t nơng nghi p
ngày càng b thu h p do b trưng d ng sang các m c đích khác. Vì v y, s
d ng đ t nơng nghi p

nư c ta c n hư ng t i m c tiêu nâng cao hi u qu

kinh t - xã h i trên cơ s ñ m b o an ninh lương th c, th c ph m, tăng
cư ng nguyên li u cho công nghi p và hư ng t i xu t kh u. S d ng đ t
nơng nghi p trong s n xu t nông nghi p d a trên cơ s cân nh c nh ng m c
tiêu phát tri n kinh t - xã h i, t n d ng ñư c t i ña l i th so sánh v ñi u

ki n sinh thái và khơng làm nh hư ng x u đ n mơi trư ng là nh ng nguyên
t c cơ b n và c n thi t ñ ñ m b o cho khai thác và s d ng b n v ng tài
ngun đ t đai. Do đó đ t nơng nghi p c n ñư c s d ng theo nguyên t c "
ñ y ñ và h p lý".
ð duy trì s s ng c a con ngư i, nhân lo i ñang ph i ñương ñ u v i
nhi u v n ñ h t s c ph c t p và khó khăn, s bùng n dân s , n n ơ nhi m
và suy thối mơi trư ng, m t cân b ng sinh thái,… Nhi u nư c trên th gi i
ñã xây d ng và phát tri n nơng nghi p theo quan đi m b n v ng.
2.1.2 T ình hình s d ng đ t nơng nghi p
- Tình hình s d ng đ t nơng nghi p trên th gi i:
Cùng v i vi c phát tri n m nh m kinh t - xã h i, công ngh , khoa h c
và k thu t, cơng năng c a đ t đư c m r ng và có vai trị quan tr ng ñ i v i
cu c s ng c a con ngư i. Nhân lo i đã có nh ng bư c ti n kỳ di u làm thay

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

5


b m t trái ñ t và m c s ng h ng ngày. Nhưng do ch y theo l i nhu n t i đa
c c b , khơng có m t chi n lư c phát tri n chung nên ñã gây ra nh ng h u
qu tiêu c c như: ơ nhi m mơi trư ng, thối hố đ t… Hàng năm g n 12 tri u
ha r ng nhi t ñ i b tàn phá

châu M La Tinh và châu Á. Cân b ng sinh thái

b phá v , hàng tri u ha ñ t ñai b hoang m c hố [17]. S thối hố đ t ñai
t p trung ch y u

các nư c ñang phát tri n. Theo k t qu ñi u tra c a

UNDP và Trung tâm thông tin nghiên c u ñ t qu c t (ISRIC), th gi i có
kho ng 13,4 t ha đ t thì đã có kho ng 2 t ha đ t b hoang hố

các m c đ

khác nhau trong đó Châu Á và Châu Phi là 1,2 t ha chi m 62% t ng di n tích
b thối hố [9].
Theo World Bank (1995), hàng năm m c s n xu t so v i yêu c u s
d ng lương th c v n thi u h t t 150 - 200 tri u t n, trong khi đó v n có 6 - 7
tri u ha ñ t canh tác b m t kh năng s n xu t, b xói mịn. Trong 1200 tri u
ha đ t b thối hố có t i 544 tri u ha ñ t canh tác b m t kh năng s n xu t
do s d ng khơng h p lý [37].
Nơng nghi p nhi t đ i ñư c ti n hành

các vùng trong vành ñai nhi t

ñ i. Vùng nhi t ñ i chi m kho ng 1/3 di n tích l c đ a v i kho ng 1,4 t ha
đ t có kh năng s n xu t nông nghi p. ði u ki n khí h u, đ t đai đ c bi t v i
hoàn c nh kinh t xã h i t o cho nơng nghi p nhi t đ i có nh ng nét riêng
bi u hi n trên các h th ng cây tr ng, v t nuôi. Theo bách khoa tồn thư Vi t
Nam, khí h u là y u t h n ch quy t ñ nh ñ n s phát tri n c a h th ng cây
tr ng. Vùng nhi t ñ i m, mưa nhi u, t p trung gây dòng ch y và xói mịn
nghiêm tr ng. ð t đai ph n l n là màu m nhưng so v i vùng ơn đ i thì
khơng t t b ng vì ít ch t mùn, các xác vi sinh v t mau b khống hố. Khí h u
và đ t nhi t ñ i ph n l n thích h p cho vi c tr ng cây lâu năm, cà phê, chè,
ca cao và các lo i cây ăn qu nhi t ñ i. ð i v i nh ng vùng ñ t trũng, ñ t phù
sa, ñ t giàu ch t h u cơ… r t thích h p cho vi c gieo tr ng các gi ng cây

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

6


ng n ngày, cây lương th c. Hi n nay,

các vùng nhi t ñ i, vi c canh tác s

d ng đ t nơng nghi p theo hư ng thâm canh cao, tăng năng su t, tăng v , áp
d ng m nh m các ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t. ðây là nh ng
ngun nhân gây tình tr ng thối hố ñ t, ñ t b m t kh năng s n xu t. ði u
đó đ t ra v n ñ là phát tri n s n xu t nông nghi p đi đơi v i b o v c i t o
đ t, xây d ng n n nơng nghi p hi u qu và b n v ng [38].
Trên con đư ng phát tri n nơng nghi p m i nư c ñ u ch u nh hư ng
c a các ñi u ki n khác nhau, nhưng ph i gi i quy t v n ñ chung sau [4]:
+ Không ng ng nâng cao ch t lư ng nơng s n, năng su t lao đ ng
trong nơng nghi p, nâng cao hi u qu đ u tư;
+ M c ñ và phương th c ñ u tư v n, lao ñ ng, khoa h c và q trình
phát tri n nơng nghi p. Chi u hư ng chung nh t là ph n ñ u gi m lao ñ ng
chân tay, ñ u tư nhi u lao đ ng trí óc, tăng cư ng hi u qu c a lao ñ ng
qu n lý và t ch c;
+ M i quan h gi a phát tri n nông nghi p và môi trư ng.
T nh ng v n ñ chung trên, m i nư c l i có chi n lư c phát tri n
nơng nghi p khác nhau và có th chia làm hai xu hư ng:
* Nông nghi p sinh thái: khái ni m nơng nghi p sinh thái đư c đưa ra
nh m kh c ph c nh ng như c ñi m c a nơng nghi p cơng nghi p hố. Nơng
nghi p sinh thái nh n m nh vi c ñ m b o tuân th nh ng nguyên t c v sinh
h c trong nông nghi p. M c tiêu c a nông nghi p sinh thái là:
- Tránh nh ng tác h i do s

d ng hoá ch t và phương pháp công

nghi p gây ra;
- C i thi n ch t lư ng dinh dư ng th c ăn;
- Nâng cao đ phì nhiêu c a đ t b ng phân bón h u cơ, tăng hàm lư ng
mùn trong đ t…
- Gi m thi u ơ nhi m mơi trư ng đ t, nư c, khơng khí [38].

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

7


G n ñây nhi u nhà khoa h c ñã nghiên c u n n nông nghi p b n v ng,
đó là m t d ng c a nơng nghi p sinh thái v i m c tiêu s n xu t nơng nghi p
đi đơi v i gi gìn b o v mơi trư ng sinh thái đ m b o cho nông nghi p phát
tri n b n v ng, lâu dài. Trong th c t phát tri n theo nh ng d ng t ng h p,
ñan xen các xu hư ng vào nhau

nhi u m c ñ khác nhau. C th như :

- “Cách m ng xanh’’ ñã ñư c th c hi n

các nư c ñang phát tri n c a

Châu Á, M La Tinh và ñem l i nh ng bư c phát tri n l n vào th p niên 60.
Th c ch t cu c cách m ng này d a ch y u vào vi c áp d ng các gi ng cây
lương th c có năng su t lúa cao (lúa nư c, lúa mì, ngơ...), xây d ng h th ng
thu l i, s d ng nhi u lo i phân hoá h c. “Cách m ng xanh” d a vào m t s
y u t sinh h c, m t s y u t hoá h c và thành t u c a công nghi p [3].

- “Cách m ng tr ng’’ ñư c th c hi n d a vào vi c t o ra các gi ng gia
súc có ti m năng cho s a cao, vào nh ng ti n b khoa h c ñ t ñư c trong vi c
tăng năng su t và ch t lư ng các lo i gia súc, trong các phương th c chăn
ni mang ít nhi u tính ch t cơng nghi p. Cu c cách m ng này ñã t o ñư c
nh ng bư c phát tri n l n trong chăn nuôi

m t s nư c và ñư c th c hi n

trong m i quan h ch t ch v i “cách m ng xanh”[3].
- “Cách m ng nâu’’ di n ra trên cơ s gi i quy t m i quan h gi a nơng
dân v i ru ng đ t. Trên cơ s khơi d y lòng yêu quý c a nơng dân đ i v i đ t
đai, khuy n khích tính c n cù c a h đ tăng năng su t và s n lư ng trong
nông nghi p [3].
C ba cu c cách m ng này m i ch d ng l i

vi c tháo g nh ng khó

khăn trư c m t mà chưa th là cơ s cho m t chi n lư c phát tri n nông
nghi p lâu dài và b n v ng.
T nh ng bài h c c a l ch s phát tri n nông nghi p, nh ng thành t u
ñ t ñư c c a khoa h c cơng ngh ,

giai đo n hi n nay mu n ñưa nông

nghi p ñi lên ph i xây d ng và th c hi n m t n n nông nghi p trí tu . Nơng

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

8

nghi p trí tu th hi n

vi c phát hi n, n m b t và v n d ng các quy lu t t

nhiên và xã h i trong m i m t ho t ñ ng c a h th ng nông nghi p phong
phú, bi u hi n

vi c áp d ng các gi i pháp phù h p, khoa h c. Nơng nghi p

trí tu là bư c phát tri n

m c cao, là s k t h p

ñ nh cao c a các thành

t u sinh h c, công nghi p, kinh t , qu n lý ñư c v n d ng phù h p v i ñi u
ki n c a m i nư c, m i vùng [3].
* Nông nghi p công nghi p hoá: s d ng nhi u thành t u và k t qu
c a công nghi p, s d ng nhi u v t tư k thu t, dùng trang thi t b máy móc
s n xu t theo quy trình k thu t ch t ch g n như cơng nghi p, đ t năng su t
cây tr ng v t nuôi và năng su t lao ñ ng cao. Kho ng 10% lao ñ ng xã h i
tr c ti p làm nông nghi p nhưng v n ñáp ng ñ nhu c u tiêu dùng và xu t
kh u. Tuy nhiên, nông nghi p công nghi p hoá gây nên nhi u h u qu sinh
thái nghiêm tr ng, gây ô nhi m môi trư ng làm gi m tính đa d ng sinh h c,
làm hao h t ngu n gen thiên nhiên [38].
Theo cách hi u g n ñây nh t ñư c đưa ra: nơng nghi p cơng nghi p
hố là m t n n nơng nghi p đư c cơng nghi p hố khi áp d ng đ y đ các
thành t u c a m t xã h i công nghi p vào nông nghi p. Các thành t u đó th
hi n trên nhi u m t: thơng tin, ñi n t , sinh h c, hoá h c, cơ khí… Th c t

cho th y

nhi u nư c công nghi p phát tri n, n n nông nghi p cơng nghi p

hố th hi n theo cách này ñã ñ t ñư c nhi u thành t u ñáng k . Tuy nhiên,
như c ñi m c a n n nông nghi p này là không chú ý ñ y ñ ñ n các tác ñ ng
c a ho t đ ng s n xu t nơng nghi p lên mơi trư ng t nhiên [3].
- Tình hình s d ng đ t nơng nghi p

Vi t Nam:

T ng c c Th ng kê cho bi t, năm 2008, Vi t Nam có t ng di n tích t
nhiên là 33.115 nghìn ha, dân s là 86.210,6 nghìn ngư i, m t đ dân s 260
ngư i/km2. Bình qn di n tích đ t t nhiên là 3.889 m2/ngư i ñ ng th 9
trong khu v c. Trong đó đ t nơng nghi p ch có 24.997,2 nghìn ha, bình qn

Trư ng ð i h c Nơng nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

9


di n tích đ t nơng nghi p là 2.899,55 m2/ngư i, giá tr s n xu t nông nghi p
đ t 156.681,9 t đ ng, trong đó tr ng tr t là 122,37 t đ ng, chăn ni đ t
30.938,6 t đ ng và ni tr ng th y s n là 3.367,6 t ñ ng. Trong tr ng tr t,
cây lương th c ñ t giá tr s n xu t là 70.059,8 t ñ ng; cây rau ñ u ñ t
10.560,4 t ñ ng; cây công nghi p là 31.015,4 t ñ ng và cây ăn qu ñ t
9.083,7 t ñ ng. Trong năm 2008, di n tích cây lương th c có h t là 8.542
nghìn ha, cây cơng nghi p hàng năm là 805,8 nghìn ha, cây cơng nghi p lâu
năm là 1.886,1 nghìn ha và cây ăn qu là 775,3 nghìn ha [24].
Vi t Nam thu c vùng nhi t ñ i m châu Á có nhi u thu n l i cho phát

tri n s n xu t nông nghi p. Tuy nhiên ngu n đ t có h n, dân s l i đơng, bình
qn đ t t nhiên trên ngư i là 0,45 ha, ch b ng 1/3 m c bình quân c a th
gi i, x p th 135 trên th gi i, x p th 9/10 nư c ðông Nam Á. M t khác,
dân s l i tăng nhanh làm cho bình qn di n tích đ t trên nhanh do chuy n
m c đích s d ng. Vì th nâng cao hi u qu s d ng ñ t nông ngư i s ti p
t c gi m. Trong khi đó di n tích đ t nơng nghi p có chi u hư ng gi m nghi p
là yêu c u c n thi t ñ i v i Vi t Nam trong nh ng năm t i [25].
Th c t nh ng năm qua chúng ta ñã quan tâm gi i quy t t t các v n ñ
v k thu t và kinh t , t ch c trong s d ng đ t nơng nghi p, vi c nghiên
c u và ng d ng ñư c t p trung vào các v n ñ như: lai t o các gi ng cây
tr ng m i ng n ngày có năng su t cao, b trí luân canh cây tr ng phù h p v i
t ng lo i ñ t, th c hi n thâm canh trên cơ s

ng d ng khoa h c k thu t vào

s n xu t [25]. Các cơng trình có giá tr trên ph m vi c nư c ph i k đ n cơng
trình nghiên c u đánh giá tài nguyên ñ t ñai Vi t Nam c a Nguy n Khang và
Ph m Dương Ưng , ñánh giá hi n tr ng s d ng ñ t theo quan ñi m sinh thái
và phát tri n lâu b n c a tác gi Tr n An Phong- Vi n quy ho ch và thi t k
nông nghi p [17].
Vùng đ ng b ng sơng H ng có t ng di n tích t nhiên là 1.486,20

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

10


nghìn ha, trong đó đ t s n xu t nơng nghi p là 760,30 nghìn ha, chi m
51,16% di n tích t nhiên trong vùng [24]. ðây là trung tâm s n xu t lương
th c l n th 2 c a c nư c, là nơi thu hút nhi u cơng trình nghiên c u khoa

h c, góp ph n ñ nh hư ng cho vi c xây d ng các h th ng cây tr ng và s
d ng đ t thích h p [6]. Trong đó ph i k đ n các cơng trình như: Hi u qu
kinh t s d ng ñ t canh tác trên đ t phù sa sơng H ng huy n M Văn - t nh
H i Hưng c a tác gi Vũ Th Bình [1]; Nghiên c u h th ng nông nghi p
lưu v c sông H ng c a tác gi ðào Th Tu n và Pascal Bergret [27]; Quy
ho ch s d ng ñ t vùng ñ ng b ng sông H ng c a tác gi Phùng Văn Phúc
[18]; ð tài ñánh giá hi u qu m t s mơ hình đa d ng hố cây tr ng vùng
đ ng b ng sơng H ng c a tác gi Vũ Năng Dũng [5]. Trong nh ng năm g n
đây, chương trình quy ho ch c th vùng đ ng b ng sơng H ng [6] đã
nghiên c u ñ xu t d án phát tri n đa d ng hố nơng nghi p đ ng b ng
sông H ng, k t qu cho th y:
vùng ð ng b ng B c B ñã xu t hi n nhi u mơ hình ln canh cây
tr ng 3 - 4 v m t năm ñ t hi u qu kinh t cao, ñ c bi t

các vùng sinh thái

ven đơ, tư i tiêu ch đ ng. ðã có nh ng đi n hình v chuy n đ i h th ng cây
tr ng, trong vi c b trí l i và ñưa vào nh ng cây tr ng có giá tr kinh t như
hoa, cây ăn qu , cây th c ph m cao c p...
2.2

ðánh giá hi u qu s d ng đ t nơng nghi p

2.2.1 Khái quát v hi u qu và hi u qu s d ng ñ t
2.2.1.1 Khái quát v hi u qu
Hi u qu là k t qu mong mu n, cái sinh ra k t qu mà con ngư i ch
đ i hư ng t i, nó có nh ng n i dung khác nhau. Trong s n xu t, hi u qu có
nghĩa là hi u su t, là năng su t. Trong kinh doanh, hi u qu là lãi su t, l i
nhu n. Trong lao ñ ng nói chung, hi u qu là năng su t lao ñ ng ñư c ñánh
giá b ng s lư ng th i gian hao phí đ s n xu t ra m t ñơn v s n ph m, ho c

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

11


b ng s lư ng s n ph m ñư c s n xu t ra trong m t ñơn v th i gian [38].
K t qu là m t ñ i lư ng v t ch t t o ra do m c đích c a con ngư i,
đư c bi u hi n b ng nh ng ch tiêu c th , xác đ nh. Do tính ch t mâu thu n
gi a ngu n tài nguyên h u h n v i nhu c u tăng lên c a con ngư i mà ta ph i
xem xét k t qu đó đư c t o ra như th nào? chi phí b ra bao nhiêu? có đưa
l i k t qu h u ích hay khơng? chính vì v y khi đánh giá k t qu ho t đ ng
s n xu t kinh doanh khơng ch d ng l i

vi c ñánh giá k t qu mà ph i ñánh

giá ch t lư ng ho t ñ ng t o ra s n ph m ñó. ðánh giá ch t lư ng ho t ñ ng
s n xu t kinh doanh là n i dung c a ñánh giá hi u qu [20].
2.2.1.2 Hi u qu s d ng đ t nơng nghi p
T nh ng khái ni m chung v hi u qu , ta xem xét trong lĩnh v c s
d ng ñ t thì hi u qu là ch tiêu ch t lư ng ñánh giá k t qu s d ng ñ t trong
ho t ñ ng kinh t , th hi n qua lư ng s n ph m, lư ng giá tr thu ñư c b ng
ti n. ð ng th i v m t hi u qu xã h i là th hi n m c thu hút lao ñ ng trong
quá trình ho t ñ ng kinh t ñ khai thác s d ng ñ t. Riêng ñ i v i ngành
nông nghi p, cùng v i hi u qu kinh t v giá tr và hi u qu v m t s d ng
lao ñ ng trong nhi u trư ng h p ph i coi tr ng hi u qu v m t hi n v t là
s n lư ng nông s n thu ho ch đư c, nh t là các lo i nơng s n cơ b n có ý
nghĩa chi n lư c (lương th c, s n ph m xu t kh u…) ñ ñ m b o s

n ñ nh

v kinh t - xã h i c a ñ t nư c [38].
Như v y, hi u qu s d ng ñ t là k t qu c a c m t h th ng các bi n
pháp t ch c s n xu t, khoa h c, k thu t, qu n lý kinh t và phát huy các l i
th , kh c ph c các khó khăn khách quan c a ñi u ki n t nhiên, trong nh ng
hồn c nh c th cịn g n s n xu t nông nghi p v i các ngành khác c a n n
kinh t qu c dân, g n s n xu t trong nư c v i th trư ng qu c t [38].
S d ng đ t nơng nghi p có hi u qu cao thơng qua vi c b trí cơ c u
cây tr ng v t nuôi là m t trong nh ng v n ñ b c xúc hi n nay c a h u h t

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

12


các nư c trên th gi i. Nó khơng ch thu hút s quan tâm c a các nhà khoa
h c, các nhà ho ch đ nh chính sách, các nhà kinh doanh nơng nghi p mà cịn
là mong mu n c a nông dân - nh ng ngư i tr c ti p tham gia s n xu t nông
nghi p [30].
Hi n nay, các nhà khoa h c ñ u cho r ng, v n ñ ñánh giá hi u qu s
d ng đ t khơng ch xem xét ñơn thu n

m t m t hay m t khía c nh nào đó

mà ph i xem xét trên t ng th các m t bao g m: hi u qu kinh t , hi u qu xã
h i và hi u qu môi trư ng .
* Hi u qu kinh t
Theo Các Mác thì quy lu t kinh t ñ u tiên trên cơ s s n xu t t ng th
là quy lu t ti t ki m th i gian và phân ph i có k ho ch th i gian lao ñ ng
theo các ngành s n xu t khác nhau. Theo nhà kinh t Samuel – Nordhuas thì

“Hi u qu là khơng lãng phí”. Theo các nhà khoa h c ð c (Stienier, Hanau,
Rusteruyer, Simmerman) hi u qu kinh t là ch tiêu so sánh m c đ ti t ki m
chi phí trong m t đơn v k t qu h u ích và m c tăng k t qu h u ích c a ho t
ñ ng s n xu t v t ch t trong m t th i kỳ, góp ph n làm tăng thêm l i ích cho
xã h i [20].
Hi u qu kinh t là ph m trù chung nh t, nó liên quan tr c ti p t i n n
s n xu t hàng hoá v i t t c các ph m trù và các quy lu t kinh t khác nhau.
Vì th , hi u qu kinh t ph i ñáp ng ñư c 3 v n ñ :
- M t là m i ho t ñ ng c a con ngư i ñ u ph i quan tâm và tuân theo
quy lu t “ti t ki m th i gian”;
- Hai là hi u qu kinh t ph i ñư c xem xét trên quan ñi m c a lý
thuy t h th ng;
- Ba là hi u qu kinh t là m t ph m trù ph n ánh m t ch t lư ng c a
các ho t ñ ng kinh t b ng quá trình tăng cư ng các ngu n l c s n có ph c v
các l i ích c a con ngư i.

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

13


Hi u qu kinh t ñư c hi u là m i tương quan so sánh gi a lư ng k t
qu ñ t ñư c và lư ng chi phí b ra trong ho t đ ng s n xu t kinh doanh. K t
qu ñ t ñư c là ph n giá tr thu ñư c c a s n ph m ñ u ra, lư ng chi phí b ra
là ph n giá tr c a ngu n l c ñ u vào. M i tương quan ñó c n xem xét c v
ph n so sánh tuy t ñ i và tương ñ i cũng như xem xét m i quan h ch t ch
gi a hai đ i lư ng đó.
T nh ng v n ñ trên có th k t lu n r ng: b n ch t c a ph m trù kinh
t s d ng ñ t là “v i m t di n tích đ t đai nh t đ nh s n xu t ra m t kh i
lư ng c a c i v t ch t nhi u nh t v i m t lư ng chi phí v v t ch t và lao

ñ ng th p nh m ñáp ng nhu c u ngày càng tăng v v t ch t c a xã h i” [20].
* Hi u qu xã h i
Hi u qu xã h i là m i tương quan so sánh gi a k t qu xét v m t xã
h i và t ng chi phí b ra. Hi u qu kinh t và hi u qu xã h i có m i quan h
m t thi t v i nhau và là m t ph m trù th ng nh t. Theo Nguy n Duy Tính
[23], hi u qu v m t xã h i c a s d ng ñ t nông nghi p ch y u ñư c xác
ñ nh b ng kh năng t o vi c làm trên m t đơn v di n tích đ t nơng nghi p.
Hi u qu xã h i đư c th hi n thông qua m c thu hút lao ñ ng, thu
nh p c a nhân dân... Hi u qu xã h i cao góp ph n thúc ñ y xã h i phát tri n,
phát huy ñư c ngu n l c c a ñ a phương, nâng cao m c s ng c a nhân dân.
S d ng ñ t ph i phù h p v i t p quán, n n văn hoá c a ñ a phương thì vi c
s d ng ñ t b n v ng hơn.
* Hi u qu môi trư ng
Hi u qu mơi trư ng đư c th hi n

ch : lo i hình s d ng đ t ph i

b o v ñư c ñ màu m c a ñ t ñai, ngăn ch n ñư c s thối hố đ t b o v
mơi trư ng sinh thái. ð che ph t i thi u ph i ñ t ngư ng an toàn sinh thái
(>35%) ña d ng sinh h c bi u hi n qua thành ph n lồi [10].
Trong th c t , tác đ ng c a môi trư ng sinh thái di n ra r t ph c t p và

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

14


theo chi u hư ng khác nhau. Cây tr ng phát tri n t t khi phù h p v i đ c
tính, tính ch t c a đ t. Tuy nhiên, trong quá trình s n xu t dư i tác ñ ng c a
các ho t ñ ng s n xu t, phương th c qu n lý c a con ngư i, h th ng cây

tr ng s t o nên nh ng nh hư ng r t khác nhau đ n mơi trư ng.
Hi u qu mơi trư ng đư c phân ra theo ngun nhân gây nên, g m:
hi u qu hoá h c, hi u qu v t lý và hi u qu sinh h c môi trư ng [9].
Trong s n xu t nơng nghi p, hi u qu hố h c mơi trư ng đư c đánh
giá thơng qua m c đ s d ng các ch t hoá h c trong nơng nghi p. ðó là vi c
s d ng phân bón và thu c b o v th c v t trong q trình s n xu t đ m b o
cho cây tr ng sinh trư ng và phát tri n t t, cho năng su t cao và không gây ô
nhi m môi trư ng.
Hi u qu sinh h c mơi trư ng đư c th hi n qua m i tác ñ ng qua l i
gi a cây tr ng v i ñ t, gi a cây tr ng v i các lo i d ch h i nh m gi m thi u
vi c s d ng hố ch t trong nơng nghi p mà v n ñ t ñư c m c tiêu ñ ra.
Hi u qu v t lý mơi trư ng đư c th hi n thông qua vi c l i d ng t t
nh t tài nguyên khí h u như ánh sáng, nhi t ñ , nư c mưa c a các ki u s
d ng ñ t ñ ñ t ñư c s n lư ng cao và ti t ki m chi phí đ u vào.
2.2.2 Phương pháp ñánh giá hi u qu s d ng ñ t nông nghi p
2.2.2.1 Nguyên t c l a ch n ch tiêu ñánh giá hi u qu s d ng ñ t nông nghi p
Vi c l a ch n các ch tiêu ñánh giá hi u qu s d ng đ t nơng nghi p
c n ph i d a trên nh ng nguyên t c c th :
+ H th ng các ch tiêu ph i có tính th ng nh t, tồn di n và tính h
th ng. Các ch tiêu ph i có m i quan h h u cơ v i nhau, ph i ñ m b o tính so
sánh có thang b c [12], [22].
+ ð đánh giá chính xác, tồn di n c n ph i xác ñ nh các ch tiêu cơ
b n bi u hi n hi u qu m t cách khách quan, chân th t và ñúng ñ n theo quan
ñi m và tiêu chu n ñã ch n, các ch tiêu b sung ñ hi u ch nh ch tiêu cơ b n

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

15

làm cho n i dung kinh t bi u hi n ñ y ñ hơn, c th hơn [11].
+ Các ch tiêu ph i phù h p v i ñ c đi m và trình đ phát tri n nơng
nghi p

nư c ta, đ ng th i có kh năng so sánh qu c t trong quan h ñ i

ngo i, nh t là nh ng s n ph m có kh năng hư ng t i xu t kh u.
+ H th ng các ch tiêu ph i ñ m b o tính th c ti n, tính khoa h c và
ph i có tác d ng kích thích s n xu t phát tri n.
2.2.2.2 H th ng các ch tiêu ñánh giá hi u qu s d ng đ t nơng nghi p
B n ch t c a hi u qu là m i quan h gi a k t qu và chi phí. M i quan
h này là m i quan h hi u s ho c là quan h thương s . D ng t ng quát c a
h th ng ch tiêu hi u qu s là [20]:
H=K-C
H = K/C
H = (K - C)/C
H = (K1 - K0)/(C1 - C0)
Trong đó:
+ H: Hi u qu
+ K: K t qu
+ C: Chi phí
+ 1, 0 là ch s th i gian (năm)
* Hi u qu kinh t
+ Hi u qu kinh t tính trên 1 ha đ t nơng nghi p
- Giá tr s n xu t (GTSX): là toàn b giá tr s n ph m v t ch t và d ch
v ñư c t o ra trong 1 kỳ nh t ñ nh (thư ng là m t năm).
- Chi phí trung gian (CPTG): là tồn b các kho n chi phí v t ch t
thư ng xuyên b ng ti n mà ch th b ra ñ thuê và mua các y u t ñ u vào
và d ch v s d ng trong quá trình s n xu t.
- Giá tr gia tăng (GTGT): là hi u s gi a giá tr s n xu t và chi phí

Trư ng ð i h c Nông nghi p hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………

16