Bài giảng Tự làm đồ dùng dạy học – trách nhiệm và hạnh phúc

Tự làm đồ dùng dạy học – trách nhiệm và hạnh phúc
Việc GV tự làm đồ dùng dạy học (ĐDDH) đã có từ lâu chứ không phải khi đổi mới giáo
dục mới xuất hiện. Nhưng CT-SGK mới đòi hỏi đổi mới phương pháp dạy học thì nhu
cầu về ĐDDH tăng lên rất nhiều, và vì vậy, việc GV phải tự làm thêm những ĐDDH để
dùng cũng là tất yếu. Và phong trào tự làm ĐDDH cũng phát triển chưa từng thấy. Tự
làm ĐDDH không chỉ là trách nhiệm, mà còn là hạnh phúc của mỗi GV.
1-Nơi hội tụ những ý tưởng
Trong 3 ngày 21, 22, 23-5-2010, Sở GD-ĐT Hà Nội đã tổ chức triển lãm-hội chợ sách, thiết bị
giáo dục và thi đồ dùng dạy học tự làm lần thứ 3. 29 phòng GD và các cụm trường THPT,
trường trung cấp chuyên nghiệp và Trung tâm GDTX cùng nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực
TBGD đã tham gia triển lãm - hội chợ (TL-HC) này. Suốt 3 ngày diễn ra TL-HC, rất nhiều GV
thuộc đủ các cấp học, bậc học đã đến tham quan, học hỏi, trao đổi lẫn nhau và mua sắm các
TBDH cần thiết. Điều đó chứng tỏ nhu cầu làm và sử dụng ĐDDH là tất yếu và bức thiết hiện
nay bởi có sự kết hợp của phương tiện này thì công việc dạy học trên lớp của GV đã được giảm
nhẹ đi rất nhiều mà hiệu quả lại cao, đồng thời đây cũng là cơ hội để họ cùng với HS thể hiện
sự sáng tạo trong quá trình truyền thụ và tiếp thu kiến thức.
Về nguyên tắc, các TBGD được coi là có chất lượng và hiệu quả đều phải đạt các tiêu chí tối
thiểu như tính khoa học (cả về kỹ thuật và sư phạm), tính nhân trắc học, tính thẩm mỹ, tính
kinh tế. Không phải TBDH cũng hội tụ đầy đủ những tính chất này. Chưa kể số lượng được
cung cấp cho các nhà trường, cho dù đã rất nhiều, thậm chí trong giai đoạn đầu đổi mới GD
nhiều trường còn chưa đủ năng lực tiếp nhận đã cảm thấy choáng ngợp, nhưng vẫn không thể
nào bao quát hết nhu cầu dạy và học thực tế. Chính vì vậy, giải pháp CB-GV tự làm ĐDDH đã
góp phần khắc phục kịp thời những TBDH còn thiếu, bổ sung khi chưa có điều kiện mua sắm,
thay thế các TBDH hư hỏng, và phù hợp với tình hình, đặc điểm của đơn vị cũng như với cách
thiết kế bài giảng của từng GV.
Phong trào tự làm ĐDDH đã phát triển rộng khắp trong cả nước. Nhiều địa phương đã tổ chức
được TL-HC thông qua đó nhân rộng hiệu quả của ĐDDH tự làm. Tuy nhiên, đây chủ yếu vẫn
là công việc mang tính tự phát, ít có những đơn vị có cơ chế chính sách hay chỉ đạo thường
xuyên. Công việc này cũng làm mất nhiều thời gian, công sức và cả tiền bạc của GV, mà nếu
không có lòng yêu nghề và tinh thần trách nhiệm với học trò thì sẽ khó có thể lao tâm khổ tứ vì
nó. Chưa kể những khó khăn khách quan khác như thiếu kinh phí để mua nguyên vật liệu, độ

bền của ĐDDH tự làm chưa cao, khả năng của GV còn hạn chế, chế độ khuyến khích, khen
thưởng lại chưa hoàn toàn xứng đáng với tâm lực của GV.
Mặc dù vậy, các GV vẫn không ngừng sáng tạo, tâm huyết và đầy hào hứng trong công việc
khó khăn vất vả này. Ví dụ: GV Trường THCS Vạn Thắng (Ba Vì) tự chế các dung dịch thử chỉ
thị màu từ quả cây, không phải vì không có hoá chất mà mục đích chính là GD cho các em ý
thức thân thiện với môi trường. Thầy Trần Đình Toàn, GV vật lý Trường THPT bán công Đống
Đa tự chế dụng cụ thí nghiệm định luật Bôilơ-Mariốt và Sáclơ vì giá thành rẻ gấp hàng chục lần
so với đi mua, mà lại đạt độ chính xác cao hơn, chế tạo thì đơn giản đến mức HS cũng có thể
làm được. Thầy Nguyễn Văn Thông-GV Trường THPT Phan Huy Chú thì thiết kế bộ thí
nghiệm chứng minh lực quán tính bởi vì trong SGK có hướng dẫn nhưng chỉ thực hiện được
trong điều kiện lý tưởng (không có ma sát). Cô giáo Phương ở trường tiểu học Yên Viên (Gia
Lâm) thì phối hợp 3 phần mềm khác nhau để tạo nên một phần mềm dạy tiếng Việt phù hợp với
điều kiện dạy và học ở trường. Còn các GV mầm non thì vô cùng nhiều sáng tạo trong việc làm
đồ chơi cho trẻ và cũng là ĐDDH đối với lứa tuổi “học bằng chơi, chơi mà học” này, mà
nguyên liệu hầu hết là phế liệu. Nhìn thật vui mắt mà cũng thật thương.
Các phàn mềm dạy học cũng là một sản phẩm được khai thác nhiều, cả từ phía nhà sản xuất và
người sử dụng. Đặc biệt là phần mềm dạy tập viết và học toán cấp tiểu học thu hút được sự
quan tâm của nhiều GV.
2-Tạo cơ hội kết nối
Trong TL-HC về đồ dùng dạy học, có nhiều cơ hội kết nối được thể hiện, không chỉ có sự kết
nối của các ý tưởng sáng tạo của GV với GV, của GV với các nhà sản xuất, mà còn là của nhà
quản lý với cả hai đối tượng này. Nếu các bên đều có trách nhiệm và thấy hạnh phúc trong sự
kết nối này thì sẽ là điều kiện thuận lợi để kết nối thành công, đem lại hiệu quả cho giờ dạy trên
lớp.
Mặc dù thời tiết nắng nóng, nhiều GV từ các huyện xa xôi của Hà Nội đã tề tựu về đây để tham
quan, khâm phục và học hỏi đồng nghiệp trong việc sáng tạo ĐDDH. Họ cũng có một cơ hội
tốt để nhìn nhận những sản phẩm hội đủ những tiêu chí cần thiết của ĐDDH, hoặc là gạn đục
khơi trong (nhận ra sản phẩm “nhái”, hay những khiếm khuyết cần khắc phục trong quá trình tự
làm ĐDDH…)
Tại hội thảo về phát triển ĐDDH tự làm diễn ra trong khuôn khổ TL-HC, trả lời thắc mắc của

chúng tôi rằng vì sao trong thời buổi công nghệ như hiện nay mà các GV vẫn say sưa tự làm
ĐDDH đôi khi rất thủ công và có vẻ như không có hiệu quả kinh tế như vậy, nhiều GV đã nói:
Thật ra là phải tâm huyết lắm, có trách nhiệm lắm mới có thể tự làm ĐDDH. Và chúng tôi đã
được “trả công” xứng đáng, đó là niềm hạnh phúc khi bài giảng của mình mang dấu ấn riêng,
phù hợp với ý định của mình, mang lại hiệu quả trong truyền thụ kiến thức cũng như tình yêu
với môn học cho các em. Làm sao có thể làm chỉ vì phong trào được!
Còn nhà sản xuất lại có suy nghĩ khác khi họ đến với TL-HC này. Bà Nguyễn Thục Linh, Giám
đốc Công ty cổ phần đầu tư phát triển giáo dục 123 nói: Chúng tôi đến đây để giới thiệu sản
phẩm GD của mình, tất nhiên, nhưng đó cũng chỉ là phụ, bởi có nhiều kênh khác để chúng tôi
làm việc này. Mục đích chính là chúng tôi tìm hiểu, thăm dò nhu cầu của người sử dụng thông
qua những ĐDDH mà họ tự làm. Họ đã phải tự làm có nghĩa là thị trường chưa đáp ứng được
cho họ. Và nhà sản xuất phải thấy trách nhiệm của mình ở đây, làm sao để có thể giúp cho GV
đỡ vất vả hơn trong quá trình dạy học của mình, không phải lọ mọ đi làm những ĐDDH hoàn
toàn có thể sản xuất đại trà mà vẫn đảm bảo chất lượng. Mặt khác, chúng tôi cũng có cơ hội để
tiếp nhận những ý kiến đóng góp của khâch hàng để ngày càng hoàn thiện sản phẩm của mình.
Kết luận hội thảo về phát triển ĐDDH tự làm, Chủ tịch CĐGD Hà Nội, ông Nguyễn Viết Cẩn
khẳng định khả năng tìm tòi sáng tạo trong quá trình dạy học của GV, và cũng là thể hiện tinh
thần trách nhiệm của họ qua việc tự làm ĐDDH. Nếu không đam mê, tâm huyết thì không thể
có trách nhiệm và sáng tạo như vậy. Tóm lược các ý kiến trong khuôn khổ TL-HC và hội thảo,
ông Cẩn cũng đề xuất một số kiến nghị về quản lý để đẩy mạnh hơn nữa phong trào tự làm
ĐDDH cũng như tăng cường hiệu quả sử dụng TBDH nói chung vào việc đổi mới phương pháp
dạy học. Đó là: ngành GD cần xây dựng hệ thống văn bản hướng dẫn về các tiêu chí của TBDH
nói chung và ĐDDH tự làm nói riêng, cấp giấy chứng nhận hoặc bằng sáng chế cho sản phẩm
đồng thời có cơ chế khen thưởng và đưa vào sản xuất hàng loạt nếu đạt yêu cầu, bảo hộ quyền
sở hữu trí tuệ trong sáng tạo TBDH, tăng cường CSVC, tổ chức các cuộc thi và giới thiệu về
TBDH, hỗ trợ kinh phí, thời gian cho GV tự làm ĐDDH, nâng cao trình độ CNTT để GV có thể
cập nhật các công nghệ mới được ứng dụng trong TBDH…
Được biết sắp tới, TL-HC TBDH với quy mô toàn quốc cũng sẽ được Bộ GD-ĐT tổ chức. Đây
sẽ là điều kiện để hội tụ và kết nối về TBDH được mở rộng hơn, có chiều sâu hơn nữa.
Theo