Sử dụng trò chơi thí nghiệm trong hoạt động khám phá khoa học của trẻ mẫu giáo lớn (5 6 tuổi)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.7 MB, 93 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐÀ NẴNG
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài:
SỬ DỤNG TRỊ CHƠI THÍ NGHIỆM TRONG
HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC CỦA
TRẺ MẪU GIÁO LỚN (5-6 TUỔI)
Sinh viên thực hiện
: Nguyễn Thị Mỹ Ái
Lớp
: 11SMN1
Giáo viên hướng dẫn
: TS. Đinh Thị Đoan Hương
Đà nẵng, tháng 5 năm 2015
LỜI CẢM ƠN
Đầu tiên cho em xin gửi lời cảm ơn đến tất cả các thầy cô trong khoa Giáo
dục Mầm non trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng đã hỗ trợ, tạo điều kiện
tốt cho em thực hiện khóa luận này.
Đặc biệt em xin gửi lời cám ơn đến cô Đinh Thị Đoan Hương – người đã
trực tiếp hướng dẫnemhồn thành khóa luận này. Bên cạnh đólà những ý kiến đóng
góp của bạn bè, đã cho em nguồn động viên lớn để hoàn thành nhiệm vụ của khóa
luận. Qua đó, em đã đạt được nhiều tiến bộ về kiến thức cũng như những kĩ năng
làm việc bổ ích.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến tất cả thầy cơ trong Khoa đã tận tình
giảng dạy, trang bị cho chúng em những kiến thức quý báu trong những năm học
vừa qua.
Mặc dù em đã cố gắng hồn thành khóa luận trong phạm vi và khả năng cho
phép, nhưng chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong sự cảm
thơng và tận tình chỉ bảo của các thầy cô và các bạn.
Em chân thành gửi lời cám ơn sâu sắc đến toàn thể thầy cô và các bạn!
Đà Nẵng, ngày 5 tháng 5 năm 2015
Tác giả khóa luận
Nguyễn Thị Mỹ Ái
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 2
3.1. Khách thể nghiên cứu ................................................................................................ 2
3.2. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................................ 3
4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................................. 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................................... 3
6. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................................. 3
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................... 3
7.1. Nghiên cứu lý luận ..................................................................................................... 3
7.2. Nghiên cứu thực tiễn.................................................................................................. 3
7.3. Những đóng góp của đề tài ....................................................................................... 4
8. Cấu trúc của đề tài ............................................................................................................... 4
NỘI DUNG ..................................................................................................................... 5
CHƯƠNG 1 - CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC SỬ DỤNG TRỊ CHƠI THÍ
NGHIỆM TRONG HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC CỦA TRẺ 5-6
TUỔI ................................................................................................................................ 5
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ........................................................................................ 5
1.2. Khái quát về hoạt động khám phá khoa học của trẻ ở trường mầm non ............ 7
1.3. Đặc điểm nhận thức của trẻ 5-6 tuổi ............................................................................ 8
1.4. Trị chơi thí nghiệm và một số vấn đề lý luận về tổ chức trị chơi thí
nghiệm cho trẻ 5-6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học ở trường mầm
non
........................................................................................................................................ 9
1.4.1. Các khái niệm cơ bản ............................................................................................. 9
1.4.2. Đặc điểm trị chơi thí nghiệm dành cho trẻ 5-6 tuổi ....................................... 10
1.4.3. Tổ chức trị chơi thí nghiệm cho trẻ 5-6 tuổiở trường mầm non .................. 10
1.4.4. Ý nghĩa việc tổ chức trị chơi thí nghiệm cho trẻ 5-6 tuổitrong hoạt động
khám phá khoa học ở trường mầm non ....................................................................... 12
1.5. Kết luận chương I ........................................................................................................... 13
CHƯƠNG 2 - THỰC TRẠNG SỬ DỤNG TRỊ CHƠI THÍ NGHIỆM TRONG
HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC CỦA TRẺ 5-6 TUỔI ............................ 14
2.1. Mục đích điều tra ............................................................................................................ 14
2.2. Thời gian điều tra ........................................................................................................... 14
2.3. Nội dung điều tra ............................................................................................................ 14
2.4. Đối tượng điều tra........................................................................................................... 14
2.5. Phương pháp điều tra .................................................................................................... 14
2.5.1. Sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến .......................................................................... 14
2.5.2. Phương pháp quan sát .......................................................................................... 15
2.5.3. Phương pháp đàm thoại ....................................................................................... 15
2.5.4. Phương pháp thống kê ......................................................................................... 15
2.6. Tiêu chí và thang đánh giá ............................................................................................ 15
2.6.1. Đánh giá mức độ sử dụng trị chơi thí nghiệm của giáo viên ...................... 15
2.6.2. Đánh giá hiệu quả sử dụng trò chơi thí nghiệm của giáo viên ..................... 16
2.7. Kết quả khảo sát thực trạng ......................................................................................... 17
2.7.1. Nhận thức của giáo viên về sử dụng trị chơi thí nghiệm trong dạy trẻ 5-6
tuổi khám phá khoa học .................................................................................................. 17
2.7.2. Kết quả khảo sát về mức độ sử dụng trị chơi thí nghiệm của giáo viên ..... 18
2.7.3. Kết quả khảo sát hiệu quả sử dụng trị chơi thí nghiệm của giáo viên ........ 24
2.8. Kết luận chung về thực trạng ....................................................................................... 26
CHƯƠNG 3 - THỰC NGHIỆM SỬ DỤNG TRỊ CHƠI THÍ NGHIỆM
NHẰM DẠY TRẺ 5-6 TUỔI KHÁM PHÁ KHOA HỌC ........................................ 29
3.1. Quy trình tổ chức trị chơi thí nghiệm cho trẻ 5-6 tuổikhám phá khoa học.......... 29
3.2. Thiết kế một số trị chơi thí nghiệm dạy trẻ 5-6 tuổikhám phá khoa học .......... 30
3.2.1. Yêu cầu đối với việc thiết kế trị chơi thí nghiệm dạy trẻ 5-6 tuổikhám phá
khoa học ............................................................................................................................. 30
3.2.2. Quy trình thiết kế ................................................................................................... 30
3.3. Thực nghiệm sử dụng trị chơi thí nghiệm trong hoạt động khám phá khoa
học của trẻ 5-6 tuổi ................................................................................................................. 33
3.3.1. Phân loại nhóm đối chứng và thực nghiệm...................................................... 33
3.3.2. Tiến hành thực nghiệm ........................................................................................ 34
3.4. Kết quả thực nghiệm ...................................................................................................... 34
3.4.1. Mức độ hứng thú nhận thức của trẻ .................................................................. 34
3.4.2. Mức độ nắm kiến thức, kỹ năng của trẻ ............................................................ 46
3.5. Kết luận chung về thực nghiệm ................................................................................... 52
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................................... 53
1. Kết luận ..................................................................................................................... 53
2. Một số kiến nghị sư phạm ....................................................................................... 54
2.1. Đối với công tác quản lý tổ chức ............................................................................ 54
2.2. Đối với giáo viên mầm non ..................................................................................... 56
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 57
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1. Khả năng tổ chức TCTN của giáo viên trong hoạt động KPKH ở trường mầm non Tuổi
thơ .................................................................................................................................................... 19
Bảng 2. Mức độ thường xuyên sử dụng TCTN của giáo viên trong hoạt động KPKH ở trường
mầm non Tuổi thơ ........................................................................................................................... 21
Bảng 3. Mức độ sử dụng TCTN của giáo viên trong hoạt động KPKH ở trường mầm non Tuổi
thơ .................................................................................................................................................... 22
Bảng 4. Mức độ hứng thú nhận thức của trẻ ................................................................................ 24
Bảng 5. Mức độ nắm kiến thức, kỹ năng trên trẻ .......................................................................... 25
Bảng 6. Hiệu quả sử dụng TCTN của giáo viên trong hoạt động KPKH ở trường mầm non Tuổi
thơ .................................................................................................................................................... 26
Bảng 7. Mức độ sử dụng các phương pháp của giáo viên trong hoạt động KPKH ..................... 35
Bảng 8. Mức độ hứng thú nhận thức của trẻ nhóm ĐC trước thực nghiệm ............................... 38
Bảng 9. Mức độ hứng thú nhận thức của trẻ nhóm TN trước thực nghiệm................................ 38
Bảng 10. Mức độ hứng thú nhận thức của trẻ nhóm ĐC, TN trước thực nghiệm ...................... 39
Bảng 11. Mức độ hứng thú nhận thức của nhóm ĐC sau thực nghiệm ...................................... 43
Bảng 12. Mức độ hứng thú nhận thức của nhóm TN sau thực nghiệm ...................................... 44
Bảng 13. So sánh mức độ hứng thú nhận thức của nhóm trẻ TN và ĐC sau thực nghiệm ........ 45
Bảng 14. Mức độ nắm kiến thức, kỹ năng của trẻ nhóm ĐC trước thực nghiệm ........................ 47
Bảng 15. Mức độ nắm kiến thức, kỹ năng của trẻ nhóm TN trước thực nghiệm ........................ 47
Bảng 16. Mức độ nhận thức, kỹ năng của trẻ nhóm ĐC, TN trước thực nghiệm ....................... 48
Bảng 17. Mức độ nắm kiến thức, kỹ năng của trẻ nhóm ĐC sau thực nghiệm ........................... 48
Bảng 18. Mức độ nắm kiến thức, kỹ năng của trẻ nhóm TN sau thực nghiệm ........................... 48
Bảng 19. Mức độ nhận thức, kỹ năng của trẻ nhóm ĐC, TN sau thực nghiệm .......................... 49
Bảng 20. Hiệu quả sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH ở nhóm TN ..................................... 51
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 1. Khả năng sử dụng TCTN của giáo viên ....................................................................... 19
Biểu đồ 2. Mức độ thường xuyên sử dụng TCTN của giáo viên nhằm dạy trẻ KPKH ................ 22
Biểu đồ 3. Hiệu quả sử dụng TCTN của giáo viên ........................................................................ 26
Biểu đồ 4. Mức độ sử dụng các phương pháp của giáo viên trong hoạt động KPKH ................. 36
Biểu đồ 5. Mức độ hứng thú nhận thức của hai nhóm ĐC, TN trước thực nghiệm ................... 45
Biểu đồ 6. Mức độ hứng thú nhận thức của nhóm ĐC, TN sau thực nghiệm ............................. 46
Biểu đồ 7. Mức độ nắm kiến thức, kỹ năng của nhóm ĐC, TN trước thực nghiệm .................... 50
Biểu đồ 8. Mức độ nắm kiến thức của nhóm trẻ ĐC, TN sau thực nghiệm ................................. 50
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ
Nghĩa
TCTN
Trị chơi thí nghiệm
KPKH
Khám phá khoa học
MTXQ
Môi trường xung quanh
NXB
Nhà xuất bản
BGH
Ban giám hiệu
ĐC
Đối chứng
TN
Thực nghiệm
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngay từ khi trẻ sinh ra, trẻ bước vào thế giới xung quanh, tiếp xúc, khám phá
các sự vật, hiện tượng, con người xung quanh mình. Trong quá trình hoạt động
khám phá đó, những biểu tượng đầu tiên về thế giới xung quanh trẻ sẽ được hình
thành. Những tri thức khoa học đầu tiên sẽ in sâu vào trí nhớ của trẻ. Qua đó, những
phẩm chất nhân cách ở trẻ sẽ được hình thành và phát triển.
Một trong những hoạt động giúp trẻ lĩnh hội tri thức của tự nhiên và xã hội là
hoạt động cho trẻ KPKH. Hoạt động cho trẻ KPKH là một trong những hoạt động
chiếm vị trí quan trọng trong chương trình giáo dục mầm non. Việc tổ chức cho trẻ
tích cực tìm hiểu MTXQsẽ giúp trẻ hình thành, củng cố và phát triển những tri thức
căn bản về sự vật, hiện tượng thiên nhiên, xã hội nhằm thỏa mãn nhu cầu nhận thức
và mở rộng hiểu biết cho trẻ về thế giới khách quan. Hoạt động này không chỉ cung
cấp tri thức cho trẻ mà cịn nhằm phát triển các q trình tâm lí nhận thức (như cảm
giác, tri giác, tư duy, tưởng tượng…), các năng lực hoạt động trí tuệ (như năng lực
quan sát, phân tích, tổng hợp, so sánh, khái qt hóa, suy luận…) và phát triển ngơn
ngữ cho trẻ. Từ đó, trẻ có cách nhìn, thái độ đúng đắn về thiên nhiên với các phẩm
chất đạo đức: Tình yêu đối với cái đẹp, tình yêu đối với quê hương, đất nước, thiên
nhiên,có ý thức tơn trọng và giữ gìn mơi trường, tinh thần tương thân tương ái, bước
đầu hình thành những hành vi có văn hóa ở trẻ.
Dựa trên đặc điểm tâm lí nhận thức của trẻ mẫu giáo nói chung và trẻ 5-6 tuổi
nói riêng, các nhà tâm lí học, giáo dục học đã chứng minh rằng quá trình tìm hiểu
thiên nhiên được tổ chức mang tính chất khám phá, trải nghiệm theo phương thức
“trẻ chơi mà học, học mà chơi” là phù hợp hơn cả đối với trẻ. Đặc biệt, việc sử dụng
nhóm phương pháp thực hành ln tạo cho trẻ sự hứng thú, kích thích trẻ tích cực
hoạt động, phát triển ở trẻ tính tị mị, ham hiểu biết, thích khám phá, tìm tịi, phát
triển óc quan sát, phán đốn và các năng lực hoạt động trí tuệ… Từ đó, việc sử dụng
nhóm phương pháp này giúp nâng cao hiệu quả của việc cho trẻ KPKH, tìm hiểu
thiên nhiên. Một trong những biện pháp thuộc nhóm phương pháp thực hành mang
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
1
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
lại hiệu quả cao trong việc dạy trẻ KPKH là sử dụng TCTN trong hoạt động dạy học
cho trẻ.
Thực tiễn đổi mới giáo dục mầm non hiện nay cho thấy, giáo dục tích hợp đã
tạo ra hiệu quả cao trong việc giáo dục trẻ. Trẻ có thể học ở mọi lúc mọi nơi, các
kiến thức được củng cố thường xuyên.Qua đó, trẻ có thể khắc sâu những gì mình đã
học. Tích hợp trong giáo dục mầm non nhằm phát triển những năng lực chung cho
trẻ mà nó cịn hình thành ở trẻ những kĩ năng phục vụ cho học tập trong tương lai
của trẻ. Một trong những kĩ năng không thể thiếu của trẻ khi tham gia các hoạt động
là kĩ năng hoạt động nhóm. Tuy nhiên, kĩ năng này ít được quan tâm và hướng dẫn
đúng mức, trẻ hoạt động nhóm đơn thuần chỉ là chơi cùng nhau. Trong hoạt động
KPKH nói chung và biện pháp thực hành nói riêng, hoạt động nhóm khơng chỉ giúp
trẻ hiểu rõ hơn về tri thức, trẻ dễ dàng tiếp cận đối tượng nhận thức, tạo cơ hội phát
huy tính sáng tạo của trẻ. Khơng những thế, hoạt động nhóm cịn hình thành kĩ năng
làm việc tập thể, sự đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau và tinh thần hợp tác để hoàn thành
nhiệm vụ, trách nhiệm của mỗi thành viên trong nhóm, nêu cao tinh thần thi đua
giữa các bạn trong nhóm.
Thực tiễn đổi mới giáo dục mầm non hiện nay cho thấy, thí nghiệm đơn giản
đã dần được sử dụng như một biện pháp hữu hiệu trong quá trình tổ chức cho trẻ
khám phá. Nhằm xây dựng một số TCTN phù hợp, hấp dẫn với trẻ, đáp ứng các yêu
cầu đổi mới giáo dục mầm non, tiến tới thực hiện thành cơng chương trình giáo dục
mầm non mới, tơi xây dựng đề tài “Sử dụng trị chơi thí nghiệm trong hoạt động
khám phá khoa học của trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi)” để làm khóa luận tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
- Tìm hiểu thực trạng sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi.
- Thực nghiệm sử dụng TCTNtrong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình tổ chức hoạt động KPKH cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non.
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
2
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
3.2. Đối tượng nghiên cứu
TCTNtrong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu giáo viên sử dụng TCTN như một biện pháp hay hình thức dạy học trong
hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi, kết hợp với việc cho trẻ được trải nghiệm tham
gia hoạt động theo nhóm nhỏ thì hiệu quả giáo dục sẽ được nâng cao.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu cơ sở lý luận của việc sử dụngTCTN trong hoạt động KPKH cho
trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non.
- Tìm hiểu thực trạng sử dụngTCTN trong hoạt động KPKH cho trẻ 5-6 tuổi ở
trường mầm non.
- Thực nghiệm sử dụng TCTNtrong hoạt động KPKH cho trẻ 5-6 tuổi ở
trường mầm non.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Trẻ 2 lớp 5-6 tuổi trường mầm non Tuổi thơ, quận Hải Châu, Tp.Đà Nẵng.
- Thời gian thực nghiệm: Từ tháng 3 đến tháng 4 năm 2015.
7. Phương pháp nghiên cứu
Trong q trình nghiên cứu tơi đã phối hợp các phương pháp nghiên cứu sau:
7.1. Nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu, thu thập, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái qt hóa, cụ thể
hóa các vấn đề lí luận liên quan đến đề tài nghiên cứu.
7.2. Nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát
Quan sát hoạt động KPKH của giáo viên và trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non.
Đánh giá và rút ra kinh nghiệm từ các hoạt động đó.
7.2.2. Phương pháp điều tra bằng anket
Tiến hành điều tra thực trạng tổ chức TCTN trong hoạt động KPKH cho trẻ 56 tuổi ở trường mầm non.
7.2.3. Phương pháp đàm thoại
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
3
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
Đàm thoại với trẻ 5-6 tuổi sau mỗi hoạt động KPKH nhằm kiểm tra nhận thức,
hứng thú của trẻ. Từ đó tìm hiểu ngun nhân và tìm ra biện pháp khắc phục phù
hợp.
7.3. Những đóng góp của đề tài
Tơi hi vọng đề tài sẽ đóng góp các nội dung sau đây:
- Tìm hiểu thực trạng tổ chức TCTN trong hoạt động KPKH cho trẻ 5-6 tuổi ở
trường mầm non.
- Thực nghiệm sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH cho trẻ 5-6 tuổi ở
trường mầm non.
- Thiết kế một số TCTN trong hoạt động KPKH cho trẻ 5-6 tuổi ở trường
mầm non.
8. Cấu trúc của đề tài
Đề tài gồm 3 phần:
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc sử dụng trị chơi thí nghiệm trong hoạt động
khám phá khoa học của trẻ 5-6 tuổi.
Chương 2: Thực trạng sử dụng trị chơi thí nghiệm trong hoạt động khám phá
khoa học của trẻ5-6 tuổi.
Chương 3: Thực nghiệm sử dụng trị chơi thí nghiệm trong hoạt động khám
phá khoa học của trẻ 5-6 tuổi.
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
4
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
NỘI DUNG
CHƯƠNG 1 - CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC SỬ DỤNG TRỊ
CHƠI THÍ NGHIỆM TRONG HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ
KHOA HỌC CỦA TRẺ 5-6 TUỔI
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Từ xưa đến nay, thí nghiệm đã trở thành một phương pháp học tập cũng như
KPKH của con người. Họ sử dụng thí nghiệm nhằm mục đích kiểm tra nhận định về
giả thuyết đồng thời tìm ra cái mới.Thí nghiệm đã đem lại những thành tựu to lớn
cho nhiều bậc học khác nhau cũng như các lĩnh vực khác nhau như: Sinh học, hoá
học, vật lí...
Trên thế giới, nhiều nhà giáo dục có tên tuổi đã nghiên cứu về các phương
pháp giáo dục trẻbằng trò chơi. Tiêu biểu như Iohan Henrich Pextalodi đã cho rằng
việc hình thành nhận thức cho trẻ thơng qua trị chơi là chủ yếu. Cùng với ơng, cịn
có hai nữ giáo dục học Xô viết nổi tiếng là E.I.Tikheeva và E.N.Vodovodova đã đi
theo quan điểm này.Tuy nhiên, việc sử dụng thí nghiệm dưới hình thức trị chơi (cịn
gọi là TCTNtrong khóa luận này) trong dạy học trẻ mầm non chưa được nghiên cứu
sâu bởi trong giai đoạn này, sự nghiên cứu và phát triển về giáo dục trẻ em còn chưa
được chú ý nhiều.
Từ nhừng năm 50 của thế kỉ XX, vấn đề này đã được các nhà giáo dục học ở
Việt Nam quan tâm, song phải đến những năm 60 các ý kiến trên mới bắt đầu trở
thành lí luận tương đối rõ nét.Trong những năm gần đây, đã có nhiều cơng trình
nghiên cứu về việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học, cụ thể như:
- TS. Nguyễn Thanh Hải (Khoa Cơ bản - ĐH Phạm Văn Đồng) “Nghiên cứu
sử dụng thí nghiệm và các phương tiện hiện đại trong dạy học vật lí”.Trong cơng
trình nghiên cứu của mình tác giả đã đề cập đến việc sử dụng thí nghiệm và các
phương tiện dạy học trong dạy học vật lí, đồng thời đề xuất việc kết hợp sử dụng thí
nghiệm và các phương tiện hiện đại nhằm nâng cao chất lượng dạy và học vật lí ở
trường phổ thơng.
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
5
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
- PGS.TS. Nguyễn Bảo Hoàng Thanh, Trần Anh Tiến(Tạp chí khoa học và
giáo dục) “Nghiên cứu sử dụng bài tập thí nghiệm theophương pháp thực nghiệm
trong dạy học vật lí ở trường trung học phổ thơng”. Trong cơng trình nghiên cứu
của mình tác giả đề cập đến việc sử dụng bài tập thí nghiệm theo phương pháp thực
nghiệm trong dạy học vật lí hiện nay và giới thiệu tiến trình xây dựng một bài dạy
học theo phương pháp này với sự hỗ trợ của bài tập thí nghiệm.
- Luận án tiến sĩ của Lê Văn Giáo “Nghiên cứu quan niệm của học sinh về
một số khái niệm vật lí trong phần Quang học, Điện học và việc giảng dạy các khái
niệm đó ở trường Trung học cơ sở”. Luận án đã xây dựng cơ sở lí luận về thí
nghiệm thực hành vật lí và sử dụng thí nghiệm tự tạo để khắc phục quan điểm sai
lệch của học sinh trong dạy học vật lí. Từ đề tài này có thể làm cơ sở để nghiên cứu
cơ sở lí luận về thí nghiệm.
- Luận án tiến sĩ của Huỳnh Trọng Dương “Nghiên cứu xây dựng và sử dụng
thí nghiệm theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy
học vật lí ở trung học cơ sở”.Trong luận án của mình, tác giả đã nghiên cứu vai trị
của thí nghiệm vật lí với việc phát huy tính tích cự hóa hoạt động nhận thức của học
sinh phổ thơng, qua đó xây dựng và sử dụng một số thí nghiệm trong dạy học vật lí
của Trung học cơ sở.
Thí nghiệm trong dạy học dần được quan tâm và nghiên cứu trên nhiều lĩnh vực:
Vật lí, hố học, sinh học, y học cũng đã có rất nhiều cơng trình nghiên cứu về vai trị của
thí nghiệm trong dạy học. Qua nghiên cứu, các cơng trình đó đều khẳng định ý nghĩa
cũng nhận thấy tầm quan trọng của phương pháp thí nghiệm trong dạy và học.
Riêng trong lĩnh vực giáo dục mầm non của nước ta hiện nay, việc sử dụng thí
nghiệm trong dạy học cũng đang dần được quan tâm và phổ biến rộng rãi. Để đáp
ứng yêu cầu của chương trình giáo dục, một số nhà giáo dục đã thiết kế, sưu tầm
các TCTN phục vụ cho cơng tác dạy học của mình. Tiêu biểu có thể kể đến như:
Giáo viên Trương Thị Nguyệt Ánh(Trường mầm non Hoa hồng, Quận Cầu Giấy,
Hà Nội) với đề tài “Nghiên cứu ứng dụng một số trò chơi, thí nghiệm trong hoạt
động khám phá của trẻ mẫu giáo lớn”; trang thông tin điện tử của Sở giáo dục và
đào tạo tỉnh Điện Biên cũng đã có bài viết về“Một số trò chơi thực nghiệm cho trẻ
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
6
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
mẫu giáo KPKH”; Giáo sư Phạm Văn Hựu với cuốn“Tuyển tập các trò chơi khoa
học” – NXB Thanh Niên;Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Hiền với cuốn “Trị chơi, thí
nghiệm giúp trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tìm hiểu mơi trường thiên nhiên” – NXB Giáo
dục;v.v… Bên cạnh đó, với những sáng kiến kinh nghiệm, rất nhiều giáo viên ở
trường mầm non đã xây dựng được một số bài thí nghiệm phù hợp với đặc điểm lứa
tuổi cũng như tình hình phát triển chung của địa phương.
Từ những cơng trình nghiên cứu đó, chúng ta có thể thấy được ý nghĩa của
việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học, thí nghiệm khơng chỉ phù hợp đối với bậc
học phổ thông mà cả đối với bậc học mầm non, nhất là đối với trẻ 5-6 tuổitrong
hoạt động KPKH.Với đề tài của mình, tơi kế thừa những cơ sở lí luận của những
cơng trình trước đây và tập trung nghiên cứu về sử dụng TCTN cho trẻ 5-6 tuổi
trong hoạt động KPKH với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy học của
giáo viên và khả năng nhận thức của trẻ trong các hoạt động nói chung và hoạt động
KPKH nói riêng.
1.2. Khái quát về hoạt động khám phá khoa học của trẻ ở trường mầm non
KPKH là một hoạt động trong chương trình giáo dục mầm nonhiện hành.
Chương trình này được ban hành vào tháng 7/2009, chính thức thay thếcho chương
trình trước đó, trong đó bộ mơn “Làm quen với MTXQ”cịn được gọi tên là “Khám
phá khoa học”. KPKHlà một quá trình tiếp xúc, tìm tịi tích cực từ phía trẻ nhằm
phát hiện những cái mới, những cái ẩn giấu trong các sự vật, hiện tượng xung
quanh. So với thuật ngữ “Làm quen” thì thuật ngữ “Khám phá” thể hiện sự bao hàm
các hoạt động đa dạng và nhấn mạnh tính tích cực của trẻ hơn; nội dung khám phá
cũng phong phú, sâu sắc hơn. Mục tiêu của KPKH là: “Giúp trẻ có những hiểu biết
đơn giản, chính xác, cần thiết về các sự vật, hiện tượng xung quanh; phát triển các
kỹ năng nhận thức, kỹ năng xã hội và hình thành cho trẻ thái độ sống tích cực trong
mơi trường, trong đó mục tiêu phát triển kỹ năng là mục tiêu cơ bản. Để đạt được
các mục tiêu trên rất cần sự hướng dẫn, giúp đỡ phù hợp từ phía giáo viên” (Tạp chí
Giáo dục Mầm non, số 3, 2011, trang 22- 23).
Ở trường mầm non trẻ tham gia tìm hiểu MTXQ thơng qua giờ học KPKH. Ở
mỗi chủ đề khác nhau ở trường mầm non trẻ được tìm hiểu, khám phá những điều
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
7
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
thú vị xung quanh mình dưới sự hướng dẫn của cô giáo. Bằng các phương
pháp,biện pháp, thủ thuật khác nhau mà giáo viên sử dụng sẽ mang lại sự hứng thú
tham gia hoạt động ở trẻ. Trong đó, giáo viên là người dẫn dắt, gợi ý, hệ thống lại
những gì trẻ đã học được qua giờ họccòn trẻ là người thực hiện, dưới sự hướng dẫn
của giáo viên trẻ được trải nghiệm, khám phá những điều xung quanh mình. Từ đó
trẻ rút ra những kinh nghiệm cho riêng mình về cuộc sống xung quanh.
Hoạt động KPKH của trẻ ở trường mầm non góp phần hình thành những biểu
tượng đúng đắn về các sự vật và hiện tượng gần gũi xung quanh, cung cấp cho trẻ
những tri thức đơn giản có hệ thống về thế giới xung quanh, giúp trẻ hiểu biết sơ
đẳng về đặc điểm tính chất, giá trị sử dụng, mối liên hệ và sự phát triển của các sự
vật và hiện tượng xung quanh. Khơng chỉ vậy, hoạt động KPKH cịn góp phần phát
triển và hồn thiện các giác quan, các q trình tâm lí, cảm giác, tri giác, tư duy,
ngơn ngữ,ghi nhớ, chú ý...của trẻ.Ngồi ra, khám phá MTXQ cịn góp phần phát
triển ở trẻ tình cảm thẩm mĩ, đạo đức. Trẻ biết yêu quý cái đẹp, cái thiện, những
chuẩn mực đạo đức của xã hội. Từ đó, nhân cách của trẻ dần được hoàn thiện hơn.
Bên cạnh nguồn tri thức mà trẻ tích luỹ được qua hoạt động khám phá MTXQ, trẻ
cịn tích luỹ cho mình vốn sống làm cơ sở để trẻ dễ dàng lĩnh hội những nội dung
giáo dục của các hoạt động vui chơi, lao động và các môn học khác.
1.3. Đặc điểm nhận thức của trẻ 5-6 tuổi
Ở lứa tuổi này, ý thức bản ngã đã được hình thành, trẻ có khả năng so sánh
mình với người khác. Trẻ đã nhận biết được giới tính của mình và biết phải thể hiện
như thế nào cho phù hợp với giới tính. Trẻ có thể lĩnh hội các khái niệm sơ đẳng, có
các lập luận và kết luận chính xác hơn.
Do khả năng tập trung, chú ý của trẻ lâu hơn, bền vững hơn, ghi nhớ của trẻ có
chủ định hơn nên khả năng khám phá sự vật, hiện tượng ở trẻ cũng tốt hơn làm cho
khối lượng tri thức về sự vật, hiện tượng của trẻ ngày càng phong phú. Đây là cơ sở
để trẻ có thể tiến hành các thao tác so sánh những đặc điểm khác nhau và giống
nhau của một vài đối tượng, phân nhóm đối tượng theo một hay vài dấu hiệu rõ nét.
Nhờ vậy, khả năng tổng hợp và khái quát những dấu hiệu bên ngoài của sự vật, hiện
tượng được trẻ thực hiện tương đối tốt.
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
8
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
Không những vậy, bên cạnh kiểu tư duy trực quan hình tượng đang phát triển
mạnh mẽ, còn xuất hiện kiểu tư duy trực quan sơ đồ. Nhờ đó, trẻ có thể khám phá
các mối liên hệ phức tạp bên trong sự vật, hiện tượng và giữa nó với MTXQ. Hình
thức tư duy mới này là bước đệm để chuyển từ kiểu tư duy trực quan sơ đồ sang
hình thức tư duy cao hơn – tư duy logic. Sự phát triển kiểu tư duy này được thể hiện
rõ khi trẻ biết sử dụng thành thạo vật thay thế trong trị chơi đóng vai. Ý thích của
trẻ đã được bước tiến mới nhờ sự phát triển tình cảm và vốn hiểu biết của trẻ ngày
càng tăng. Vì vậy, trẻ có khả năng và nhu cầu muốn giải thích trạng thái xúc cảm,
tình cảm riêng của mình với người khác và điều này đã làm thay đổi một cách rõ nét
quan hệ của trẻ với bạn và người lớn xung quanh. Trẻ đã biết đánh giá bạn qua xúc
cảm, tình cảm, hành động cụ thể của mình và quan hệ tình bạn đã thể hiện tương đối
rõ ở lứa tuổi này. Do kinh nghiệm xã hội mà trẻ tích lũy được ngày càng nhiều nên
trẻ dần biết được trách nhiệm của mình, có ý thức trong việc thực hiện nghĩa vụ và
cố gắng thực hiện các hành vi văn minh trong các hoạt động và sinh hoạt.
Trẻđã sử dụng khá thành thạo tiếng mẹ đẻ. Trẻ nắm vững ngữ âm và ngữ điệu
khi sử dụng tiếng mẹ đẻ để đọc diễn cảm, biết dùng điệu bộ bổ sung cho ngơn ngữ
nói. Bên cạnh đó, việc trẻ sử dụng vốn từ và cấu trúc ngữ pháp cũng phát triển rõ
rệt. Trẻ có nhu cầu nhận sự giải thích và cũng thích giải thích cho các bạn. Đặc
điểm này rất thích hợp với trẻ khi trẻ KPKH. Khi quan sát thí nghiệm trẻ có nhu cầu
nghe cơ giải thích hiện tượng và nhu cầu giải thích những gì mình biết cho các bạn
nghe.Ngôn ngữ mạch lạc rõ ràng, do vốn từ của trẻ chiếm 50% là danh từ, nên câu
nói của trẻ thường ngắn gọn, rõ ràng.
1.4. Trị chơi thí nghiệm và một số vấn đề lý luận về tổ chức trị chơi thí
nghiệm cho trẻ5-6 tuổitrong hoạt động khám phá khoa học ở trường mầm non
1.4.1. Các khái niệm cơ bản
a)Thí nghiệm
Theo từ điển Tiếng Việt định nghĩa: “Thí nghiệm là hoạt động gây ra hiện
tượng, một sự biến đổi nào đó trong điều kiện xác định để quan sát, tìm hiểu, nghiên
cứu,kiểm tra hay chứng minh”.
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
9
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
Ở trường mầm non, trong hoạt động KPKH, thí nghiệm là hoạt động nhằm tìm
hiểu đặc điểm, tính chất của sự vật hiện tượng trong tự nhiên: màu sắc, hình dạng,
kích thước...Từ đó, trẻ quan sát hiện tượng xảy ra và đưa ra những nhận định của
mình, qua đó giáo viên có thể biết được kiến thức của trẻ đang có, giúp trẻ lĩnh hội
kiến thức tốt hơn và hiểu rõ hơn về bản chất của sự vật, hiện tượng.
b)Trị chơi thí nghiệm của trẻ mẫu giáo
Thí nghiệm của trẻ mầm non trong hoạt động KPKH ở trường mầm non chỉ
mang tính tiền khoa học. Điều này có nghĩa là trẻ tìm hiểu khoa học dưới hình thức
học mà chơi, chơi mà học. Thơng qua trị chơi với thí nghiệm nhằm giúp trẻ hứng
thú với hoạt động KPKH sau này.Chính vì thế mà tơi sử dụng thuật ngữ “Trị chơi
thí nghiệm” trong đề tài của mình. TCTN,về bản chất là trị chơi học tập mà ở đó trẻ
thực hiện nhiệm vụ nhận thức qua hoạt động thí nghiệm dưới hình thức trị chơi.
1.4.2. Đặc điểm trị chơi thí nghiệm dành cho trẻ5-6 tuổi
Để có thể hiểu rõ hơn về biện pháp TCTN tôi xin đưa ra một số đặc điểm của
TCTN như sau:
- TCTN nhằm mô phỏng các hiện tượng, cung cấp tri thức cho trẻ về sự thay
đổi của các sự vật hiện tượng xung quanh một cách cụ thể khách quan.
- Các bài tập thí nghiệm được tổ chức dưới dạng trị chơi nhằm phát huy tính
tích cực nhận thức của trẻ.
- TCTN có thể cơ thực hiện cho trẻ quan sát hoặc cô cho trẻ tự thực hiện.
- TCTN hấp dẫn trẻ tham gia hoạt động bởi trẻ được tự mình trải nghiệm và
được tham gia những trò chơi mới lạ. Do đó nó có khả năng phát huy tinh tich cực
của trẻ.
- Để tiến hành TCTN, đòi hỏi giáo viên cần phải biết mọi yếu tố trong thí
nghiệm đó. Nắm chắc được u cầu, quy trình thí nghiệm để đạt được kết quả chính
xác nhất.
1.4.3. Tổ chức trị chơi thí nghiệm cho trẻ5-6 tuổiở trường mầm non
a)Lập kế hoạch tổ chức
Để lập kế hoạch tổ chức TCTN cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non thì cơng
việc đầu tiên của người giáo viên là phải xác định được mục đích của TCTN.Mục
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
10
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
đích của TCTN được cụ thể hoá bằng nhiệm vụ của TCTN. Nhiệm vụ TCTN
thường do giáo viên đặt ra hoặc giáo viên cũng có thể giúp trẻ tự xác định nhiệm
vụ.Nhiệm vụ TCTN phải rõ ràng, được xác định theo trình tự nhất định. Việc giải
quyết nhiệm vụ nhận thức địi hỏi sự tìm tịi tích cực: phân tích,đối chiếu cái đã biết
với cái chưa biết, đưa ra kết luận về nguyên nhân của hiện tượng, lựa chọn biện
pháp giải quyết, các điều kiện và việc tổ chức thí nghiệm.
b)Hướng dẫn tổ chức trị chơi thí nghiệm
Các bước hướng dẫn tổ chức TCTNở trường mầm non bao gồm:
- Trước khi tiến hành TCTN: Giáo viên cần chuẩn bị đầy đủ các điều kiện
TCTN như đối tượng TCTN(loại đối tượng phù hợp, số lượng đối tượng); địa điểm
làm TCTN với khoảng không gian cần thiết; thời gian cần thiết cho TCTN; các
dụng cụ, tài liệu cần thiết khác; suy nghĩ trước cách bố trí trẻ và sự tham gia vào
TCTN của trẻ.
- Trong quá trình xác định các điều kiện thí nghiệm, cần khuyến khích trẻ
tham gia bàn bạc và chuẩn bị. Giáo viên có thể tiến hành đàm thoại với trẻ về việc
xác định điều kiện thí nghiệm; khuyến khích trẻ tham gia tích cực vào việc chuẩn bị
TCTN.
- Trong khi tiến hành TCTN:TCTN có thể diễn ra trong thời gian ngắn hoặc
dài như quan sát. Nếu nhiệm vụ được giải quyết trong quá trình tham gia trị chơi,
quan sát, việc thảo luận kết quả quan sát cũng diễn ngay sau đó. Giáo viên cùng trẻ
phân tích điều kiện tiến hành thí nghiệm, so sánh kết quả và rút ra kết luận. Khi tiến
hành TCTN phải đảm bảo tác động tích cực lên đối tượng thí nghiệm, làm thay đổi
đối tượng theo đúng mục đích đặt ra.
- Kết thúc TCTN: Thời điểm cuối củaTCTN là rút ra kết luận trên cơ sở các
kết quả đã thu nhận được sau khi tham gia TCTN. Giáo viên cũng cần khuyến khích
trẻ độc lập rút ra kết luận.
c) Tổ chức môi trường hoạt động
Việc tổ chức môi trường hoạt động cho trẻ là rất quan trọng, nó giúp cho trẻ
hứng thú hơn với TCTN cũng như tạo điều kiện tốt cho TCTN được thực hiện thành
công. Để TCTN được tổ chức hiệu quả thì giáo viên cần lưu ý:
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
11
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
- Chuẩn bị môi trường hoạt động cho trẻ bao gồm chuẩn bị không gian chơi
và việc trang bị, sắp xếp, bố trí các vật liệu chơi.
- Dựa vào kế hoạch đã được đề ra, giáo viên cần chuẩn bị không gian để tiến
hành TCTN. Đó có thể là trong lớp học, trong sân trường hay ở vườn trường nhưng
nhất thiết cần phải đảm bảo an tồn, vệ sinh và có đủ khơng gian cho hoạt động diễn
ra một cách thuận lợi nhất.
- Vật liệu, đồ dùng: Giáo viên chuẩn bị vật liệu, đồ dùng phù hợp phục vụ cho
nội dung thí nghiệm, số lượng đủ cho trẻ tiến hành và phải đảm bảo an tồn, vệ
sinh.
- Ngồi ra, giáo viên bố trí các góc khoa học ở trong lớp cũng như ngoài trời
nhằm cho trẻ quan sát ngoài tiết học mọi lúc. Những đồ dùng, đồ chơi đó ngồi việc
bố trí hợp lí cịn cần phải đảm bảo an toàn cho trẻ.
1.4.4. Ý nghĩa việc tổ chức trị chơi thí nghiệm cho trẻ5-6 tuổitrong hoạt
độngkhám phá khoa học ở trường mầm non
- TCTN được tổ chức dưới hình thức “học mà chơi, chơi mà học” nên nó có
khả năng phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ trong quá trình KPKH. Việc sử
dụng TCTN để tổ chức cho trẻ họcgiúp lôi cuốn, thu hút trẻ tham gia hoạt động
chính bởi vì trẻ được tự mình trải nghiệm thực tế những điều mình chưa biết, tự trẻ
thực hiện và giải quyết vấn đề.
- TCTN giúp trẻ khắc sâu những kiến thức căn bản về sự vật hiện tượng xung
quanh trẻ như: Đặc điểm, tính chất của sự vật, hiện tượng cũng như mối quan hệ, sự
tương tác của các sự vật hiện tượng đó.Từ đó, trẻ có thể vận dụng nhữngkiến thức
mình đã biết vào trong cuộc sống của mình.
- Khơng chỉ vậy, qua q trình thực hiệnTCTN cịn góp phần phát triển các
q trình tâm lí của trẻ: chú ý, tư duy, tưởng tượng, quan sát…
- Trong quá trình tham gia TCTN các vận động cơ bản của trẻ dần được hoàn
thiện, rèn luyện khả năng khéo léo, tỉ mỉ của đôi tay, sự phối hợp của các bộ phận
trên cơ thể nhịp nhàng hơn.
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
12
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
- Qua TCTN, hình thành kĩ năng hoạt động nhóm ở trẻ, trẻ biết hợp tác, giúp
đỡ bạn trong khi chơi, phát triển khả năng giao tiếp của trẻ khi giao tiếp với bạn và
cô giáo.
- Phát triển tính tích cực, ham hiểu biết, thích tìm tịi, khám phá của trẻ.
1.5. Kết luận chương I
Trong thời đại phát triển hiện nay, mỗi người chúng ta phải khơng ngừng học
hỏi và hồn thiện. Đối với trẻ mầm non cũng vậy, nhu cầu tìm hiểu, khám phá của
trẻ rất cao. Hoạt động KPKHcủa trẻ ở trường mầm non không chỉ nhằm cung cấp
vốn tri thức cho trẻ mà cịn hình thành những nét nhân cách cho trẻ như: Tính ham
hiểu biết, ham học hỏi, thích khám phá, trải nghiệm, biết yêu quý mọi vật xung
quanh mình…
Trong dạy học có rất nhiều phương pháp dạy học khác nhau và mỗi phương
pháp đều có những ưu điểm khác nhau. Việc cho trẻ học dưới hình thức thí nghiệm
đã đem lại những hiệu quả nhất định đối với sự phát triển tồn diện của trẻ. Ngày
nay, thí nghiệm đã dần đi vào các giờ KPKH của trẻ ở trường mầm non, hàng loạt
các cơng trình nghiên cứu, sáng kiến kinh nghiệm cũng đã nói lên được ý nghĩa
củaviệc sử dụng thí nghiệm trong hoạt động KPKH của trẻ mầm non, đặc biệt là
dưới hình thức vui chơi hay cịn gọi là TCTN.
Trị chơi học tập ngồi mục đích kích thích sự hứng thú của trẻ trong hoạt
động học mà nó cịn giúp trẻ khắc sâu những kiến thức mình đã học, trẻ tiếp nhận
kiến thức một cách thoải mái, thích thú. Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của
trẻ ở trường mầm non là sự kết hợp giữa trò chơi học tập và thí nghiệm. Bản thân
thí nghiệm đã mang lại sự hứng thú ở trẻ, nhưng khi kết hợp giữa chơi và thí
nghiệm thì lại càng kích thích sự hứng thú tham gia hoạt động khám phá của trẻ.
Như vậy đối với trẻ mầm non, sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH ở
trường mầm non có ý nghĩa to lớn trong sự phát triển toàn diện của trẻ. Từ những
cơ sở lí luận đã nghiên cứu và những tìm hiểu về thực tế, tôi nhận thấy rằng, sử
dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổiở trường mầm non có hiệu quả
rất tốt trong sự phát triển tồn diện của trẻ.
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
13
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
CHƯƠNG 2 - THỰC TRẠNG SỬ DỤNG TRỊ CHƠI THÍ NGHIỆM
TRONG HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC CỦATRẺ 5-6 TUỔI
2.1. Mục đích điều tra
Mục đích của việc khảo sát thực trạng này là nhằm giúp người nghiên cứu
nắm bắt được tình hình thực trạng mức độ sử dụng TCTN của giáo viên trong hoạt
động KPKH. Ngồi ra, khảo sát thực trạng cịn nhằm điều tra hiệu quả của việc sử
dụng TCTN trong hoạt động KPKH của giáo viên. Không những vậy, việc điều tra
thực trạng cịn nhằm mục đích tìm hiểu sự hứng thú, sự phát triển nhận thức của trẻ
qua việc sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH. Từ đó, người nghiên cứu có cơ sở
vững chắc để đề xuất cách thức sử dụng TCTN và thực nghiệm sư phạm.
2.2. Thời gian điều tra
Thời gian tiến hành điều tra từ tháng 3 đến tháng 4 năm 2015.
2.3. Nội dung điều tra
- Nhận thức của giáo viên về TCTN và ý nghĩa của việc sử dụng TCTN trong
hoạt động KPKH.
- Khảo sát mức độ sử dụng TCTN của giáo viên trong hoạt động KPKH của
trẻ 5-6 tuổi (gồm khả năng sử dụng và mức độ thường xuyên sử dụng).
- Khảo sát hiệu quả sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của GV (thể hiện
thông qua mức độ hứng thú nhận thức và nắm kiến thức, kỹ năng của trẻ)
2.4. Đối tượng điều tra
- 6giáo viên của trường mầm non Tuổi thơ.
- Trẻ 2 lớp 5-6 tuổitrường mầm non Tuổi thơ.
2.5. Phương pháp điều tra
Trong quá trình nghiên cứu, tơi đã sử dụng các phương pháp khác nhau cho
từng đối tượng nghiên cứu. Cụ thể:
2.5.1. Sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến
Phương pháp này được sử dụng nhằm điều tra:
- Nhận thức của giáo viên về việc tổ chức TCTN nhằm dạy trẻ KPKH.
- Thực trạng tổ chức TCTN nhằm dạy trẻ 5-6 tuổiKPKH.
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
14
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
- Các khó khăn của giáo viên trong quá trình tổ chức TCTN nhằm dạy trẻ5-6
tuổiKPKH.
2.5.2. Phương pháp quan sát
Phương pháp này được sử dụng để tiến hành quan sát hoạt động KPKH được
tổ chức ở trường Mầm non Tuổi thơ – TP Đà Nẵng nhằm mục đích:
- Tìm hiểu thực trạngsử dụngTCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi.
- Xác định các mức độ nắm kiến thức, kỹ năng và mức độ hứng thú nhận thức
của trẻ đối với hoạt động có sử dụng TCTN.
2.5.3. Phương pháp đàm thoại
Cùng với việc điều tra sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến và quan sát hoạt động
KPKH, tôi tiến hành đàm thoại, trao đổi ý kiến với các cán bộ quản lý, giáo viên
trực tiếp giảng dạy về những nội dung đã có trong phiếu nhằm làm sáng tỏ hơn
nhận thức của các giáo viên về TCTN trong hoạt động KPKH. Từ đó tìm hiểu
ngun nhân của thực trạng.
2.5.4. Phương pháp thống kê
Từ phương pháp trưng cầu ý kiến và dựa trên thang đánh giá, tiến hành thống
kê số liệu,từ đó rút ra được mức độ thực hiện và tổ chức thí nghiệm trong hoạt động
KPKH và kết quả đạt được trên trẻ sau khi tham gia hoạt động.
2.6. Tiêu chí và thang đánh giá
Để đánh giá thực trạng sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
ở trường mầm non, tôi thực hiện đánh giá trên 2 mặt: mức độ sử dụng và hiệu quảsử
dụng TCTN của giáo viên.
2.6.1. Đánh giá mức độ sử dụng trị chơi thí nghiệm của giáo viên
Mức độ sử dụng TCTN của giáo viên trong hoạt động KPKH được đánh giá
trên 2 tiêu chí cơ bản sau: Khả năng sử dụng TCTN của giáo viên và mức độ
thường xuyên sử dụng TCTN của giáo viên
a)Tiêu chí 1: Đánh giá khả năng sử dụng trị chơi thí nghiệm của giáo viên
- Mức độ 1: Tốt (3 điểm)
Các TCTN giáo viên sử dụng đáp ứng được mục tiêu giáo dục, nội dung dễ
hiểu, phong phú, phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ 5-6 tuổi.
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
15
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
- Mức độ 2: Trung bình (2 điểm)
Các TCTN của giáo viên vẫn đáp ứng được mục tiêu giáo dục. Tuy nhiên chưa
mới mẻ và phong phú. Nhiều TCTN chưa rõ về nội dung.
- Mức độ 3: Yếu (dưới 1 điểm)
Các TCTN không đáp ứng được yêu cầu và mục tiêu của giáo dục. Nội dung
khơng phù hợp với lứa tuổi.
b)Tiêu chí 2: Đánh giá mức độ thường xun sử dụng trị chơi thí nghiệm
tronghoạt động KPKH của giáo viên.
- Mức độ 1: Thường xuyên- 1 lần/ tuần (3 điểm)
Giáo viên thường xuyên tổ chức các TCTN sử dụng trong hoạt động KPKH.
- Mức độ 2: Thỉnh thoảng- 1 đến 2 lần/ tháng (2 điểm)
Giáo viên ít tổ chức các TCTN sử dụng trong hoạt động KPKH.
- Mức độ 3: Không tổ chức (1 điểm)
Giáo viên không tổ chức TCTN sử dụng trong hoạt động KPKH.
Dựa trên tổng điểm của cả 2 tiêu chí đánh giá đối với mỗi giáo viên, mức độ
sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của giáo viên được đánh giá theo thang
điểm sau:
+ Từ 5-6 điểm: Tốt
+ Từ 3-4 điểm: Khá
+ Từ 2 điểm trở xuống: Trung bình
2.6.2. Đánh giá hiệu quả sử dụng trị chơi thí nghiệm của giáo viên
Hiệu quả của việc giáo viên sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ
được đánh giá trên 2 tiêu chí cơ bản sau: Mức độ hứng thú nhận thức của trẻ và mức
độ nắm kiến thức, kỹ năng của trẻ.
a)Tiêu chí 1: Mức độ hứng thú nhận thức của trẻ
Thang đánh giá: 3 mức độ
- Mức độ 1: Rất hứng thú (3 điểm)
Biểu hiện: Trẻ tích cực tham gia và tương tác với nhau trong TCTN.
- Mức độ 2: Ít hứng thú (2 điểm)
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
16
Sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của trẻ 5-6 tuổi
GVHD: T.S. Đinh Thị Đoan Hương
Biểu hiện: Trẻ chú ý khi tham gia TCTN nhưng không thường xuyên, thỉnh
thoảng mất tập trung chú ý trong khi chơi.
- Mức độ 3: Không hứng thú (1 điểm)
Biểu hiện: Trẻ tỏ vẻ không chú ý và khơng muốn tham gia.
b)Tiêu chí 2: Mức độ nắm kiến thức, kỹ năng của trẻ
Thang đánh giá: 3 mức độ
- Mức độ 1: Tốt (3 điểm)
Biểu hiện: Trẻ thực hiện đúng các hành động chơi trong TCTN và trả lời được
câu hỏi cô giáo đặt ra trong và sau khi chơi.
- Mức độ 2: Trung bình (2 điểm)
Biểu hiện: Trẻ thực hiện đúng các hành động chơi trong TCTN nhưng lúng
túng hoặc không trả lời được câu hỏi cô giáo đặt ra trong và sau khi chơi.
- Mức độ 3: Yếu (1 điểm)
Biểu hiện: Trẻ thực hiện sai hoặc lúng túng khi thực hiện các hành động chơi
trong TCTN. Trẻ không trả lời được câu hỏi cô giáo đặt ra trong và sau khi chơi.
Như vậy, hiệu quả việc giáo viên sử dụng TCTN trong hoạt động KPKH của
trẻđược đánh giá theo thang điểm tổng của cả 2 tiêu chí trên như sau:
+ Từ 5-6 điểm: Đạt hiệu quả
+ Từ 3-4 điểm: Hiệu quả chưa cao
+ Từ 2 điểm trở xuống: Chưa hiệu quả
Tiêu chí và thang đánh giá này được dùng trong phần quan sát trên trẻ trong
các giờ hoạt động KPKH ở trường mầm non.
2.7. Kết quả khảo sát thực trạng
2.7.1. Nhận thức của giáo viên về sử dụng trị chơi thí nghiệm trong dạy trẻ 5-6
tuổi khám phá khoa học
Dựa vào phương pháp điều tra bằng Anket trên 6giáo viên trường mầm non
Tuổi thơ, tơi có thể đưa ra kết quả như sau:
- 6/6 giáo viên (100%) hiểu được khái niệm thí nghiệm trong hoạt động
KPKH của trẻ ở trường mầm non.
SVTH: Nguyễn Thị Mỹ Ái
17
