[Luận văn]thực trạng và định hướng sử dụng đất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa tại thành phố thái bình, tỉnh thái bình

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I

NGUY N XUÂN KHÁNH

TH C TR NG VÀ ð NH HƯ NG S

D NG

ð T NÔNG NGHI P THEO HƯ NG S N XU T
HÀNG HỐ T I THÀNH PH

THÁI BÌNH,

T NH THÁI BÌNH

LU N VĂN TH C SĨ NƠNG NGHI P

HÀ N I - 2011


B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I

NGUY N XUÂN KHÁNH

TH C TR NG VÀ ð NH HƯ NG S

D NG

ð T NÔNG NGHI P THEO HƯ NG S N XU T

HÀNG HỐ T I THÀNH PH

THÁI BÌNH,

T NH THÁI BÌNH

LU N VĂN TH C SĨ NƠNG NGHI P

Chun ngành: QU N LÝ ð T ðAI
Mã s :

60.62.16

Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. NGUY N ÍCH TÂN

HÀ N I - 2011


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Các s
li u, k t qu nêu trong lu n văn là trung th c và chưa t ng ñư c ai cơng b
trong b t kì cơng trình nào khác.
Tơi xin cam đoan các thơng tin trích d n trong lu n văn ñ u ñã ñư c
ch rõ ngu n g c./.

Tác gi lu n văn

Nguy n Xuân Khánh

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

i


L I C M ƠN
Trong su t quá trình h c t p, nghiên c u và th c hi n đ tài, tơi đã nh n
đư c s giúp ñ , nh ng ý ki n ñóng góp quý báu c a các th y giáo, cô giáo
trong Vi n ðào t o Sau ð i h c, khoa Tài nguyên và Môi trư ng, trư ng ð i
h c Nơng nghi p Hà N i.
ð có đư c k t qu nghiên c u này, ngoài s c g ng và n l c c a
b n thân, tơi cịn nh n đư c s hư ng d n t n tình c a TS. Nguy n Ích Tân
là ngư i hư ng d n tr c ti p tơi trong th i gian nghiên c u đ tài và vi t
lu n văn.
Tơi cũng nh n đư c s giúp ñ , t o ñi u ki n c a lãnh ñ o U ban
nhân dân thành ph Thái Bình, các phịng Kinh t , Th ng kê, Tài ngun
và Mơi trư ng, các phịng ban và U ban nhân dân các xã phư ng thu c
thành ph Thái Bình, các anh ch em và b n bè ñ ng nghi p, s ñ ng viên,
t o m i ñi u ki n v v t ch t, tinh th n c a gia đình và ngư i thân.
V i t m lịng bi t ơn, tơi xin chân thành c m ơn m i s giúp ñ quý
báu ñó!
Tác gi lu n văn

Nguy n Xuân Khánh

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

ii


M CL C

L I CAM ðOAN

2

L I C M ƠN

ii

M CL C

iii

DANH M C CÁC B NG

vi

1.

M ð U

1

1.1

Tính c p thi t c a đ tài

1

1.2

M c đích và yêu c u

2

2.

T NG QUAN NGHIÊN C U

3

2.1

Nh ng v n đ trong s d ng đ t nơng nghi p

3

2.2

Nh ng v n ñ v hi u qu và ñánh giá hi u qu s d ng ñ t nông

nghi p

4

2.2.1 Khái quát hi u qu và hi u qu s d ng ñ t

4

2.2.2 H th ng các ch tiêu ñánh giá hi u qu s d ng ñ t nông nghi p

8

2.3

Th c tr ng phát tri n nơng nghi p Vi t Nam giai đo n 2001 -

2010 10
2.4

Xu hư ng phát tri n nông nghi p trên th gi i và Vi t Nam

16

2.5

Nông nghi p đơ th Vi t Nam

27

2.5.1 Nơng nghi p đơ th đang đư c đ nh hình và có nh ng đóng góp
quan tr ng cho phát tri n đơ th

Vi t Nam

27

2.5.2 Phân hố lãnh th nơng nghi p ñô th Vi t Nam khá rõ nét

29

2.5.3 Nông nghi p đơ th

32

Vi t Nam in đ m tính ch t nhi t đ i

2.5.4 Nơng nghi p đơ th Vi t Nam có nhi u lo i hình khác nhau

33

2.5.5 Nơng nghi p đơ th Vi t Nam có nhi u h th ng s n xu t

34

2.5.6 M t s v n ñ ñ t ra trong phát tri n nơng nghi p đơ th

34

2.6

Các nghiên c u liên quan ñ n nâng cao hi u qu s

d ng ñ t

nghi p

35

3.

ð I TƯ NG N I DUNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

40

3.1

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u

40

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

iii


3.2

N i dung nghiên c u

40

3.3

Phương pháp nghiên c u

41

4. K T QU NGHIÊN C U

44

4.1

44

ði u ki n t nhiên, kinh t , xã h i thành ph Thái Bình

4.1.1 ði u ki n t nhiên

44

4.1.2 ði u ki n kinh t - xã h i

50

4.1.3 Hi n tr ng s d ng đ t thành ph Thái Bình năm 2010

58

4.1.4 ðánh giá chung v ñi u ki n t nhiên, kinh t - xã h i

59

4.2

61

Th c tr ng phát tri n s n xu t nông nghi p thành ph Thái Bình

4.2.1 Th c tr ng phát tri n s n xu t nông nghi p

61

4.2.2. Hi n tr ng s d ng đ t nơng nghi p thành ph Thái Bình

62

4.2.3 Hi n tr ng cây tr ng và các lo i hình s d ng ñ t nông nghi p

63

4.3

69

Hi u qu s d ng ñ t s n xu t nông nghi p thành ph Thái Bình

4.3.1 Hi u qu kinh t

69

4.3.2 Hi u qu xã h i

79

4.3.3 Hi u qu môi trư ng

84

4.3.4 ðánh giá chung

86

4.4

ð xu t gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng ñ t s n xu t nông

nghi p theo hư ng s n xu t hàng hoá

88

4.4.1 ð nh hư ng s d ng đ t nơng nghi p thành ph Thái Bình

88

4.4.2 M t s gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng đ t nơng nghi p theo
hư ng s n xu t hàng hoá

90

5. K T LU N

96

5.1

K t lu n

96

5.2

ð ngh

97

TÀI LI U THAM KH O

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

98

iv


DANH M C CÁC CH
TT

VI T T T VÀ KÝ HI U

Ch vi t t t

Ch vi t ñ y đ

1

CPTG

Chi phí trung gian

2

DNNN

Doanh nghi p nơng nghi p

3

ðBSH

ð ng b ng sông H ng

4

GTGT

Giá tr gia tăng

5

GTGT/Lð

Giá tr gia tăng trên 1 cơng lao đ ng

6

GTSX

Giá tr s n xu t

7

GTSX/Lð

Giá tr s n xu t trên 1 công lao ñ ng

8

HQðV

Hi u qu ñ ng v n

9

HðND

H i ñ ng nhân dân

10

HTX

H p tác xã

11

ISRIC

Trung tâm thông tin Nghiên c u ñ t Qu c t

12

KHKT

Khoa h c k thu t

13

Lð

Lao đ ng

14

LUT

Lo i hình s d ng ñ t

15

UBND

y ban nhân dân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

v


DANH M C CÁC B NG

STT

Tên b ng

Trang

4.1

T ng h p các ch tiêu phát tri n kinh t giai ño n 2000 – 2010

51

4.2

Bi n ñ ng dân s và lao ñ ng ño n 2006 – 2009

54

4.3

Hi n tr ng s d ng ñ t thành ph Thái Bình năm 2010

58

4.4

Th c tr ng phát tri n nơng nghi p thành ph Thái Bình giai đo n
2005 - 2010

62

4.5

Hi n tr ng đ t nơng nghi p thành ph Thái Bình năm 2010

63

4.6

Hi n tr ng h th ng cây tr ng thành ph Thái Bình năm 2010

64

4.7

Nơng s n hàng hóa và th trư ng tiêu th

66

4.8

Các lo i hình s d ng đ t nơng nghi p trên ñ a bàn thành ph

67

4.9

Hi u qu kinh t các lo i hình s d ng đ t trên 1 ha

vùng 1

70

4.10 Hi u qu kinh t các lo i hình s d ng đ t trên 1 ha

vùng 2

72

4.11 Hi u qu kinh t các lo i hình s d ng đ t trên 1 ha vùng 3

75

4.12 T ng h p hi u qu kinh t theo các lo i hình s d ng đ t

77

4.13 T ng h p hi u qu kinh t theo cơ c u mùa v

77

4.14 T ng h p hi u qu xã h i các lo i hình s d ng ñ t vùng 1

80

4.15 T ng h p hi u qu xã h i các lo i hình s d ng ñ t vùng 2

81

4.16 T ng h p hi u qu xã h i các lo i hình s d ng đ t vùng 3

83

4.17 T ng h p m c đ bón phân m t s lo i cây tr ng

85

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

vi


1. M
1.1

ð U

Tính c p thi t c a đ tài
Hơn 20 năm qua, nông nghi p nư c ta ñã ñ t ñư c nhi u thành t u

quan tr ng, góp ph n thúc đ y phát tri n kinh t - xã h i c a ñ t nư c. Nơng
nghi p cơ b n đã chuy n sang s n xu t hàng hoá, phát tri n tương đ i tồn
di n, t c đ tăng trư ng bình qn 5,5% giai đo n 2002-2007 và ñ t 3,79%
năm 2008 [32]. S n xu t nông nghi p khơng nh ng đ m b o an tồn lương
th c qu c gia mà cịn mang l i ngu n thu cho n n kinh t v i vi c tăng hàng
hóa nơng s n xu t kh u. Kim ng ch xu t kh u nông lâm th y s n năm 2008
ñ t 15,4 t USD, tăng 24,9% so v i năm 2007 [31].
Tuy nhiên, xét trên t ng th , n n nông nghi p nư c ta v n ph i ñang
ñ i m t v i hàng lo t các v n ñ như: s n xu t nh , manh mún, công ngh
l c h u, năng su t ch t lư ng hàng hóa th p, kh năng h p tác liên k t

c nh tranh y u, s chuy n d ch cơ c u ch m. Trong ñi u ki n các ngu n
tài nguyên ñ s n xu t có h n, di n tích đ t nông nghi p ngày càng b thu
h p do s c ép c a q trình đơ th hóa, cơng nghi p hóa và s gia tăng
dân s thì m c tiêu nâng cao hi u qu s d ng ñ t nông nghi p là h t s c
c n thi t. Ngh quy t ð i h i X c a ð ng kh ng ñ nh: "Xây d ng n n
nơng nghi p hàng hóa m nh, ña d ng và b n v ng d a trên cơ s phát huy
các l i th so sánh, áp d ng khoa h c công ngh , làm ra s n ph m ch t
lư ng cao ñáp

ng nhu c u ña d ng trong nư c và tăng kh năng c nh

tranh chi m lĩnh th trư ng Qu c t ; nâng cao hi u qu s d ng ñ t, lao
ñ ng, v n; tăng thu nh p và ñ i s ng nhân dân" [40].
Thành ph Thái Bình là trung tâm chính tr , kinh t , văn hoá, xã h i và
khoa h c k thu t c a t nh Thái Bình, n m trong vùng kinh t phía Nam đ ng
b ng sơng H ng. Thành ph đang đư c t p trung xây d ng và phát tri n v i
m c tiêu xây d ng thành ph tr thành ñô th lo i II vào năm 2015. Hi n nay
v i yêu c u phát tri n kinh t nh m th c hi n các m c tiêu ñ ra, v n ñ s

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

1


d ng m t ph n di n tích đ t nơng nghi p cho các m c đích phát tri n kinh t
xã h i và đơ th là yêu c u c p thi t. Nh m s d ng có hi u qu , kinh t qu
đ t nơng nghi p cịn l i, t o đi u ki n cho m t b ph n nông dân khơng có
đi u ki n chuy n đ i ngh có vi c làm và thu nh p n đ nh thành ph Thái
Bình đã có ch trương nh m huy ñ ng và khai thác tri t ñ qu đ t nơng
nghi p, phát tri n nơng nghi p theo hư ng s n xu t hàng hoá có giá tr ph c

v dân cư đơ th , c th : Chuy n d ch cơ c u gi ng cây tr ng, ñưa các cây
tr ng, v t ni có giá tr vào s n xu t, chuy n ñ i các vùng chuyên canh cây
c nh, cây hoa, cây ñ c s n, quy ho ch các vùng ni tr ng thu s n... t đó
t o ra ñư c nhi u s n ph m hàng hố góp ph n hình thành vùng kinh t m i kinh t hàng hoá.
Tuy nhiên hi n nay trên ñ a bàn thành ph , s n xu t nơng nghi p theo
hư ng hàng hố m i ch d ng l i

s n xu t nh , manh mún mang tính t phát

chưa đem l i hi u qu kinh t tương x ng v i các thu n l i v ñi u ki n t
nhiên, kinh t xã h i và ñ t ñai c a ñ a bàn. T nh ng v n ñ khoa h c, th c
ti n s n xu t nơng nghi p đang di n ra

thành ph Thái Bình đ góp ph n th c

hi n thành cơng các m c tiêu phát tri n kinh t xã h i, trong đó đ c bi t quan
tâm t i vi c c i thi n ñ i s ng ngư i dân nông thôn và tăng hi u qu s d ng
đ t nơng nghi p c a thành ph Thái Bình, chúng tơi ti n hành nghiên c u ñ
tài: "Th c tr ng và ñ nh hư ng s d ng đ t nơng nghi p theo hư ng s n
xu t hàng hoá t i thành ph Thái Bình, t nh Thái Bình".
1.2

M c đích và u c u
M c đích đánh giá hi n tr ng s d ng đ t nơng nghi p trên cơ s các

ñi u ki n t nhiên kinh t , xã h i t đó đ xu t đ nh hư ng và nh ng gi i
pháp s d ng đ t nơng nghi p theo hư ng s n xu t hàng hố t i thành ph
Thái Bình.
u c u ñánh giá sát th c các ñi u ki n v t nhiên, kinh t , xã h i, th
trư ng tiêu th s n ph m nông nghi p c a ñ a phương ñ ñ xu t gi i pháp

hi u qu thi t th c.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

2


2. T NG QUAN NGHIÊN C U
2.1

Nh ng v n ñ trong s d ng ñ t nông nghi p
Trên b m t ñ t ñai là s k t h p gi a các y u t

th như ng, ñ a hình,

thu văn, th m th c v t cùng v i các thành ph n khác. ð t đai là m t kho ng
khơng gian có gi i h n g m: khí h u, l p đ t b m t, th m th c v t, ñ ng v t,
di n tích m t nư c, nư c ng m và khống s n trong lịng đ t [10]. ð t đai có
vai trị quan tr ng và ý nghĩa to l n ñ i v i ho t ñ ng s n xu t và cu c s ng
c a xã h i loài ngư i.
ð t nơng nghi p là đ t đư c s d ng vào m c đích s n xu t, nghiên
c u, thí nghi m v nơng nghi p, lâm nghi p, nuôi tr ng thu s n, làm
mu i và m c đích b o v , phát tri n r ng. Theo Lu t ð t ñai năm 2003,
đ t nơng nghi p đư c chia ra làm các nhóm đ t chính sau: đ t s n xu t
nơng nghi p, đ t lâm nghi p, ñ t nuôi tr ng thu s n, ñ t làm mu i và đ t
nơng nghi p khác [16].
Trong giai ño n kinh t - xã h i phát tri n, m c s ng c a con ngư i cịn
th p, cơng năng c a đ t là t p trung vào s n xu t v t ch t, ñ c bi t trong s n
xu t nông nghi p ch y u là s n xu t nh l , t cung t c p ñ ph c v nhu c u
thi t y u: ăn, m c, … Khi con ngư i bi t s d ng ñ t ñai vào cu c s ng cũng

như s n xu t thì đ t đóng vai trò quan tr ng trong hi n t i và tương lai.
Cùng v i vi c phát tri n m nh m công ngh và khoa h c, k thu t ñã
ñem l i thành t u kỳ di u làm thay ñ i b m t trái ñ t và cu c s ng nhân lo i.
Nhưng do ch y theo l i nhu n t i ña c c b khơng có m t chi n lư c phát
tri n chung nên ñã gây ra nh ng h u qu tiêu c c: ô nhi m môi trư ng, thối
hố đ t… Hàng năm g n 12 tri u ha r ng nhi t ñ i b tàn phá

châu M La

Tinh và châu Á. Cân b ng sinh thái b phá v , hàng tri u ha ñ t đai b hoang
m c hố. Theo k t qu ñi u tra c a trung tâm thông tin nghiên c u ñ t qu c t
(ISRIC) ñã cho th y th gi i có kho ng 13,4 t ha đ t thì đã có 2 t ha đ t b
hoang hố

các m c đ

khác nhau trong đó châu Á và châu Phi là 1,2 t ha

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

3


chi m 62% t ng di n tích b thối hoá [10]. S li u trên cho th y ph n l n đ t
đai b thối hố t p trung

các nư c ñang phát tri n.

Năm 2008, Vi t Nam có t ng di n tích t nhiên là 33.115 nghìn ha, dân
s là 86210,6 nghìn ngư i, m t đ dân s 260 ngư i/km2. Bình qn di n tích

đ tt

nhiên là 3889 m2/ngư i đ ng th 9 trong khu v c. Trong đó đ t nơng

nghi p ch có 24997,2 nghìn ha, bình qn di n tích đ t nơng nghi p là
2899,55 m2/ngư i [32].
Năm 2008, giá tr s n xu t nông nghi p ñ t 156.681,9 t ñ ng, trong ñó
tr ng tr t là 122,37 t đ ng, chăn ni đ t 30938,6 t đ ng và ni tr ng th y
s n là 3367,6 t ñ ng. Trong tr ng tr t, cây lương th c ñ t giá tr s n xu t là
70059,8 t

ñ ng; cây rau ñ u ñ t 10560,4 t

ñ ng; cây công nghi p là

31015,4 t ñ ng và cây ăn qu ñ t 9083,7 t đ ng. Trong năm 2008, di n tích
cây lương th c có h t là 8542 nghìn ha, cây cơng nghi p hàng năm là 805,8
nghìn ha, cây cơng nghi p lâu năm là 1886,1 nghìn ha và cây ăn qu là 775,3
nghìn ha [32].
Vì v y, vi c nâng cao hi u qu s d ng ñ t nh m tho mãn nhu c u cho
xã h i v nơng s n ph m đang tr thành m t trong các m i quan tâm l n nh t
c a ngư i qu n lý và s d ng ñ t.
2.2

Nh ng v n ñ v hi u qu và ñánh giá hi u qu s d ng ñ t nông nghi p

2.2.1 Khái quát hi u qu và hi u qu s d ng đ t
Có nhi u quan ñi m khác nhau v hi u qu . Khi nh n th c c a con
ngư i còn h n ch , ngư i ta thư ng quan ni m k t qu và hi u qu là m t.
Sau này khi nh n th c c a con ngư i phát tri n cao hơn, ngư i ta th y rõ s

khác nhau gi a k t qu và hi u qu .
Theo t ñi n ngơn ng hi u qu chính là k t qu như yêu c u c a vi c
làm mang l i [37].
Hi u qu là k t qu mong mu n, cái sinh ra k t qu mà con ngư i ch đ i
hư ng t i; nó có nh ng n i dung khác nhau. Trong s n xu t, hi u qu có nghĩa
là hi u su t, là năng su t. Trong kinh doanh, hi u qu là lãi su t, l i nhu n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

4


Trong lao đ ng nói chung, hi u qu lao ñ ng là năng su t lao ñ ng ñư c ñánh
giá b ng s lư ng th i gian hao phí đ s n xu t ra m t ñơn v s n ph m, ho c
b ng s lư ng s n ph m ñư c s n xu t ra trong m t ñơn v th i gian.
K t qu , mà là k t qu h u ích là m t đ i lư ng v t ch t t o ra do m c
đích c a con ngư i, ñư c bi u hi n b ng nh ng ch tiêu c th , xác ñ nh. Do
tính ch t mâu thu n gi a ngu n tài nguyên h u h n v i nhu c u ngày càng
tăng c a con ngư i mà ngư i ta ph i xem xét k t qu đư c t o ra như th
nào? Chi phí b ra đ t o ra k t qu đó là bao nhiêu? Có đưa l i k t qu h u
ích hay khơng? Chính vì th khi đánh giá ho t đ ng s n xu t khơng ch d ng
l i

vi c ñánh giá k t qu mà cịn ph i đánh giá ch t lư ng các ho t ñ ng s n

xu t kinh doanh t o ra s n ph m đó. ðánh giá ch t lư ng c a ho t ñ ng s n
xu t kinh doanh là n i dung ñánh giá hi u qu [24].
S d ng đ t nơng nghi p có hi u qu cao thơng qua vi c b trí cơ c u
cây tr ng, v t ni là m t trong nh ng v n ñ ñư c quan tâm hi n nay c a
h u h t các nư c trên th gi i. Nó khơng ch thu hút s quan tâm c a các nhà

khoa h c, các nhà ho ch đ nh chính sách, các nhà kinh doanh nơng nghi p mà
cịn là mong mu n c a c nhà nông - nh ng ngư i tr c ti p tham gia vào quá
trình s n xu t nông nghi p [41].
Căn c vào nhu c u th trư ng, th c hi n đa d ng hố cây tr ng v t
ni trên cơ s l a ch n các s n ph m có ưu th

t ng đ a phương, t đó

nghiên c u áp d ng công ngh m i nh m làm cho s n ph m có tính c nh
tranh cao, là m t trong nh ng ñi u tiên quy t đ phát tri n n n nơng nghi p
hư ng v xu t kh u có tính n ñ nh và b n v ng [24].
Ngày nay các nhà nghiên c u cho r ng: vi c xác ñ nh ñúng khái ni m,
b n ch t c a hi u qu s d ng ñ t ph i xu t phát t lu n ñi m tri t h c c a
Mác và nh ng lý lu n c a lý thuy t h th ng, nghĩa là hi u qu ph i ñư c xem
xét trên 3 m t: hi u qu kinh t , hi u qu xã h i, hi u qu môi trư ng [31].
* Hi u qu kinh t
Hi u qu kinh t là m t ph m trù chung nh t, nó liên quan tr c ti p t i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

5


n n s n xu t hàng hoá và v i t t c các ph m trù và các quy lu t kinh t khác.
Vì th hi u qu kinh t ph i ñáp ng ñư c 3 v n ñ [28]:
- M t là, m i ho t ñ ng c a con ngư i ñ u tuân theo quy lu t “ti t ki m
th i gian”.
- Hai là, hi u qu kinh t ph i ñư c xem xét trên quan ñi m c a lý
lu n h th ng.
- Ba là, hi u qu kinh t là m t ph m trù ph n ánh m t ch t lư ng c a

ho t ñ ng kinh t b ng quá trình tăng cư ng các ngu n l c s n có ph c v
cho l i ích c a con ngư i.
Hi u qu kinh t ph i đư c tính b ng t ng giá tr trong m t giai ño n,
ph i trên m c bình quân c a vùng, hi u qu v n ñ u tư ph i l n hơn lãi xu t
ti n cho vay v n ngân hàng. Ch t lư ng s n ph m ph i đ t tiêu chu n tiêu th
trong, ngồi nư c, h th ng ph i gi m m c th p nh t thi t h i (r i ro) do thiên
tai, sâu b nh...
Hi u qu kinh t ñư c hi u là m i tương quan so sánh gi a lư ng k t
qu ñ t ñư c và lư ng chi phí b ra trong ho t ñ ng s n xu t kinh doanh. K t
qu ñ t ñư c là ph n giá tr thu ñư c c a s n ph m ñ u ra, lư ng chi phí b ra
là ph n giá tr c a các ngu n l c ñ u vào. M i tương quan ñó c n xét c v
ph n so sánh tuy t ñ i và tương ñ i cũng như xem xét m i quan h ch t ch gi a
2 ñ i lư ng đó.
Hi u qu kinh t là ph m trù kinh t mà trong đó s n xu t đ t c hi u
qu kinh t và hi u qu phân b . ði u đó có nghĩa là c hai y u t hi n v t và
giá tr ñ u tính ñ n khi xem xét vi c s d ng các ngu n l c trong nông
nghi p. N u ñ t ñư c m t trong hai y u t hi u qu k thu t hay hi u q a
nghi p phân b m i có đi u ki n c n ch chưa ph i là ñi u ki n ñ cho ñ t
hi u qu kinh t . Ch khi nào vi c s d ng ngu n l c ñ t c ch tiêu hi u qu
k thu t và hi u qu phân b thì khi đó m i đ t hi u qu kinh t .
T nh ng v n ñ trên có th k t lu n r ng: b n ch t c a ph m trù kinh t
s d ng ñ t là: v i m t di n tích đ t đai nh t đ nh s n xu t ra m t kh i lư ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

6


c a c i v t ch t nhi u nh t v i m t lư ng ñ u tư chi phí v v t ch t và lao ñ ng
ti t ki m nh t nh m ñáp ng nhu c u ngày càng tăng v v t ch t c a xã h i [28].

* Hi u qu xã h i
Hi u qu xã h i là m i tương quan so sánh gi a k t qu xét v m t xã
h i và t ng chi phí b ra [28], [41]. Hi u qu kinh t và hi u qu xã h i có
m i quan h m t thi t v i nhau, chúng là ti n ñ c a nhau và là m t ph m trù
th ng nh t.
Hi u qu xã h i trong s d ng ñ t hi n nay là ph i thu hút ñư c nhi u
lao ñ ng, ñ m b o ñ i s ng nhân dân, góp ph n thúc đ y xã h i phát tri n, n i
l c và ngu n l c c a ñ a phương ñư c phát huy; đáp ng nhu c u c a h
nơng dân v ăn, m c, và nhu c u s ng khác. S d ng ñ t phù h p v i t p
qn, n n văn hố c a đ a phương thì vi c s d ng đó b n v ng hơn, ngư c
l i s khơng đư c ngư i dân ng h .
Theo Nguy n Duy Tính (1995)[30], hi u qu v m t xã h i s d ng đ t
nơng nghi p ch y u ñư c xác ñ nh b ng kh năng t o vi c làm trên m t di n
tích ñ t nông nghi p.
* Hi u qu v môi trư ng
Hi u qu mơi trư ng đư c th hi n

ch : lo i hình s d ng đ t ph i

b o v ñư c ñ m u m c a ñ t ñai, ngăn ch n s thối hố đ t, b o v mơi
trư ng sinh thái. ð che ph t i thi u ph i ñ t ngư ng an toàn sinh thái
(>35%). ða d ng sinh h c bi u hi n qua thành ph n lồi [4].
Trong th c t tác đ ng c a môi trư ng di n ra r t ph c t p và theo
chi u hư ng khác nhau. Cây tr ng ñư c phát tri n t t khi phát tri n phù h p
v i ñ c tính, tính ch t c a đ t. Tuy nhiên, trong quá trình s n xu t dư i tác
ñ ng c a các ho t ñ ng s n xu t, qu n lý c a con ngư i h th ng cây tr ng s
t o nên nh ng nh hư ng r t khác nhau ñ n mơi trư ng.
Hi u qu mơi trư ng đư c phân theo nguyên nhân gây nên g m:
hi u qu hố h c mơi trư ng, hi u qu v t lý môi trư ng và hi u qu sinh
h c môi trư ng [10].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

7


Trong s n xu t nông nghi p hi u qu hố h c mơi trư ng đư c đánh
giá thơng qua m c đ hố h c hố trong nơng nghi p. ðó là vi c s d ng
phân bón và thu c b o v th c v t trong quá trình s n xu t cho cây tr ng sinh
trư ng t t, cho năng su t cao mà không gây ô nhi m môi trư ng ñ t.
Hi u qu sinh h c môi trư ng ñư c th hi n qua m i tác ñ ng qua l i
gi a cây tr ng v i ñ t, gi a cây tr ng v i các lo i d ch h i trong các lo i hình
s d ng đ t nh m gi m thi u vi c s d ng hoá ch t trong nơng nghi p mà v n
đ t đư c m c tiêu ñ t ra.
Hi u qu v t lý mơi trư ng đư c th hi n thơng qua vi c l i d ng t t
nh t tài ngun khí h u như ánh sáng, nhi t đ , nư c mưa c a các ki u s
d ng ñ t ñ ñ t s n lư ng cao và ti t ki m chi phí đ u vào.
2.2.2 H th ng các ch tiêu ñánh giá hi u qu s d ng đ t nơng nghi p
- Cơ s ñ l a ch n h th ng các ch tiêu ñánh giá hi u qu s d ng đ t
nơng nghi p:
+ M c tiêu và ph m vi nghiên c u ñánh giá hi u qu s d ng đ t nơng nghi p.
+ Nhu c u c a ñ a phương v phát tri n ho c thay đ i lo i hình s d ng
đ t nơng nghi p.
- Ngun t c khi l a ch n các ch tiêu ñánh giá hi u qu s d ng đ t
nơng nghi p:
+ H th ng ch tiêu ph i có tính th ng nh t, tính tồn di n và tính h
th ng. Các ch tiêu ph i có m i quan h h u cơ v i nhau, ph i ñ m b o tính
so sánh có thang b c [14], [26].
+ ð đánh giá chính xác, tồn di n c n ph i xác ñ nh các ch tiêu cơ
b n bi u hi n hi u qu m t cách khách quan, chân th t và ñúng ñ n theo quan

ñi m và tiêu chu n ñã ch n, các ch tiêu b sung ñ hi u ch nh ch tiêu cơ
b n, làm cho n i dung kinh t bi u hi n ñ y ñ hơn, c th hơn [12].
+ Các ch tiêu ph i phù h p v i đ c đi m và trình đ phát tri n nơng
nghi p

nư c ta, đ ng th i có kh năng so sánh qu c t trong quan h ñ i

ngo i, nh t là nh ng s n ph m có kh năng hư ng t i xu t kh u [28].
+ H th ng ch tiêu ph i đ m b o tính th c ti n và tính khoa h c [28]

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

8


và ph i có tác d ng kích thích s n xu t phát tri n.
- Ch tiêu ñánh giá hi u qu s d ng đ t nơng nghi p:
B n ch t c a hi u qu là m i quan h gi a k t qu và chi phí. M i quan
h này có th là quan h hi u s ho c quan h thương s [12],[28],[30] nên
d ng t ng quát c a h th ng ch tiêu hi u qu :
H=K-C

H = K/C

H= (K - C)/C

H = (K1-K0)/(C1-C0)

Trong đó:
H: hi u qu ; K: K t qu ; C: Chi phí; 1 và 0 là ch s v th i gian.

* Hi u qu kinh t :
- Hi u qu tính trên 1 ha ñ t nông nghi p
+ Giá tr s n xu t (GTSX): là toàn b giá tr s n ph m v t ch t và d ch
v ñư c t o ra trong m t kỳ nh t ñ nh (thư ng là m t năm).
+ Chi phí trung gian (CPTG) là tồn b các kho n chi phí v t ch t
thư ng xuyên b ng ti n mà ch th b ra ñ thuê và mua các y u t ñ u vào
và d ch v s d ng trong quá trình s n xu t.
+ Giá tr gia tăng (GTGT): là hi u s gi a GTSX và chi phí trung gian
(CPTG), là giá tr s n ph m xã h i ñư c t o ra thêm trong th i kỳ s n xu t đó.
GTGT= GTSX - CPTG
- Hi u qu kinh t tính trên m t ñ ng CPTG, bao g m GTSX/CPTG và
GTGT/CPTG ñây là ch tiêu tương ñ i c a hi u qu . Nó ch ra hi u qu s
d ng các chi phí bi n đ i và thu d ch v .
- Hi u qu kinh t trên m t ngày cơng lao đ ng (Lð) quy ñ i, bao g m:
GTSX/Lð và GTGT/Lð. Th c ch t là ñánh giá k t qu ñ u tư lao ñ ng s ng
cho t ng ki u s d ng ñ t và t ng cây tr ng, làm cơ s đ so sánh v i chi phí
cơ h i c a ngư i lao ñ ng.
Các ch tiêu phân tích đư c đánh giá đ nh lư ng (giá tr tuy t ñ i) b ng
ti n theo th i giá hi n hành, đ nh tính (giá tr tương đ i) đư c tính b ng m c ñ
cao, th p. Các ch tiêu ñ t ñư c m c càng cao thì hi u qu kinh t càng l n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

9


* Hi u qu xã h i
Theo H i khoa h c ð t Vi t Nam (2000) [13], hi u qu xã h i đư c
phân tích b i các ch tiêu sau:
- ð m b o an toàn lương th c, gia tăng l i ích c a ngư i nơng dân.

- ðáp ng đư c m c tiêu chi n lư c phát tri n kinh t c a vùng.
- Thu hút nhi u lao ñ ng, gi i quy t công ăn vi c làm cho nơng dân.
- Góp ph n đ nh canh, đ nh cư, chuy n giao ti n b khoa h c k thu t...
- Tăng cư ng s n ph m hàng hố, đ c bi t là hàng xu t kh u.
* Hi u qu môi trư ng
Vi c xác ñ nh hi u qu v m t môi trư ng c a q trình s d ng đ t
nơng nghi p là r t ph c t p, r t khó đ nh lư ng, địi h i ph i đư c nghiên
c u, phân tích trong th i gian dài. Vì v y, đ tài c a chúng tơi ch d ng l i
vi c đánh giá nh hư ng c a s n xu t cây tr ng t i ñ t ñai, vi c ñ u tư phân
bón, thu c b o v th c v t cho các lo i hình s d ng đ t hi n t i.
2.3

Th c tr ng phát tri n nơng nghi p Vi t Nam giai đo n 2001 - 2010

2.3.1 Thành t u
Trong 10 năm qua, s n xu t nông nghi p và kinh t nông thơn ti p t c
phát tri n, đ t nhi u thành công l n.
* Cơ c u nông nghi p và kinh t nông thôn chuy n d ch tích c c
Giai đo n 2000 - 2008, tăng trư ng giá tr s n xu t c a nông nghi p
bình qn đ t g n 5,5%/năm. M c dù trung bình m i năm gi m đi kho ng
70.000 ha đ t nơng nghi p và trên 100 nghìn lao đ ng, thiên tai, d ch b nh
di n bi n ph c t p nhưng nông, lâm, th y s n v n duy trì t c ñ tăng trư ng
n ñ nh [2].
Cơ c u s n xu t nông, lâm, thu s n chuy n d ch tích c c theo hư ng
nâng cao năng su t, ch t lư ng, hi u qu g n v i nhu c u th trư ng. T tr ng
nông nghi p (bao g m c nông, lâm, diêm nghi p và thu s n) trong t ng
GDP c nư c gi m t 24,5% năm 2000 xu ng còn 20,3% năm 2007 và tăng
tr l i 22,1% năm 2008. Trong n i b ngành đang có xu hư ng tăng nhanh t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

10


tr ng thu s n, gi m t tr ng tr ng tr t trong giá tr s n lư ng. Trong giai
ño n 2000 - 2008, t tr ng thu s n tăng t 16% lên 23% trong khi tr ng tr t
gi m t 65% xu ng còn 57% [2].
Cơ c u kinh t nông thôn cũng chuy n bi n tích c c. T m t n n kinh
t thu n nơng, đ n năm 2007, trong khu v c nông thôn, công nghi p và d ch
v ñã chi m kho ng 60% cơ c u kinh t . T tr ng giá tr s n xu t cơng nghi p
nơng thơn đã tăng t 17,3% năm 2001 lên 19,3% năm 2007. Nhi u khu
công nghi p, c m cơng nghi p, các làng ngh đang phát tri n nhanh

nông

thôn [2].
*ð m b o an ninh lương th c qu c gia
S n xu t nông nghi p phát tri n t ng bư c ñáp ng t t nhu c u c a th
trư ng trong nư c. M c tiêu dùng lương th c gi m. Tiêu dùng g o gi m t
12 kg/ngư i/tháng năm 2002 xu ng 11,4 kg/ngư i/tháng năm 2006. Ngư c
l i, tiêu dùng th c ph m tăng lên (tiêu dùng th t các lo i tăng t
1,3 kg/ngư i/tháng năm 2002 lên 1,5 kg/ngư i/tháng năm 2006...). Trong 10
năm qua, vư t qua bi n ñ ng th trư ng, thiên tai, d ch b nh, s n xu t lương
th c th c ph m ti p t c phát tri n, nh đó bình qn lương th c ñ u ngư i
tăng t 445 kg năm 2000 lên 501 kg năm 2008, Vi t Nam ñ m b o ñ nhu
c u lương th c trong nư c và xu t kh u trung bình hơn 4 tri u t n g o/năm.
So v i các nư c trong vùng, giá nông s n, nh t là giá lương th c, th c ph m
Vi t Nam

m c tương ñ i th p ñã gi giá ngày cơng lao đ ng th c

m c

khá th p, h p d n thu hút ñ u tư nư c ngồi và góp ph n thi t th c cho cơng
tác xóa đói gi m nghèo [2].
* Xu t kh u tăng nhanh, m t s m t hàng có v th trên th trư ng qu c t
Xu t kh u các lo i nông, lâm s n ti p t c ñư c m r ng, m t s ngành
có th ph n l n trong khu v c và th gi i như: g o, cao su, cà phê, h tiêu, h t
ñi u, s n ph m ñ g , thu s n.... Kim ng ch xu t kh u năm 2008 ñ t kho ng
16 t USD g p 3,8 l n năm 2000, trong đó tăng trư ng trung bình c a các m t
hàng xu t kh u ch y u giai ño n 2000 - 2008 là: g o 13,6%, cà phê 19,4%;

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

11


cao su 32,5%; ñi u 27,8%; h i s n 19,1%. Năm 2008, kim ng ch xu t kh u
th y s n đ t trên 4,5 t đơ la, chi m 25% so v i t ng kim ng ch xu t kh u c a
kh i nông, lâm, ngư nghi p. ðã có 5 m t hàng đ t m c trên 1 t USD là thu
s n, cà phê, g o, cao su, ñ g . Lĩnh v c nông lâm ngư nghi p là lĩnh v c duy
nh t trong n n kinh t liên t c xu t siêu, k c trong nh ng giai ño n kinh t
g p khó khăn [2].
* ð i s ng v t ch t và tinh th n c a cư dân nông thôn c i thi n rõ r t
V cơ b n, Vi t Nam ñã xóa đư c đói. Cơng tác gi m nghèo đư c t p
trung ñ y m nh, hư ng vào các đ i tư ng khó khăn vùng sâu vùng xa, đ ng
bào dân t c. Nh đó, t l h nghèo theo chu n nghèo cũ gi m nhanh t 19%
năm 2000 (3,1 tri u h ) xu ng còn 7% năm 2005 (1,2 tri u h ), trung bình
m i năm gi m 2 - 2,5%. Tuy v y, n u so v i chu n m i, s h nghèo v n còn
cao, kho ng 12% năm 2008 trong đó khu v c nơng thơn là 16,2% [2].

Thu nh p bình qn đ u ngư i h

nơng dân tăng t

2,7 tri u

ñ ng/ngư i năm 1999 lên kho ng 7,8 tri u ñ ng/ngư i năm 2007 tính theo
giá hi n hành. T năm 2001 đ n 2006, tích lũy đ dành c a h nơng thơn tăng
lên g p 2,1 l n, bình quân t 3,2 tri u ñ ng/h lên 6,7 tri u ñ ng/h [2].
2.3.2 Các v n ñ t n t i
Bên c nh nh ng thành t u to l n nhưng sau m t giai ño n phát tri n
thu n l i, nơng nghi p, nơng thơn đang đ ng trư c nh ng khó khăn to l n.
* Nơng nghi p tăng trư ng kém b n v ng và c nh tranh th p
T năm 2003 - 2005, giá v t tư nguyên li u ñ u vào c a nơng nghi p
tăng trung bình t 2 - 2,5 l n, giá lao ñ ng tăng t 2 - 3 l n, trong khi đó, giá
nơng s n ch tăng t 1,2 - 1,3 l n. Bên c nh đó, các tài ngun đ u vào như
đ t, nư c, lao ñ ng và t l v n ñ u tư cho nông nghi p liên t c suy gi m.
S n xu t nông nghi p ph i ñương ñ u v i hàng lo t r i ro v d ch b nh và
thiên tai. C nh tranh trên th trư ng di n ra quy t li t và ngư i nông dân luôn
ph i ch u v th b t l i. Vì v y, tăng trư ng c a GDP nông nghi p th i gian
qua có xu hư ng gi m sút. Giai ño n 1995 - 2000, t c ñ tăng GDP nông

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

12


nghi p là 4%, thì giai đo n 2000 - 2007 gi m xu ng còn 3,7%. Riêng năm
2008, trong b i c nh giá nông s n trên th gi i tăng v t, s n xu t nông nghi p
đã khơi ph c m c tăng trư ng lên 4,1% [2].

* Nông s n ch t lư ng th p, hi u qu th p, v sinh an tồn th c ph m kém
Do quy mơ s n xu t nh , manh mún, nơng dân chưa đư c t ch c trong
các h p tác xã và hi p h i ngành hàng, k t c u h t ng ph c v s n xu t cịn
kém phát tri n, cơng nghi p ch bi n chưa ñư c quan tâm nên ch t lư ng
nhi u lo i nơng s n cịn th p. Ph n l n nông s n ch bi n xu t kh u

d ng sơ

ch , m u mã bao bì chưa phù h p; chưa có thương hi u, giá tr gia tăng th p.
V sinh an toàn th c ph m trong nư c và các ho t ñ ng ki m d ch và v sinh
d ch t đ i v i hàng hóa nh p kh u, nh t là qua ñư ng ti u ng ch, chưa đư c
ki m tra, ki m sốt m t cách h th ng trong khi tình hình d ch b nh di n bi n
ph c t p ñang là thách th c l n trong quá trình h i nh p kinh t . Ngư i s n
xu t và kinh doanh nông s n

Vi t Nam còn xa l v i ph n l n các tiêu

chu n k thu t ñư c áp d ng ph bi n trên th trư ng qu c t như các tiêu
chu n v v sinh an toàn th c ph m, v xu t x hàng hóa, v b o v môi
trư ng, v b o v ngư i lao ñ ng, v b o h quy n tác gi , v đ m b o tính
đa d ng sinh h c... ngồi ra các v n đ v bao bì, nhãn mác, đăng ký thương
hi u, b n quy n, cơng ngh ,... cũng chưa đư c chú ý [2].
* So v i đơ th , thu nh p c a nơng thơn cịn th p, t l nghèo cao
Thu nh p bình qn đ u ngư i năm 2006
đ ng trong khi

nơng thơn là 506 nghìn

đơ th là 1,058 tri u ñ ng. Chênh l ch thu th p bình qn

đ u ngư i m t tháng

thành th cao hơn nông thôn trong t ng giai ño n là

2,3 l n năm 2002 ñ n năm 2006 là 2,1 l n. Ngay trong nông thôn, kho ng
cách gi a ngư i giàu và ngư i nghèo ti p t c doãng ra, năm 2002 là 6 l n,
2004 là 6,4 l n và 2006 là 6,5 l n [2].
M c dù t l ngư i nghèo gi m nhanh và ñáng k trong th i gian qua
nhưng t c ñ gi m s h nghèo c a nông thôn th p hơn so v i thành th
kho ng 20%. V n còn khá nhi u ngư i dân s ng dư i ho c c n k m c nghèo

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

13


đói. S h nghèo ch y u t p trung
nơng thôn là 17,7% trong khi

nông thôn. Năm 2007, t l h nghèo

thành th là 7,4%. Nhi u nơi

mi n núi phía

B c t l h nghèo cịn trên 70% [2].
2.3.3 Bài h c kinh nghi m
Th c ti n hơn 20 năm đ i m i thành cơng đã đem l i nhi u bài h c
kinh nghi m có giá tr :
(1). Xác đ nh đúng vai trị nơng nghi p, nơng thơn trong q trình

phát tri n kinh t
- Trư c đ i m i, cơng nghi p ln đư c đ t lên v trí ưu tiên trong khi
nơng nghi p ch đư c coi là lĩnh v c ph i h p th y u. Trong q trình đ i
m i, vai trị quan tr ng c a nông nghi p, nông thôn t ng bư c ñư c xác l p,
ñư c coi tr ng. Quan ñi m này ñư c th hi n thành hàng lo t cơ ch chính
sách ưu đãi cho nơng nghi p và nông thôn, th hi n qua phân b đ u tư, b trí
nhân l c và qua s quan tâm ch ñ o thư ng xuyên, sâu sát c a c p u và
chính quy n các c p. Nh v y, nông nghi p, nông thôn nư c ta đã có s phát
tri n tồn di n, nâng cao ñ i s ng v t ch t và tinh th n c a nhân dân [2].
- Trong nhi u năm t i, nông thôn v n là nơi cư trú và nông nghi p v n
là ngu n vi c làm và thu nh p chính c a ña s dân cư Vi t Nam. Hơn th n a,
hi n có t i 90% ngư i nghèo sinh s ng

nông thôn. Phát tri n nông nghi p,

nơng thơn ph i đư c chú tr ng như n n t ng ñ m b o n ñ nh tình hình kinh
t , xã h i và là ñi u ki n quan tr ng ñ quá trình phát tri n đ t nư c di n ra
tồn di n, nhanh chóng và b n v ng. Th c t

nư c ta và các nư c trong khu

v c đã ch ng minh đi u đó [2].
(2). Phát tri n phù h p v i quy lu t c a kinh t th trư ng
M t trong nh ng đi u ki n quan tr ng đ hình thành cơ ch th trư ng
là s phân ñ nh rõ ràng quy n s h u ñ i v i tư li u s n xu t và s n ph m làm
ra. Các chính sách đ i m i l n lư t tháo g các tr ng i, xác l p quy n t ch
ngày càng tr n v n cho các ch th kinh t trong nơng nghi p, trư c h t là h
gia đình và các lo i hình doanh nghi p thu c các thành ph n kinh t . ð i m i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

14


các HTX nông nghi p và các doanh nghi p nhà nư c, nơng lâm trư ng qu c
doanh đã b t ñ u t vi c trao m t ph n quy n ch ñ ng trong vi c s d ng
ñ t ñai, tư li u s n xu t kinh doanh cho các h gia đình, t , đ i, xí nghi p.
Các ch th này đư c hư ng m t ph n s n ph m làm ra v i nh ng quy ñ nh
rõ ràng. T ng bư c, Nhà nư c ñã giao h n quy n s d ng ru ng ñ t cho nơng
dân, h ch đ ng s n xu t và sau khi n p thu , cịn tồn quy n quy t ñ nh ñ i
v i s n ph m làm ra. DNNN thì th c hi n c ph n hoá, giao quy n làm ch
cho cán b , cơng nhân. Khuy n khích phát tri n kinh t tư nhân [2].
Nh ng thay ñ i ñúng hư ng t o ñi u ki n thu n l i hơn cho th trư ng
v n hành có hi u qu và phát huy tác d ng m nh m . Gi i phóng th trư ng,
m qui mô th trư ng vươn kh i ph m vi h n h p c a qu c gia, cho phép ñi u
ti t hi u qu tài nguyên trong xã h i, phát huy ñư c l i th so sánh c a ñ t
nư c, t o ñ ng l c m nh m khuy n khích nông dân và các thành ph n kinh
t phát huy n i l c phát tri n s n xu t kinh doanh. Cơ ch c nh tranh ngày
càng quy t li t ñã thúc ñ y m i ngư i ph i làm vi c ngày càng có hi u qu
hơn [2].
(3). Ch trương, chính sách ph i xu t phát t th c ti n
Các chính sách quan tr ng như t do hoá thương m i, c ph n hoá doanh
nghi p nhà nư c, phát tri n kinh t h p tác ki u m i... cũng b t ngu n t th c
ti n s ng đ ng trong và ngồi nư c. Trong hồn c nh công tác qui ho ch và
nghiên c u chi n lư c chưa ñi trư c d n ñư ng, ph n l n các trư ng h p, căn
c ñ xác ñ nh hư ng chuy n d ch cơ c u s n xu t v a qua cũng xu t phát t
th c ti n s n xu t ñư c các c p lãnh ñ o ñ a phương và Trung ương t ng k t,
nhân r ng. ðó là phong trào phát tri n cây ăn qu , phát tri n cây công nghi p,
mơ hình s n xu t trang tr i,... Th c ti n ñưa ra câu h i ph i gi i ñáp và cũng
ñưa ra l i gi i thi t th c cho ñư ng l i. Nh ng chính sách ra đ i t th c ti n

và ñư c ñúc rút t th c ti n thư ng d ñư c ch p nh n và pháp huy tác d ng
nhanh chóng. Bám sát, nhìn nh n th c ti n m t cách khách quan, nhanh
chóng t ng k t, xây d ng chính sách ñư ng l i t th c ti n m t cách khoa

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

15


h c là con ñư ng hi u qu ñ phát tri n lý lu n cách m ng [2].
(4). T p trung ñào t o ngu n nhân l c cho cư dân nông thôn, chú
tr ng phát tri n khoa h c công ngh , t o bư c ñ t phá cho chuy n d ch
cơ c u kinh t , nâng cao năng su t, ch t lư ng, hi u qu nông nghi p
- Phát tri n m t n n nông nghi p hi n đ i, cơng nghi p và d ch v cũng
như các ngành kinh t - xã h i

nông thôn đ u c n có nhân l c có trình ñ

văn hoá và tay ngh . Hi n nay thi u nhân l c ñư c ñào t o ñang là c n tr l n
cho quá trình phát tri n

nhi u vùng, g m c các B qu n lý.

- Th c t cũng cho th y, các lo i cây tr ng v t ni có s phát tri n
m nh m trư c h t ñ u nh có đư c nh ng ti n b k thu t có tính ch t đ t
phá, nh t là v gi ng như lúa, ngô, s n, cao su, cà phê, đi u, l c, tơm, cá tra.
Th i gian g n ñây s n lư ng g tăng lên h u như nh tăng năng su t. Các h
th ng k thu t thâm canh ti n b cũng có hi u qu cao như h th ng “3 gi m,
3 tăng” trong thâm canh lúa. Nhi u công ngh xây d ng m i áp d ng trong
ngành thu l i và xây d ng ñã giúp nâng cao ch t lư ng các cơng trình.

2.4

Xu hư ng phát tri n nông nghi p trên th gi i và Vi t Nam

2.4.1 Nh ng xu hư ng phát tri n nông nghi p trên th gi i
Trên con đư ng phát tri n nơng nghi p, m i nư c ñ u ch u nh hư ng
c a các ñi u ki n khác nhau, nhưng ph i gi i quy t v n ñ chung sau [5]:
- Không ng ng nâng cao ch t lư ng nơng s n, năng su t lao đ ng trong
nơng nghi p, nâng cao hi u qu đ u tư;
- M c ñ và phương th c ñ u tư v n, lao ñ ng, khoa h c và q trình
phát tri n nơng nghi p. Theo chi u hư ng chung nh t là ph n ñ u gi m lao
ñ ng chân tay, ñ u tư nhi u lao đ ng trí óc, tăng cư ng hi u qu c a lao ñ ng
qu n lý và t ch c;
- M i quan h gi a phát tri n nông nghi p và môi trư ng.
T nh ng v n ñ chung trên, m i nư c l i có chi n lư c phát tri n
nơng nghi p khác nhau và có th chia làm hai xu hư ng:
* Nơng nghi p cơng nghi p hố: s d ng nhi u thành t u và k t qu

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

16


c a công nghi p, s d ng nhi u v t tư k thu t, dùng trang thi t b máy móc,
s n xu t theo quy trình k thu t ch t ch g n như công nghi p, ñ t năng su t
cây tr ng v t ni và năng su t lao đ ng cao. Kho ng 10% lao ñ ng xã h i
tr c ti p làm nơng nghi p nh ng v n đáp ng ñ nhu c u tiêu dùng và xu t
kh u. Tuy nhiên, nơng nghi p cơng nghi p hố gây nên nhi u h u qu sinh
thái nghiêm tr ng, gây ô nhi m môi trư ng làm gi m tính đa d ng sinh h c,
làm hao h t ngu n gen thiên nhiên.

Theo cách hi u g n đây nh t đư c đưa ra: Nơng nghi p cơng nghi p
hố là m t n n nơng nghi p đư c cơng nghi p hố khi áp d ng ñ y ñ các
thành t u c a m t xã h i công nghi p vào nông nghi p. Các thành t u đó th
hi n trên nhi u m t: thơng tin, đi n t , sinh h c, hố h c, cơ khí… Th c t
cho th y nhi u nư c công nghi p phát tri n, n n nông nghi p công nghi p
hoá th hi n theo cách th hi n này ñã ñ t ñư c nhi u thành t u ñáng k . Tuy
nhiên, như c ñi m c a n n nông nghi p này là không chú ý ñ y ñ ñ n các
tác ñ ng c a ho t đ ng s n xu t nơng nghi p lên môi trư ng t nhiên [5].
* Nông nghi p sinh thái: nh n m nh các y u t sinh h c, các y u t t
nhiên, có chú ý hơn ñ n các quy lu t sinh h c, quy lu t t nhiên. Tuy nhiên,
trong nhi u trư ng h p nông nghi p sinh thái khơng đ m b o hi u qu cao.
G n ñây nhi u nhà khoa h c ñã nghiên c u n n nơng nghi p b n v ng.
ðó là m t d ng nông nghi p sinh thái v i m c tiêu là s n xu t nơng nghi p đi
đơi v i gi gìn và b o v mơi trư ng sinh thái đ m b o cho nông nghi p phát
tri n b n v ng, lâu dài.
Trong th c t phát tri n theo nh ng d ng t ng h p, ñan xen các xu
hư ng vào nhau

nhi u m c ñ khác nhau. C th như :

- “Cách m ng xanh’’ ñã ñư c th c hi n

các nư c ñang phát tri n

châu Á, M La Tinh và ñã ñem l i nh ng bư c phát tri n l n

nh ng nư c

đó vào nh ng năm c a th p k 60. Th c ch t cu c cách m ng này d a ch
y u vào vi c áp d ng các gi ng cây lương th c có năng su t lúa cao (lúa

nư c, lúa mì, ngô...), xây d ng h th ng thu l i, s d ng nhi u lo i phân hoá
h c. “Cách m ng xanh” ñã d a vào c m t s y u t sinh h c, m t s y u t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ..............................

17