lang man vat ly

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Sự lãng mạn của Vật Lý</b>
03/10/2006

<b>Vật lý có lẽ là mơn khoa học tự nhiên lãng mạn nhất trong các</b>
<b>môn khoa học cơ bản. Sự lãng mạn của vật lý là ánh lấp lánh của</b>
<b>những tinh cầu, là sự lung linh của những hành tinh trên dải</b>
<b>Ngân Hà, là sự long lanh của những hạt cơ bản cấu thành nên vũ</b>
<b>trụ, là sự tương đối và tuyệt đối của thời gian - không gian, và cả</b>
<b>sự im lặng thách thức của siêu nhiên... </b>

Như cái vịng xốy âm dương trong Thái cực đồ phương Đông, vật lý nghiên cứu từ những vấn
đề vi mô nhất đến những vấn đề vĩ mô nhất của tự nhiên mà cuộc sống nhân loại khơng ngừng
đi tìm lời giải đáp. Cuộc sống vốn chứa đầy những huyền ẩn, thậm chí những điều tưởng như
giản đơn nhất cũng chứa đựng mn vàn bí ẩn mà ta chưa khám phá hết. Thế nên trong hành
trình đầy gian khó, với thiên chức nặng nề của mình, vật lý học đã hóa giải những bí huyền của
tự nhiên và xã hội. Và nó cịn tiếp tục giải mã những huyền bí ấy...

Cái nhìn của vật lý là cái nhìn chính xác, thậm chí là chính xác đến từng micromet, nanômet và
hơn thế nữa, nhưng đôi mắt của vật lý là đôi mắt thi vị và lãng mạn khi nó hướng cái nhìn ấy lên
bầu trời đầy sao, vào khoảng không bao la và thăm thẳm Thái dương hệ, vào tận thấu bản chất
và những vận động bất tận của sinh thể, vật thể... Và đôi mắt lãng mạn đó thấu thị quá vãng, tiên
lượng tương lai để rồi trở về với ánh mắt hồn nhiên mà thấu cảm, uyên thâm mà trong sáng ngây
thơ thuở ấu thơ nhân loại.

Đơi mắt vật lý có phải là đôi mắt luôn suy tư, ưu trầm? Bất giác tôi chợt thấy đôi mắt ấy rất đỗi
quen thuộc. Dường như là cái đăm chiêu trầm tư trong bức tượng Người suy tư thế kỷ của một
nhà điêu khắc thời kỳ Phục Hưng.

Bức tượng đá tạc hình người đàn ông trong tư thế ngồi, cánh tay trần đặt lên vầng trán cao, ánh
mắt miên man suy nghĩ. Người đàn ơng vẫn ngồi đó từ thế kỉ ánh sáng, vẫn trăn trở những dòng
ý nghĩ. Xung quanh pho tượng trắng, hàng bạch dương vẫn xào xạc lá và làn tuyết trắng vẫn rơi

ngọt xuống bàn chân chàng. Và quanh đầu chàng là những dấu hỏi tại sao, những nguyên tử
electron chuyển động theo quỹ đạo của vòng nguyệt quế khi chàng thốt lên “Oreka”... Hay dường
như là ánh mắt ưu tư khi ngàn lần nhìn trái táo rơi của Isaac Newton, ánh mắt tinh anh trên
Gương mặt thế kỷ XX A. Einstein pha chút mộng mị trong giấc chiêm bao với khát vọng ánh
sáng về bản giao hưởng dở dang của Lý thuyết trường thống nhất. Hay ánh mắt cười vô ngần
nhẹ mà thiên cao của Copernic, ánh mắt kiên nghị của Bruno trước khi bước lên giàn hỏa
thiêu...

Niềm đam mê khoa học và cả lòng dũng cảm nữa đã chắp cánh cho sự lãng mạn của vật lý bay
lên tới đỉnh Olympia của mình. Ở nơi đó sẽ không phải là nơi trú ngụ của các vị thần linh như
trong thần thoại Hy Lạp, La Mã mà là nơi ngự trị của trí tuệ lồi người, của niềm tin và những
thành quả nghiên cứu khoa học của lồi người. Ở nơi đó sẽ tràn ngập ánh sáng, đẹp đẽ và thiên
lương. Vật lý lãng mạn hơn hẳn tốn học, hóa học... và lãng mạn hơn bội phần có lẽ bởi nó
nghiên cứu quang học và tương tác ánh sáng (dù là ánh sáng chói chang của vầng thái dương,
ánh sáng lạnh cung Quảng Hà hay ánh le lói hắt ra từ phía cuối đường hầm) để thấy được ánh
sáng khi là hạt khi là sóng và sự chuyển hóa thần kỳ giữa hai trạng thái đó...

Đức hạnh của nghệ thuật là niềm rung cảm hướng tới chân - thiện - mỹ và những giá trị nhân
văn. Phẩm hạnh của triết học là hồi nghi. Và tơn giáo nặng trĩu đức tin. Còn phẩm chất của
khoa học là ngạc nhiên trước những điều tưởng như hiển nhiên nhất. Ngạc nhiên ngước nhìn
trái táo rụng xuống đất mà vật lý có được định luật vạn vật hấp dẫn, ngạc nhiên khi ngâm mình
trong bồn tắm mà vật lý có được định luật Achimet. Ngạc nhiên, ngạc nhiên và ngạc nhiên...
Những cái ngạc nhiên vĩ đại và lãng mạn.

Nếu thi ca đi tìm cái đẹp, triết học đi tìm sự khơn ngoan, tơn giáo đi tìm thần linh thì khoa học đi
Đơi mắt vật lý có phải là đơi mắt ln suy

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

tìm sự thơng thái. Vật lý trên con đường đi tìm sự thấu hiểu đã ấp iu một ước vọng khôn cùng là
Lý thuyết cuối cùng (The Final Theory) như một biểu hiện tột cùng của sự lãng mạn.

Liệu chúng ta có thể nhận thức được bí mật cuối cùng của vũ trụ không? Thế giới hiện thực, vừa
cụ thể vừa hết sức trừu tượng, vừa hỗn mang vừa trật tự, vừa mâu thuẫn lại vừa thống nhất. Vật
chất và trường, năng lượng và khối lượng, không gian và thời gian, sóng và hạt, hạt và phản
hạt... Những đặc tính đó lại chuyển hóa nhau bằng chữ Dịch.

Liệu chúng ta có thể biết cái khơng thể biết được hay không? Vật lý, cũng như thế giới khách
quan mang trong mình những tính chất trái ngược nhau, mơ tả khái quát hiện thực bằng những
định lý, định luật, lý thuyết vừa hết sức chính xác, rõ ràng song cũng chính vì thế mà nó có một
vẻ lãng mạn riêng...

Giấc mơ chú Cuội cung trăng bây giờ khơng phải là điều q vời xa với lồi người nữa, motip du
hành xuyên không - thời gian trong chuyện Từ Thức gặp tiên về mặt lý thuyết cũng không phải là
hoang đường nữa. Vật lý lãng mạn nhất trong các khoa học tự nhiên khơng phải vì nó gần gụi
với thi ca bởi việc giải thích những bí ẩn mã hóa trong những huyền thoại ngàn xưa hay những
chuyện viễn tưởng, giả tưởng mà vì nó triết thuyết. Như một vị thiền sư già ngồi công án bên gốc
cây cổ thụ để chứng ngộ bản thân và cộng đồng trong tổng hòa các mối quan hệ tương hỗ trên
hết thảy các lĩnh vực: tự nhiên, xã hội và tư duy.

Vật lý học không chỉ song hành cùng những bước tiến thăng trầm của văn minh lồi người, nó
cũng chính là lịch sử sự sống. Khoa học khơng biên giới, nghệ thuật có cội nguồn như ai đó đã
từng nói thì vật lý học trên hành trình phát triển của mình đã bắt gặp nguồn cội sự sống. Là một
khoa học chuyên ngành nhưng ở một góc độ, vật lý chạm đến những vấn đề cốt lõi của triết học
là bản thể luận, nhận thức luận.

Không phải ngẫu nhiên mà Fritjof Capra thấy cái đạo của vật lý và viết thành sách nếu vật lý chỉ
là một cái gì đó khơ khan mà thiếu đi vẻ lãng mạn của mình. Chính sự lãng mạn sâu xa của vật lý
đã cho ơng cái nhìn un ngun về thế giới và xã hội, về cội nguyên sự sống và ý nghĩa thâm
nguyên của cuộc sống. Cuốn sách Đạo của vật lý (Nguyễn Tường Bách biên dịch, NXB Trẻ,
1999) của ông là một tiếng nói về sự gặp gỡ giữa vật lý học hiện đại và triết học phương Đông
ngàn xưa.

"Vật lý học hiện đại xác nhận một cách kỳ lạ một trong những ý tưởng cơ bản của đạo giáo Đông
phương: tất cả mọi khái niệm mà ta dùng để mô tả thiên nhiên đều bị giới hạn; đó khơng phải là
những đặc tính của thực tại như ta đã từng có khuynh hướng tin tưởng, mà chỉ là những sáng
tạo của trí óc, chỉ là cái bản đồ chứ không phải sông núi, đất đai. Cứ mỗi lần ta nới rộng lĩnh vực
của kinh nghiệm, những giới hạn của tư tưởng thuần lý trở thành hiển nhiên và ta phải thay đổi,
có khi phải từ bỏ, một vài khái niệm mà ta có".

Tự bản thân vật lý từ sâu xa đã mang trong mình tính lãng mạn, và điều lãng mạn nhất và cũng
là huyền nhiệm nhất chính là nơi khởi thủy vạn vật mà vật lý học và tất thảy mọi khoa học cổ xưa
và hiện đại đã, đang và sẽ mãi còn kiến giải. Cuộc thảo luận giữa các thuyết trình viên là các nhà
khoa học GS.TS thiên văn học Nguyễn Quang Riệu, GS.TS vật lý Phạm Xuân Yêm, TS vật lý
kiêm nhà Phật học Nguyễn Tường Bách tại Phật đường Khuông Việt (Paris, Pháp) ngày
29/5/2005 nói về sự tương đồng giữa thế giới quan vật lý học hiện đại và triết lý Phật giáo cũng
minh chứng điều đó.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

đầu.

Quả thực tơi khơng có ý định nói về sự gặp gỡ của văn minh phương Tây và văn hóa cổ phương
Đơng nhưng sự lãng mạn của vật lý đã dẫn tôi đến giao điểm huyền vi đó. Có nhà vật lý trứ danh
nào không mang một câu hỏi triết lý ở trong đầu về vật chất, về vũ trụ và có bao nhiêu những
người khai phá ra Cơ học lượng tử cũng đồng thời là triết gia?

Max Planck có bao giờ giấu giếm mình có một tâm hồn tơn giáo sâu sắc, Einstein có ngại ngần
gì thốt ra những câu thán phục Phật giáo? Tách ra khỏi tôn giáo và thần quyền để trưởng thành,
khoa học vật lý dường như bao giờ cũng trường tương tư với triết lý và tính thiêng liêng. Khoa
học cứ là khoa học và tôn giáo cứ là tôn giáo, nhưng hai dịng chảy thiên thu đó có chung một
nhánh là vẻ đẹp tiềm ẩn của đời sống, sự lãng mạn của tâm hồn. Thế thì, sự

Lãng mạn của vật lý hay là sự lãng mạn của con người?...

</div>

<!--links-->