Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh: Chương VII - Lê Văn Bát

Trường Đại học HàNội

Bộ môn Lịch sử ĐCSVN & Tư tưởng
HCM

Tư tưởng Hồ Chí Minh


CHƯƠNG VII:
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN
HỐ, ĐẠO ĐỨC, VÀ XÂY DỰNG CON
NGƯỜI MỚI

Nội dung gồm ba phần:
I - Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hố
II - Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức
III - Tư tưởng HCM về xây dựng con
người mới.


I – Những quan điểm cơ bản của
Hå ChÝ Minh về vn hoá:

ã 1. Khỏi nim v vn húa
ã 2. Các vấn đề chung về văn hóa.
• 3. Một số lĩnh vực chính của văn hóa


I.1 Khái niệm về văn hóa
• a - Định nghĩa văn hố:
• “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục dích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo

và phát minh ra ngôn ngữ và chũ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn
giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về ăn,
mặc, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh
đó tức là văn húa

• b.Quan điểm về xõy dựng một nền văn húa mới
– Xây dựng tâm lý: tinh thần độc lập tự cường
– Xây dựng luân lý: biết hy sinh mình, làm lợi cho quần chúng
– Xây dựng xã hội: làm cho mọi người có cuộc sống ấm no, hạnh phúc,
bình đẳng.
– Xây dựng chính trị: thực hiện quyền dân chủ của nhân dân, xây dựng
nhà nước của dân, do dân, vì dân.
– Xây dựng kinh tế


2. Các vấn đề chung về văn hóa
a.Vị trí, vai trị của văn hóa

• Một: Văn hóa thuộc kiến trúc thượng tầng:
- Quan hệ với chính trị
- Quan hệ với kinh tế
• Hai: Văn hóa phải ở trong kinh tế, chính trị,
phải phục vụ chính trị kinh tế:
- Văn hóa phải ở trong chính trị và kinh tế
+ Phục vụ nhiệm vụ chính trị, kinh tế
+ Kinh tế, chính trị phải có tính văn hóa


I. 2. Cỏc vấn đề chung về văn hố mới

b.Tính chất
của nền văn
hố mới

Trong cách mạng
dân tơc dân chủ
nhân dân

Dân tộc

Khoa
học

Đại
chúng

Trong cách
mạng xã hội chủ
nghĩa

Nội dung
XHCN

Tính chất
dân tộc


I.2 c- Chức năng của văn hoá

Chức năng của

văn hoá

Bồi dưỡng
tư tưởng
đúng đắn
và tình
cảm cao
đẹp

Nâng cao
dân trí

Bồi dưỡng
những phẩm
chất tốt đẹp, lối
sống lành
mạnh, hướng
con người đến
chân, thiện, mỹ


I.3 - Quan điểm của Hồ Chí Minh về một số
lính vực chính của văn hố:
Một số lĩnh vực
chính của vn
hoỏ

Vn hoỏ giỏo
dc

Vn hoỏ vn
ngh

Văn hoá đời
sống mới


III.2.a - Văn hố giáo dục
Phim
“HCM với
giáo dục”

Tư tưởng Hồ
Chí Minh
giáo dục

Nội dung

Cơ sở hình
thành
HCM phân
tích sâu sắc nền
giáo dục phong
kiến, giáo dục
thực dân =>
chọn lọc để xây
dựng nền giáo
dục mới

Mục tiêu:

thưc hiện
cả 3 chức
năng của
VH

Cải cách Phương
giáo dục: châmGD:
xây dựng
trường lớp,
chương
trình dạy và
học thật
khoa học,
hợp lý

phù hợp với
từng đối
tượng, học đi
đơi với hành,
cịn sống là
cịn phảI học

Quan tâm
XD đội ngũ
giáo viên:
giỏi chun mơn,
thuần thục về
phương pháp,
có đạo đức CM

III.2.b - Tư tưởng HCM về Văn hoá văn nghệ
văn hố văn
nghệ
Nội dung

Vai trị
Là đỉnh cao
của đời sống
tinh thần, là
động lưc giúp
con người VN
vượt qua khó
khăn, gian khổ

Văn nghệ là
mặt trận,
nghệ sỹ là chiến sỹ,
tác phẩm là vũ khí
sắc bén trong đấu
tranh cách mạng,
trong xây dựng XH
mới, con người mới

nhà văn nghệ
phải quan hệ
mật thiét với
nhân dân để

Văn nghệ

phải có
những tác
phẩm hay,

nắm bắt tình cảm
của nhân dân và
phản ánh vào
trong các tác phẩm
văn nghệ

phản ánh sự
nghiệp xây dựng
và bảo vệ đất
nước


III.2.c-Văn hoá đời sống
Văn hoá đời sống

đạo đức mới

Lối sống mới

Nếp sống mới


* Đạo đức mới:
Thực hiện cần, kiệm, liêm, chính.
* Lối sống mới:
Xây dựng lối sống có lý tưởng, đạo đức, văn minh, kết hợp truyền

thống tốt đẹp của dân tộc và tinh hoa nhân lại.
Thực hiện đời sống mới cần phải: mỗi người, mỗi tập thể sửa cách ăn,
cách mặc, cách ở, cách đi lại, cách làm việc.
Phong cách sống: khiêm tốn, giản dị, ngăn nắp, yêu lao động, quý
thời gian, ít ham muốn vật chất
Phong cách làm việc: quần chúng, tập thể - dân chủ, khoa học.
Phong cách viết, nói: chân thật, tế nhị, dễ hiểu.
Phong cách ăn mặc: phải sạch sẽ, giản đơn, chất phác,…
*Nếp sống mới
là biến lối sống mới thành thói quen của mỗi ngưịi, thành tập quán của
cả cộng đồng.
Thói quen rất khó thay đổi nên phải kiên trì thực hiện, phải nâng cao
nhận thức trong nhân dân, phải có người làm gương, trước hết là những
người lãnh đạo, tuyên truyền xây dựng đời sống mới.
. Việc xây dựng đời sống mới phải bắt đầu từ từng người, từng gia


1..aNộiQuan
dung điểm
cơ bảnvềTưvai
tưởng
HCMđạo
về đạo
trị của
đức đức:
cách
mạng:
Quan điểm này nói lên vị trí, sức mạnh của đạo đức đối với người
cách mạng và đối với tồn xã hội.
Vai trị, vị trí của

đạo đức cách mạng

Đạo đức
là gốc, là
nền tảng
của người
cách
mạng

Đạo đức
cách mạng
liên quan
đến sự
thanh bại
của cách
mạng

Đạo đức là
thước đo
lòng cao
thượng của
con người

Đạo đức là
động lực giúp
con người
vươn lên
trong mọi
hoàn cảnh

II.1. b - Những chuẩn mực đạo đức cơ bản của con người
Việt Nam trong thời đại mới:

Những chuẩn mực đạo đức cơ bản của
con người Việt Nam trong thời đại mới

Trung với
nước, hiếu
với dân

Cần, liệm,
liêm, chính,
chí cơng vơ
tư

u
thương con
người

Tinh thần
quốc tế
trong sáng,
thuỷ chung


* Trung với nuớc, hiếu với dân:
 Là phẩm chất quan trọng nhất, bao trùm nhất.
 “Trung’’ và “hiếu’’ là những phạm trù đạo đức truyền thống
được HCM kế thừa , phát triển thành “Trung với nước, hiếu

với dân” => trách nhiệm của mỗi người dân đối với sự nghiệp
dựng nước và giữ nước.
Nội dung chủ yêú của “Trung với nước” :
• Đặt lợi ích của CM, của Tổ quốc lên trên hết.
• Quyết tâm thực hiện mục tiêu cách mạng.
• Thực hiện tốt mọi chủ trương của Đảng và nhà nước.
Nội dung chủ yếu của “Hiếu với dân:
• Khẳng định sức mạnh thực sự của nhân dân.
• Tin dân, học dân, gắn bó với dân; vận động nhân dân
thực hiên tốt đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước.
• Chăm lo đời sống của nhân dân.


* Cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư:
Là phẩm chất gắn liền với hoạt động hàng ngày của mỗi người.
HCM đề ra cần kiệm liêm chính cho cán bộ thực hiện => làm
gương cho nhân dân, làm lợi cho dân.
Cần là siêng năng, chăm chỉ, cố gắng, dẻo dai, kiệm là tiết kiệm
vật tư, tiền bạc, của cải, thời gian, khơng xa xỉ ,khơng hoang phí.
Liêm là trong sạch ,khơng tham lam tiền của địa vị, danh tiếng.
Chính là khơng tà, là thẳng thắn, đứng đắn.
Bốn đức tính này có quan hệ chặt chẽ với nhau.
Cần, kiệm, liêm, chính là những phẩm chất không thể thiếu của
mỗi người, đặc biệt là với cán bộ, đảng viên.
Cần, kiệm, liêm, chính cịn là thước đo sự giầu có về vật chất,
tinh thần, sự văn minh tiến bộ của một dân tộc.
Chí cơng vơ tư: là khơng nghĩ đến mình trước, đặt lợi ích của
nhân dân lên trên hết, trước hết. Thực hành chí cơng vơ tư địi hỏi
phải kiên quyết qt sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức
CM.

* Thương yêu, quý trọng con người:
 Là tình cảm rộng lớn, đứng trên lập trường giai cấp CN, giành cho nhiều đối
tượng:
 Những người cùng khổ, bị áp bức, bóc lột,
 Những người đồng chí trong Đảng,
 Gia đình, bạn bè, những người bình thường.
 Những người lầm đường, lạc lối đã hối cải, kẻ thù bị thương hoặc đã chịu
quy hàng
Tình u thương con người ở HCM ln gắn với hành động cụ thể: suốt đời
phấn đấu vì độc lập của tổ quốc, tự do của nhân dân.


* Tinh thần quốc tế trong sáng, thuỷ chung:
Nội dung
của chủ
nghĩa
quốc tế
Tơn
trọng,
thương
u tất
cả các
dân tộc

Chống sự
hằn thù,
bất bình

đẳng và
phân biệt
chủngtộc


II.1.c - Những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới:
Nói i ụi vi lm, phi
nờu gng v o c
Những
nguyên
tắc xây
dựng
đạo ®øc
míi

Xây đi đơi với chống,
phải tạo thành phong
trào quần chúng rng rói

Phải tu dỡng đạo
đức suốt đời


II. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC
• 1. Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí
Minh về đạo đức.
• 2. Sinh viên học tập và làm theo tư tưởng
và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.

- Nói đi đơi với làm, phải nêu gương đạo đức:
Nói phải đi đơi với làm bởi vì:
• Đạo đức mới là đạo đức cách mạng
 Mang lại hiệu quả thiết thực cho bản thân và có
tác dụng với người khác.
 Nói mà khơng làm là thói đạo đức giả. Nói một
đằng làm một nẻo sẽ mang lại hậu quả phản tác
dụng.
 Nói đi đơi với làm, nêu gương có tác dụng rất
quan trọng trong việc giáo dục đạo đức, là nét
đẹp của văn hố phương Đơng.
Nêu gương đạo đức là trách nhiệm của cán bộ, ĐV.
Nêu gương đạo đức bằng cách tìm ngay những tấm
gương sáng trong đời thường, ở mọi nơi, mọi
ngành nghề.


- Xây đi đôi với chống, phải tạo thành phong trào

quần chúng rộng rãi:
* Xã hội không ngừng phát triển
* Trong Đảng và mỗi người, ai cũng có mặt tốt mặt xấu =>
phải kết hợp “xây” với “chống”; “xây” là giáo dục những
phẩm chất đạo đức CM từ gia đình đến nhà trường &XH;
chống cái xấu, cái ác, hành vi sai trái, những hiện tượng thoái
hoá biến chất.
Trong việc kết hợp giữa “xây” với “chống”, “chống” nhằm
mục đích “xây”, “xây” là nhiệm vụ chủ yếu và lâu dài.
biện pháp để xây dựng đạo đức mới:
Mỗi người, mỗi tổ chức phải có ý thức tự giác trau dồi đạo

đức cách mạng.
Phải tạo thành phong trào quần chúng rộng rãi.


- Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời:
Theo Hồ Chí Minh, mỗi người phải chăm lo tu
dưỡng đạo đức suốt đời như việc rửa mặt hàng ngày
bởi vì:
Xã hội khơng ngừng phát triển
Đạo đức cách mạng không phải tự nhiên mà có.
Cái ác ln ẩn nấp trong mỗi con người => phải
rèn luyện suốt đời, bền bỉ, đặc biệt trong thời kỳ
hồ bình, khi con người đã có ít quyền hạn, nếu
không ý thức được điều này dễ bị tha hoá biến
chất.
Tu dưỡng đạo đức phải được thực hiện một cách tự
giác, tự nguyện, bền bỉ trong mọi hoạt động thực


2. SINH VIÊN HỌC TẬP VÀ LÀM THEO TƯ
TƯỞNG, TÂM GƯƠNG ĐẠO ĐỨC HCM

• a. Học tập và làm theo tư tưởng đạo đức HCM
• B. Nội dung học tập theo tấm gương đạo đức
HCM