CÁC CHƯƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH

BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

CHƯƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH
1, Khái niệm
Chương trình truyền hình là sự liên kết, sắp xếp bố trí hợp lý các tin bài,
bảng tư liệu, hình ảnh, âm thanh trong một thời gian nhất định được mở đầu
bằng lời giới thiệu, nhạc hiệu, kết thúc bằng lời chào tạm biệt, đáp ứng yêu cầu
tuyên truyền của cơ quan báo chí truyền hình nhằm mang lại hiệu quả cao nhất
cho khán giả.
Thuật ngữ chương trình “program” trong chương trình truyền hình được
hiểu gồm các chương trình như: chương trình “Thời sự”, “Vì an ninh Tổ quốc”,
chương trình “Kinh tế”, “Văn hóa”, “Qn đội”, “Phụ nữ”, “Thiếu nhi”, “Trị
chơi (show games)”,… được phân bổ theo các kênh chương trình và được thể
hiện bằng những nội dung cụ thể qua tin, bài, tác phẩm truyền hình.
Đối với một Đài truyền hình qúa trình sản xuất bắt đầu bằng việc sáng
tạo các tác phẩm truyền hình. Một đài truyền hình thường bao gồm có các bộ
phận: lãnh đạo quản lý, biên tập viên, phóng viên, kỹ thuật viên. Trong đó
phóng viên là người trực tiếp sáng tạo tác phẩm báo chí truyền hình. Các tác
phẩm báo chí truyền hình này thể hiện bản lĩnh chính trị, năng lực và trách
nhiệm xã hội của nhà báo truyền hình. Uy tín, ảnh hưởng của một đài truyền
hình trước hết được quy định bởi khả năng nắm bắt thực tiễn, phát hiện những
vấn đề nổi cộm, có ý nghĩa và phản ánh chúng một cách kịp thời tới cơng chúng
khán giả, góp phần nâng cao nhận thức, mở rộng hiểu biết và định hướng tư
tưởng cho công chúng.
Các tác phẩm tin, bài được phát qua các chương trình truyền hình đều có
sự lựa chọn, xắp xếp bố trí hợp lý để giúp khán giả tiếp nhận chương trình một
cách đầy đủ, hệ thống, có chiều sâu.

95

BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

Chương trình truyền hình đề cập tới các vấn đề của đời sống xã hội
không phải một cách ngẫu nhiên như tự thân nó có, mà nó thường chuyển tải
các loại thơng tin từ chương trình này đến chương trình khác, từ ngày này qua
ngày khác nhằm phục vụ đối tượng công chúng xác định. Nội dung của nó làm
sâu sắc thêm một cách trực tiếp những tư tưởng, chủ đề dần dần tạo thói quen
trong ý thức cơng chúng.
Chương trình theo cách hiểu của truyền thơng như là một thế giới phong
phú, vô tận những biểu hiện trong bản chất vốn có của nó.
Các loại hình truyền thông đại chúng như báo in, phát thanh, truyền hình,
báo Internet có sự khác biệt trong phương thức phản ánh và tái tạo hiện thực.
Bởi mỗi loại hình báo chí ngồi những nét chung đều có những đặc thù riêng.
Đặc thù đó tạo ra những nét riêng từ việc sản xuất, tiếp nhận và tiêu dùng sản
phẩm. Có thể nói chương trình truyền hình là kêt quả cuối cùng của q trình
giao tiếp với cơng chúng truyền hình.
Từ vấn đề trên có thể có các cách tiếp cận:
Thứ nhất, từ phương diện kỹ thuật truyền tải thông tin nhiệm vụ của
chương trình là làm sao để đưa ra được lời đáp, lời hướng dẫn cho thực tế khi
xây dựng chương trình truyền hình, quy đinh được nguyên tắc phối hợp tin, bài.
Đây hoàn toàn là khuynh hướng nghề nghiệp, được nghiên cứu một mặt của
việc phản ánh từ sự tiếp xúc xã hội rộng lớn, đến mối quan hệ nhân quả.
Thứ hai, khuynh hướng quan tâm đến ưu thế và biểu hiện ở hiệu quả tác
động của hoạt động giao tiếp đại chúng tới hiệu lực của nó. Tuy chưa được
nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện nhưng cách tiếp cận này cung đưa ra
khái niệm chỉ về phần giao tiếp cũng như đặt ra nhưng vấn đề, sự kiện mà nó

ảnh hưởng tới cơ cấu, khuynh hướng của chương trình.
Thứ ba, chương trình là hình thức thể hiện thực tế, hình thức vật chất
hóa sự tồn tại của truyền hình trong xã hội để truyền tải thơng tin đến cơng
chúng truyền hình. Có thể nói nếu khơng có chương trình thì khơng cịn truyền
96


BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

hình. Nhưng mặt khác, chương trình truyền hình là kết quả hoạt động, là sản
phẩm của tập thể cơ quan đài: bộ phận lãnh đạo, bộ phận kỹ thuật, bộ phận nội
dung chương trình, bộ phận hậu cần,… tạo nên thuật ngữ chương trình truyền
hình cả về mặt sáng tạo và sản xuất chương trình. Cũng như việc sản xuất các
sản phẩm khác, có người sản xuất, có người tiêu dùng. Người tiêu dùng sản
phẩm báo chí cũng có tác động chi phối tới người làm ra sản phẩm, trong báo
chí mối quan hệ đó được thể hiện: nhà báo – tác phẩm - cơng chúng. Chương
trình truyền hình tạo thành chu kỳ khép kín các mắt xích trong chuỗi mắt xích
giao tiếp truyền hình.
Tóm lại, chương trình truyền hình là kết quả truyền hình. Trong đó bao
gồm các q trình sáng tạo ra nó từ nhiều công đoạn và tồn tại ở nhiều mức độ
khác nhau. Quá trình tạo dựng kế hoạch và xắp xếp chương trình được gọi là
chương trình truyền hình.
Quy trình này có thể được hiểu như sau:

Tác phẩm
văn học,
kịch bản
văn học

Kịch bản
truyền
hình

Trình
diễn thu
băng hình

Duyệt
Tiêu dùng
sản phẩm
truyền hình

Thu hình

Phát sóng

2, Kế hoạch và các yếu tố xây dựng chương trình
Chương trình truyền hình là chương trình tổng hợp của nhiều loại chương
trình đề cập đến các vấn đề chính trị- kinh tế - văn hóa – xã hội. Bởi vậy việc
97


BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

xây dựng chương trình phải có khoa học, có kế hoạch mới đảm bảo sự thống
nhất trong q trình truyền thơng truyền hình.

Nếu xét về mức độ cơ cấu thì nội dung chương trình truyền hình trước
tiên phải hướng tới tư tưởng, chủ đề. Có thể nói tư tưởng là điểm xuất phát để
xác định cách thức và khuynh hướng của chương trình. Làm sao để chương
trình hay và có tác dụng thiết thực, hiệu quả là vấn đề cần được chú ý. Sự tác
động về mặt tư tưởng được biêu hiện trong toàn bộ những yếu tố cơ cấu của
chương trình từ thơng tin, lựa chọn, bố cục sự kiện, thơng qua sự phân tích đánh
giá về mặt tư tưởng đến tất cả các thể loại, từ thơng báo tin tức đến phân tích,
tổng hợp, đánh giá,…
Mục tiêu tư tưởng của chương trình là hình thành được thế giới quan
khoa học, tập hợp và thống nhất các thành viên của xã hội, được thể hiện một
cách trực tiếp mang tính hệ thống trong các chương trình truyền hình.
Yếu tố chính trị tồn tại năng động, dựa trên tư tưởng, thể hiện một cách
trực tiếp, trong ý thức và trong sự cụ thể của những mục tiêu và nhiệm vụ xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc trong từng giai đoạn cụ thể. Khi xây dựng chương trình
truyền hình phải bám sát những mục tiêu, nhiệm vụ, kế hoạch phát triển đất
nước và chức năng, nhiệm vụ của truyền hình phải làm sao hồn thành những
cơng việc đó.
Để xây dựng một chương trình truyền hình cần qua các bước:
- Lập kế hoạch tuyên truyền cho từng kênh, từng chương trình từ tổng thể
đến cụ thể.
- Bố cục chương trình là sự phân bố và sắp xếp tin bài vào các vị trí xác
định, trình bày sao để cơng chúng theo dõi một cách thuận lợi, nhanh nhất và
rõ nét trong việc tiếp cận thơng tin.
- Những chương trình truyền hình dựa vào thời gian phát sóng phân ra
các chương trình riêng biệt thường có thời lượng được xác định; vào lich cố
98


BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

định và có tín hiệu, nhác hiệu riêng. Việc phân bố chương trình trở thành
phương pháp thu hút sự chú ý của cơng chúng truyền hình.
- Kế hoạch của cơ quan đài truyền hình là sự tạo lập kế hoạch tác phẩm
báo chí dựa theo các thể loại để sáng tạo tác phẩm mà truyền hình cần chuyển
tới công chúng. Nhưng nếu kế hoạch quý hay tháng cịn là giai đoạn tổ chức
trong nội bộ đài, thì chương trình truyền hình tuần ln là hệ thống mở. Chương
trình tuần - hình thức và nội dung của truyền hình là vật chất hóa nội dung theo
chức năng của nó trong xã hội. Kế hoạch tuần đó là hình thức mà kết quả hoạt
động phải đạt tới. Giai đọan quan trọng trong chương trình là phân bố chương
trình.
- Mối quan hệ qua lại giữa màn ảnh nhỏ và công chúng là cơ sở để xây
dựng các chương trình truyền hình. Mối quan hệ này được thể hiện là cơng
chúng với các chương trình truyền hình thơng qua các chun mục, thể loại
cùng với hoàn cảnh thực tế của người xem, tạo nên việc phân bố chương trình
một cách hợp lý. Phương pháp phân bố chương trình là xuất phát từ mục tiêu
đảm bảo cho sự tác động của chương trình vào cơng chúng một cách mạnh mẽ
nhất.
- Cách phân bố chương trình phải hướng tới đơng đảo cơng chúng, được
bắt đầu từ việc lựa chọn thông tin theo cấp độ ý nghĩa chính trị xã hội của các
thơng tin đó (phân bố theo nội dung, các giai đoạn chính của nội dung được
phát sóng).
- Tính liên tục của các chương trình được tính bằng đặc điểm tâm lý tiếp
nhận của công chúng, tức là vấn đề thời gian tối ưu để xem chương trình và
qua nó giáo dục thói quen cho công chúng.
Phân bố theo nội dung: là sự phân bổ chương trình theo các địa chỉ cụ
thể vào thời điểm đã dự tính trong ngày. Khi chương trình phát sóng cịn hạn
chế, vấn đề đó khơng đặt ra, nhưng khi truyền hình đã phát sóng liên tục với
99

BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

thời lượng phát sóng lớn thì phải tính đến, ví dụ như chương trình “Chào buổi
sáng, Thời sự, Thể thao, Văn nghệ,…”
Nội dung phân bố theo cụm (khối ) nhiều chương trình tạo thành kênh
truyền hình có thể phát sóng đồng thời. Mỗi kênh với thời gian vừa phải giúp
cho việc định hướng nhằm phục vụ một đối tượng chun biệt nào đó hoặc tồn
bộ cơng chúng.
Truyền hình khơng có khả năng chun sâu vào các lĩnh vực, khơng có
khả năng lựa chọn thơng tin như ở báo in. Từ đó xuất hiện nhiều kênh truyền
hình cùng một lúc đồng thời là để công chúng lựa chọn. Việc xuất hiện nhiều
kênh truyền hình dẫn đến vấn đề mới là giao thoa trong phân bố thông tin để
xây dựng nội dung phát sóng của các kênh truyền hình.
Nhiều kênh cùng phát sóng một lúc đó là khuynh hướng phát triển chung
của truyền hình hiện đại. Đặc điểm cơ bản của truyền hình ngày nay là làm thay
đổi nhiệm vụ của chương trình. Đó là khối lượng phát sóng lớn, thời lượng phát
sóng ngày càng tăng chiếm nhiều giờ trong một ngày của các chương trình
truyền hình từ đài truyền hình trung ương, địa phương, khu vực, các đài thế
giới.
Để thu hút sự chú ý của công chúng vào những chương trình có cùng chủ
đề, trong điều kiện nhiều kênh phát sóng cùng lúc, khi phân bổ chương trình
phải vận dụng nguyên tắc loại trừ, đó là đặc điểm chủ đề của chương trình đồng
thời phát sóng trên nhiều kênh khác nhau hay còn gọi là nguyên tắc tác động
ngoại trừ.
Sự loại trừ về mặt chủ đề cần dựa trên việc phân chia thành các chương
trình, làm sao để một trong các chương trình đó phục vụ đơng đảo cơng chúng

(như chương trình “Phim truyện”, các chương trình trị chơi, sân khấu, văn
nghệ,…), cịn các chương trình khác thì phục vụ các nhóm cơng chúng chun
biệt, ví dụ như kênh này phát thể thao thì kênh khác là các chương trình văn
nghệ, trị chơi hoặc chương trình qn đội, chương trình phụ nữ,…
100


BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

Sự giao thoa giũa các kênh và việc xây dựng chương trình là hai mặt của
quá trình truyền tải thơng tin trên truyền hình. Nếu như một chương trình sắp
xếp theo chiều dọc các yếu tố của hệ thống chương trình, thì sự phối hợp của
các chương trình là chiều ngang của những yếu tố đó. Trong một chương trình
bao giờ cũng phải tốt lên chủ đề tư tưởng và khuynh hướng chung của chương
trình, đó là chủ đề và thể loại.
Mỗi chương trình trong các kênh truyền hình cần phải trả lời các câu hỏi
sau:
- Cái gì? (Nội dung đề cập)
- Như thế nào? (Thể loại, hình thức,…)
- Cho ai? (Cho tồn thể cơng chúng hay cho một đối tượng riêng biệt).
- Khi nào? (Vào thời gian phù hợp nhất và vào lúc bắt buộc)
- Tại sao? (Theo nhu cầu xã hội)
Tất nhiên, trên thực tế khơng có sự thống nhất hồn tồn các chương
trình phát sóng trong điều kiện nhiều kênh cùng phát sóng, cũng như khơng có
và khơng bao giờ có sự nhất trí hồn tồn về sở thích của con người, thậm chí
ngay trong cùng một gia đình. Do vậy, các chương trình phải có sự tác động lẫn
nhau. Từ đó khi xây dựng chương trình phải trù tính đến sở thích và điêu kiện
của từng nhóm trong cơ cấu cơng chúng để tạo ra sự lựa chọn chung mà sự lựa

chọn này có thể thỏa đáng ở các kênh khác nhau cũng như phải tính đến mâu
thuẫn trong sơ thích của các nhóm cơng chúng khác nhau.
Mức độ phân bố ( lựa chọn bố cục) thơng tin được hồn thiện ở q trình
chia làm nhiều cấp độ của chương trình. Nhưng về tổng thể những thông tin
được phát đi trong ngày phải nằm trong nội dung và hình thức thống nhất,
thơng tin đó là những bức tranh tồn cảnh về cuộc sống đang diễn ra sôi động
trong nước và thế giới.
Mục tiêu của cơ cấu chương trình truyền hình: Cơ cấu chương trình
truyền hình cần phải trở thành nội dung và hình thức của sự phản ánh hài hòa về
101


BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

đời sống vật chất và tinh thần của tồn xã hội. Mục tiêu của các chương trình
truyền hình phải trở thành hình thức hồn thiện để phản ánh cơ cấu dân chủ của
xã hội.
Xã hội càng phát triển, nhu cầu thưởng thức văn hóa truyền hình ngày
càng cao, do vậy các chương trình truyền hình phải đảm bảo cung cấp thơng tin
nhanh chóng, chính xác, kịp thời đến mọi người dân về đường lối, chính sách
của Đảng và Nhà nước, về sự phát triển của đất nước, góp phần nâng cao nhận
thức chính trị, tư tưởng, thẩm mỹ của công chúng, đấu tranh chống các âm mưu
hoạt động của các thế lực thù đich. Nội dung các chương trình cần phong phú,
đa dạng, có sự cân đối hài hịa giữa thơng tin, giáo dục và giải trí. Đó cũng là
nhiệm vụ mà các chương trình truyền hình Việt Nam cần vươn tới.

102

BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

Một số sơ đồ sản xuất chương trình truyền hình:
Sơ đồ 1:
Mơ hình tổ chức cơng việc: kết hợp theo hai chiều định hướng hoạt động

TỔNG GIÁM ĐỐC
TỔNG BIÊN TẬP

PGĐ PHỤ TRÁCH
CHƯƠNG TRÌNH

PGĐ HÀNH CHÍNH
- QUẢN TRỊ

Chương trình

Biên
tập
Văn
nghệ

Biên tập
Chính
trị - thời
sự

PGĐ SẢN XUẤT
KỸ THUẬT

Sản xuất

Biên
tập
Khoa
giáo

Biên
tập
chu
n đề

Quay
phim

Phát sóng

Dựng
hình

Trang
bị

Kỹ
thuật
hình

Kỹ
thuật
âm
thanh

Các đội
lưu
động

103


BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

Sơ đồ 2:
Các chức năng và trách nhiệm trong hoạt động của Đài truyền hình tổ
chức theo mơ hình kết hợp, định hướng hoạt động

TỔNG GIÁM ĐỐC
TỔNG BIÊN TẬP
Hội đồng
chương
trình

Kế hoạch cơng ty
- Kế hoạch chương
trình
- Ké hoạch sản xuất

- Nhân sự
- Tài chính

- Biên tập lời
- Thời sự
- Văn nghệ
- Giáo dục
- Biên tập
nhạc
-Dựng phim
-

BỘ PHẬN
CHƯƠNG
TRÌNH
- Biên tập lời
- Biên tập nhạc
- lãnh đạo
chương
rình phát sóng

– Lưu trữ
tài liệu
- Phim
mua
- phim trao
đổi

Đạo diễn
- Âm thanh

– Hành
động
– Lãnh đạo
sân khấu
– Quay
phim
- Dựng
hình

BỘ
PHẬN
SẢN
XUẤT
-Quay
phim
- Thiết bị
- Thiết bị

– Thu âm
- Phối âm
– Quay
camera
- Lồng tiếng
– Kĩ thuật
hình
– Kĩ thuật
tiếng

BỘ PHẬN
Kỹ THUậT

- Kĩ thuật điều
hành
- Lãnh đạo kĩ
thuật thiết bị
- Lãnh đạo kĩ
thuật phát sóng

- Phối cảnh
- in phim
- Dựng băng
- Dựng phim
- Hiệu chỉnhmàu
- Chiếu th

BỘ PHẬN
QUẢN
TRỊ

– camera
sân khấu
- Xưởng
- Phòng điều
khiển
- Điện
– lưu trữ
phim

-Bảo
vệ
Tư liệu

-Phát
hành
-Mua

-Pháp chế
-Điều
hành
chung
-Nghiên
cứu
-Xã hội

- ảnh hình vẽ
- Thiết kế mỹ
thuật
- Thiết bị
- Ảnh sânkhấu
- Trang trí
- Phục trang
-Hóa trang

- Trang bị
kĩ thuật và
cung cấp
vật tư
- Đo lường
hình ảnh và
bảo dưỡng
- Kế hoạch
phát sóng –

- Kiểm soát
mạng lướ
đài phát

104


BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

Sơ đồ 3:
Mơ hình điều hành chương trình

PHĨ GIẢM ĐỐC
CHƯƠNG TRÌNH
Lập chương
trình
Hoạch tốn
chương trình

Pháp chế
Thơng tin đại
chúng
Quảng cáo
Tổng biên
tập

Tài liệu
Lưu trữ

Phụ trách
chương trình
phát

LÃNH ĐẠO BIÊN TẬP
Thời sự
Mua chương trình
Khoa giáo
Trao đổi chương trình
Văn thể
Chuyên đề

105


BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

Sơ đồ 4
Mơ hình điều hành sản xuất

Phó giám đốc
phụ trách sản
xuất kỹ thuật
- Kế hoạch sản
xuất
- Hoạch tốn
sản xuất

- Bố trí sắp xếp
- Quay phim

Hiện trường

- Lãnh đạo biên tập
- Lãnh đạo âm thanh
- Đạo diễn
- Lãnh đạo trường quay

Máy quay- Kỹ thuật hình
Quay hình- Kỹ thuật âm thanh
Trang bị - Kỹ thuật ánh sáng

- Thiết kế trong
kỹ -thuật
- Nâng cấp kỹ
thuật
- Kỹ thuật hình,
âm
- Thiết kế hình,

In trang
Lưu trữ

106


BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

Sơ đồ 5
MƠ HÌNH CƠNG NGHỆ SẢN XUẤT - TRUYỀN HÌNH CHI TIẾT
QUYẾT
Error!ĐỊNH
Biên
tập
chương
trình

NỘI

DUNG

Tác phẩm và kịch bản văn học, đi thực tế, chọn
Kịch bản truyền hình-Đạo dién phân cảnh

Lập khai tốn chi phí sản
xuất

Duyệt kịch bản

CÁC QUYẾT ĐỊNH VÀO GIAI ĐOẠN SẢN XUẤT

Giai
đoạn
sản
xuất

Lập sơ đồ
quay ghi
hình

Chọn
diễn
viên

Lập P/A
âm
thanh

Chọn
cảnh
ngoại
cảnh

Thành
lập đồn
làm
phim

LẬP KẾ HOẠCH TUẦN TRÌNH VÀ TỔNG DỰ TỐN
Dụng cụ tạo bối
cảnh

Mua,thuê đạo cụ
trang phục

Sáng tác,chọn, ráp nhạc

trích tư liệu thu thanh

TỔNG DUYỆT QUYẾT ĐỊNH GHI HÌNH
HÌNH ẢNH

Xuất
xưởng

- quay nội cảnh
- quay ngoại
cảnh

ÂM THANH
- Thu đồng bộ.
- thu tiếng động
- Lồng tiếng

QUAY PHỐI
HỢP
Thực hiện
kỹ xảo

-Dựng điện tử
- Hoà âm
- Lồng chữ, làm tiêu đề, kĩ xảo
SẢN PHẨM HOÀN CHỈNH (băng từ hoặc phát sóng)

107

BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH

www.svbaochi.net

108