Tại sao người Nhật không cướp bóc

TẠI SAO NGƯỜI NHẬT KHƠNG CƯỚP BĨC
Thomas Lifson

Đây là bài viết của Thomas Lifson đăng trên American Thinker ngày 15 tháng 3 năm
2011. Thomas Lifson là biên tập viên và là người xuất bản Americal Thinker. Ông đã
từng tham gia giảng dạy môn nghiên cứu Đông Á của Đại học Harvard. Ông cũng đã là
giáo sư được mời sang làm việc ở Viện bảo tàng phong tục quốc gia của Nhật Bản.
Những nhà quan sát nước ngồi đã rất tị mò và ngạc nhiên khi thấy người Nhật
Bản ở vùng bị thiên tai đã khơng có những hành động tranh giành, cướp bóc cho dù là
những thứ thiết yếu nhất cho con người như nước đóng chai. Cách ứng xử này hồn tồn
trái ngược với những gì thường xảy ra khi có thảm họa ở những nơi khác trên thế giới, có
thể kể ra một vài ví dụ như ở Haiti, New Orleans, Chi-lê, Anh. Hầu hết mọi người đều có
cái nhìn tốt về văn hóa Nhật Bản, đặc biệt là tính lịch sự như truyền thuyết của người
Nhật trong cuộc sống hàng ngày.
Người nước ngồi có thể học được nhiều điều từ cách ứng xử tốt của người Nhật,
nhưng không nhất thiết phải ăn Sushi hay ngủ trên chiếu Tatami. Theo tôi cấu trúc xã hội
đã giữ cho những nạn nhân ở những vùng có thảm họa của Nhật Bản hành động thật văn
minh và lịch sự như họ đã thể hiện trong những ngày qua.
Con tàu và chiếc phà
Nhiều năm trước, một giám đốc kinh doanh từng trải và thơng minh người Nhật đã
giải thích cho tơi tại sao người Nhật luôn giữ kỉ luật qua sự so sánh đáng nhớ sau. Theo
vị giám đốc đó thì “Người Nhật giống như những hành khách trên một con tàu. Họ biết
rằng họ phải gắn kết những người xung quanh cho một tương lai phía trước nên họ rất
lịch sự và hành động để không tạo thêm kẻ thù, giữ cho mọi thứ trên cơ sở thân thiện và
khoan dung. Cịn người Mỹ thì giống như những hành khách đi trên một chuyến phà. Họ
biết rằng sau cuộc hành trình ngắn họ sẽ lên bờ và có thể sẽ khơng bao giờ gặp lại nhau
nữa. Vì vậy có vội chen bước lên bờ trước thì cũng chẳng để lại hậu quả gì và đó cũng
thuộc bản năng của con người”.
Ở Nhật Bản dù sống ở những thành phố lớn như Tokyo, Osaka, Nagoya người dân
vẫn biết rõ những người sống quanh họ, rất ít khi họ thờ ơ. Khi lần đầu tiên tôi đến Nhật
Bản bằng visa làm việc và sống trong một chung cư ở Tokyo vào năm 1971, tôi đã được

cảnh sát địa phương tới viếng thăm thân thiện. Đó hồn tồn là vấn đề trách nhiệm vì
cảnh sát khu vực phải biết rõ cư dân sống trong khu vực của họ và họ phải biết các số
liệu cơ bản như công việc, tuổi tác, điều kiện sống của bạn. Trong trường hợp của tơi thì
những giấy tờ nhập cư sẽ được lưu ý, nhưng với những người Nhật thì sẽ là một cuốn sổ
hộ tịch (Koseki). Cuốn sổ đó sẽ ghi chép lại ngày sinh, nghề nghiệp, tình trạng kết hơn, ly
hơn của từng thành viên, quan hệ với chủ hộ, số người còn, mất trong mỗi hộ gia đình.
Mỗi người Nhật khơng chỉ là một cá nhân mà họ còn là thành viên của một gia đình, và
trạng thái đó ln được duy trì.Sau khi có được những thông tin của tôi viên cảnh sát
quay trở lại đồn để ghi chép lại những thông tin về tơi cho đồng nghiệp biết. Đối với một
người Mỹ thì đó là sự xâm phạm quyền riêng tư nhưng ở Nhât Bản việc không giấu tên
đã trở thành một chuẩn mực. Từ sau khi có sự viếng thăm của viên cảnh sát khu vực, các


thương nhân địa phương bắt đầu chào tôi khi tôi đi ngang qua hoặc khi tôi từ ga tàu điện
trở về, dường như họ biết tôi và chấp nhận tôi. Có thể viên cảnh sát đã nói với họ rằng tơi
là một người Mỹ nói tiếng Nhật và sống hợp pháp ở đây. Sau một năm tôi đã trở thành
thành viên của cộng đồng đó.
Động đất và sóng thần kinh hồng đã xảy ra ở vùng Đơng Bắc (Tohoku) của Nhật
Bản. Đây là nơi đơ thị hóa ít hơn các vùng khác của đảo chính Honshu, và đã chứng kiến
sự ra đi của những người trẻ tuổi đến các thành phố lớn trên khắp nước Nhật. Trở lại thời
kỳ phong kiến (trước năm 1868), vùng Đông Bắc nghèo hơn các vùng khác do khí hậu
miền Bắc chỉ có thể canh tác một vụ lúa trong khi các vùng ấm áp hơn có thể canh tác từ
2 đến 3 vụ một năm. Từ sau khi Nhật Bản cơng nghiệp hóa, cái nghèo tương đối của
vùng Đông Bắc đã giảm, nhưng kinh tế vẫn phát triển chậm, mang tính chất thơn q
nhiều hơn và ít có sự nhập cư từ nơi khác đến.
Sendai, thành phố lớn của vùng Đơng Bắc có 1 triệu dân, rất thanh bình và có một
hệ thống tàu điện ngầm thuận tiện. Ở đây người ta biết đến những người xung quanh
nhiều hơn. Sống trong những thành phố nhỏ và những vùng thơn q thì những hành
động khiếm nhã hoặc lệch lạc khó xảy ra vì nếu có thì tất cả mọi người đều biết.
Các nhà nhân chủng học cho rằng “Văn hóa xấu hổ” tương phản với “văn hóa tội

lỗi” ở Nhật Bản. Hành động của mỗi người chịu sự ràng buộc bởi sự đánh giá của những
người xung quanh hơn là việc chủ động tiếp thu những phong tục. Phần lớn người Nhật
hiện đại rất tôn trọng quyền sở hữu tài sản cá nhân và điều đó được thể hiện ngay trong
những nghi lễ của cuộc sống hiện đại cho trẻ em. Khi một đứa trẻ nhặt được của rơi,
thậm chí là đồng xu 1 yên thì bố hay mẹ đứa trẻ sẽ dẫn nó đến đồn cảnh sát gần đó và báo
cho họ biết đồ vật mà đứa bé nhặt được. Cảnh sát sẽ nghiêm túc điền vào một mẫu nhất
định, cám ơn đứa trẻ và nói với nó rằng nếu như người đánh rơi khơng đến báo đồ vật đã
mất thì vật đó sẽ trả lại cho người đã tìm được sau một khoảng thời gian nào đó. Việc này
có thể sẽ làm mất thời gian nhưng đã góp phần vào việc giáo dục đạo đức cho mọi người.
Có lẽ người Nhật Bản thành công hơn những người ở nơi khác của thế giới là do
họ đã vận hành một chế độ xã hội trong đó duy trì được trật tự và cách ứng xử tốt. Sức
sống mạnh mẽ của một xã hội đã khiến cho Nhật Bản vượt qua sự điêu tàn sau chiến
tranh Thế giới thứ hai. So với thời đó thì những vấn đề hiện nay dù là rất lớn và rất đau
buồn rốt cuộc lại là nhỏ. Nhật Bản đang phải chịu thảm họa lớn nhưng trật tự xã hội lành
mạnh vẫn sẽ được duy trì và ngày càng phát triển.