Bài giảng Phân tích thông tin theo giới

T.S Karabi Baruah Ph.D
Chuyên gia về giới, phát triển và HIV
Khóa tập huấn “ Các dự án phát triển quan tâm
đến bình đẳng giới”
APMASS & WAP, AIT:
Ngày 27 tháng 06 năm 2012
Đà Nẵng, Việt Nam


THU THẬP VÀ PHÂN TÍCH THƠNG TIN
THEO GiỚI


Thu thập thơng tin theo giới - Thu thập thông tin
về kinh nghiệm, nhu cầu, sở thích, khả năng tiếp
cận cơ hội hoặc nguồn lực của nam và nữ để có
được bức tranh chính xác về tình hình ở một địa
phương



Phân tích giới là xem xét sự tương quan giữa nam
và nữ và các yếu tố ảnh hưởng đến cơ hội cũng
như cản trở đối với nam, nữ, tại địa phương, khu
vực và cả toàn cầu.

Source: Hovorka, IDRC, 1998.


Thu thập thông tin theo giới (GDD)


Thu thập thông tin theo từng giới (cịn gọi là thơng tin
chia tách theo giới tính )* GDD



Tuy nhiên GDD khơng chỉ là thu thập số liệu về nam
giới và nữ giới **



GDD đòi hỏi quy trình thu thập thơng tin quan tâm
đến các vấn đề nhạy cảm giới để nắm được thông tin
tiềm ẩn hay các vấn đề không được chia sẻ.

3
3


Tại sao cần thông tin theo giới









Nắm bắt nhu cầu, khả năng đóng góp

và quyền lợi của từng giới
GDD cần được đi kèm với số liệu liên
quan đến các biến tố khác như (tuổi ,
dân tộc, vv) để thể hiện tính đa dạng
về giới
Tăng cường hiệu quả và tính bền
vững (dự án đáp ứng như cầu tốt
hơn).
Thơng tin chính xác hơn dẫn đến kết
quả thực hiện tốt hơn (thu hoạch, thu
nhập, vv)
Cả hai giới nam và nữ đều được
hưởng lợi


Thơng tin theo từng giới
 Khơng

chỉ là nữ làm gì, nam làm gì, hay
đặc tính của nữ là gì, nam là gì
 Cần có số liệu để hiểu được tác động khác
nhau đến từng giới, mức độ dễ bị tổn
thương khác nhau hay cơ hội khác nhau
cho từng giới *
 Đặc biệt quan trọng cho việc theo dõi đánh
giá
 Vì vậy khơng thể thực hiện quy trình khơng
quan tâm đến giới ! ( trung tính về giới)

GDD ở các giai đoạn khác nhau
 GDD

trong quá trình khảo sát ban đầu( để có thể
đánh giá những thay đổi trên quan điểm giới)
Khác biệt về phân công lao động, thu
nhập, tiếp cận và kiểm soát nguồn, nhận
thức.
 GDD trong quy trình ( đối với cả dự án và nhóm
mục tiêu)
Sự khác biệt trong việc tham gia
 GDD ở kết quả và tác động
Chú trọng đến tác động lâu dài của dự án
và so sánh với số liệu khảo sát ban đầu

6


Các chỉ số nhạy cảm giới








“Chỉ số là một điểm số . Có thể là số liệu đo lường
được, một con số, sự kiện, ý kiến hay nhận định nêu
lên một điều kiện hay tình hình cụ thể, và đánh giá sự

thay đổi của tình hình hay điều kiện đó qua thời gian”
(CIDA)
“Chỉ số nhạy cảm giới có chức năng đặc biệt là chỉ ra
được những thay đổi liên quan đến giới trong xã hội
qua thời gian.” (ibid)
Chỉ số nhạy cảm giới cần được phát triển cùng với
các chỉ số khác để đánh giá tiến bộ hay thành quả
Ai sẽ là người phát triển các chỉ số? Cần sử dụng
phương pháp có sự tham gia
7

7


CÁC VÍ DỤ VỀ CHỈ SỐ
Chỉ số định lượng

Chỉ số định tính
8









Mức độ thu nhập từ các
hoạt động nơng nghiệp từ

các vụ mùa do nam thực
hiện – nữ thực hiện
Mức độ tham gia của nam
và nữ, đối với các nhóm
cơng việc kinh tế xã hội,
như nhóm có cùng cơng
việc, cơng cụ, vv.
Số (hay %) nam nữ tham
gia các vị trí ra quyết định
quan trọng, phân theo các
nhóm kinh tế xã hội.
Chi tiêu trung bình ở các
hộ do nam làm chủ hộ/ nữ
làm chủ hộ cho giáo dục/
y tế









Thái độ của người trả lời
( các hợp phần dự án mới)
đối với việc chia tách
thơng tin theo giới tính
Mức độ hài lịng của nữ giới
và nam giới đối với việc

tham gia thực hiện dự án
Cảm nhận về những thay
đổi liên quan đến bình
đẳng giới trong cộng đồng
từ khi có dự án
Các phản hồi liên quan đến
mức độ hữu ích của các
đợt tập huấn và tài liệu tập
huấn giới .


Các ví dụ về câu hỏi định lượng


Câu 1 (có/khơng, nêu một số ý kiến, chọn lựa câu trả lời)
phương án a
o phương án b
o phương án c
o

o

Câu hỏi 2 (có số cụ thể : có bao nhiêu việc/ năm/ số trẻ
em/ thu nhập..?
o

o

_________

Câu hỏi 3 ( Xếp hạng)
Bạn có đồng ý?
Hồn tồn khơng đồng ý
đồng ý

o

Hồn tồn

9


Các chỉ số định lượng có thể khơng
giúp nắm bắt được các vấn đề về giới
Ví

dụ:
Tăng thu nhập có thể che giấu
sự tăng phụ thuộc vào chồng/vợ,
hay chỉ số bằng nhau ở nam và
nữ che giấu hoạt động không
phục vụ cho nhu cầu của nữ giới
1
0


Các chỉ số định tính
Chỉ số định tính có thể được định nghĩa là chỉ
số về sự đánh giá hay cảm nhận về một chủ đề
nào đó, ví dụ như mức độ tự tin khi một người

có máy may xem nó là một phương tiện tự chủ
về tài chính. (CIDA)
 Chỉ số định tính chỉ phù hợp với các phương
pháp có sự tham gia, chỉ số định tính khơng đo
lường được sự vật hay con số, mà chỉ cho thấy
quan điểm của người tham gia.


“

1
1


Các câu hỏi khảo sát có mang tính nhạy
cảm về giới không?
Các vấn đề cần tránh





Câu hỏi không tách được
thông tin theo giới ( vd: thu
nhập của hộ gia đình, hay
thu nhập của người trả lời)
Các câu hỏi về lương hay
thu nhập từ mùa vụ ngắn
hạn (thường chủ yếu do nam
giới thực hiện) để đánh giá

hoạt động sinh kế
Cho rằng người trả lời phỏng
vấn nắm bắt được nhiều vấn
đề hơn các thành viên khác (
khả năng tiếp cận đào tạo,
nguồn..). Thường thì chồng
và vợ có quan điểm khác
nhau về mức độ ra quyết
định, hay về bạo lực gia
đình.



Các câu hỏi được thiết kế để hỏi các
công việc khác nhau:

12



Các vấn đề cần đưa vào





Hoặc các công đoạn khác nhau về
mùa vụ







Ai gánh nước ( hoặc nhặt củi, cho gia
súc ăn, chuẩn bị thức ăn) trong gia
đình bạn? Phải đi bao xa để lấy nước?

Ai cày, gieo , cấy, nhổ cỏ dại, hái
quả, xay xát, vv , giúp biết được hoạt
động khác nhau của nam và nữ trong
kinh tế.

Các câu hỏi về sự đa dạng của các
hoạt động trong gia đình
Các câu hỏi về việc sử dụng thời
gian ( để lấy thêm thông tin mà các
câu hỏi khác không lấy được)
Các công việc lặt vặt khi hỏi về hoạt
động lao động của nam và nữ










Khi khảo sát hộ, chỉ hỏi thông tin
chủ hộ ( thường chủ hộ là nam,
và nếu vậy chỉ biết được quan
điểm của nam)
Các cuộc phỏng vấn sâu với phụ
nữ do nam phỏng vấn (tùy từng
nơi, có nơi vẫn được, có nơi
không thể được)
Giao cho trưởng thôn chọn người
khảo sát, hay chọn trên danh
sách có sẵn (trưởng thơn thường
là nam, nên chọn người theo mối
quan hệ của mình, cịn danh sách
thì thường là danh sách chủ hộ)
Có thể có một số nơi khi thảo
luận nhóm có cả nam và nữ, thì
nam nói cịn nữ n lặng (hoặc
nam thường ở trung tâm, nữ ở
bên ngồi)









13

Ví dụ về các phương pháp thu thập
thơng theo quan điểm giới tốt và không
tốt
Không tốt
Tốt

Phỏng vấn luân phiên nam và nữ,
hoặc cả nam và nữ ( chọn cả vợ,
chồng, hay bố, mẹ).
Phỏng vấn sâu với phụ nữ do phụ
nữ thực hiện (có thể một số nơi thì
phải ngược lại, nam phỏng vấn
nam)
Chọn ngẫu nhiên với số lượng
nam nữ cân bằng, hoặc tùy theo
phương pháp chọn trong một số
tình huống ( (vd khi hỏi về phân
cơng lao động, ngành có nhiều
nam hay nữ)
Tổ chức thảo luận nhóm nam
riêng nữ riêng. Tuy nhiên, có thể
có một số thảo thuận nhóm cả
nam và nữ có thể giúp thấy được
các quan điểm đối chiều hay
tương đồng của hai giới)


Phân tích định tính
 “Phân

tích định tính được sử dụng để hiểu được
các quy trình xã hội, tại sao và làm thế nào một
tình huống cụ thể nào đó tồn tại, và làm thế nào để
thay đổi trong tương lai. Phân tích định tính có thể
và được thực hiện ở tất cả các giai đoạn của dự
án, cùng với các chỉ số định lượng”(CIDA)

 Theo

dõi đánh giá về giới cần sử dụng phân tích
định tính để đo lường “chất lượng” thay đổi và để
hiểu các rào cản không thấy được khi phân tích
định lượng.
1
4


Đánh giá thay đổi vai trò giới










Sản xuất tạo thu nhập

Các hoạt động gia đình
Cộng đồng
Ba lĩnh vực này được dự án tác động như thế nào?
Vai trị giới có thay đổi hướng đến bình đẳng giới
khơng?
Các chỉ số về quy trình tích cực (vd số phụ nữ tham
gia) có dẫn đến việc thay đổi vai trò giới ( chia sẻ việc
gia đình) khơng?
Các chỉ số định tính và phân tích định tính có thể giúp
giải thích các rào cản đối với vai trị giới bình đẳng
( định kiến, thiên kiến, vv).
15
1

5


Số liệu theo giới, đặc biệt khi thu
thập bằng phương pháp định tính,
cần được thiết kế quan tâm đến
giới và người thu thập thơng tin
cũng cần có nhận thức về giới

16
16


Chọn phương pháp nào?
 Phương

pháp chọn có phù hợp với việc đánh giá
không (số liệu nào cần thu thập, cần đánh giá số
liệu hay quy trình, vv)
 Phương pháp có thể đánh giá tốt nhất điều cần
đánh giá không ( vd: tài sản hay nhận thức)
 Các số liệu đã thu thập được có so sánh được
khơng?
 Có cần xem xét nhưng biểu hiện để chứng minh
các chứng cứ thu thập được khơng?
 Tính khả thi, chi phí hợp lý, phạm vi thực hiện và
1
có khó khăn hạn chế gì không?
7


Thảo luận nhóm











Là kỹ thuật tốt để hiểu được thái độ và hành vi của
nhóm mục tiêu
Câu hỏi thường là câu hỏi mở

Các câu trả lời có thể cho thêm thơng tin về động cơ,
tại sao có hay tại sao khơng, có thể giúp ích trong
việc hiểu được các số liệu thu thập được qua khảo
sát
Có thể đánh giá được một hành vi hay thái độ nào đó
là hành vi thái độ chung của cả nhóm
Tuy nhiên, cũng khơng thể suy luận ý kiến cá nhân
thành một ý kiến chung hay ý kiến nhóm này cho
nhóm khác ( khơng phải là ý kiếnđại diện)
Có rủi ro về việc nhóm phỏng vấn đưa ra ý kiến cá
nhân có thể ảnh hưởng đến kết quả khảo sát
1
8


Phỏng vấn sâu


Phỏng vấn sâu hay phỏng vấn bán cấu trúc là phương pháp ít
nghiêm ngặt hơn để đạt được thông tin cần thiết so với phỏng vấn
cấu trúc.



Người trả lời được phép trả lời dài, đơi khi có thể nói về thơng tin
khơng liên quan mà người phỏng vấn khơng hỏi



Thường sử dụng câu hỏi mở tuy nhiên có khi câu hỏi đóng cũng

có thể được thêm vào



Có thể sử dụng mẫu ngẫu nhiên (chọn mẫu theo xác xuất ) nếu
cần mẫu lớn, trừ trường hợp nghiên cứu tập trung vào một nhóm
mục tiêu nhỏ và cụ thể, hay khó tìm được người tham gia. Trong
trường hợp này, mẫu chủ đích (vd chỉ chọn người khuyết tật) hay
mẫu thuận tiện như dùng phương pháp tích lũy nhanh, mẫu khơng
theo xác xuất, đều có thể được sử dụng. Tuy nhiên, cần đề cập
đến việc có thể có thành kiến ( ví dụ có q nhiều người già hay
người giàu trong mẫu, vv), hoặc mẫu thực hiện là đại diện của
nhiều thành phần khác nhau.
1
9


Đoạn văn, trường hợp nghiên cứu, câu
chuyện cuộc đời
Thường ít được dùng trong giám sát đánh giá
 Cho thấy một cái nhìn rộng hơn về trải nghiệm của
một con người, kể cả những thay đổi theo thời
gian
 Cho phép ta hiểu hơn về các chi phí và lợi ích xã
hội từ quan điểm cá nhân.
 Cho phép phương pháp đóng với các chủ đề
nghiên cứu có thể giúp người phỏng vấn thu thập
thơng tin khơng thể tìm thấy bằng phương pháp
khác
 Tuy nhiên, có thể khơng đại diện được vì mỗi cuộc

đời thường khác nhau. Có thể kiểm chứng chéo
với các câu chuyện khác hoặc kiểm chứng ba
chiều với các hình thức thu thập thơng tin khác


2
0


Thu thập thông tin nhạy cảm













Thông tin liên quan đến giới có thể là thơng tin về sự khác nhau,
giống nhau, sự bất bình đẳng, về sự kiểm sốt và trong một vài
trường hợp có thể về xâm phạm hay bạo hành
Đòi hỏi mức độ tin cậy mà bản thân các câu hỏi khơng tạo ra được
Phụ nữ có khả năng phụ thuộc vào đối tác, các câu trả lời có thể bị
ảnh hưởng
Trong một số trường hợp, người thu thập thơng tin có hồn cảnh

tương tự có thể hữu ích ( phương pháp đồng đẳng)
Mặt khác, có thể người trả lời không muốn tiết lộ thông tin với
người địa phương
Vì vậy, cần đánh giá lợi ích ( mức độ tin cậy, mối quan hệ), và hạn
chế ( sợ bị tẩy chay)
Thu thập thơng tin theo giới địi hỏi một quy trình quan tâm đến các
chuẩn mực đạo đức
2
1


Cầnđiểm
thực thưc
hiện phỏng
sátcảm
ở nơigiới
Địa
hiện – vấn/khảo
lưu ý nhạy
người trả lời cảm thấy yên tâm, thuận tiện
và cởi mở; cần xem xét:
Địa

điểm
Thời gian
Đi lại

2
2

Kết luận
 GDD

địi hỏi cả hai phương pháp định tính và
định lượng, thu thập về dự án ( đầu vào và quy
trình), cũng như về cộng đồng ( đầu ra và kết
quả)
 Đánh giá định lượng thường hạn chế trong việc
xem xét chất lượng thay đổi hay kết quả về
giới, vì vậy cần sử dụng phương pháp đánh giá
định tính trong theo dõi giám sát giới.
 GDD đòi hỏi thiết kế khảo sát nhạy cảm giới và
người thu thập thông tin phải được đào tạo kiến
thức giới.
2
3