Bài giảng Xã hội học đại cương: Chương 1 Phần II - ThS. Đỗ Hồng Quân

XÃ HỘI HỌC ĐẠI
CƯƠNG (tt)


Các vấn đề cần nắm
1. Sự ra đời của xã hội học
2. Các nhà xã hội học tiền phong
3. Những khuynh hướng, cấp độ, lý thuyết
trong nghiên cứu xã hội học
4. Các lĩnh vực trong nghiên cứu xã hội học

Slide 2


IV/Sự ra đời của xã hội học
Tiền đề kinh tế
-xã hội

Tiền đề về
Tiền đề chính trị,
khoa học
văn hóa, tư tưởng và phương pháp luận

Sự ra đời
của Xã hội học
Slide 3


IV/ Các tiền đề dẫn đến sự ra đời của
xã hội học:
1/ Tiền đề về kinh tế-xã hội:

Cuộc cách mạng
công nghiệp

Slide 4


Một máy hơi nước ở Madrid. Sự phát triển máy hơi nước khởi
mào cho cuộc cách mạng công nghiệp Anh, Slide 5


6


1. Cuộc cách mạng công nghiệp
Cuộc cách mạng công nghiệp đã tác động như
thế nào đến xã hội Châu Âu?
o Vai trị tơn giáo bị suy giảm.
o Cơ cấu gia đình bị thay đổi
o Giá trị văn hóa truyền thống thay đổi
o Các vấn đề xã hội nảy sinh: giao thông, cơ sở hạ
tầng, nhà ở, nước sạch, môi trường ô nhiễm,
bệnh dịch, các vấn nạn xã hội.
Slide 7


2. Tại sao vấn đề tư tưởng, văn hóa, chính trị lại
ảnh hưởng đến sự ra đời của xã hội học
1. Tại sao lại sinh ra
cuộc cách mạng tư

sản Pháp (1789)?
-

Cấu trúc của xã hội
phong kiến Châu
Âu.
Hạn chế tự do, hạn
chế khoa học
Hạn chế sự phát
triển của giai cấp tư
sản, CNTB

Phá ngục Bastille ngày
14/7/1789
Slide 8


3/ Tiền đề về khoa học và
phương pháp luận:
1. Tiền đề về khoa học xã hội
2. Tiền đề về khoa học tự nhiên
3. Tiền đề về phương pháp luận
-

Xã hội học ra đời trong bối cảnh có sự xuất hiện
của nhiều khoa học khác?
Mang tính kế thừa?

Slide 9

V. Các nhà XHH tiên phong

Slide 10


AUGUSTE COMTE
(1798-1857)
Slide 11


HERBERT SPENCER
(1820 -1903)

Slide 12


KARL MARX
(1818 – 1883)

Slide 13


MAX WEBER (1864-1920)

Slide 14


E.Durkheim
(1859 –1917)

Slide 15


VI. Các khuynh hướng, cấp độ,
lý thuyết trong nc XHH

Slide 16


VI.2. Các cấp độ:

 Vi mô (micro sociology )
Trung mô (middle level)
Vĩ mô (macro sociology)

Slide 17


VI.3 Các mơ hình lý thuyết
3.1. Lý thuyết tương tác biểu tượng
– Cấp độ nghiên cứu: vi mô
– Người tiên phong: Max Weber

 Nội dung: Xã hội được tạo thành từ sự tương tác vô số các
cá nhân, hành động của con người đều mang những ý nghĩa.
 Hành động của con người không những phụ thuộc mà thay
đổi với những ý nghĩa biểu trưng.
 Nghiên cứu con người dưới góc nhìn động cơ cá nhân
Slide 18

VI.3 Các mơ hình lý thuyết
3.1. Lý thuyết tương tác biểu tượng
– Những vấn đề đặt ra trong nghiên cứu xã hội dưới góc
nhìn của lý thuyết tương tác biểu tượng?
 Đâu là những tác nhân chính trong hiện tượng xã
hội học?
 Họ kinh nghiệm, nhận thức như thế nào về tình
huống
 Những khn mẫu hành vi được sản sinh, thay đổi
như thế nào
 Cá nhân sử dụng những sách lược gì để thay đổi
hành vi của người khác…
Slide 19


VI.3 Các mơ hình lý thuyết
3.1. Lý thuyết tương tác biểu tượng

– Phê bình:






Nhấn mạnh vai trị của cá nhân, tự nhiên xã hội
Hệ luận phương pháp: rõ ràng, cụ thể, sâu sắc
Chủ nghĩa tương đối về xã hội

Bỏ quên cơ cấu
Chủ quan, khái quát hoá thấp

Slide 20


VI.3 Các mơ hình lý thuyết
3.2. Lý thuyết cấu trúc-chức năng
– Cấp độ nghiên cứu: vĩ mô-trung mô
– Người tiên phong: Herbert Spencer- Durkheim
– Nội dung:
 Trong xã hội bao gồm các bộ phận và các sự hoạt động
của các thành phần này (chức năng) để duy trì sự tồn tại
của xã hội.
 Phân loại chức năng: chức năng công khai, chức năng
tiềm ẩn và phản chức năng.


Ví dụ minh họa:

Chức năng của hiện tượng tội phạm?
Slide 21


VI.3 Các mơ hình lý thuyết
3.2. Lý thuyết cấu trúc-chức năng

– Vấn đề đặt ra trong nghiên cứu:

Đâu là những cơ cấu chính của hiện tượng XH

Chúng có chức năng gì, phản chức năng…
Chúng hội nhập với nhau như thế nào?
Đưa đến những kết quả gì

Slide 22


VI.3 Các mơ hình lý thuyết
3.2. Lý thuyết cấu trúc-chức năng
• Phê bình:
Phân tích cơ cấu
Một mơ hình lý thuyết lớn trong nhiều KHXH
Giả định về một trật tự tự nhiên
Bảo thủ, biện minh hiện trạng, trong hệ thống
 Phi lịch sử, khơng giải thích sự chuyển biến xã hội.
 Bỏ quên con người
Slide 23


VI.3 Các mơ hình lý thuyết
3.3. Lý thuyết mâu thuẫn
– Cấp độ nghiên cứu: vĩ mô
– Người tiên phong: Karl Marx
Nội dung
 Sự khan hiếm các nguồn lực (đất đai, nguyên liệu,
tiền tài, địa vị).
So sự phân công lao động và sự bất bình đẳng trong
sự phân bổ nguồn lực

Slide 24

VI.3 Các mơ hình lý thuyết
3.3. Lý thuyết mâu thuẫn
 Các vấn đề đặt ra
 Đâu là những cạnh tranh, mâu thuẫn, bất bình
đẳng?
 Các tác nhân dùng những sách lược gì để bảo
vệ quyền lợi, để đấu tranh?

Slide 25