Bài giảng Cơ sở văn hóa Việt Nam: Chương 4.1 - ĐH Thương Mại

ng b ng châu th B c B

U
M
_T
TM
H
D
B căb

Vi tăNam


Nh ngănétăv năhóaăđ cătr ngă
vùngăchâuăth ăB căB ă

U
M
_T
TM
H
D

Nétăv nă
hóaăđ că
tr ngă
vùng châu
th ăB că
B
cătr ng
v ăt ănhiên

xãăh i
T nhiên

Nét khác
bi tăsoăv iă
cácăti uă
vùng khác

cătr ng
v ăv n
hóa

Xã h i

Nétăkhácăbi t
soăv iăcác
ti uăvùng
khác

Gi iăthích


I, Nét đ c tr ng v n hóa c a đ ng
b ng châu th B c B

U
M
_T
TM
H

D

• 1.Nétăđ cătr ngăv ăt ănhiênăvàăxãăh i.
a)ă căđi măt ănhiên:
Vùngăv năhóaăbaoăg m:

+ăcácăt nh,ăNamă nh,ăHàăNam,ăH ngăn,ăH iăD
Bình;

ng,ăTháiă

+ăthànhăph ăHàăN i,ăthànhăph ăH iăPhịng;

+ăph năđ ngăb ngăc aăcácăt nhăPhúăTh ,ăV nhăPhúc,ăB că
Ninh,ăB căGiang,ăNinhăBình,ăThanhăHóa,ăNgh ăAn,ăHàă
T nh.

Vùngă ngăb ngăsơngăH ngăv ăhànhăchínhăg m: các
t nhăV nhăPhúc,ăHàăN i,ăB căNinh,ăHàăNam,ăH ngăn,ă
H iăD ng,ăH iăPhịng,ăTháiăBình,ăNamă nhăvàăNinhă
Bình.


U
M
_T
TM
H
D

PGS.TSăNgơă căTh nhănh năxét:
“Trongăcácăs cătháiăphongăphúăvàăđa
d ngăc aăv năhóaăVi tăNam,ăđ ngăb ngăB căB
nh ălàăm tăvùngăv năhóaăđ căđáoăvàăđ căs c.”
V ătríăđ aălý

căđi mă
t ănhiên

aăhình

Khíăh u

Mơiătr

ngăn

c


I, Nét đ c tr ng v n hóa c a đ ng
b ng châu th B c B

U
M
_T
TM
H
D

• b)ăNétăđ cătr ngăv ăxãăh i:

Ph ngăth căcanhătácăchính:ătr ngălúaăn că(kho ngă
82%ădi nătíchătr ngătr tăcâyăl ngăth c)ăvàăcònănhi uă
lo iăcâyăkhácăphùăh păv iăch tăđ tăt ngăvùngăvàăkhíă
h uăt ngămùa.


I, Nét đ c tr ng v n hóa c a đ ng
b ng châu th B c B

U
M
_T
TM
H
D

• b)ăNétăđ cătr ngăv ăxãăh i:

Doăđ tăđaiăkhôngănhi u,ădânăđông,ăt năd ngăth iă
gianăr nhăr i,ălàmăthêmăngh ăth ăcông.

Làngălàăđ năv ăxãăh iăc ăs ăc aănôngăthônăB căB ,ă
t ăbàoăs ngăc aăxãăh iăVi tălàăk tăqu ăc aăcácăcôngă
xãăth ăt cănguyênăth yăsangăcôngăxãănôngăthôn.


U
M

_T
TM
H
D

I,ăNétăđ cătr ngăv năhóaăc aăđ ngă
b ngăchâuăth ăB căB
2.ăNétăđ cătr ngăv năhóa:
a

b

c

d

S ă ngăx ăv iă
thiên nhiên
Nhàă

nău ng

Trangăph c

e

f

g

V năhốădânăgian

V năhốătínăng

ng

V năhốăbácăh c


I, Nét đ c tr ng v n hóa c a đ ng
b ng châu th B c B

U
M
_T
TM
H
D

2.ăNétăđ cătr ngăv năhóa:

A,ăS ă ngăx ăv iăthiênănhiên:

Chinhăph căthiênănhiên,ăt oănênăm tădi năm oăđ ngă
b ngănh ăngàyănay,ăb ngăvi căđàoăm ng,ăđ păb ,ă
đ păđê.ăNh ăh ăth ngăđêăsơngăH ngăvàăsơngăTháiă
Bình.


I, Nét đ c tr ng v n hóa c a đ ng

b ng châu th B c B

U
M
_T
TM
H
D

2.ăNétăđ cătr ngăv năhóa:

B,ăNhàă :

Lo iănhàăkhơngăcóăchái,ăhìnhăth cănhàăvìăkèoăphátă
tri n. S ăd ngăv tăli uănh ălàăch ăy uănh ngăc ngă
ti păthuăk ăthu tăvàăs ăd ngăcácăv tăli uăb n.ăXâyă
d ngăngơiănhàătheoăki uăb năch c,ătoăđ p,ăhịaăh pă
v iăc nhăquan.


I, Nét đ c tr ng v n hóa c a đ ng
b ng châu th B c B

U
M
_T
TM
H
D

2.ăNétăđ cătr ngăv năhóa:

c)ă nău ng:

Nh ămơăhìnhăb aă năc a
ng

iăVi tătrênăcácăvùng

đ tăkhácă:ăc mă+ărauă+ăcá,

nh ngăthànhăph năcáălàălo iăcáăn

căng t.

H iăs năgi iăh nă ăcácălàngăvenăbi n.ăC ădânăđơăth ,ănh tălà
HàăN i,ăítădùngăđ ăbi năh năc ădână ăcácăđơăth ăphíaăNam

nh ăHu ,ăNhaăTrang,ăSàiăGịn.

T ngăthànhăph năth tăvàăm ,ănh tălàămùaăđơngăl nh
Ítăs ăd ngăcácăgiaăv ănh ăcay,ăchua,ăđ ng.


I, Nét đ c tr ng v n hóa c a đ ng
b ng châu th B c B

U
M
_T

TM
H
D

2.ăNétăđ cătr ngăv năhóa:

D,ăTrangăph c:

Ch ăy uălàămàuănâu.
Khiăđiălàm:ăđànăơng

làăchi căqu năláăt a,ăáoăcánh

màuănâuăs ng;ăđànăbàălàăchi căváy
thâm,ăchi căáoănâu

Ngàyăh iăhè,ăl ăt t:ăđànăbàăv iăáoădàiăm ăbaăm

b y,ăđànăôngăv iăchi căqu nătr ng,ăáoădàiăthe,ăchít
kh năđen.


I,ăNétăđ cătr ngăv năhóaăc aăđ ngăb ngă
châuăth ăB căB

U
M
_T
TM
H

D

E,ăV năhóaădânăgian:

Khoătàngăv năh cădânăgian
B căB ăcóăth ăcoiănh ăm t
lo iăm ăv iănhi uăkhoángăs n
quýăhi m:ăth nătho i,
truy năthuy t,ăcaădao,
t căng ,ătruy năc i,
truy nătr ng…ă

Cácăth ălo iăthu căngh ăthu tăbi uădi nădânăgianăđa
d ngăvàămangăs cătháiăvùngăđ mănét:ăhát
quanăh ă(B căNinh),ăhátăxoană(PhúăTh ),hátăchèo
(TháiăBình),ăhátătr ngăquân,ăhátăch uăv n,ămúaăr i


I,ăNétăđ cătr ngăv năhóaăc aăđ ngă
b ngăchâuăth ăB căB
ng:

U
M
_T
TM
H
D

F,ăV năhóaătínăng

Tínăng ngăc aăc ădânătr ng
lúaăn cănh ăth ăThànhăHồng,
th ăM u,ăth ăcácăơngăt ăngh ă

L ăh iă- m tălo i
sinhăho tăv năhoáăt ngăh p,
m tăđ ădày.


I, Nét đ c tr ng v n hóa c a đ ng b ng
châu th B c B

U
M
_T
TM
H
D

G,ăV năhóaăbácăh c:

Làă“n iăphátăsinhăn năv năhoáăbácăh c”
*ăN mă1070,ăV năMi uăđãăxu tăhi n
*ăN mă1076ăđãăcóăQu căT ăGiám,ăch ăđ ăthiăc ăđ ă
kénătr năng iăhi nătài…
* iăng ătriăth cănàyăti pănh năv năv năhoáădânăgian,ă
v năhoáăbácăh căTrungăQu c,ă nă ,ăph ngăTâyăt oă
raădịngăv năhốăbácăh c.ăVíăd ănh ă:ăch ăNơm,ăch ă
Qu căng ăchính

*ăV năh căngh ăthu tăv iăcácătácăgi ănh ăNguy nă
Trãi,ăNguy năDu,ăH ăXnăH ng…
-Qătrìnhăti păbi năv năhốădi năraălâuădàiăvàăn iă
dung phong phú
-Ti pănh năPh tăgiáo:ăPh tăgiáoăch uă nhăh ngătínă
ng ngădânăgianăb năđ a,ăb năđ aăhoáăthànhăPh tă
giáo dân gian
-Làăc iăngu năv năhoáăc aăcácăvùngăTrungăB ,ăNamă
B ăv iăvaiătròă“h ngăđ o”.


I,ăNétăđ cătr ngăv năhóaăc aăđ ngă
b ngăchâuăth ăB căB

U
M
_T
TM
H
D

Tóm l i, vùng châu th B c B là vùng đ t l ch
s lâu đ i c a ng i Vi t, n i khai sinh c a các
v ng tri u
i Vi t, đ ng th i c ng là quê
h ng c a các n n v n hố ơng S n, Th ng
Long –Hà N i. ây là cái nơi hình thành v n hố,
v n minh Vi t t bu i ban đ u và hi n tai c ng là
vùng v n hoá b o l u đ c nhi u giá tr truy n
th ng h n c . Trên đ ng đi t i xây d ng m t

n n v n hoá hi n đ i, đ m đà b n s c dân t c,
vùng v n hoá này v n có nh ng ti m n ng nh t
đ nh.


U
M
_T
TM
H
D

Trongăcácănhânăt ăthúcăđ yăs ăphátătri n

c aăv năhóa,ăkhơngăth ăkhơngăth aănh n
tácăđ ngăc aăđi uăki năt ănhiênăvàăxãăh i.
i uăki năt ănhiênăvàăl chăs ăxãăh iăc a

m iăvùngăkhôngăgi ngănhau.ăNh ngănét
khácănhauăc aăcácăvùngăđ tăv ăcácăph
di nă yăs ăt oăraăs ăphátătri năc aăv n

hóaăcóănh ngăđi măkhácănhau.

ng


U
M
_T

TM
H
D

II,ăNétăkhácăbi tăgi aăvùngăchâuăth ăB căB ă
v iăcácăti uăvùngăkhácăvàăgi iăthích:
1,ăNétăkhácăbi tăgi aăvùngăchâuăth ăB că
B ăv iăcácăti uăvùngăkhác:
S ăthíchănghiăv iăthiênănhiênăvàănhàă :

Ng iănơngădânăB căB ăth ngămu năxâyă
d ngăngơiănhàăc aămìnhătheoăki uăb năch c,ă
toăđ pătuyănhiênăv năhòaăh păv iăc nhă
quan.


1,ăNétăkhácăbi tăgi aăvùngăchâuăth ăB că
B ăv iăcácăti uăvùngăkhác:

U
M
_T
TM
H
D

TrongăkhiăđóăvùngăTâyăB căl iăđ cătr ngăv iă
nh ngăngôiănhàăsànăc aăng iăThái

1,ăNétăkhácăbi tăgi aăvùngăchâuăth ăB că
B ăv iăcácăti uăvùngăkhác:
NamăB

Tây nguyên

U
M
_T
TM
H
D

Vi tăB c

Ng i Tày và
ng iăNùngăcóă2ă
lo iănhàăchínhălàă
nhà sàn và nhà
đ t.ă ăm tăs ă
vùng cịnăcóălo iă
nhàăn aăsànăn aă
đ t,đâyălàăm tă
lo iănhàăđ că
bi t,v aăcóătínhă
ch tănhàăđ tăv aă
mangătínhăch tă
nhà sàn.

Ng iădânăd aă

vàoăch ăđ ăth yă
tri u,ăh ăth ngă
th yăl iă ăNamă
B ăđ ăđ aăn că
ng tăt ăsôngăl nă
vàoăsôngănh ,vàoă
kênhăr chăr iălênă
m ngălênăv n.ă
Ngh aălàătháiăđ ă
ngăx ăv iăthiênă
nhiênăc aăNamă
B ăkhácăhoànă
toànăsoăv iăvùngă
châuăth ăB căB .

Con ng iăTâyă
Ngunăt ătinăvàoă
m iăquanăh ăb nă
v ngăc aămình
v iămơiă
tr ng.H ăkhơngă
cóănh ngăđ ngă
tácăcúiăr pămình
khiăhànhăl ăvàă
c ngăkhơngăxóă
nh ngăcâuăkh nă
c uăki uă“conăc nă
r măc năc ăl y
ngài”.

1,ăNétăkhácăbi tăgi aăvùngăchâuăth ăB că
B ăv iăcácăti uăvùngăkhác:

U
M
_T
TM
H
D
• V ă nău ngă:

ăchâuăth ăB căB ,ămơăhìnhăb aă năg mă:ă
C mă+ărauă+ăcá,ănh ngăthànhăph năcáă ăđâyă
ch ăy uăh ngăt iăcácălo iăcáăn căng t.ăH iă
s năđánhăb tă ăbi năch ăy uăgi iăh nă ăcácă
làngăvenăbi năcònăcácălàngă ăsâuătrongăđ ngă
b ng,h iăs năv năch aălàălo iăth că năchi mă uă
th .


nău ng

U
M
_T
TM
H
D

TâyăB c

Cáăăđ că
coi là món
năth ă
hi năs ă
hi uăkháchă
b iăth ămàă
món dâng
cúng trong
l ăc mă
m iăc aă
ng iădână
TâyăB că
baoăgi ă
c ngăcóă
xơi và cá
n ng.

Vi tăB c

V ăvi căch ă
bi nămónă nă
c aăc ădână
Tày Nùng
m tăm tăcóă
nh ngăsángă
t oăkháăđ că
đáo,m tăm tă
ti păthuăk ă

thu tăch ă
bi năc aăcácă
t călânăc nă
nh ăHoa,…

Tây Ngun

Sauăkhiălúaăb tă
đ uăchín,ădână
làng th ngă
cóăl ă nă
c m.M iăgiaă
đìnhăđemăm tă
h ăr uăc nă
vàăm tăráă
c măth mă
đ nănhàă
rông,dân làng
cùng nhau
u ngăr uăvàă
năc m.

TrungăB

NamăB

B aă nă
c aăc ă
dânăVi tă
TrungăB ă

đãăb tăđ uă
cóăs ăthayă
đ i,ă
nghiêng
v ăcácăh iă
s n,đ ă
bi n.ă

Các món
năch ă
bi năt ă
th yăs nă
c ngă
nhi uăh nă
v ăs ă
l ng,
ch tă
l ngăsoă
v iăcácă
vùng
khác.


1,ăNétăkhácăbi tăgi aăvùngăchâuăth ăB că
B ăv iăcácăti uăvùngăkhác:

U
M
_T
TM

H
D
• V trang ph c:

B c B : àn ông v i y ph c đi làm là chi c
qu n l a, áo cánh màu nâu còn đàn bà m c
chi c váy thâm,chi c áo nâu. Ngày h i hè, l t t
thì trang ph c này có khác h n: đàn bà m c áo
dài m ba m b y,đàn ông v i chi c qu n
tr ng,áo dài the,chít kh n đen. Nh ng ngày
nay,y ph c c a ng i Vi t B c B c ng có khá
nhi u thay đ i.


Trang ph c:
Vi tăB c

U
M
_T
TM
H
D

TâyăB c

Khácăv iă
vùng
châuăth ăB c
B ,ăcácăti u

vùngăcịnăl i
cóănétăđ c
s căriêngăbi t
v ătrangă
ph c

Trangăph că
Ng iăTâyăB că
ng i Tàycóăs ăthíchă
Nùng có tính
trang trí trang
th ngănh t,
ph că,ch nă
màn,đ ădungă đ căphânăbi tă
theoăgi iă
v iăcácăs căđ ă
tính,đ aăv ,l aă
c aăgamămàuă
nóng. Cịn các tu i,ătheoănhómă
đ aăph ng.
h aăti t,b ă
c c,ph iămàuă
c aătrangătríăthìă
r tănhi uăvàă
phong phú.

Tây Ngun

Trangăph căph ă
n ăTâyăNgună

r tăđ păvìăcóă
nhi uăhoaăv nă
vàălàmăn iăb tă
lênănh ngă
đ ngănétăkínă
đáoăc aăc ăth .ă
Nh ngănétăđ că
s cănh tăc aă
cácădânăt căTâyă
Nguyênălàă ă
trangăph cănamă
gi i.


1,ăNétăkhácăbi tăgi aăvùngăchâuăth ăB că
B ăv iăcácăti uăvùngăkhác:

U
M
_T
TM
H
D

• V ăv năhóaădânăgian:
B c B : v n hóa dân gian B c B đ c xem
là r t quý hi m. T th n tho i đ n truy n
thuy t,t ca dao đ n t c ng , t truy n c i
đ n truy n tr ng m i th lo i đ u có m t t m
dày d n mang nét riêng. Có nh ng th lo i ch

B c B m i t n t i, ki u nh th n tho i.ca
dao x B c trau chu t và t a g t h n ca dao
Nam B .


V ăv năhóaădânăgian:ă
Vi t B c : khá đa d ng v th lo i, phong phú
v s l ng tác ph m nh thành ng , t c ng ,
truy n c tích, câu đơ, đ ng dao, dân ca. Riêng
dân ca, lo i phong phú là lo i khác riêng bi t,
đ c vi t trên n gi y v i cơng phu.

•

Tây B c : m i dân t c trong vùng đ u có m t
v n sáng tác ngơn t giàu có và đ th lo i t t c
ng , thành ng , đ ng giao, giao duyên, cho đ n
l i kh n, l i bùa chú, các áng v n trong tang l , l
h i…

•

Tây Ngun : V n hóa c ng chiêng. C ng
chiêng đ c coi nh ngôn ng đ con ng i giao
ti p v i thiên nhiên.

U
M
_T
TM

H
D

•