Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh dân tộc nội trú qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.32 MB, 54 trang )
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH
DÂN TỘC NỘI TRÚ QUA HOẠT ĐỘNG
TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO
Lĩnh vực: Kỹ năng sống
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG PT DTNT THPT SỐ 2 NGHỆ AN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH
DÂN TỘC NỘI TRÚ QUA HOẠT ĐỘNG
TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO
Lĩnh vực: Kỹ năng sống
Tác giả:
Phan Thị Nguyệt
Nguyễn Thị Thu Hà
Tổ bộ môn:
Văn – Ngoại Ngữ
Năm thực hiện: Năm học 2020 – 2021
Số điện thoại: 0947412367 - 0948769558
Năm học: 2020 - 2021
MỤC LỤC
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài: ............................................................................................... 1
2. Mục đích của đề tài: .......................................................................................... 1
3. Đối tượng nghiên cứu: ...................................................................................... 2
4. Nhiệm vụ của đề tài:.......................................................................................... 2
5. Phương pháp nghiên cứu:.................................................................................. 2
6. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu: ................................................................ 2
PHẦN II: NỘI DUNG ......................................................................................... 3
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN GIÁO DỤC KỸ NĂNG
SỐNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO ................................. 3
1. Cơ sở lí luận: ..................................................................................................... 3
1.1. Kĩ năng sống và giáo dục kĩ năng sống: ........................................................ 3
1.1.1. Quan niệm về kĩ năng sống: ........................................................................ 3
1.1.2. Phân loại kĩ năng sống ................................................................................ 3
1.1.3. Tầm quan trọng của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà
trường phổ thông ................................................................................................... 4
1.2. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo: .................................................................... 7
1.2.1. Khái niệm: ................................................................................................... 7
1.2.2. Mục đích ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm sáng tạo: .............................. 8
2. Cơ sở thực tiễn: ................................................................................................. 9
2.1. Thuận lợi: ....................................................................................................... 9
2.2. Khó khăn: ..................................................................................................... 10
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG
CHO HỌC SINH DÂN TỘC NỘI TRÚ QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM
SÁNG TẠO ......................................................................................................... 11
2.1. Thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh dân tộc nội trú qua hoạt
động trải nghiệm sáng tạo: .................................................................................. 11
2.1.1. Đặc điểm tâm, sinh lý của học sinh THPT và nhu cầu được giáo dục kỹ
năng sống:............................................................................................................ 11
2.1.2. Thực trạng vấn đề nhận thức của cán bộ, giáo viên đối với công tác giáo
dục kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm: .................................................... 11
2.1.3. Thực trạng nội dung giáo dục kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm ở
trường PT Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An: ................................................ 12
2.1.4. Thực trạng hình thức, cách thức tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh dân tộc nội trú qua hoạt động trải nghiệm ở trường: ................................... 14
2.1.5. Thực trạng kết quả giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua hoạt
động trải nghiệm ở trường PT Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An: ................ 15
2.1.6. Thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh qua hoạt động trải
nghiệm ở trường .................................................................................................. 18
2.1.7. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh qua hoạt động trải nghiệm: .......................................................................... 19
2.2. Giải pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh dân tộc nội trú qua hoạt động
trải nghiệm sáng tạo: ........................................................................................... 19
2.2.1. Hoạt động câu lạc bộ: ................................................................................ 23
2.2.2. Tổ chức trò chơi: ....................................................................................... 25
2.2.3. Tổ chức diễn đàn: ...................................................................................... 25
2.2.4. Tham quan, dã ngoại: ................................................................................ 27
2.2.5. Hội thi/Cuộc thi: ........................................................................................ 28
2.2.6. Tổ chức sự kiện: ........................................................................................ 30
2.2.7. Hoạt động giao lưu: ................................................................................... 32
2.2.8. Hoạt động chiến dịch: ............................................................................... 35
2.2.9. Hoạt động nhân đạo: ................................................................................. 37
2.2.10. Tổ chức mơ hình lớp học gắn liền với sản xuất kinh doanh: .................. 38
2.2.11. Hoạt động tự học, tự rèn luyện của học sinh: ......................................... 40
2.2.12. Phát huy vai trò ban tư vấn tâm lý: ......................................................... 41
2.2.13. Tổ chức truyền thông cho học sinh nhà trường: ..................................... 43
3. Hiệu quả, lợi ích thu được của giải pháp: ....................................................... 44
4. Khả năng ứng dụng triển khai đề tài: .............................................................. 48
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................... 49
1. Kết luận: .......................................................................................................... 49
2. Kiến nghị: ........................................................................................................ 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 50
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài:
Giáo dục kĩ năng sống là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng
cao năng lực của người học, giúp đào tạo những người có đầy đủ phẩm chất và
năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại.Trường PT Dân tộc nội
trú là loại hình trường chuyên biệt nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân. Học
sinh của trường PT dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An được nuôi dạy và đảm
bảo các điều kiện để phát triển toàn diện theo hệ thống quản lí suốt cả ngày tại
trường, ngồi những khó khăn chung của lứa tuổi, các em hầu hết là con em các
dân tộc thiểu số đến từ các bản làng xa xôi như xã: Tri Lễ, Thông Thụ, Diên Lãm,
Châu Tiến.....đến học tập và ở nội trú tại trường, mang theo rất nhiều tập tục lạc
hậu, nhiều thói quen trong sinh hoạt còn chưa văn minh, thiếu kỹ năng thực hành,
kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng đối phó với những khó khăn
trong cuộc sống và khả năng tự phục vụ bản thân… Hơn thế nữa trong nền kinh
tế tri thức, cuộc sống hiện đại vận động hết sức khẩn trương và chứa đựng nhiều
yếu tố khơn lường địi hỏi thế hệ trẻ là người dân tộc không chỉ làm chủ tri thức,
rút ngắn khoảng cách về chênh lệch tri thức giữa các vùng miền mà còn phải thực
sự tự tin; phải nắm bắt kịp thời các cơ hội cũng như phải có một số kỹ năng: sống
khỏe, sống lành mạnh, cập nhật thông tin nhanh nhạy, hội nhập với thế giới, góp
phần tích cực cho cuộc sống cá nhân và cộng đồng tốt đẹp hơn, nhằm thích ứng
với mọi biến động của hồn cảnh.
Hiểu được vai trò quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
nói chung và học sinh dân tộc nội trú nói riêng, bản thân chúng tơi là những người
làm công tác giáo dục đã và đang đưa ra rất nhiều hoạt động đa dạng, phong phú
nhằm triển khai sâu rộng có giá trị nhân văn cho học sinh dân tộc thiểu số. Chính
vì vậy, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua hoạt động trải nghiệm sáng
tạo là rất cần thiết. Điều đó sẽ giúp trang bị những năng lực cần thiết cho các em
học sinh; phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, tăng
cường khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức vào
thực tiễn, đem lại niềm vui, hứng thú học tập, giúp cho việc học tập các môn học,
tham gia các hoạt động giáo dục của học sinh trở nên nhẹ nhàng, thoải mái, thiết
thực, có hiệu quả hơn và rèn kĩ năng sống cơ bản, chuẩn bị hành trang cho các em
bước vào cuộc sống tự lập. Nhưng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT và
đặc biệt là học sinh dân tộc nội trú như thế nào cho hiệu quả, thu hút được các em,
các bậc phụ huynh luôn là vấn đề trăn trở của các nhà trường, của những người
làm cơng tác giáo dục và của tồn xã hội hiện nay. Với mong muốn, nâng cao hơn
nữa hiệu quả công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh nên chúng tôi chọn đề
tài: “Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh dân tộc nội trú qua hoạt động trải
nghiệm sáng tạo”.
2. Mục đích của đề tài:
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh dân tộc nội trú qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở trường PT Dân tộc nội
trú THPT số 2 Nghệ An, hy vọng đề tài này giúp chúng tơi có thêm kinh nghiệm,
1
kiến thức trong cơng tác giáo dục học sinh hình thành các kĩ năng sống cần thiết,
linh hoạt xử lí các tình huống trong cuộc sống , cũng như giúp cho học sinh phát
triển năng lực sáng tạo, tư duy tích cực, chủ động tham gia các hoạt động học tập,
tự khám phá và lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kĩ năng, xây dựng thái độ và hành vi
đúng đắn. Mạnh dạn trình bày và bảo vệ ý kiến, quan điểm cá nhân; tích cực thảo
luận, tranh luận, đặt câu hỏi cho bản thân, cho thầy (cô), cho bạn; biết vận dụng
kiến thức đã học vào cuộc sống. Học sinh biết làm chủ bản thân, thích ứng, biết
cách ứng phó trước những tình huống khó khăn trong cuộc sống hàng ngày và có
cuộc sống bình thường trong một xã hội hiện đại.
3. Đối tượng nghiên cứu:
Học sinh dân tộc nội trú trường PT dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An.
4. Nhiệm vụ của đề tài:
- Nghiên cứu lý luận về kỹ năng sống và hoạt động trải nghiệm sáng tạo
- Khảo sát tình trạng của học sinh trường PT dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ
An.
- Lựa chọn các giải pháp giáo dục kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm
sáng tạo phù hợp với học sinh trường dân tộc nội trú, bằng nhiều hình thức, thời
gian khác nhau có đánh giá, rút kinh nghiệm.
5. Phương pháp nghiên cứu:
a. Phương pháp nghiên cứu lí luận
Trong nghiên cứu lí luận chúng tơi dựa vào những lí thuyết đã được khẳng
định, những thành tựu của nhân loại trên nhiều lĩnh vực khác nhau, những văn
kiện chỉ đạo của Đảng và nhà nước liên quan đến vấn đề cần nghiên cứu để xem
xét vấn đề và tìm ra những giải pháp hợp lí, có sức thuyết phục, xây dựng một lí
thuyết mới, bổ sung hồn chỉnh cụ thể hố lí thuyết cũ.
b. Phương pháp kiểm chứng, đánh giá tổng kết thực hiện: Trên cơ sở kiểm
chứng, đánh giá các thông tin thu lượm được sẽ hình dung được thực trạng, đặc
điểm hoạt động của học sinh một cách tương đối chính xác. Từ đó có phương
hướng điều chỉnh kế hoạch sao cho phù hợp với tình hình của học sinh.
c. Phương pháp thống kê, so sánh, tổng hợp: Dựa trên kết quả điều tra thống
kê lại, so sánh và tổng hợp để tìm ngun nhân, từ đó đưa ra những giải pháp thích
hợp để giáo dục học sinh.
6. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu:
Sáng kiến này giáo dục kĩ năng sống cho học sinh dân tộc nội trú qua hoạt
động trải nghiệm sáng tạo, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong
các nhà trường, các em học sinh đã thay đổi nhận thức trong các hành vi, hoạt
động của cá nhân tự tin tham gia mọi hoạt động của lớp, của trường của cộng
đồng. Năng động, nhiệt tình hơn trong các hoạt động tập thể. Biết thể hiện tinh
thần đồn kết, gắn bó chia sẻ những khó khăn vướng mắc trong học tập, lao động
và vui chơi. Chính các em học sinh là người tích hợp được các kĩ năng đã học để
giải quyết các vấn đề trong thực tiễn.
2
PHẦN II: NỘI DUNG
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN GIÁO DỤC KỸ
NĂNG SỐNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO
1. Cơ sở lí luận:
1.1. Kĩ năng sống và giáo dục kĩ năng sống:
1.1.1. Quan niệm về kĩ năng sống:
Có nhiều quan niệm khác nhau về kỹ năng sống, theo Tổ chức Y tế thế giới
(WHO), kỹ năng sống là khả năng để có hành vi thích ứng, tích cực, giúp các cá
nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng
ngày.Theo UNICEF, kỹ năng sống là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành
hành vi mới. Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu kiến thức, hình
thành thái độ, kĩ năng.Theo UNESCO, kỹ năng sống gắn với 4 trụ cột của giáo
dục, đó là: Học để biết gồm các kĩ năng tư duy như: tư duy phê phán, tư duy sáng
tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề, nhận thức được hậu quả…; Học làm người
gồm các kĩ năng cá nhân như: ứng phó với căng thẳng, kiểm sốt cảm xúc, tự
nhận thức, tự tin,…Học để sống với người khác gồm các kĩ năng xã hội như: giao
tiếp, thương lượng, tự khẳng định, hợp tác, làm việc nhóm, thể hiện sự cảm thơng;
Học để làm gồm kĩ năng thực hiện công việc và các nhiệm vụ như: kĩ năng đạt
mục tiêu, đảm nhận trách nhiệm,…
Theo chúng tôi, kĩ năng sống đơn giản là tất cả những điều cần thiết chúng
ta phải biết để có thể thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc
sống. Kĩ năng sống được hình thành theo một quá trình, hình thành một cách tự
nhiên qua những va chạm, những trải nghiệm trong cuộc sống và qua giáo dục mà
có. Có nhiều nhóm kĩ năng sống như: nhóm kĩ năng nhận thức, nhóm kĩ năng xã
hội và nhóm kĩ năng quản lí bản thân...Dù là kĩ năng nào cũng đều rất quan trọng
và cần thiết với mỗi con người. Cho nên, giáo dục kĩ năng sống cho học sinh có
một tầm quan trọng hơn cả.
1.1.2. Phân loại kĩ năng sống
Có nhiều cách phân loại kỹ năng sống, theo UNESCO, WHO và UNICEF,
có thể xem kỹ năng sống gồm các kĩ năng cốt lõi sau:
- Kỹ năng ra quyết định
- Kỹ năng giải quyết vấn đề
- Kỹ năng tư duy sáng tạo
- Kỹ năng tư duy phê phán / suy nghĩ có phán đốn
- Kỹ năng truyền thơng có hiệu quả
- Kỹ năng giao tiếp giữa người và người
- Kỹ năng tự nhận thức bản thân
- Khả năng thấu cảm
- Kỹ năng ứng phó với cảm xúc
- Kỹ năng ứng phó với stress
3
Cách phân loại kỹ năng sống chỉ mang tính chất tương đối. Trên thực tế, các
kỹ năng sống có mối quan hệ mật thiết với nhau bởi khi tham gia vào một tình
huống cụ thể, con người cần phải sử dụng rất nhiều kĩ năng khác nhau. Dù phân
loại theo hình thức nào thì một số kĩ năng vẫn được coi là kĩ năng cốt lõi như kĩ
năng xác định giá trị, kĩ năng giáo tiếp, kĩ năng đương đầu với cảm xúc, kĩ năng
giải quyết mâu thuẫn tích cực, kĩ năng tự nhận thức, kĩ năng ra quyết định, kĩ năng
đạt được mục tiêu…
1.1.3. Tầm quan trọng của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà
trường phổ thông
* Kĩ năng sống thúc đẩy sự phát triển cá nhân và xã hội
Giáo dục kỹ năng sống giải quyết một cách tích cực nhu cầu và quyền con
người, quyền công dân được ghi trong luật pháp Việt Nam và quốc tế. Có thể nói
kỹ năng sống chính là những nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái
độ, hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh. Người có kỹ năng sống phù hợp sẽ
ln vững vàng trước những khó khăn, thử thách; biết ứng xử, giải quyết vấn đề
một cách tích cực và phù hợp. Họ thường thành công hơn trong cuộc sống, luôn
yêu đời và làm chủ cuộc sống của chính mình. Ngược lại, người thiếu kỹ năng
sống thường bị vấp váp, dễ bị thất bại trong cuộc sống làm nảy sinh nhiều vấn đề
xã hội như: nghiện rượu, nghiện ma túy, đánh nhau, chơi game, cá độ, cờ
bạc…Việc giáo dục kỹ năng sống sẽ thúc đẩy những hành vi mang tính xã hội
tích cực, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống xã hội và giảm các vấn đề xã hội.
* Giáo dục kĩ năng sống là yêu cầu cấp thiết đối với thế hệ trẻ:
Giáo dục kỹ năng sống càng trở lên cấp thiết đối với thế hệ trẻ bởi vì: Các
em chính là những chủ nhân tương lai của đất nước, là những người sẽ quyết định
sự phát triển của đất nước trong những năm tới. Nếu khơng có kỹ năng sống, các
em sẽ không thể thực hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng
và đất nước.
Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, giàu
mơ ước, ham hiểu biết, thích tìm tịi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc
về xã hội, cịn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lơi kéo, kích động…Đặc biệt là trong
bối cảnh hội nhập quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay, thế hệ trẻ thường xuyên
chịu tác động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, ln được đặt vào
hồn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn, thách
thức, những áp lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục kỹ năng sống, thiếu kỹ
năng sống các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, vào lối sống ích
kỉ, lai căng, thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách. Một trong các
nguyên nhân dẫn đến hiện tượng tiêu cực của một bộ phận học sinh phổ thông
trong thời gian vừa qua như: nghiện hút, bạo lực học đường, đua xe máy, ăn chơi
sa đọa, ngáo đá…chính là do các em thiếu những kỹ năng sống cần thiết như: kĩ
năng xác định giá trị, kĩ năng từ chối, kĩ năng kiên định, kĩ năng gải quyết mâu
thuẫn, kĩ năng thương lượng, kĩ năng giao tiếp,…
4
Vì vậy, việc giáo dục kỹ năng sống cho thế hệ trẻ là rất cần thiết, giúp các
em rèn luyện hành vi có trách nhiệm cho bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ
quốc; giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc
sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè, mọi người, sống tích
cực, chủ động, an tồn và lành mạnh.
* Giáo dục kĩ năng sống nhằm thực hiện yêu cầu đổi mới giáo dục phổ
thông:
Đảng ta đã xác định con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát
triển của đất nước. Để thực hiện thành cơng sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước, cần phải có những người lao động mới phát triển toàn diện, do vậy
cần phải đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới giáo dục phổ thơng nói riêng.
Nhiệm vụ đổi mới giáo dục đã được thể hiện rõ trong các Nghị quyết của Đảng
và Quốc hội, trong Luật Giáo dục năm 2005.Nghị quyết 40/2000/QH10 về đổi
mới chương trình giáo dục phổ thơng đã khẳng định mục tiêu là xây dựng nội
dung chương trình, phương pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ thông mới nhằm
nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng nguồn nhân lực phục
vụ cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đát nước, phù hợp với thực tiễn và truyền thống
Việt Nam, tiếp cận trình độ giáo dục phổ thơng ở các nước phát triển trong khu
vực và trên thế giới.
Báo cáo chính trị của Đại hội Đảng lần thứ IX (4-2001) đã đề ra nhiệm vụ:
Tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung, phương pháp
dạy học. Luật giáo dục năm 2005, Điều 2 đã xác định: Mục tiêu của giáo dục phổ
thông là đào tạo con người Việt Nam phát triển tồn diện, có đạo đức, tri thức,
sức khỏe, thẩm mĩ, nghề nghiệp; trung thành với lí tưởng độc lập dân tộc, chủ
nghĩa xã hội; hình thành, bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất, năng lực công dân,
đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Như vậy, mục tiêu
giáo dục phổ thông đã chuyển từ chủ yếu là trang bị kiến thức cho học sinh nhằm
trang bị những năng lực cần thiết cho các em, đặc biệt là năng lực hành động,
năng lực thực tiễn. Phương pháp giáo dục phổ thông cũng đã được đổi mới theo
hướng “phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học,
khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên” (Luật giáo dục năm
2005, Điều 5).
Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, với bản chất là hình thành và phát triển
cho các em khả năng làm chủ bản thân, khả năng ứng xử phù hợp với những người
khác và xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống rõ
ràng là phù hợp với mục tiêu giáo dục phổ thông.Phương pháp giáo dục kỹ năng
sống, với các phương pháp và kĩ thuật tích cực như: hoạt động nhóm, giải quyết
vấn đề, nghiên cứu trường hợp điển hình, đóng vai, trị chơi, dự án, tranh luận,
động não, hỏi chuyên gia, viết tích cực…cũng là phù hợp với định hướng đổi mới
phương pháp dạy học ở trường phổ thông.
Như vậy, việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong các nhà trường phổ
thông là rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.
5
* Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong các nhà trường phổ thông là
xu thế chung của nhiều nước trên thế giới:
Hiện nay, có hơn 156 nước trên thế giới quan tâm đến việc đưa kỹ năng
sống vào nhà trường, trong đó có 145 nước đã đưa vào chương trình chính khóa.
Việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các nước được thực hiện theo ba hình
thức:
- Kỹ năng sống là một mơn học riêng biệt.
- Kỹ năng sống được tích hợp vào một vài mơn học chính.
- Kỹ năng sống được tích hợp vào nhiều hoặc tất cả các mơn học trong
chương trình.
Tuy nhiên, chỉ có một số khơng đáng kể các nước đưa kỹ năng sống thành
một mơn học riêng biệt. Cịn đa số các nước, để tránh sự quá tải trong nhà trường,
thường tích hợp kỹ năng sống vào một phần nội dung môn học, chủ yếu là khoa
học xã hội như: giáo dục sức khỏe, giáo dục giới tính, quyền con người, giáo dục
môi trường…Một số nước đã sử dụng tiếp cận “Whole School Approach” trong
đó có hình thức xây dựng “Trường học thân thiện” nhằm thúc đẩy việc giáo dục
kỹ năng sống cho học sinh trong nhà trường.
Từ những lí do đã trình bày ở trên có thể khẳng định, việc giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh trong các trường phổ thơng là rất cần thiết và có tầm quan trọng
đặc biệt.
Vì sao phải giáo dục kỹ năng sống cho học sinh? Vì giáo dục kĩ năng sống
là yêu cầu cấp thiết đối với thế hệ trẻ, bởi vì: Các em chính là những chủ nhân
tương lai của đất nước, là những người sẽ quyết định sự phát triển của đất nước
trong những năm tới. Nếu khơng có kĩ năng sống, các em sẽ không thể thực hiện
tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và đất nước.
Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, giàu
ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tịi, khám phá song cịn thiếu hiểu biết về cuộc
sống. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu tác động
đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, ln được đặt vào hoàn cảnh phải
lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn, thử thách, những áp
lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục kĩ năng sống, nếu thiếu kĩ năng sống, các
em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, vào lối sống ích kỉ, lai căng,
thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách. Một trong các nguyên nhân dẫn
đến các hiện tượng tiêu cực của một bộ phận học sinh phổ thơng trong thời gian
vừa qua chính là do các em thiếu những kĩ năng cần thiết như: kĩ năng xác định
giá trị, kĩ năng từ chối, kĩ năng kiên định, kĩ năng giải quyết mâu thuẫn, kĩ năng
thương lượng, kĩ năng giao tiếp. Vì vậy, việc giáo dục kĩ năng sống cho các em
là rất cần thiết, giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia
đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các
tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và
mọi người, sống tích cực, chủ động, an tồn, hài hồ và lành mạnh. Cùng với đó
bố mẹ có thể tham khảo nhiều để hiểu hơn về con một cách hiệu quả nhất.
6
Liệu thầy cơ có bồi đắp được đầy đủ các kỹ năng sống cần thiết. Nhiều bậc
phụ huynh cho rằng, bây giờ kỹ năng sống đã được dạy xen kẽ trong các môn học
của trường phổ thông. Con đến trường là có thể học được đầy đủ kiến thức văn
hóa và cả kỹ năng sống, nên khi về nhà, bố mẹ chỉ cần sát sao, đôn đốc con trong
việc làm bài tập văn hóa là đủ.
Vì sao phải giáo dục kỹ năng sống cho trẻ cùng với gia đình? Vai trị, trách
nhiệm của bố mẹ, gia đình trong việc giáo dục kỹ năng sống là khơng thể thay
thế. Gia đình là mơi trường thường nhật mà con gắn bó suốt cả cuộc đời. Bố mẹ
là người thân thiết, luôn đồng hành cùng con trong mọi chặng đường đời và cũng
là người hiểu con nhất. Ngay từ những giai đoạn đầu đời, mẹ đã dạy con chào hỏi,
cảm ơn, xin lỗi, học lễ nghĩa với người lớn… đó là những bước đầu tiên của kỹ
năng sống. Khi con đi học, giáo dục kỹ năng sống là sự tiếp nối và nâng cao và
mở rộng hơn trong những giai đoạn đầu đời cho con. Bố mẹ mới chính là tấm
gương để con học tập và hoàn thiện kỹ năng sống.
1.2. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo:
1.2.1. Khái niệm:
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục, trong đó, dưới sự
hướng dẫn của nhà giáo dục, từng cá nhân học sinh được tham gia trực tiếp vào
các hoạt động khác nhau của đời sống nhà trường cũng như ngoài xã hội với tư
cách là chủ thể của hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất
nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình.
Hoạt động trải nghiệm trong nhà trường cần được hiểu là hoạt động có động
cơ, có đối tượng để chiếm lĩnh, được tổ chức bằng các việc làm cụ thể của học
sinh, được thực hiện trong thực tế, được sự định hướng, hướng dẫn của nhà trường.
Đối tượng để trải nghiệm nằm trong thực tiễn. Qua trải nghiệm thực tiễn, người
học có được kiến thức, kĩ năng, tình cảm và ý chí nhất định. Sự sáng tạo sẽ có
được khi phải giải quyết các nhiệm vụ thực tiễn phải vận dụng kiến thức, kĩ năng
đã có để giải quyết vấn đề, ứng dụng trong tình huống mới, khơng theo chuẩn đã
có, hoặc nhận biết được vấn đề trong các tình huống tương tự, độc lập nhận ra
chức năng mới của đối tượng, tìm kiếm, phân tích được các yếu tố của đối tượng
trong các mối tương quan của nó, hay độc lập tìm kiếm ra giải pháp thay thế và
kết hợp được các phương pháp đã biết để đưa ra hướng giải quyết mới cho một
vấn đề.
“Trải nghiệm” là phương thức giáo dục và “sáng tạo” là mục tiêu giáo dục,
phải được làm rõ. Hoạt động này giúp cho học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm
để vận dụng những kiến thức học được vào thực tiễn từ đó hình thành năng lực
thực tiễn cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo hướng đến những phẩm chất và năng lực
chung như đã được đưa ra trong dự thảo chương trình mới, ngồi ra hoạt động trải
nghiệm sáng tạo cịn có ưu thế trong việc thúc đẩy hình thành ở người học các
năng lực đặc thù sau:
7
- Năng lực hoạt động và tổ chức hoạt động;
- Năng lực tổ chức và quản lý cuộc sống;
- Năng lực tự nhận thức và tích cực hóa bản thân;
- Năng lực định hướng nghề nghiệp;
- Năng lực khám phá và sáng tạo;
Chính vì vậy đầu ra của hoạt động trải nghiệm sáng tạo khá đa dạng và khó
xác định mức độ chung, nhất là khi nó lại ln gắn với cảm xúc – lĩnh vực mang
tính chủ quan cao, cũng là cơ sở quan trọng của sự hình thành sáng tạo và phân
hóa.
1.2.2. Mục đích ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm sáng tạo:
Nội dung hoạt động trải nghiệm sáng tạo rất đa dạng và mang tính tích hợp,
tổng hợp kiến thức kĩ năng của nhiều môn học, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục
như: giáo dục đạo đức, giáo dục trí tuệ, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục giá trị
sống, giáo dục thẩm mĩ, giáo dục thể chất, giáo dục lao động, giáo dục an toàn
giao thông, giáo dục môi trường… điều này giúp cho các nội dung giáo dục thiết
thực hơn, gần gũi hơn với thực tế cuộc sống, giúp các em vận dụng vào trong thực
tiễn cuộc sống một cách dễ dàng, thuận lợi hơn.
* Mục đích chính: Hình thành và phát triển những phẩm chất, tư tưởng, ý
chí, tình cảm, giá trị, kỹ năng sống và những năng lực chung cần có ở con người
trong xã hội hiện đại.
* Nội dung:
– Kiến thức thực tiễn gắn bó với đời sống, địa phương, cộng đồng, đất nước,
mang tính tổng hợp nhiều lĩnh vực giáo dục, nhiều môn học; dễ vận dụng vào thực
tế.
– Được thiết kế thành các chủ điểm mang tính mở, khơng yêu cầu mối liên
hệ chặt chẽ giữa các chủ điểm.
* Hình thức tổ chức:
– Đa dạng, phong phú, mềm dẻo, linh hoạt, mở về không gian, thời gian, quy
mô, đối tượng và số lượng…
– Học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm
– Có nhiều lực lượng tham gia chỉ đạo, tổ chức các hoạt động trải nghiệm
với các mức độ khác nhau (giáo viên, phụ huynh, nhà hoạt động xã hội, chính
quyền, doanh nghiệp,…).
* Tương tác, phương pháp:
– Đa chiều
– Học sinh tự hoạt động, trải nghiệm là chính.
* Kiểm tra, đánh giá:
– Nhấn mạnh đến kinh nghiệm, năng lực thực hiện, tính trải nghiệm.
– Theo những yêu cầu riêng, mang tính cá biệt hóa, phân hóa
– Thường đánh giá kết quả đạt được bằng nhận xét.
Nếu mục tiêu chủ yếu của dạy học trên lớp là phát triển trí tuệ thì mục tiêu
chủ yếu của hoạt động trải nghiệm sáng tạo là phát triển phẩm chất. Cụ thể là:
8
hình thành và phát triển những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị, kỹ
năng sống và những năng lực chung cần có ở con người trong xã hội hiện đại
thông qua những trải nghiệm thực tiễn.
Các chuyên gia giáo dục cũng khẳng định, hoạt động trải nghiệm sáng tạo là
hoạt động giáo dục, trong đó, dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo, từng cá
nhân học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn khác nhau của
đời sống gia đình, nhà trường cũng như ngoài xã hội với tư cách là chủ thể của
hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy
tiềm năng sáng tạo của mình.
2. Cơ sở thực tiễn:
2.1. Thuận lợi:
Nhà trường luôn nhận được sự quan tâm, tạo điều kiện của các cấp ủy đảng,
chính quyền địa phương. Đặc biệt là sự quan tâm, chỉ đạo trực tiếp của Sở Giáo
dục và Đào tạo, các phịng chun mơn nghiệp vụ Sở.
Cán bộ, giáo viên, nhân viên trong nhà trường luôn coi các em học sinh như
con em trong gia đình. Không chỉ giảng dạy trên lớp, từ bữa ăn, giấc ngủ, nếp sinh
hoạt của các em cũng được các thầy giáo, cô giáo chăm lo chu đáo. Việc quan
tâm, chăm sóc vừa để nắm bắt được tâm tư, tình cảm, tư vấn, giúp các em lựa
chọn những môn học, ngành học phù hợp với mình, vừa chia sẻ với các em những
niềm vui, nỗi buồn trong sinh hoạt và học tập. Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân
viên nhà trường ln đồn kết thống nhất, nêu cao tinh thần trách nhiệm đối với
nhiệm vụ được giao, tích cực trong việc xây dựng, phát triển nhà trường và tiếp
cận các phương pháp dạy học mới.
Các em học sinh chăm ngoan, có ý thức kỷ luật tốt, biết vươn lên trong học
tập và cuộc sống. Do điều kiện ăn ở và sinh hoạt tập trung nên giao tiếp là một
hoạt động đặc biệt giúp các em rèn kĩ năng sống cho bản thân. Đối tượng giao tiếp
hàng ngày thường là thầy, cô, bạn bè và những người thân trong gia đình. Qua
hoạt động giao tiếp giúp các em nhận thức được người khác và bản thân mình,
từng bước phát triển các kĩ năng cần thiết như: so sánh, phân tích, khái quát hành
vi của mình, của người khác, trên cơ sở đó từng bước tự điều chỉnh hành vi, hoạt
động để hoàn thiện nhân cách bản thân.
Ngoài thời gian học tập trên lớp theo chương trình giáo dục chính thức của
cấp học, thời gian cịn lại đều là thời gian ngồi giờ lên lớp. Số thời gian này
chiếm một dung lượng khá lớn trong tổng số thời gian của học sinh tại trường.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục thực hiện trong thời gian
ngoài giờ lên lớp ở trường PT dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An, góp phần giáo
dục tồn diện học sinh về đức, trí, thể, mĩ. Đó khơng chỉ là điều kiện để mỗi học
sinh được thể hiện mà các em còn được giao lưu học hỏi, được trải nghiệm sáng
tạo, thân thiện với môi trường sống… Qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo, học
sinh được hòa nhập với bạn bè, hiểu biết và ứng xử phù hợp với những tình huống
thực tiễn trong cuộc sống…Từ đó biết điều chỉnh, tiếp thu những giá trị tích cực
9
của cuộc sống tạo nên sự hòa nhập, thân thiện với tập thể bạn bè, thầy cơ, gia đình
và xã hội.
2.2. Khó khăn:
Về kinh tế-xã hội: học sinh trường PT Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An
là được tuyển sinh từ huyện miền núi huyện Quế Phong, Qùy Châu, Qùy Hợp,
Nghĩa Đàn... có nhiều xã địa hình hiểm trở, bị chia cắt bởi nhiều khe suối, vực
sâu, giao thơng đi lại khó khăn, đặc biệt có những bản chưa có điện lưới quốc gia,
cách xa trung tâm huyện cả trăm km. Đây là địa bàn cư trú của các dân tộc ít người
như: Hmơng, Thái, Khơ mú… Trình độ dân trí, đời sống của nhân dân trên địa
bàn nhìn chung ở mức thấp và khơng đồng đều, sự giao lưu học hỏi văn hóa giữa
các vùng miền cịn hạn chế.
Về kĩ năng: Nhiệm vụ giáo dục ở mỗi nhà trường khơng ngồi mục đích
phát triển con người tồn diện cả về nhân-trí-thể-mỹ, vì vậy khi học tập tại trường,
học sinh cần được trang bị những kĩ năng: kỹ năng giao tiếp xã hội, kĩ năng hoạt
động, học tập, hoạt động trải nghiệm sáng tạo, kĩ năng làm việc đồng đội, kĩ năng
tổ chức cơng việc và quản lí thời gian,… Các em chưa quen thực hiện nhiệm vụ
một cách độc lập. Khả năng tập trung, chấp hành những qui định chung và làm
theo sự chỉ dẫn của thầy cơ cịn nhiều hạn chế. Thực tế này đặt ra vấn đề cần hình
thành những kĩ năng thiết yếu cho học sinh để các em bắt nhịp tốt với môi trường
học tập và sinh hoạt chung.
Về tâm lí: Học sinh THPT bắt đầu xuất hiện sự quan tâm đến bản thân, đến
những phẩm chất nhân cách của mình, các em có biểu hiện nhu cầu tự đánh giá,
so sánh mình với người khác. Điểm nổi bật ở lứa tuổi này là dễ xúc động, dễ bị
kích động, vui buồn thường hay đan xen, tình cảm cịn mang tính bồng bột. Đặc
điểm này là do ảnh hưởng của sự thay đổi tuổi dậy thì và sự thay đổi về tâm sinh
lí, nhiều khi do hoạt động hệ thần kinh không cân bằng, quá trình hưng phấn
thường mạnh hơn quá trình ức chế, khiến các em không tự kiềm chế được bản
thân. Khi tham gia các hoạt động vui chơi, học tập, lao động các em đều thể hiện
tình cảm rõ rệt và mạnh mẽ. Bên cạnh đó, do điều kiện địa lí, xã hội, mơi trường
giao tiếp hạn hẹp nên các em học sinh chưa phát huy được vai trò chủ động trong
học tập cũng như lao động. Với tâm lí nhút nhát, e dè, hạn chế trong giao tiếp là
cản trở lớn đối với các hoạt động nhóm của các em khi học tập tại trường.
Về học tập: động cơ học tập của học sinh THPT rất phong phú đa dạng,
nhưng chưa bền vững, nhiều khi còn thể hiện sự mâu thuẫn. Nhìn chung, các em
đều ý thức được tầm quan trọng và sự cần thiết của học tập, nhưng thái độ và sự
biểu hiện rất khác nhau.
Bên cạnh những khó khăn kể trên, giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường
đôi lúc chưa được quan tâm đúng mức. Giáo viên mỗi người hiểu, tiếp cận và thực
hiện một cách khác nhau. Nhiều giáo viên vẫn coi nhẹ giáo dục kỹ năng sống từ
đó cũng coi nhẹ việc rèn các kĩ năng sống cho học sinh.
10
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG
SỐNG CHO HỌC SINH DÂN TỘC NỘI TRÚ QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI
NGHIỆM SÁNG TẠO
2.1. Thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh dân tộc nội trú qua hoạt
động trải nghiệm sáng tạo:
2.1.1. Đặc điểm tâm, sinh lý của học sinh THPT và nhu cầu được giáo dục kỹ
năng sống:
Lứa tuổi THPT là giai đoạn tuổi trưởng thành, hay nói cách khác đây là lứa
tuổi vị thành niên. Ở giai đoạn này các em có sự thay đổi nhanh chóng, phát triển
mạnh mẽ về thể chất, giới tính, tâm sinh lý. Đặc biệt xuất hiện hiện tượng dậy thì
(nhất là các em nữ), điều này thực sự có ảnh hưởng lớn đến vấn đề học tập, quan
hệ bạn bè. Một số em trở nên sống khép kín, rụt rè ngần ngại; nhiều em lại chứng
tỏ là “người lớn” tự chịu trách nhiệm và muốn quyết định các vấn đề liên quan
đến bản thân, tự đánh giá mình cao hơn so với hiện thực, thích thổi phồng những
khả năng của mình, tự xem mình là nhân vật có tầm quan trọng nhất, mọi người
nên suy nghĩ, hành động như mình, muốn khám phá về bản thân và xã hội. Chính
vì vậy tự bên trong các em đã xảy ra sự mất cân bằng rất lớn và do đánh giá không
đúng khả năng của mình nên các quyết định của các em ít dẫn đến thành cơng,
những thất bại nho nhỏ, những xích mích vụn vặt cũng có thể làm các em đau khổ
dễ dẫn đến những hành vi nông nổi, không kiềm chế được cảm xúc, dễ sinh ra cáu
gắt, mất bình tĩnh và có những hành động thiếu suy nghĩ gây tổn thương cho người
khác. Học sinh các em là người dân tộc thiểu số, tập quán sinh hoạt tại địa phương
và gia đình cịn lạc hậu, Ý thức tự giác trong các hoạt động tập thể còn yếu, cịn ỷ
lại vào nhau và vào các thầy, cơ giáo. Chưa có ý thức bảo vệ mơi trường và bảo
vệ thiên nhiên. Chưa có tinh thần đồn kết, trách nhiệm trong lao động sản xuất.
2.1.2. Thực trạng vấn đề nhận thức của cán bộ, giáo viên đối với công tác
giáo dục kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm:
Về phía cán bộ quản lý: chúng tôi đã thực hiện phỏng vấn sâu với 03 cán
bộ quản lý của nhà trường về tầm quan trọng, trách nhiệm giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh thì cả ba đồng chí đều nhất trí cho rằng giáo dục kỹ năng sống là
trách nhiệm của cả nhà trường, gia đình, xã hội, địi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa
các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Thầy giáo Nguyễn Đậu Trương
- Hiệu trưởng nhà trường đã nhận định: “Giáo dục kỹ năng sống của học sinh
trường PT Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An hiện nay còn thiếu khá nhiều các
kỹ năng cơ bản đặc biệt kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng ứng phó với các tình
huống khó khăn trong cuộc sống. Nhưng để làm tốt cơng tác giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh nhất là qua các hoạt động trải nghiệm sáng tạo rất cần sự phối
hợp chặt chẽ của các lực lượng xã hội trong và ngồi nhà trường. Có như vậy cơng
tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh mới đem lại hiệu quả.”
Về phía giáo viên: Tỉ lệ nhận thức rõ sự cần thiết của việc đưa vào nội dung
giáo dục kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm, các hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp, các tiết dạy và ngoại khóa là 45 giáo viên cho rằng cần thiết và rất cần
11
thiết. Tuy nhiên, có một số giáo viên vẫn cịn lưỡng lự hoặc chưa cho rằng việc
đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống vào hoạt động trải nghiệm và các hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp, các tiết dạy và ngoại khóa là chưa cần thiết (14 %).
Điều này chứng tỏ cịn khơng ít giáo viên nhận thức chưa đúng về vấn đề này, đó
chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến kết quả giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh ở trường PT dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An vẫn còn hạn chế.
Giáo viên chưa linh động, sáng tạo khi tổ chức hướng dẫn kỹ năng, chưa phối hợp
thực tiễn từ lý thuyết đến thực hành.
2.1.3. Thực trạng nội dung giáo dục kỹ năng sống qua hoạt động trải
nghiệm ở trường PT Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An:
Thực hiện nghiêm túc các văn bản chỉ đạo của các cấp quản lý giáo dục,
trường PT Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An xác định rõ mục tiêu và nội dung
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh qua hoạt động trải nghiệm ở nhà trường dựa
vào mục tiêu chung của ngành giáo dục. Cụ thể mục tiêu được xác định: qua hoạt
động trải nghiệm, trang bị cho học sinh những kiến thức, kỹ năng, các giá trị
và thái độ phù hợp. Từ đó hình thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành
mạnh, tích cực; loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ,
các tình huống thực tiễn và hoạt động hàng ngày. Ngoài ra, tạo cơ hội thuận lợi
để học sinh thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình, phát triển hài hịa về đạo
đức, trí tuệ, thể chất và tinh thần. Về nội dung, nhà trường chú trọng giáo dục các
kỹ năng cơ bản cho học sinh như: năng lực thích nghi, năng lực hành động, năng
lực ứng xử, năng lực tự học suốt đời; định hướng để học sinh: học để biết, học để
làm, học để chung sống và học để khẳng định. Và qua hoạt động trải nghiệm, nội
dung giáo dục kỹ năng sống cần chú trọng các kỹ năng tiêu biểu: kỹ năng giao
tiếp, kỹ năng hợp tác chia sẻ, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng ứng phó với các tình
huống trong cuộc sống.
Tuy nhiên, thực trạng áp dụng tại nhà trường đã thể hiện được tình hình triển
khai các hoạt động giáo dục kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo hiện
nay vẫn còn chưa đạt được mục tiêu, nội dung giáo dục nói trên. Một số giáo viên
có năng lực thiết kế tổ chức các hoạt động tập thể đã xác định đúng mục tiêu giáo
dục của nhà trường đồng thời thực hiện khá đều nội dung chương trình giáo dục
kỹ năng sống theo kế hoạch đề ra. Nhưng bên cạnh đó, cịn khơng ít giáo viên chủ
nhiệm xác định đúng mục tiêu nhưng chưa thực hiện đúng và đầy đủ nội dung
giáo dục kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm của nhà trường. Lý giải nguyên
nhân của thực trạng trên chủ yếu là do thiếu các hướng dẫn cụ thể cũng như các
định hướng mang tính bắt buộc của ngành Giáo dục. Các văn bản chủ yếu đều có
lưu ý “khuyến khích các hoạt động trải nghiệm” song chưa có u cầu cụ thể đối
với từng bộ môn, từng kỹ năng sống cần phải giáo dục, đào tạo cho học sinh. Đặc
biệt trong công tác quản lý của nhà trường từ khâu xây dựng kế hoạch, nội dung
chương trình giáo dục kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm đến khâu kiểm tra
đánh giá chưa cụ thể và thường xuyên, chưa có tiêu chí rõ ràng cũng như chưa đề
ra quy định về đánh giá thi đua đối với nhiệm vụ giáo dục này.
12
Theo đó, các hoạt động trải nghiệm sáng tạo đã có nhưng chưa lồng ghép
được nhiều nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, chưa phát huy được
hiệu quả đối với các hoạt động được triển khai thường niên. Đồng thời, các hoạt
động đó được coi là hoạt động tập thể, chưa có những đánh giá, những quy chuẩn
cụ thể để đánh giá xếp loại học sinh. Chính vì vậy, chưa thực sự khuyến khích
được tất cả học sinh tham gia.
Trong tháng 1 năm 2020 theo yêu cầu của Sở Giáo Dục & Đào Tạo Nghệ
An trường PT Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An đã đánh giá tình hình triển
khai cơng tác giáo dục kỹ năng sống như sau:
BÁO CÁO SỐ LIỆU
Tình hình triển khai công tác giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường
năm học 2020-2021
TT
Nội dung
Năm học 2020-2021
1
Số học sinh được giáo dục kỹ
năng sống
520/520
2
Số học sinh tham gia học kỹ
năng sống ngoài giờ chính
khóa
520
3
Số giáo viên nhà trường
tham gia dạy kỹ năng sống.
10
4
Số chuyên gia, giáo viên
ngoài nhà trường dạy kỹ
năng sống.
01
5
Tên đơn vị liên kết ngoài nhà
trường tham gia dạy kỹ năng
sống.
02
6
Triển khai hình thức giáo dục
kỹ năn sống (Tích hợp, lồng
ghép các mơn học; Qua các
mơn học ngồi giờ chính
khóa; Qua hoạt động trải
nghiệm sáng tạo....)
Có
7
Số lần tổ chức bồi dưỡng, tập
huấn giáo viên dạy kỹ năng
sống
03
13
Nội dung
TT
8
Năm học 2020-2021
Tên Câu lạc bộ sở thích, tài
năng của học sinh do các nhà
trường thành lập, quản lý
- Câu lạc bộ Thể dục thể thao theo
năng khiếu (bóng rổ, cầu lông…)
- Câu lạc bộ văn nghệ
- Kỹ năng tự tin.
9
Tên chuyên đề giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh
- Kỹ năng phịng chống tai nạn thương
tích
- Kỹ năng chăm sóc sức khỏe sinh sản
vị thành niên....
-Kỹ năng làm vườn
........
2.1.4. Thực trạng hình thức, cách thức tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh dân tộc nội trú qua hoạt động trải nghiệm ở trường:
Về giáo dục kỹ năng sống qua các hoạt động trải nghiệm, theo kết quả khảo
sát được trình bày tại bảng 2.1 và 2.2, hình thức được tổ chức chủ yếu tại trường
gồm trị chơi, hội thi – cuộc thi và sinh hoạt dưới cờ theo chủ điểm…
Bảng 2.1. Đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên về các hình thức tổ chức
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
TT
Các hình thức hoạt
động
Đánh giá của Cán bộ quản lý và Giáo viên
Thường
xuyên
Thỉnh
thoảng
Không bao giờ
1
Trò chơi
26 (43,33%)
34 (56,67%)
0 (0,00%)
2
Hội thi
13 (21,67%)
47 (78,33%)
0 (0,00%)
3
Sinh hoạt theo chủ
điểm
36 (60,00%)
24 (40,00%)
0 (0,00%)
4
Sinh hoạt tập thể
31 (51,67%)
29 (48,33%)
0 (0,00%)
5
Tham quan, du lịch
8 (13,33%)
52 (86,67%)
0 (0,00%)
6
Văn hoá, văn nghệ
11 (18,33%)
49 (81,67%)
0 (0,00%)
7
Thể dục, thể thao
47 (78,33%)
13 (21,67%)
0 (0,00%)
14
Bảng 2.2. Đánh giá của học sinh về các hình thức tổ chức giáo
dục kỹ năng sống
TT
Các hình thức hoạt
động
Đánh giá của học sinh
năm học 2020-2021(618)
Thường
xun
Thỉnh
thoảng
Khơng bao
giờ
1
Trị chơi
92 (14,87%)
508 (82,21%)
18 (2,92%)
2
Hội thi
35 (5,66%)
547 (88,51%)
36 (5,83%)
3
Sinh hoạt theo chủ 532 (86,08%)
điểm
86 (13,92%)
0 (0,00%)
4
Sinh hoạt tập thể
254 (41,10%) 347 (56,15%)
17 (2,75%)
5
Tham quan, du lịch
133 (21,52%) 469 (75,89%)
16 (2,59%)
6
Văn hoá, văn nghệ
7
Thể dục, thể thao
58 (9,39%)
560 (90,61%)
0 (0,00%)
198 (32,04%) 417 (67,48%)
3 (0,48%)
Như vậy, cả cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh đều cơ bản thống nhất các
hình thức tổ chức: sinh hoạt theo chủ điểm và sinh hoạt tập thể được tổ chức
thường xuyên hơn cả. Các hình thức khác chủ yếu ở mức độ thỉnh thoảng.
2.1.5. Thực trạng kết quả giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua hoạt
động trải nghiệm ở trường PT Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An:
Về kết quả triển khai, sự chuyển biến công tác giáo dục kỹ năng sống trong
nhà trường:
Trong những năm học vừa qua, công tác giáo dục kỹ năng sống trong nhà
trường có sự biến chuyển nhất định. Riêng năm 2020 - 2021, cán bộ, giáo viên
nhà trường đã tham gia một số lớp bồi dưỡng nâng cao trình độ thực hiện hoạt
động giáo dục kỹ năng sống như phịng chống tai nạn thương tích (tai nạn đuối
nước), công tác tư vấn tâm lý học đường, công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản vị
thành niên…
Bảng 2.3 Các lớp tập huấn, mơ hình điểm của cán bộ, giáo viên trường PT
Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An đã tham gia nhằm nâng cao trình độ
thực hiện hoạt động giáo dục kỹ năng sống.
STT
1
Nội dung tập
huấn
Phòng chống tai
nạn thương tích
(Nội dung phịng
chống đuối
nước)
Thời gian
7,8/10/2018
Địa điểm
Trung tâm
TDTT tỉnh
Nghệ An
Thành phần
Đ/c Nguyễn
Thế Cần –
GV thể dục
15
STT
2
Nội dung tập
huấn
Cơng tác tư vấn
tâm lí học đường
3
Tập huấn Kỹ
năng sống
4
Tham gia lớp bồi
dưỡng chuyên
đề kỹ năng
nghiệp vụ công
tác Đồn
cho giáo viên
làm cơng tác
Đồn
Thời gian
18,19/4/2019
24/9/2019
10,11,12,13/
4/2020
Địa điểm
Trung tâm
giáo dục
thường
xun tỉnh
Nghệ An
Trung tâm
giáo dục
thường
xun Cửa
Lị
Thành Đồn
Vinh
Thành phần
Đ/c Nguyễn
Thị Thu Hà
Đ/c Lơ
Thanh Bình
– Phó HT
Đ/c Nguyễn
Thị Thu Hà,
Lương Thị
Nga, Phan
Thị Nguyệt.
Đ/c Mai Văn
Đạt - Bí thư
Đồn trường
Về phía giáo viên: Giáo viên đã nắm vững được các nội dung lồng ghép cho
học sinh trong các tiết dạy. Công tác giáo dục kỹ năng sống được chú trọng và
triển khai có hiệu quả qua từng năm học. Một số đồng chí giáo viên đã chủ động
tham gia các khóa học kỹ năng sống… để tích lũy kiến thức, kinh nghiệm cho
chính mình.
Về sự phối hợp giữa nhà trường với địa phương, gia đình và các tổ chức
khác trong công tác giáo dục kỹ năng sống: Bằng hình thức tun truyền, thơng
qua các buổi họp mặt Cha mẹ học sinh, nhà trường, các giáo viên chủ nhiệm đã
phối hợp hiệu quả với Ban đại diện cha mẹ học sinh và cha mẹ học sinh trong
công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
Về phía học sinh: Học sinh đã có sự thay đổi tích cực về mặt nhận thức, kỹ
năng và thái độ. Từng bước hiểu rõ và thực hiện tương đối tốt các kỹ năng đã
được học như: Không phá cây xanh trong sân trường và nơi công cộng; sử dụng
điện năng an toàn, tuyên truyền sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, học sinh không
hút thuốc lá… Đặc biệt các em đã chủ động hơn trong bày tỏ quan điểm, tự tin
thể hiện khả năng của bản thân…
16
Tuy nhiên, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong trường PT Dân tộc nội
trú THPT số 2 qua hoạt động trải nghiêm sáng tạo còn những mặt hạn chế sau:
- Về phía giáo viên: Đa phần giáo viên khơng có chun mơn nên nhiều nội
dung giáo dục kỹ năng sống không thực hiện được do thiếu chuyên môn, phương
pháp.
- Về phía cha mẹ học sinh: một bộ phận cha mẹ học sinh chưa chú trọng đến
công tác giáo dục kỹ năng sống cho con em mình.
- Về phía học sinh: một số học sinh cịn chưa tích cực tham gia các hoạt động
giáo dục kỹ năng sống của giáo viên và nhà trường.
Kết quả giáo dục kỹ năng sống cho học sinh theo đánh giá chung chưa cao.
Kỹ năng sống của nhiều học sinh chưa tốt, nhất là các hiểu biết về thực tế. Sau
đây là đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh năm học 2020 - 2021.
Bảng 2.4. Đánh giá về kết quả giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
Kết quả giáo dục Kỹ năng sống cho học sinh
Đối
tượng
đánh giá
Cán bộ
quản lý
và Giáo
viên
Tốt
Khá
Trung bình
Yếu, kém
Số
lượng
%
Số
lượng
%
Số
lượng
%
Số
lượng
%
9
15,00%
47
78,33%
4
6,67%
0
0,00%
29
4,69%
391
63,27%
198
32,04%
0
0,00%
(60)
Học sinh
(520)
Theo đánh giá của đa số cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh thì kết quả
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh chủ yếu ở mức khá. Tuy nhiên, xu hướng cán
bộ quản lý và giáo viên đánh giá cao hơn so với đánh giá của học sinh. Cụ thể, ở
mức tốt và mức khá, cán bộ quản lý và giáo viên có tỉ lệ cao hơn học sinh. Cịn ở
mức trung bình thì học sinh cao hơn cán bộ quản lý và giáo viên rất nhiều (32,04%
so với 6,67%).
Theo quan sát và phỏng vấn trực tiếp, chúng tôi đánh giá, kết quả giáo dục
kỹ năng sống cho học sinh của nhà trường chủ yếu ở mức khá và trung bình.
17
2.1.6. Thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh qua hoạt động
trải nghiệm ở trường
*. Quản lý xây dựng kế hoạch thực hiện giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh qua hoạt động trải nghiệm
Ngay từ năm học 2020-2021 và những năm tiếp theo, nhà trường đều đã xác
định ngay từ đầu với 5 mục tiêu giáo dục đề ra: “Tiếp tục hoàn thiện nhà trường
phổ thông tiên tiến, hiện đại, mang đậm bản sắc dân tộc, hội nhập khu vực và thế
giới”. Trên cơ sở đó, Ban giám hiệu nhà trường đã xây dựng kế hoạch chung cho
cả năm học, trong đó dự kiến các chủ đề, phân phối quỹ thời gian cho từng chủ
đề, từng khối lớp (lứa tuổi) và phổ biến hướng dẫn tổ chức thực hiện cho giáo
viên trong trường thực hiện qua cuộc họp đầu năm qua các văn bản chỉ đạo của
nhà trường.
* Chỉ đạo, hướng dẫn triển khai kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh qua hoạt động trải nghiệm;
Năm học 2020-2021 Sở Giáo Dục và Đào Tạo Nghệ An về việc triển khai tổ
chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo tập trung vào giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh cấp THPT trên địa bàn toàn tỉnh thực hiện dạy kỹ năng sống tại các cơ sở
giáo dục.
Tại trường PT Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An, Ban giám hiệu nhà
trường thực hiện đúng theo hướng dẫn của Sở Giáo dục & Đào tạo, xây dựng kế
hoạch chung cho cả năm học và phổ biến hướng dẫn tổ chức thực hiện cho giáo
viên trong trường phù hợp với đặc điểm tình hình của nhà trường. Dựa vào kế
hoạch năm học, giáo viên xây dựng kế hoạch cụ thể hàng tháng, hàng tuần cho
lớp mình dạy, bao gồm các chủ đề cho tháng, mục tiêu cần đạt được trên học sinh,
lựa chọn các hoạt động, sắp xếp lịch tuần, chuẩn bị đồ dùng dạy học và tiến hành
tổ chức các hoạt động giáo dục theo kế hoạch dự định. Trên cơ sở kế hoạch đề ra,
Ban Giám hiệu chỉ đạo giáo viên thực hiện nghiêm túc.
Đặc biệt, nhà trường đã xây dựng lịch sinh hoạt dưới cờ theo từng chủ điểm
phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ giáo dục cho học sinh các lớp vào thứ hai đầu tuần.
Đây là điều kiện thuận lợi, là cơ hội để học sinh các lớp thể hiện khả năng trên
sân khấu trước đông đảo thầy cô và bạn bè. Từ đó được rèn nhiều kỹ năng cần
thiết, quý báu qua hoạt động trải nghiệm.
* Quản lý bồi dưỡng nâng cao trình độ của đội ngũ thực hiện hoạt động
giáo dục kỹ năng sống:
Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên trường PT dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ
An là những người nhiệt tình, sáng tạo, có năng lực về chuyên môn, nghiệp vụ.
Nhà trường thường xuyên chú ý bồi dưỡng chuyên môn cũng như tư tưởng chính
trị, tạo điều kiện cho cán bộ, giáo viên được đi học để nâng cao trình độ chun
mơn, nghiệp vụ. Nhiều giáo viên chủ động tự nguyện theo học các hệ đào tạo tại
chức, vừa học vừa làm, liên thông để tự nâng cao trình độ chuyện mơn nghiệp vụ.
18
Bảng 2.5: Trình độ chun mơn của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo
viên trường PT Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An
Năm
Tổng
số
Trình độ chun mơn
Quản Giáo Hành
Đảng
Nữ
lý
viên chính
viên Trên Đại Cao Trung
ĐH học đẳng học
20192020
66
4
55
8
57
30
30
50
15
3
20202021
73
3
63
7
57
38
35
51
15
4
Năm 2020 nhà trường có nhiều đồng chí cịn tích cực tham gia các lớp tập
huấn, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ của Sở Giáo dục - Đào tạo Nghệ An.Vì
vậy, chất lượng đội ngũ trong những năm qua đang dần được nâng lên. Tỉ lệ cán
bộ quản lý, giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn chiếm 82%, tăng hơn nhiều so với
trước. Trình độ tay nghề và ý thức trách nhiệm của cán bộ, giáo viên cũng chuyển
biến tích cực. Tuy vậy, vẫn cịn một số hạn chế như: cơng tác đào tạo, bồi dưỡng
cịn mang tính chắp vá, thiếu hệ thống và đồng bộ; năng lực quản lý, năng lực
chuyên môn của cán bộ quản lý và giáo viên trong trường chưa đồng đều, một số
chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của giáo dục THPT hiện nay.
2.1.7. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá quá trình giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh qua hoạt động trải nghiệm:
Thực trạng quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động giáo dục kỹ
năng sống ở trường PT Dân tộc nội trú THPT số 2 Nghệ An cịn hạn chế, khơng
được tiến hành thường xun, liên tục, thiếu tiêu chí kiểm tra đánh giá rõ ràng. Ý
kiến của nhiều giáo viên và cả cán bộ quản lý cho thấy: hầu hết các hoạt động
kiểm tra đánh giá kỹ năng sống của học sinh vẫn áp dụng theo hình thức cũ: kiểm
tra kiến thức trên giấy. Các hoạt động trải nghiệm được tổ chức nhưng khơng có
tiêu chí đánh giá rõ ràng về mức độ đạt được của học sinh khi rèn kỹ năng sống.
Đây cũng là một khó khăn khiến cho việc quản lý kiểm tra đánh giá kết quả giáo
dục kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo thiếu hiệu quả.
Kết quả phỏng vấn sâu cho thấy cán bộ quản lý nhà trường đều mạnh dạn
cho rằng: Chưa có tiêu chí cụ thể đối với quản lý việc kiểm tra đánh giá kết qủa
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo nên nhà
trường còn chưa thực sự áp dụng đồng nhất.
2.2. Giải pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh dân tộc nội trú qua hoạt
động trải nghiệm sáng tạo:
Phạm vi các chủ đề/nội dung hoạt động, kết quả đầu ra của trải nghiệm sáng
tạo là năng lực thực tiễn, phẩm chất và năng lực sáng tạo đa dạng, khác nhau của
các em học sinh. Vì vậy, giáo viên khơng làm thay, khơng tổ chức, không phân
19
công học sinh một cách trực tiếp mà chỉ hướng dẫn, hỗ trợ, giám sát cho tập thể
hoặc cá nhân học sinh tham gia trực tiếp; hoặc giáo viên đứng ở vai trò tổ chức
hoạt động, giúp học sinh chủ động, tích cực trong càng nhiều hoạt động càng tốt.
Giáo viên phải là người quan sát, nhận xét, góp ý để đánh giá và phải ngay trong
quá trình hoạt động thực tiễn, dựa trên các biểu hiện cụ thể về phương thức chứ
không chỉ dựa vào kết quả hoạt động cuối cùng của học sinh. Ngoài việc giáo dục
kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo được thiết kế thành hoạt động
riêng, trong từng môn học cũng cần coi trọng việc tổ chức, hướng dẫn các hoạt
động trải nghiệm sáng tạo phù hợp với đặc trưng nội dung môn học và điều kiện
dạy học; cần phải lưu ý đến các điều kiện để thực hiện chương trình hoạt động
trải nghiệm sáng tạo Khi giáo dục kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm sáng
tạo cần lưu ý thu hút sự tham gia, phối hợp, liên kết nhiều lực lượng giáo dục
trong và ngoài nhà trường như: giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ mơn, cán bộ
Đồn, Ban giám hiệu nhà trường, cha mẹ học sinh, chính quyền địa
phương...Trước hết để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh dân tộc nội trú qua
hoạt động trải nghiệm sáng tạo hiệu quả thì cán bộ, giáo viên và nhân viên trước
hết phải:
* Xây dựng các kĩ năng nền cho học sinh: Khi tham gia hoạt động trải
nghiệm sáng tạo đòi hỏi học sinh phải huy động kiến thức, kĩ năng, các phẩm chất
năng lực tổng hợp để giải quyết nhiệm vụ thực tiễn. Có nhiệm vụ của cá nhân, có
nhiệm vụ địi hỏi phải có sự hợp sức của cả nhóm. Các em phải bàn bạc, trao đổi,
thống nhất, ra quyết định. Do vậy điều quan trọng với mỗi giáo viên là phải hướng
dẫn các em các kĩ năng như: kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng lắng nghe và phản
hồi tích cực, kĩ năng ghi chép, thu thập xử lí thơng tin, kĩ năng ra quyết định. Đồng
thời xây dựng niềm tin đối với học sinh. Giáo viên chỉ có thể tin tưởng các em thì
mới có thể giao việc cho các em. Ngược lại, học sinh chỉ có tin u giáo viên, tin
u bạn của mình mới có thể tự tin chia sẻ với chính giáo viên và bạn bè trong
lớp những suy nghĩ của mình.
* Hướng dẫn cho học sinh tìm hiểu về hoạt động trải nghiệm sáng tạo:
Ngay từ đầu năm học, ngoài việc hướng dẫn học sinh xây dựng nội quy của lớp,
của trường, các kỹ năng cơ bản: tổ chức, làm việc nhóm, ghi chép… Giáo viên
cần giới thiệu, hướng dẫn cho học sinh hiểu về mục đích, các hình thức, cách tổ
chức hoạt động trải nghiệm.Thơng qua đó, học sinh biết lựa chọn hình thức tổ
chức phù hợp với nội dung; nắm được các bước cơ bản cần thực hiện, trách nhiệm
của từng cá nhân khi tham gia hoạt động trải nghiệm. Giáo viên nên hướng cho
học sinh lựa chọn nội dung thực hiện trong cả năm học dựa trên chủ điểm từng
tháng, điều kiện, khả năng của bản thân, của lớp, của nhà trường, của địa phương
có thể tổ chức được. Việc này sẽ tạo tâm thế sẵn sàng thực hiện cho học sinh.
* Tổ chức phong phú các hình thức, phươn pháp dạy học trên lớp: Hoạt
động trải nghiệm sáng tạo có nội dung rất đa dạng, mang tính tổng hợp kiến thức,
kĩ năng của nhiều môn học, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục. Vì thế khi dạy học
20
trên lớp, giáo viên cần tổ chức bằng nhiều hình thức, phương pháp dạy học khác
nhau: cá nhân, nhóm, trị chơi, đố vui, ứng dụng công nghệ thông tin, các kĩ thuật
dạy học tích cực. Đặc biệt là phương pháp Bàn tay nặn bột. Dạy học theo phương
pháp Bàn tay nặn bột chính là tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo ngay trong
từng môn học.
*Tạo cơ hội cho tất cả học sinh tham gia và thực hành vào cả quá trình
của hoạt động trải nghiệm sáng tạo: Hoạt động trải nghiệm về cơ bản mang tính
chất của hoạt động tập thể trên tinh thần tự chủ nhằm phát triển khả năng sáng tạo
và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. Qua hoạt động trải nghiệm sáng
tạo hình thành những năng lực, kỹ năng sống, phẩm chất tốt đẹp của học sinh.
Chính vì thế, để tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo mỗi giáo viên phải giúp
đỡ, hỗ trợ các em thực hiện đầy đủ các bước cơ bản sau: Bước 1. Xây dựng ý
tưởng; Bước 2. Xây dựng kế hoạch; Bước 3. Công tác chuẩn bị thực hiện; Bước
4. Tổ chức thực hiện; Bước 5. Đánh giá kết quả thực hiện.
Việc các em được tham gia, thực hành đầy đủ vào từng bước sẽ giúp hình
thành và rèn luyện các phẩm chất năng lực cần thiết: năng lực tổ chức, năng lực
giao tiếp, tự giải quyết vấn đề. Do đó giáo viên khơng nên coi nhẹ một bước
nào. Nội dung đánh giá phải được tổng hợp lại từ việc xây dựng ý tưởng đến tất
cả các bước tổ chức thực hiện; kết quả công việc và ý nghĩa của nó; những bài
học kinh nghiệm về mọi mặt; những sáng kiến mới nào có thể áp dụng trên lớp
học hoặc hoạt động ngoài lớp học tiếp theo. Thơng qua đây, giúp học sinh sẽ có
khả năng tư duy sâu hơn; việc giao tiếp được mạnh dạn, tự tin; ý thức trách nhiệm
của các em được bộc lộ. Ngồi ra cịn thơng qua các tiết học trên lớp với chương
trình giáo dục trong nhà trường tùy theo từng môn, từng bài mà tổ chức cho các
em hoạt động ngay tại trong lớp, ngay trong tiết học giải quyết tình huống giúp
các em tự nêu lên kĩ năng để xử lý các kiến thức trên lớp. Thông qua đó mà liên
hệ các tình huống tương tự mà các em đã gặp ở cuộc sống hằng ngày. Qua việc
lồng ghép giáo dục kĩ năng sống trong các tiết dạy, ý thức học tập của các em có
chuyển biến rõ rệt. Kĩ năng ghi chép, đọc, phân tích, giải quyết kiến thức một cách
chủ động, sáng tạo đã được phát triển.
* Làm tốt công tác tham mưu, đề xuất, phối hợp: Các hình thức hoạt động
rất phong phú: hoạt động câu lạc bộ, tổ chức trò chơi, diễn đàn, sân khấu tương
tác, tham quan dã ngoại, các hội thi, hoạt động giao lưu, hoạt động nhân đạo, hoạt
động tình nguyện, hoạt động cộng đồng, sinh hoạt tập thể, lao động cơng ích, sân
khấu hóa, thể dục thể thao, tổ chức các ngày hội. Để giúp các em tổ chức tốt hoạt
động trải nghiệm sáng tạo thì sự tham gia của cộng đồng đặc biệt là cha mẹ học
sinh là vô cùng quan trọng. Nhà trường cũng như mỗi giáo viên cần chủ động đề
xuất, phối hợp với cấp ủy, chính quyền, các ban ngành đoàn thể địa phương; các
cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp ở địa phương, các nhà hoạt động xã hội, những
nghệ nhân, những người lao động cùng tham gia. Các cơ sở như khu di tích lịch
sử, khu văn hóa, cơ quan, cơng trường, nhà vườn, khu chăn nuôi, đồng ruộng hoặc
21
