Địa vật lý địa tầng

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.94 MB, 5 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Địa vật lý địa tầng

T ố n g D u y T h a n h . K h o a Đ ị a c h ấ t ,

T r ư ờ n g Đ ạ i h ọ c K h o a h ọ c T ự n h i ê n ( Đ H Ọ G H N ) .

G iớ i th iệ u

Bên cạnh ba hình loại p h ân v ị phô biến là thạch
địa tầng, sinh địa tần g và thời địa tầng, cịn có
những h ình loại phân vị đ ịa tầng đư ợc xác lập trên
ca sờ thuộc tính khác n hau của đá v ề địa vật lý, v ể
địa hóa. N h ù n g đá của cù n g m ột lớp có thành phần
giố n g nhau n ên thu ộc tính địa vật lý của ch ú n g cũng
tương tự nhau, nhu tín h d ẫn đ iện , từ tính, tính phàn

xạ

són g địa chân, v .v ... V iệc sử d ụ n g n h ừ n g thuộc
tính lý hóa của đá đ ế p h ân chia và đối sánh địa tầng
vẫn là dựa trên nển tàng các n g u y ê n lý cơ bán của

địa tầng học.

Đ áng chú ý nhât tron g p h ư ơ n g pháp n gh iên cứu
địa tầng trên cơ sở th u ộ c tính địa vật lý của đá là
phư ơn g pháp carota, p h ư ơ n g p h áp cô từ và p h ư ơ n g
pháp địa chấn. P h ư ơ n g p h á p p hân chia và đối sánh
địa tầng dựa trên d ừ liệu n g h iê n cứu v ể thuộc tính
địa vật lý của đá n gày n ay đ ư ợ c ứ n g d ụ n g rộng rãi,
nhất là trong n g h iê n cứ u địa tầng các thê địa chất ờ
d ư ớ i sâu, đặc b iệt là tron g đ iể u tra, thăm d ò dầu khí.

C a ro ta v à đ ố i s á n h đ ịa tầ n g

P hương p háp carota (carottage) ngày nay đư ợc

sử dụng khá rộng rãi do cơng tác khoan thăm dị dầu

khí đang triến khai m ạn h m ẽ. Carota là việc n gh iên
cửu, so sánh m ặt cắt địa chât của các lỗ khoan bằng
cách đ o tính chât vật lý củ a đá, d o đ ó có p h ư ơ n g
pháp carota đ iện , carota từ và carota gam m a, v.v...
Phô biến hơn cả trong c ô n g tác so sánh địa tẩng là
carota điện, trong p h ư ơ n g p h á p n ày nhà địa chât đ o
và ghi lại biếu đ ồ carota cùa lỗ khoan, trên đ ó thê
h iện m ức đ ộ đ iện trở của đá trong lỗ khoan [H .l].
Các đinh nhọn ứ n g v ớ i đá có đ iệ n trở cao, còn các
phẩn lõm (yên) ứ n g v ớ i đá có đ iệ n trở thấp. Ví dụ
các đá chặt xít n h ư đ á v ô i, cát kết d ạng q uartzit có
đ iện trờ tới 1 . 0 0 0 Ô m , tron g khi đ ó đá sét chỉ 1 0 - 3 0
Om . T hư ờng trong m ỗ i khu v ự c n gư ời ta cần có lổ
khoan chuẩn áp d ụ n g tồ h ợ p v ớ i p hư ơn g p háp đ ể
năm đ ư ợ c sự tư ơ n g ứ n g g iữ a thàn h phẩn thạch học
của các lớp đá trong lỗ k h oan v ớ i b iếu đồ carota. Sau
đó, có thê so sánh b iếu đ ổ carota đ iện ờ các lỗ khoan
khác với biểu đ ồ củ a lỗ k h oan chuẩn đ ế phân chia
địa tầng của v ù n g m à k h ô n g cần chờ kết quả phân
tích trực tiếp các đá lõi k h oan [H .l].

T ừ đ ịa tầ n g

Từ trường của Trái Đ ắt

C ũng n hư nhiêu hành tinh khác, xung quanh Trái
Đất có từ trường và có th ế d ễ d àn g phát hiện từ trường

Hình 1. Sơ đồ đối sánh mặt cắt bằng phương pháp carota.

Các tập 1, 2, 3, 4 có thành phần đá và bề dày khác nhau,
a) Cột địa tầng theo lỗ khoan số 1. b) Biểu đồ carota theo lỗ
khoan số 1 và c) theo lỗ khoan số 2.

qua tác d ụ n g của nó lên kim nam châm . Trái Đ ất
đ ư ợ c coi n h ư m ột thanh nam châm k hổn g 16, kim
nam châm luôn lu ôn h ư ớ n g v ể hai cực của Trái Đất.
Đ iểm cực bắc của từ trường g ọi là địa từ cực bắc và
cực nam của từ trường là địa từ cực nam. Hai cực
của địa từ trường (từ cực) gần với đ iếm cực bắc và

cực nam (cực địa lý) của Trái Dất nhưng không

trùng với cực địa lý. Cực từ bắc có toạ đ ộ 70°B v ĩ đ ộ
bắc và 96°T kinh đ ộ tây, trên lãnh thô C anada, cách
cực Bắc địa lý 800km . C ực từ nam có toạ đ ộ 73°N v ĩ
đ ộ nam và 156°Đ kinh đ ộ đ ông, ở v ù n g N am cực,
cách cực nam địa lý l.OOOkm. Trục từ trường tạo với
trục Trái Đâ't m ột gó c 11,3° [H.2]. Các từ cực thường
có vị trí k h ơn g ổn đ ịnh và có th ể thay đ ối theo chu
kỳ. D o đ ó bản đ ổ địa từ cũng phải thư ờn g xuyên
đ iểu chinh (5 năm m ột lẩn). V iệc thu nhập các thôn g
tin từ v ệ tinh đã phát h iện các vàn h đai bức xạ bao
quanh Trái Đâ't ở m ôi trường khí q u yển trên cao từ
500 - 600km đ ến 60.000 - 80.000km; đ ó là từ quyến
(từ tầng đ iện ly trờ lên).

Từ trường của Trái Đ ất là m ột trường lư ỡn g cực,
vớ i m ột cực gần cực bắc địa lý và cực kia gần cực
nam địa lý. T rường lư ờn g cực này gần tựa như m ột

thanh nam châm với cực nam h ư ớ n g v ề bắc địa từ
cực và ngư ợc lại, cực bắc h ư ớ n g v ề nam địa từ. Đ iểu
này m ới n gh e có vẻ n h ư lạ lâm, n h ư n g trong thực t ế
m ột đẩu của kim nam châm đ ư ợc g ọi là đẩu bắc chi
v ì nó bị hút vê' h ư ớng bắc của Trái Đất. Đ iểu này
phù hợp với q uy luật là cực bắc của m ột thanh nam
châm hút cực nam của thanh nam châm khác, đ ổn g
thời bị hút v ể cực nam của địa từ.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Hình 3. Hiện tượng đảo từ.

a) Đảo từ ghi lại trong dẫy dung nham được biểu diễn băng m ũi tên màu đỏ thuận từ được biểu hiện bằng m úi tên

m àu đen. Dung nham chứa dấu ấn các sự kiện từ cực có thể xác định tuổi phóng xạ đẻ có thể tái dựng thang thời từ.

b ) Sự đảo từ của 4,5 tr. năm gần đây được xác định từ dung nham trên lục địa. Những dải màu đen chỉ từ thuận,
những dải màu trắng thể hiện đảo từ (VVicander R. & Monroe J. s., 1993).

Trái Đâ't [H.2]. D o có sự sai khác giữ a địa cực địa lý
và địa từ cực nên p h ư ơ n g của kim nam châm không
trùng với kinh tuyến mà tạo thành m ột góc, gọi là độ
từ thiên. Đ ư ờ n g nối liền các đ iểm có cù n g đ ộ từ
thiên gọi là đ ư ờ n g đ ăn g thiên. Kim nam châm cù n g
thư ờn g k hôn g nằm n g a n g m à tạo với đ ư ờ n g nằm
n gan g m ột góc gọi là đ ộ tủ' khuynh. Đ ư ờ n g nối liền
các đ iểm có đ ộ từ k h u yn h bằng nhau gọi là đ ư ờ n g
đ ẳng khuynh. Đ ư ờ n g n ối các đ iểm có đ ộ từ k huynh
bằng 0 là đ ư ờ n g xích tuyến.

Hình 2. Địa từ trường, địa từ cực và cực địa lý.

Đường thẳng nối hai cực từ tạo thành một góc 11,3° so với
trục quay cùa Trái Đất. B: Bắc của trường lưỡng cực; N:
Nam cùa trường lưởng cực; Bđl: Cực bắc địa lý; Nđl: Cực
nam địa lý; Bđt: Cực bắc địa từ; Nđt: Cực nam địa từ. Hỉnh
thoi tượng trưng cho kim nam châm với đầu màu nâu đỏ là
hướng bắc, màu trắng là hướng nam.

Cường độ từ trường

C ư ờng đ ộ từ trường tỷ lệ với lực mà nó tác đ ộ n g
lên nam châm . C ư ờng đ ộ từ trường tăng dẩn từ xích
đ ạo v ề phía cực, n h ỏ nhât là ở xích đạo và lớn nhất là
ở từ cực. Sự ch ênh lệch giữ a từ trường đ o đ ư ợ c với
trị SỐ trung bình của từ trường nơi đó gọi là d ị

thường từ. Dị thường từ thường liên quan tới các m ỏ
sắt lớn nằm bên dưới, đ iểu này đã g iú p n gư ời ta
phát hiện n hiểu m ỏ quặng sắt, chính m ỏ sắt Thạch
Khê của ch ú ng ta đẩu tiên đã đ ư ợ c phát h iện do kết
quả n gh iên cứu địa từ.

Từ dư và điểm Curie

D o tác d ụ n g của địa từ, vật chất trên Trái Đât đ ểu
có th ể bị từ hóa, cả v ề cư ờ ng đ ộ và tọa đ ộ từ, tức từ
tính của vật bị từ hóa. Từ tính của vật khi bị từ hóa
đ ư ợc g iữ lại lâu dài, m ặc ch o có n h ữ n g b iến c ố xảy
ra trong lịch sử địa chât n h ư vị trí địa lý bị thay đổi,
bị dịch ch u yển chằng hạn. Từ tính của vật bị từ hóa

khơng bị thay đối n h ư vậy g ọi là từ dư. Từ d ư chỉ có
th ế bị phá h ủy khi nhiệt đ ộ của m ôi trường tăng cao
đ ến đ iểm tới hạn tủ y từng loại vật chất, đ iếm nhiệt
đ ộ phá h ủ y từ tính gọi là đ iểm Curie. Ớ m ỗi loại vật
chất có nhiệt đ ộ của đ iểm C urie riêng, v í dụ hem atit
[aFe2Ơ3] và m agnetit [FeO.Fe2C>3] là hai k hoán g vật
quan trọng nhất m ang tử tính có đ iểm Curie khoảng

tr ê n

600°c

(hem atit c ó nhiệt đ ộ C urie b ằ n g 6 8 5 ° c ,

m agnetit - 573°C), còn đ iểm C urie của sắt là 770°.
M agm a trong lòng Trái Đ ât có n h iệt đ ộ đ ến trên
1.000°c, cao hơn n hiều so với đ iểm C urie n ên khơng
th ế bị từ hóa, n hư n g trong quá trình kết tinh đến khi
nguội đ ến đ iểm Curie thì k hốn g vật trong m agm a
sẽ m ang từ tính và đ ịnh v ị v ề tọa đ ộ từ. N h ư vậy
d u n g nham cổ sẽ ch o ta d ữ liệu đ ư ợ c ghi lại v ề tọa
đ ộ từ và cư ờ ng đ ộ của từ trường Trái Đ ất vào thời
đ iếm m à d u n g nham bị n guội đ ến đ iểm C urie và tợa
đ ộ đ ó đ ư ợ c bảo tổn trừ khi bị n u n g n ón g lên đ ến
đ iểm Curie.

Đảo từ cực trong lịch sử Trái Đất

G iữa th ế kỷ 20 các nhà địa chất đã b iết h iện
tư ợ n g xen kẽ các đ ó i từ b ìn h th ư ờ n g hay thuận từ
và các đ ớ i đ ảo từ trong các d ã y đ ịa tầng của các đá
p h u n trào và trầm tích [H.3]. C oi từ trư ờn g h iện tại
của Trái Đ ất là b ình th ư ờ n g (th uận từ), tức là các từ
cực bắc nam gần trù ng vớ i các địa cực địa lý bắc và

Tuồi Ị
(Triệu nàm) 0-5

1.0

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

nam h iện nay. N h ư n g trong n h iểu thời kỳ trong
quá k h ứ địa chât từ cực bắc và nam của Trái Đ ất
đ ư ợ c ghi lại trong đá lại bị đ ả o n gư ợc, tức là cực
bắc trơ thành cực nam và n g ư ợ c lại. D ân liệu v ề sự
thay đ ổi cực từ (đ ảo cực từ) th eo n gh iên cứu đá
basalt ở hai bên của số n g n ú i đại d ư ơ n g là cơ sở
ch o v iệ c xác lập từ địa tầng ch o khoản g thời gian
160 triệu năm gần đây.

H iện tượng đ áo từ đâu tiên đ ư ợ c phát hiện nhờ
xác đ ịnh sự định h ư ớ n g của từ d ư trong d u n g nham
trên lục địa [H.3]. Sự đảo từ cũ n g đ ư ợc phát hiện
trong đá basalt b iến và trong đá trầm tích biển sâu.
H iện tư ợng đảo từ cực gần đây nhất được ghi lại
trong đá có tuổi cách đ ây 20.000 năm . Gọi gian cách
địa từ cực là thời gian của h iện tượng từ trường
thuận (hoặc đảo từ). Có hai loại gian cách từ cực với
thời gian khác nhau, đó là thời t ừ (106 - 107 năm), thời
từ có th ể gồ m n h iều phân thời từ (105 - 106 năm),
trong đ ó có th ể là ưu trội của đảo từ hoặc từ thuận,
hoặc hỗn h ợp đ ảo từ và từ thuận. Kết quả n gh iên
cứu các đá phu n trào và đá trầm tích biển sâu đã cho
ta thành lập thang thòi địa từ trình bày trên hình 4.
Gian cách từ cực khá ngắn (khoảng 50 n ghìn năm)

k hôn g th ể xác đ ịnh bằng p h ư ơ n g pháp đ ổng v ị đối
vớ i các đá phun trào n h ư n g có th ể xác đ ịnh đ ư ợc
trong các đá trầm tích b iển sâu v ì ch ú ng đã ghi lại
đ ư ợ c m ột cách gần liên tục lịch sử địa từ của 200
triệu năm qua [H.4].

N h ữ n g dải dị th ư ờ n g từ (sự ch ên h lệch của cư ờ n g
đ ộ từ trư ờ n g s o v ớ i g iá trị tru n g b ình của từ
trư ờn g Trái Đ ất) đ ư ợ c p hát h iện tron g các đá nằm
d ọ c và đ ố i xứ n g th e o các số n g n ú i giữ a đại d ư ơ n g
[H .5]. K h u yn h h ư ớ n g củ a dị th ư ờ n g từ đ ại d ư ơ n g
lại x ứ n g h ợ p v ớ i xu h ư ớ n g đ ả o từ đã b iết tron g
d u n g n h a m lụ c địa [H .3]. Khi x u y ê n lên và bị
n g u ộ i d ọ c theo đ in h số n g n ú i n gầm thì n ó cũ n g
g h i lại từ trư ờ n g v à o thời đ iếm đ ư ợ c thành tạo, k ể
cả các h iện tư ợ n g d ị th ư ờ n g và đ ả o từ. M ột v ỏ m ới
đ ư ợ c th àn h tạo tại đ ỉn h còn v ỏ thàn h tạo trư ớc lại
bị đ ẩ y c h u y ể n xa th eo ch iều n g a n g từ số n g n ú i
n gẩm . N h ữ n g dải từ n ày, th ể h iện thời gian của từ
cự c thu ận h oặc đ ả o từ so n g so n g và đ ố i x ứ n g d ọc
th eo số n g n ú i ngẩm .

H iện nay n gu yên nhân của h iện tư ợng đ ảo từ
vân chưa rõ, n h ư n g cứ liệu v ề ch ú n g trong lịch sử
địa châ't đã đư ợc m inh chứng. Đ iểu quan trọng là
hiện tư ợng đảo từ và thuận từ đ ư ợ c ghi lại trong đá
đã d iễn ra đ ổn g thời dù đá đ ó đư ợc thành tạo ở
n h ữ n g v ị trí địa lý khác nhau. Đ iều quan trọng là
h iện tư ợng đảo từ và thuận tử đã d iễn ra n h iều lần
trong lịch sử địa chất, n h ư n g m ỗi lần xảy ra đ ểu

đ ồ n g thời trên b ể m ặt Trái Đất. Đ iều này đã giú p
nhà địa chât ứ ng d ụ n g đ ể đ ối sánh các tầng, sự xen
kẽ của các đ ớ i từ cực thuận và các đới đảo từ cực đã
đ ư ợ c sử d ụ n g tốt cho việc đ ối sánh địa tầng nhât là
trong các trầm tích K ainozoi.

Mesozoi Kainozoi

Tuổi
Tr.nảm

Các dỡi
từ Cực Kỳ Thế

Ranh
giởi

70-Muộn
9 0

-97.5
100:

110-i CR

E
T
A

120- Sớm
130-;

140-144

150-Muộn

■

163

170-
180-J
U
R
A
Giữa
187
190h

2 0 0 - Sớm

205
210“ *

2 2 0 - <0
< Muộn
2 3 0 - ŨHH

Giữa
2 4 0

-Sớm 245

Tuổi
Tr.nảm

Các đới

lừ cực Kỷ Thế Ranh giới
Đệ TứPleistHol. 0.01

1.6

5 - 5.3

1 0
-z
III
0
o
--- c
a>

15 ■ ÕÕ

5

---

20-=

23.7

2 5 -

---3 0 - o>

Ồ
36.6

4 0
-=

s

45 - uu

E
o
c
e
n
_ l
<

50 - CL

55-57.8

60- 8

Cữ

6 6 4 „

Hol. = Holocen Pleis. = Pleistocen Plỉ. = Pliocen

Hình 4. Các đới từ cực Mesozoi và Kainozoi. Màu đen thề

hiện đới từ cực thuận, màu trẳng thẻ hiện đới đảo cực từ
(Condie K. & Sloan R., 1998).

Hình 5. Đối xứng địa từ ở hai phía của dải núi ngầm đại

dương. Dị thường từ thành tạo lúc magma basalt xuyên vào
sống núi đại dương; khi magma nguội đến điểm Curie, nó ghi
lại từ cực Trái Đất thời đó. Những xuyên trào sau đó sẽ xẻ vỏ
được tạo trước thảnh hai nửa để chuyển dịch ngang từ sống
núi đại dương. Những xuyên trào lặp lại sẽ sinh ra những
loạt dị thường từ phản ánh các thời kỳ từ cực binh thường và
đảo từ cực. (VVicander R. & Monroe J. s., 1993).

Phân vị từ địa tầng

Phân vị từ địa tầng được xác lập trên cơ sở từ
tính của đá, đ ó là tập h ợp các đá nằm trong trình tự
n g u y ê n thuỷ, hợp nhất với nhau bởi các đặc đ iểm từ

tính của chúng, giú p phân biệt ch ú ng với các tập
h ợp giáp kể. Ranh giớ i của phân vị từ địa tầng đư ợc
đ ánh dấu d o sự thay đổi đột n gột các đặc đ iểm này.

sổng nãđ*<*#ong T u 6

m

ạtoionọta&iong OmưCnqki

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

-Phân vị cơ bản của loại hình từ địa tầng là đới từ cực
địa tâng, gồm tập hợp các đá có cùng một đặc điểm
từ tính - từ cực thuận và từ cực đảo. H iện tượng đảo
cực từ d iên ra đ ổ n g thời trên toàn bộ Trái Đất, d o đ ó
các phân v ị từ cực địa tầng có ý nghĩa tốt trong đối
sánh địa tầng m ang tính tồn cầu.

H iện tượng đảo từ cực đầu tiên đ ư ợc quan sát rõ
n ét trong các m ặt cắt của trầm tích K ainozoi, nhât là
ở n h ừ n g m ặt cắt của loạt trầm tích tách giãn đại
d ư ơ n g. Trong đ ó thấy rõ sự xen kẽ đ ểu đặn n h ừ n g
đới từ cực thuận và n h ừ n g đới đ ảo từ cực. Các đới
n ày đ ối xứ n g nhau trong các loạt trầm tích ở hai phía
của số n g núi đại d ư ơ n g (rift của ranh giớ i m ảng
phân kỳ) ch ứ n g tỏ n h ũ n g đới này đư ợc hình thành
đ ồ n g thời.

Đ ới từ cực địa tầng có th ể phân thành các phân đới
và cũ n g có thê h ợp nhau thành các liên đới [H.6;
Bảng 1]. Đ ới từ cực địa tầng có thê gồm ỉ) Tập hợp

đá có tính chât từ cực giố n g nhau. 2) Tổ h ợp các tập
đá có từ cực thuận và từ cực đảo. 3) Tô hợp các đá,
trong đ ó có sự ưu trội của từ cực thuận hoặc ưu trội
của từ cực đảo.

người có đ ó n g gó p lớn cho Đ ịa từ học, n h ừ n g tên
này đ ư ợ c trân trọng gìn giừ, v í d ụ Đ ớ i từ cực
Brunhes, Đ ới từ cực M atuyam a, Đới tù cự c G auss,
V.V...[H.6]. 2) H ầu hết các phân vị từ cực địa tầng
đ ư ợc xác lập ở đáy đại d ư ơ n g k hôn g đ ư ợ c đặt tên
mà ngay từ khi đ ư ợ c xác lập đã ký h iệu b ằng chừ sô
hoặc bằng con ch ừ theo di thư ờn g từ cô đ iên tuyến
tính tuần tự từ cổ đ ến trẻ.

Thời là đương lượng địa thời của đ ó i từ cực địa
tầng. Trong trường h ợp có phân đới h oặc liên đới 
-đ ư ơ n g lượng -địa thời tư ơng ứ n g của ch ú n g sê là
phân thời, liên thời [Bảng 1].

Bảng 1. Các phân vị từ địa tầng và địa thời tương ứng.

Phân vị từ cực Địa thời từ Thời địa tầng

Đới từ cực Thời Thời đới

Phân đới từ cực Thời (Phân thời) Thời đới

Liên đới từ cực Thời (Liên thời) Thời đới (Liên thời đới)

Đ ịa c h ấ n đ ịa tầ n g

Phương pháp địa chấn đ ón g vai trị quan trọng
trong nghiên cứu các thê địa tầng nằm sâu dưới lòn g
đất mà con người không th ể quan sát trực tiếp được.
Phương pháp nàv dựa trên cơ sớ phân tích sự truyến
són g với n hữ n g tốc đ ộ khác nhau tuỳ thuộc vào bản
chất đá của các lớp mà són g truyền qua; n hừ n g loại
són g này đ ư ợc tạo ra d o nhừng vụ nô hoặc chân đ ộ n g
cơ học trên m ặt đất. N h ừ n g són g đó khi đi qua các lớp
đá sẽ bị phản xạ hoặc khúc xạ và đ ư ợ c m áy thu đặt
trên b ể mặt chuyển sang xung đ ộng đ iện [H.7].

W sA A > V v K A A A A A A A A /\A A A A A A Ằ A A A A /V V A ^ A ^ s A A A K ^ A A ^ > A rv A ^ > ^ W V v v

1 5 1 Từ cực thu3n I I Từ cực đảo

Hình 6. Ví dụ về tên gọi các phân vị từ cực địa tầng cùa lịch

sử Trái Đất trong 3,5 triệu nảm gần đây.

Tên gọi của đới từ cực địa tầng, v ề n g u y ên tắc, tên
của đới từ cực gồ m các yếu tố sau đây - a) Câp bậc
đới (Đới, Phân đới, Liên đới); b) Đ ặc tính từ cực của
đới (thuận từ, đảo từ, h ỗn hợp); c) Tên riêng của đới,
gọi theo địa danh có m ặt cắt chuẩn (stratotyp). T uy
nhiên, trong thực t ế h iện nay phô b iến m ột s ố trường
hợp "ngoại lệ". 1) M ột s ố đới đư ợc đặt theo tên

Hình 7. Nguyên tắc đo sóng phản xạ địa chấn (Ch. Pomerol).
R1, R2, R3: tín hiệu chỉ sự có mặt của mặt phản xạ tương ừng

với gián đoạn thạch học. A: xe nguồn, B: xe thu và phân tích.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

biệt quan trọng trong nghiên cửu câu trúc sâu của vỏ
Trái Đâ't dưới biến đ ể phục vụ cho nhiểu m ục tiêu
khác nhau, nhâ't là việc tìm m ỏ dầu khí dưới biển.
Q ua tiến hành các vụ nô và thu són g ta lập đư ợc mặt
cắt địa chân, tù' đ ỏ nhà địa chât lập được mặt cắt địa
chấn địa tầng cua câu trúc sâu dưới biển [H.8].

H ìn h 8. Mặt cắt địa chấn của một vùng đáy biển và xử lý địa

tầng (đơn giản hoá từ Ch. Pomerol). 1: Trầm tích Eocen và
hiện tại; D: giản đoạn trước Eocen thượng; 2a: Trầm tích
Paleocen và Eocen hạ; 2b: Trầm tích Creta thượng; std - thời
gian giây kép.

Phân vị địa chấn địa tầng

Phân v ị địa chân địa tầng là tập hợp các lớp đá

được phân chia bằng các ranh giới địa chấn, gồm hai

k iểu chủ y ếu là m ứ c địa chân và các ranh giới địa
chân. M ức địa chấn là b ể m ặt ở bên trong m ột m ặt cắt
đ ịa chât có các tín hiệu địa chân ổn đ ịnh theo chiểu
n gan g, tư o n g ứ n g với m ột k iểu só n g xác định (phản
xạ, khúc xạ, trao đ ối). M ức địa chân tương ứ n g với
đ ặc đ iếm đã ch ọn của sự ghi các tín hiệu địa chân
(th ư ờ n g là đ iếm cự c trị chính hay là đ iểm khởi đẩu),
và phải liên h ệ n ó với m ột đ oạn ôn định nhằt theo
ch iểu n g a n g và rất d ê phân biệt v ể thạch học ờ bên
tron g m ột hệ tần g tạo són g, đ ó n g vai trò rât quan

trọng trong v iệ c tạo tín h iệu địa chấn. Ranh giới địa
chấn tư ơ n g ứ n g v ớ i ch ỗ nổi rõ. Đ ó là n h ữ n g giá trị
trung bình của tốc đ ộ truyền só n g đàn hổi thuộc các

loại khác nhau và m ôi tương quan giữa chúng, đặc
đ iếm đ ư ờ n g ghi địa chân ở n h ù n g khoáng riêng biệt
cúa mặt cắt địa chân, đặc đ iếm biếu d iên câu trúc
của chúng. Các ranh giới địa chấn có thê trùng hay
k hôn g trùng với các m ức địa chân.

Phân v ị địa chân địa tầng (đới địa chấn địa tầng)
cần đ ư ợ c phân đ ịnh trong n hừ n g ranh giới địa chân
thuộc củ n g m ột kiêu (ví dụ giừa các m ức địa chân
phản xạ) đ ê ch o m ỗi ranh giới của phân vị (mái hay
đ áy) theo chiểu n gang đ ư ợ c khống c h ế bời các ranh
giớ i địa chấn cù n g loại (ví dụ m ái phân vị vạch theo
m ứ c địa chấn phản xạ, thì đáy cũ n g phải theo m ức
địa chấn phản xạ).

V iệc phân định m ột đới địa chân địa tầng cẩn
phải đ ư ợc tiến hành theo các p h ư ơ n g pháp địa chât
trực tiếp. Khối lư ợn g địa tầng của các đới địa chân
địa tầng đ ư ợ c xác lập bằng việc nội su y và ngoại su y
các s ố liệu v ể liên kết các ranh giới địa chân với các
m ặt cắt đư ợc đặc trưng v ề thạch h ọc và cổ sinh vật
h ọc hoặc với các phân vị thạch địa tầng, sinh địa
tầng. Các phân v ị địa chân địa tầng h iện đ ư ợc d ù n g
chủ yếu trong việc tìm kiếm và thăm d ị dầu khí.

T à i liệu th a m k h ả o

C o n d i e K. c . & S lo a n R. E., 1998. O r ig in a n d E v o l u tio n o f E a rth .
P r in c i p le s o f H is to r ic a l G e o lo g y . Printice-Hall, Inc. 4 9 8 p g s .
h t t p : / / e n . w i k i p e d i a . o r g / w i k i / N a t u r a l _ r e m a n e n t _ m a g n e t i z a t i o n
h ttp ://v i.w ik ip e d ia .o r g /w ik i/T % E 1 % B B % A B _ tr % C 6 % B 0 % E 1 %

BB%9Dng_T r%C3% A 1 i_%C4%90%El %B A% A5t)

h t t p : / / w w w . c o r e m a g n e t i c s . c o m / m a g n e t o .h t m

S e lle y R .c , C o c k s L .R .M ., P l i m e r I.R. (E d ito r s ), 2005. E n c y c lo p e -
d i a o f G e o lo g y . V o lu m e 1-5. Elsevier. Academic Press.

S t a n l e y s . M ., 2 0 0 9 . E a r t h S y s te m H i s t o r y . 3 nd E d i tio n . VV.H.
Freeman & Compatíy. N ev v Y o rk . 551 p g s .

T ố n g D u y T h a n h 2 0 0 9 . L ịc h s ử T i ế n h ó a T r á i Đ â t (Đ ịa s ử ). N X B
Đại học Q uốc gia Hà Nội. 3 4 0 tr. H à N ộ i.

T ố n g D u y T h a n h , V ũ K h ú c , P h a n C ự T iế n , 1994. Q u y p h ạ m đ ịa
t ầ n g V iệ t N a m . Cục Dịa chất Việt Nam xu ấ t bản. 76 tr. H à N ộ i.
V V ic an d e r R. J. & M o n r o e s ., 1993. H i s t o r i c a l G e o lo g y . W est

</div>


Cơ sở lý thuyết các phương pháp địa vật lý giếng khoan và áp dụng xác định tổng độ khoáng hóa của nước dưới đất và ranh giới mặn nhạt của tầng Pliocen dưới theo tài liệu địa vật lý giếng khoan ở thành phố Cà Mau