Biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức ở trường tiểu học tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐOÀN THỊ CÚC

BIỆN PHÁP THỰC HIỆN CHƯƠNG
TRÌNH TỰ CHỌN MƠN ĐẠO ĐỨC
Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH THÁI
NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thái Nguyên – 2010


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐOÀN THỊ CÚC

BIỆN PHÁP THỰC HIỆN CHƯƠNG
TRÌNH TỰ CHỌN MƠN ĐẠO ĐỨC
Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH THÁI
NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Chuyên ngành: Giáo dục học
Mã số:601401

Người hướng dẫn khoa học: TS Phùng Thị Hằng

Thái Nguyên – 2010


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên




LỜI CẢM ƠN
Trước hết tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến
TS Phùng Thị Hằng – Người đã tận tình hướng dẫn tơi trong q trình thực
hiện và đi đến hồn thiện đề tài này.
Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến tập thể giáo viên và học sinh các
trường tiểu học Đội Cấn – TP Thái Nguyên, trường tiểu học Nguyễn Viết
Xuân – TP Thái Nguyên, trường tiểu học Chiến Thắng – Đồng Hỷ - Thái
Nguyên, trường tiểu học Giang Tiên – Phú Lương – Thái Nguyên đã nhiệt
tình và tạo mọi điều kịên giúp đỡ tơi trong q trình thực hịên đề tài này.
Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy cô giáo và
các bạn bè thân hữu đã nhiệt tình giúp đỡ, chỉ dẫn cho tơi trong q trình học
tập và hồn thiện đề tài này.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2010
Tác giả

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài…………………………………………………..…...…1
2. Mục đích nghiên cứu…………………………………………….…....….3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu……………………………..………..3
4. Giả thuyết khoa học…………………………………………..….……….3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu…………………………………………….……….4
6. Phạm vi nghiên cứu……………………………………………..….…......4
7. Phương pháp nghiên cứu……………………………………….…………5
8. Những đóng góp mới và ý nghĩa của đề tài…………………….…………6
NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP
THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH TỰ CHỌN MƠN
ĐẠO ĐỨC TRONG NHÀ TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1 Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề………………………………….….7
1.2 Cơ sở lý luận về biện pháp thực hiện chương trình
tự chọn mơn đạo đức trong nhà trường tiểu học……………..………..……9
1.2.1. Một số khái niệm cơ bản có liên quan đến đề tài………………...…..9
1.2.1.1 Khái niệm biện pháp.
1.2.1.2 Khái niệm chương trình, chương trình tự chọn……………………10
1.2.2 Một số vấn đề lý luận cơ bản về chương trình tự chọn
mơn Đạo đức ở trường tiểu học………………………………………….11
1.2.2.1 Vị trí, mục tiêu, nhiệm vụ của môn Đạo đức ở trường tiểu học…..14
1.2.2.2 Khái quát về chương trình mơn Đạo đức………………..…….…..18
1.2.2.3 Chương trình tự chọn mơn Đạo đức ở trường tiểu học…….….…..20
1.2.3 Một số đặc điểm tâm lý của lứa tuổi của học sinh tiểu học……..…..23

Tiểu kết chương 1……………………………………………………..…..26

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên




CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG VỀ VIỆC THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH TỰ
CHỌN MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH THÁI
NGUYÊN
2.1 Vài nét về các trường tiểu học được khảo sát…………………...…….7
2.2. Mục đích và nội dung khảo sát……………………………………...27
2.3. Kết quả khảo sát về việc thực hiện chương trình tự chọn
mơn đạo đức tại một số trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên……....28
Tiểu Kết chương 2…………………………………………………….…67

CHƯƠNG 3
BIỆN PHÁP THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH TỰ CHỌN
MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
3.1 Một số nguyên tắc và cơ sở pháp lý để xây dựng biện pháp…………68
3.2 Một số biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức
ở nhà trường tiểu học………………………………………………….…72
3.3 Khảo nghịêm ý kiến giáo viên về tính khả thi của các biện pháp
thực hiện chương trình tự chọn mơn Đạo đức ở trường tiểu học…..……. 93
Tiểu kết chương 3………………………………………..………97
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ……………….……………..……..………98
TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………..…………..……….103
PHỤ LỤC …………………………………………………….....….……116

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên




MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Bước vào thế kỷ XXI, con người cùng với sự phát triển nhanh chóng
của khoa học tự nhiên, khoa học xã hội – nhân văn và sự phát triển về mọi
mặt trong xã hội ta nói chung, địi hỏi ngành giáo dục phải tạo ra sự thích ứng
của con người với sự phát triển đó là vơ cùng cần thiết, đó chính là sự thích
nghi của con người với mơi trường xung quanh, là câu trả lời cho quan điểm
về việc học: Học để biết, học để làm việc, học để tự khẳng định mình, học để
cùng chung sống.
Bên cạnh đó, u cầu đặt ra đối với nền giáo dục nước ta là đào tạo
con người để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Làm sao phải chuẩn bị nhân lực phát triển tốt cả về đức lẫn tài để xây dựng
đất nước, phấn đấu đến năm 2020 nước ta có bản trở thành một nước cơng
nghiệp, vì thế đất nước ta rất cần những thế hệ có đủ tài và đức để hồn thành
cơng cuộc đổi mới này.
Đạo đức là cái “gốc” của mỗi con người , vì vậy giáo dục đạo đức là
việc làm rất quan trọng và cần thiết trong việc hình thành nhân cách tồn
diện.” Có tài mà khơng có đức là người vơ dụng, có đức mà khơng có tài thì
làm việc gì cũng khó “(Hồ Chí Minh).
Bởi vậy trong nhà trường song song với việc truyền thụ cho các em
học sinh hệ thống tri thức kỹ năng của nhân loại cần đặt vấn đề giáo dục đạo
đức lên hàng đầu. Giáo dục đạo đức cho con người là một việc làm vô cùng
quan trọng và cấp thiết. Giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ, đặc biệt đối với học
sinh tiểu học – bậc học đầu tiên cung cấp cho các em những tri thức kỹ năng
cơ bản và nền tảng để các em tiếp tục hoàn thiện và phát triển nhân cách ở

các bậc học tiếp theo.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



1


Ở bậc tiểu học hành vi đạo đức của học sinh được hình thành qua con
đường cơ bản và quan trọng nhất đó là con đường dạy học các mơn học trong
đó có mơn Đạo đức. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục đạo đức cho
học sinh tiểu học giữ vai trị đặc biệt quan trọng. Mục đích giáo dục của bậc
tiểu học là giúp cho các em có những hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực
hành vi đạo đức và pháp luật phù hợp với lứa tuổi trong các mối quan hệ của
các em, từng bước hình thành kỹ năng nhận xét, đánh giá hành vi của bản
thân và những người xung quanh theo chuẩn mực đã học, kỹ năng lựa chọn
và thực hiện các hành vi ứng xử phù hợp chuẩn mực trong các tình huống từ
đơn giản đến phức tạp của đời sống hàng ngày, từng bước hình thành thái độ
tự trọng, tự tin, u thương và tơn trọng con người.
Với vai trị quan trọng như vậy, giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu
học giữ vị trí quan trọng hàng đầu. Giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học
được thực hiện thông qua việc dạy học môn đạo đức từ lớp 1 cho tới lớp 5.
Với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học thì dạy đạo đức cho
các em không chỉ là thuyết giảng các bài học đạo đức ở trên lớp, Bộ Giáo dục
& Đào tạo dành thời lượng ba tiết trên năm để giáo viên tổ chức tiết học tự
chọn giúp học sinh có cơ hội được tiếp xúc với thực tiễn, đời sống xã hội để
các em củng cố lại những kiến thức đã học, thực hành những nội dung đó
trong thực tế cuộc sống một cách linh hoạt và sáng tạo, giúp các em tìm hiểu
thêm về nhà trường và địa phương mình, tạo điều kiện để học sinh hình

thành, củng cố ý thức, tình cảm, hành vi và thói quen hành vi.
Tuy nhiên việc dạy học chương trình tự chọn mơn đạo đức trong các
trường tiểu học hiện nay chưa được thực hiên một cách nghiêm túc, q trình
thực hiện chương trình cịn gặp nhiều khó khăn và trở ngại. Điều này khiến cho
hiệu quả của việc thực hiện chương trình chưa cao, ảnh hưởng tới chất

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



2


lượng học tập mơn Đạo đức nói riêng và q trình giáo dục đạo đức cho các
em học sinh tiểu học nói chung.
Chính vì những lý do trên, chúng tơi đã chọn vấn đề “biện pháp thực
hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức ở trường tiểu học tỉnh Thái
Nguyên” . Nghiên cứu đề tài này chúng tôi mong muốn sẽ tìm hiểu được thực
trạng thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức ở các trường tiểu học tỉnh
Thái Ngun, từ đó tìm ra những thuận lợi và khó khăn gặp phải trong việc
thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức ở trường tiểu học, dựa trên cơ sở
đó đề xuất một số biện pháp thực hiện chương trình tự chọn mơn Đạo đức ở
nhà trường tiểu học để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh.
2. Mục đích nghiên cứu
Tên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về việc thực hiện chương
trình tự chọn môn đạo đức ở một số trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên,
đề tài nhằm đề xuất một số biện pháp thực hiện chương trình tự chọn mơn đạo
đức ở các trường tiểu học hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1 Khách thể nghiên cứu

Quá trình dạy học môn Đạo đức trong nhà trường tiểu học .
3.2 Đối tƣợng nghiên cứu:
Biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức trong nhà
trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên.
4. Giả thuyết khoa học
Quá trình thực hiện chương trình tự chọn mơn đạo đức ở các trường
tiểu học thuộc tỉnh Thái Ngun cịn có những hạn chế nhất định. Nếu đề
xuất được những biện pháp phù hợp, có tính khoa học thì hiệu quả dạy học
mơn học này sẽ được nâng cao.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



3


5.Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài này tập trung giải quyết ba nhiệm vụ chính sau:
5.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận để làm rõ những vấn đề có liên quan đến
việc thực hiện chương trình tự chọn mơn đạo đức trong nhà trường tiểu học,
đặc biệt là những yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả thực hiện chương trình tự
chọn môn đạo đức.
5.2 Phát hiện và đánh giá thực trạng về việc thực hiện chương trình tự
chọn mơn đạo đức ở một số trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên thông
qua việc điều tra, khảo sát các đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh
tiểu học.
5.3 Đề xuất một số biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn đạo
đức ở nhà trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên, nhằm nâng cao hiệu quả
thực hiện chương trình tự chọn nói riêng và nâng cao chất lượng giáo dục đạo

đức cho học sinh nói chung.
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1 Về nội dung nghiên cứu
Đề tài đi sâu khảo sát thực trạng về nhận thức và việc tổ chức thực
hiện chương trình tự chọn mơn đạo đức trong nhà trường tiểu học thuộc tỉnh
Thái Nguyên, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp nhằm tăng cường hiệu
quả của việc thực hiện chương trình tự chọn đối với môn học này trong nhà
trường.
6.2 Về khách thể điều tra.
Đề tài điều tra 300 học sinh tiểu học,120 cán bộ quản lý và các giáo
viên giảng dạy trong nhà trường tiểu học ( Trường tiểu học Đội Cấn- TP Thái
Nguyên, trường tiểu học Chiến Thắng - Đồng Hỷ - Thái Nguyên, trường tiểu
học Nguyễn Viết Xuân – TP Thái Nguyên, trường tiểu học Giang Tiên – Phú
Lương – Thái Nguyên )

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



4


7. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện đề tài chúng tôi sử dụng phối hợp các
phương pháp nghiên cứu sau:
7.1 Các phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết
Sử dụng các phưong pháp phân tích, tổng hợp, khái qt hố, hệ
thống hố,các tài liệu lý luận có liên quan đến việc dạy học môn đạo đức
trong nhà trường tiểu học .
7.2 Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn


Phƣơng pháp quan sát:
Tiến hành quan sát một số giáo án và một số giờ dạy tự chọn môn
đạo đức của giáo viên các trường tiểu học tỉnh Thái Nguyên nhằm thu thập
thông tin cho đề tài.


Phƣơng pháp đàm thoại

Trực tiếp trao đổi đối với các cán bộ quản lý và giáo viên giảng dạy
trong nhà trường, trò chuyện với các em học sinh lớp 1,lớp 2, lớp 3 để tìm
hiểu về nhận thức, thực trạng thực hiện chương trình tự chọn mơn đạo đức
trong nhà trường tiểu học.


Phƣơng pháp điều tra viết:

Điều tra giáo viên, cán bộ quản lý và học sinh tiểu học để thu thập
những số liệu cần thiết phục vụ cho quá trình nghiên cứu.
* Soạn hai bộ phiếu khảo sát:
Mẫu 1: Dành cho đối tượng là giáo viên tiểu học.


Mẫu 2: Đối tượng khảo sát là học sinh các trường tiểu học.
Phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên gia
Gặp các chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục, các giáo viên giảng dạy

có kinh nghiệm, các nhà quản lý xin ý kiến trao đổi về những vấn đề có liên
quan đến việc nghiên cứu và hồn thành đề tài.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



5


7.3 Phƣơng pháp toán học:
Sử dụng các phương pháp toán học thống kê để xử lý số liệu điều tra
đã thu được.
8. Những đóng góp mới và ý nghĩa của đề tài.
8.1 Những đóng góp mới
- Đề tài góp phần làm sáng tỏ thực trạng về việc thực hiện chương
trình tự chọn môn đạo đức ở một số nhà trường tiểu học thuộc tỉnh Thái
Nguyên.
- Đề xuất một số biện pháp nhằm tăng cường hiệu quả của việc dạy
học môn học này ở chương trình tự chọn.
8.2 Ý nghĩa của đề tài.
Góp phần hỗ trợ giáo viên trong dạy học môn Đạo đức, nhằm thực hiện
tốt mục tiêu môn học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



6


NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
CHƢƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP
THỰC HIỆN CHƢƠNG TRÌNH TỰ CHỌN
MƠN ĐẠO ĐỨC TRONG NHÀ TRƢỜNG TIỂU
HỌC 1.1 Sơ lƣợc lịch sử nghiên cứu vấn đề.
Đạo đức là một hiện tượng xã hội , xuất hiện ngay từ giai đoạn đầu
tiên khi xã hội lồi người mới hình thành. Đạo đức ra đời, phát triển cùng quá
trình biến đổi kinh tế xã hội và sự tiến bộ về văn hoá vật chất, tinh thần của
con người. Bởi vậy mục đích, nội dung, phương pháp giáo dục đạo đức cho
con người ln có sự biến đổi để thích ứng được với sự thay đổi của thời đại.
Đạo đức trong quan niệm của Hồ Chí Minh được coi như “cái gốc”
của cây, “cái nguồn” của sơng. Hồ Chí Minh - một trong những nhà tư tưởng,
nhà lãnh đạo cách mạng quan tâm nhiều đến vấn đề giáo dục, đặc biệt là giáo
dục đạo đức và có nhiều cống hiến đối với việc phát triển những tư tưởng đạo
đức mới. Ngay từ những ngày đầu lập nước, dù bộn bề công việc, Người vẫn
đặc biệt chú ý đến mục tiêu của giáo dục. Người nhấn mạnh: một dân tộc dốt
là một dân tộc yếu. Người coi dốt cũng là một thứ giặc, cùng với giặc đói và
giặc ngoại xâm. Cho nên, để làm cách mạng, mà trước hết là để diệt giặc dốt,
thì cần phải học. Người khẳng định, “học để sửa chữa tư tưởng, hăng hái theo
cách mạng, học để tu dưỡng đạo đức cách mạng; học để tin tưởng vào đoàn
thể; học để hành” . Trên cơ sở đó, Hồ Chí Minh đã sáng lập ra một hệ thống
giáo dục xã hội hoàn tồn mới về chất. Hệ thống đó lấy tồn dân làm đối
tượng, kết hợp giáo dục gia đình với giáo dục nhà trường và giáo dục xã hội.
Tính khoa học kết hợp với tính nhân đạo là nét nổi bật trong tư tưởng Hồ Chí
Minh về một hệ thống giáo dục mới, trong đó có giáo dục đạo đức.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



7

Có rất nhiều cơng trình nghiên cứu về vấn đề dạy học môn đạo đức
trong nhà trường tiểu học:
Tác giả Nguyễn Hữu Hợp với nhiều cơng trình nghiên cứu về môn đạo
đức ở tiểu học: “Giáo dục dân số lồng ghép trong môn Đạo đức”- Luận văn
thạc sĩ - trường Đại học sư phạm Hà Nội; “ Giáo dục dân số cho học sinh tiểu
học lớp 4 lớp 5 thông qua môn Đạo đức” – Luận án tiến sỹ - Viện Khoa học
giáo dục; “ Một số cơ sở lý luận về việc đổi mới dạy học môn Đạo đức ở tiểu
học chương trình 2000” - Tạp chí Nghiên cứu giáo dục chuyên đề tháng
8/2003; “ Đổi mới nội dung dạy học môn Đạo đức ở lớp 3 qua rèn luyện hành
vi đạo đức cho học sinh”- Tạp chí Giáo dục số 85- chuyên đề lớp 3, lớp 82004.
Tác giả Đặng Vũ Hoạt với nhiều nghiên cứu về việc giảng dạy mơn
Đạo đức ở tiểu học, có thể kể tới một số cơng trình như: “ Giáo dục giá trị
nhân văn và giáo dục quốc tế qua môn Đạo đức và Giáo dục công dân cho
học sinh”- Viện Khoa học giáo dục - 1990; “ Phương pháp dạy học Đạo đức ở
tiểu học” Đặng Vũ Hoạt- Nguyễn Hữu Hợp.
Tác giả Lưu Thu Thuỷ với các cơng trình nghiên cứu: “ Quy trình rèn
luyện hành vi giao tiếp có văn hố với ban cùng lứa tuổi cho học sinh tiểu
học” – Luận án phó tiến sỹ- Viện khoa học giáo dục; “ Những vấn đề dạy học
theo chương trình mơn Đạo đức lớp 3” – Chuyên đề giáo dục Đạo đức tiểu
học 9/2004.
Thực hiện chương trình tự chọn mơn Đạo đức là một nội dung quan
trọng của giáo dục đạo đức cho học sinh nói chung và giáo dục đạo đức trong
nhà trường nói riêng. Dù đã có rất nhiều các cơng trình khoa học nghiên cứu
về bộ mơn Đạo đức ở tiểu học, nhưng hầu hết đều hướng vào nghiên cứu các
biện pháp quản lý nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh trong
nhà trường, đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở tiểu học, giáo dục

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

8


kỹ năng sống cho học sinh tiểu học, hay xây dựng nội dung chương trình sao
cho phù hợp với yêu cầu của đổi mới giáo dục…
Ở đề tài này chúng tơi tập trung nghiên cứu thực trạng thực hiện
chương trình tự chọn mơn Đạo đức, từ đó đề xuất một số biện pháp thực hiện
chương trình tự chọn đối với môn học này nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục
Đạo đức cho học sinh tiểu học.
1.2 Cơ sở lý luận về biện pháp thực hiện chƣơng trình tự chọn mơn
Đạo đức trong nhà trƣờng tiểu học.
1.2.1. Một số khái niệm cơ bản có liên quan đến đề tài.
1.2.1.1 Khái niệm biện pháp.
Theo từ điển tiếng việt (1992), biện pháp là cách làm, cách thức xử lý
công việc, hoặc cách giải quyết một vấn đề cụ thể.
Biện pháp giáo dục có liên quan chặt chẽ với phương pháp. Xem xét
khái niệm biện pháp trong mối quan hệ với khái niệm phương pháp . Biện pháp
được sử dụng ở hai cấp độ vĩ mô và vi mô. Ở cấp độ vĩ mô, biện pháp có tính
chất định hướng, chỉ đạo, có tính khái quát cho một lĩnh vực hoạt động của nhà
trường. Biện pháp vĩ mô chứa đựng những yêu cầu sư phạm quy định cách thức
tác động liên quan đến mọi hoạt động dạy và học, thường có tác dụng cải tiến
sắp xếp lại các phương pháp hiện có, kết hợp thành một hệ thống xây dựng các
yêu cầu tổ chức sư phạm mới. Biện pháp ở cấp độ vi mô gồm những con đường,
cách thức tác động của các lực lượng giáo dục được xây dựng làm cơ sở khoa
học đảm bảo tính khả thi nhằm giúp học sinh giải quyết các nhiệm vụ học tập
trong những hoàn cảnh điều kiện và phạm vi nhất định.

Biện pháp được coi là yếu tố hợp thành của phương pháp và phụ thuộc
vào phương pháp, mỗi phương pháp lại có thể bao gồm nhiều biện pháp.
Ví dụ Phương pháp đàm thoại có thể được tiến hành thơng qua các
biện pháp khác sau:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



9


- Giải thích ý nghĩa của một hành vi có văn hố.
- Có thể so sánh với những hành vi tương tự mà học sinh tin
tưởng là hoàn toàn đúng.
- Phân tích hành vi theo một nguyên tắc đặc điểm chung.
Trong từng tình huống nhất định phương pháp và biện pháp có thể
chuyển hố lẫn nhau. Có lúc phương pháp là con đường độc lập để giải quyết
nhiệm vụ nhất định, có lúc phương pháp chỉ là một biện pháp có tác dụng
riêng biệt.
Vậy nói đến biện pháp là nói đến cách giải quyết một vấn đề cụ
thể, một tình huống cụ thể. Trong giáo dục có khi biện pháp còn gọi là những
thủ thuật giáo dục. Tuỳ vào nội dung giáo dục và hoàn cảnh giáo dục cụ thể
mà giáo viên lựa chọn và sử dụng các biện pháp thích hợp để đạt được mục
tiêu giáo dục đã đề ra. Giáo viên căn cứ vào điều kiện và hoàn cảnh cụ thể mà
sử dụng phối hợp các phương pháp và biện pháp để đạt được hiệu quả giáo
dục.
Khái niệm chƣơng trình, chƣơng trình tự chọn.
* Khái niệm chương trình.
Theo từ điển tiếng Việt (1992): Chương trình là tồn bộ những dự

kiến hoạt động theo một trình tự nhất định và trong một thời gian nhất định.
Trong lĩnh vực dạy học chương trình là tồn bộ nội dung học tập,
giảng dạy được quy định chính thức cho từng mơn từng lớp, hoặc từng cấp
học, bậc học.
Cho đến nay vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau trong việc định nghĩa
về chương trình. Sự khác nhau đó phụ thuộc vào quan niệm của các nhà
nghiên cứu khi suy nghĩ và thiết kế chương trình. Ngày nay theo quan niệm
hiện đại chương trình dạy học là một phức hợp gồm các bộ phận cấu thành:
- Mục tiêu học tập.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



10


- Phạm vi, mức độ và cấu trúc nội dung học tập.
- Các phương pháp, hình thức tổ chức học tập.
- Đánh giá kết quả học tập.
Như vậy cấu trúc của chương trình bao gồm hai khía cạnh chính: Sự
hình dung trước những kết quả mà học sinh sẽ đạt được sau một thời gian học
tập và cách thức, phương tiện, con đường, điều kiện để làm cho mong muốn
ấy trở thành hiện thực.
Vậy có thể tóm tắt một cách dễ hiểu về chương trình dạy học như
sau:
Chương trình dạy học là sự trình bày có hệ thống một kế hoạch tổng
thể các hoạt động dạy học trong một thời gian xác định, trong đó nêu lên các
mục tiêu học tập mà người học cần đạt được, đồng thời xác định rõ phạm vi,
mức độ nội dung học tập, các phương pháp phương tiện, cách thức tổ chức

học tập, cách thức đánh giá kết quả học tập…nhằm đạt được mục tiêu học tập
đã đề ra.
* Chương trình tự chọn.
Bộ Giáo dục & Đào tạo quy định trong chương trình phổ thơng ngồi
những nội dung đã được quy định và biên soạn trong sách giáo khoa và sách
hướng dẫn soạn giảng dành cho giáo viên, thì cịn dành một thời lượng nhất
định để giáo viên giảng dạy những vấn đề về địa phương nơi các em sinh
sống và học tập. Nội dung chính của chương trình tự chọn ở phổ thơng bao
gồm các vấn đề : kinh tế xã hội địa phương, lịch sử, địa lý, văn hoá, văn học,
nghệ thuật, động thực vật địa phương, vấn đề môi trường và bảo vệ mơi
trường, phịng chống ma t và các tệ nạn xã hội ở địa phương. Thuộc các
môn học: Lịch sử, Địa lý, Ngữ văn, Giáo dục công dân, Đạo đức, Cơng nghệ,
Âm nhạc.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



11


1.2.2 Một số vấn đề lý luận cơ bản về chƣơng trình tự chọn

mơn

Đạo đức ở trƣờng tiểu học.
1.2.2.1 Vị trí, mục tiêu, nhiệm vụ của mơn Đạo đức ở trƣờng
tiểu học.
* Vị trí mơn Đạo đức ở trường tiểu học.
Quá trình giáo dục đạo đức tồn tại, vận động và phát triển như một

bộ phận hữu cơ của quá trình sư phạm tổng thể. Nó có mối quan hệ biện
chứng với các bộ phận khác của quá trình sư phạm tổng thể. Quá trình giáo
dục đạo đức ở tiểu học phải hoàn thành những nhiệm vụ cơ bản là tổ chức
giáo dục cho học sinh xây dựng được ý thức đạo đức, bồi dưỡng tình cảm đạo
đức và rèn luyện mình có thói quen hành vi đạo đức. Những nhiệm vụ cơ bản
này được thực hiện không những bằng con đường hoạt động giáo dục mà còn
bằng con đường dạy học.
Bằng con đường hoạt động giáo dục đa dạng, phong phú như: hoạt
động lao động, hoạt động xã hội, hoạt động vui chơi… học sinh sẽ được rèn
luyện những hành vi đạo đức và những hành vi này sẽ lặp đi lặp lại nhiều lần
và trở thành thói quen. Bên cạnh đó bằng con đường dạy học các mơn học
như Toán, Tiếng Việt, Đạo đức… học sinh sẽ được bồi dưỡng các tri thức,
niềm tin đạo đức làm cơ sở làm tiền đề cho việc rèn luyện các hành vi và thói
quen đạo đức. Qua cả hai con đường tình cảm đạo đức sẽ được hình thành và
phát triển ở học sinh.
Bởi vậy môn đạo đức là một trong các con đường cơ bản và là con
đường quan trọng nhất để giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học theo mục
tiêu giáo dục tồn diện. Do đó nó có mối quan hệ hữu cơ với các mơn học
khác ở tiểu học.
Mơn đạo đức giúp cho học sinh có kiến thức, kỹ năng hành vi đạo
đức cơ bản để vận dụng, củng cố qua các môn học khác, nhất là các mơn có

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



12


nhiều khả năng tích hợp nội dung giáo dục đạo đức như Tiếng Việt, Tự nhiênXã hội, Sức khoẻ, Âm nhạc, Mỹ thuật. Thơng qua các mơn học đó, học sinh

củng cố kiến thức, kỹ năng đạo đức, mở rộng, bổ sung cho kiến thức đạo đức
càng phong phú sinh động. Do đó khi dạy đạo đức giáo viên cần đảm bảo yêu
cầu liên môn.
Mối quan hệ giữa môn đạo đức với các hoạt động giáo dục ngoài giờ
ở tiểu học: Môn Đạo đức cung cấp kiến thức,thái độ , kỹ năng để học sinh
vận dụng, thực hành qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Các hoạt động giáo
dục ngồi giờ lên lớp là những hình thức dạy học và giáo dục đạo đức sinh
động, phù hợp tâm lý lứa tuổi tiểu học. Đồng thời là môi trường thực hành,
luyện tập rất tốt để củng cố kiến thức, kỹ năng đạo đức. Do đó các hoạt động
giáo dục ngồi giờ lên lớp là con đường hấp dẫn học sinh hoạt động thực
hành môn Đạo đức cần phải được quan tâm đúng mức.
Mối quan hệ giữa môn Đạo đức ở tiểu học và môn Giáo dục công
dân ở trung học cơ sở: Nội dung môn Đạo đức ở tiểu học và môn Giáo dục
công dân ở trung học cơ sở có tính đồng tâm và cùng hướng tới hình thành
cho học sinh ý thức, trách nhiệm công dân. Môn đạo đức ở tiểu học giúp học
sinh có một số kiến thức sơ giản, kỹ năng, thái độ cơ bản ban đầu, đặt nền
móng cơ sở cho học sinh học tiếp môn Giáo dục công dân ở các cấp học và
bậc học tiếp theo. Môn Giáo dục công dân kế thừa, phát triển các kiến thức,
kỹ năng, phẩm chất, năng lực được hình thành từ tiểu học.
* Mục tiêu mơn giảng dạy môn đạo đức ở trường tiểu học.
Mục tiêu của giáo dục tiểu học là: Nhằm giúp học sinh hình thành
những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn, lâu dài về đạo đức, trí tuệ,
thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học
cơ sở.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



13

Để góp phần thực hiện mục tiêu đó, mơn Đạo đức ở tiểu học nhằm
giúp học sinh:
- Mục tiêu về kiến thức:
Có hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực hành vi đạo đức và pháp
luật phù hợp với lứa tuổi trong quan hệ của các em với bản thân, gia đình,
cộng đồng, xã hội, mơi trường tự nhiên và ý nghĩa của việc thực hiện các
chuẩn mực đó.
- Mục tiêu về kỹ năng hành vi:
Biết nhận xét, đánh giá hành vi của bản thân và những người xung
quanh theo chuẩn mực đã học; có kỹ năng lựa chọn và thực hiện các hành vi
ứng xử phù hợp với chuẩn mực trong các mối quan hệ và tình huống đơn
giản, cụ thể của cuộc sống, biết nhắc nhở bạn bè cùng thực hiện.
- Mục tiêu về giáo dục thái độ:
Từng bước hình thành thái độ tự trọng, tự tin vào khả năng của bản thân;
có trách nhiệm với hành động của mình; u thương tơn trọng mọi người; mong
muốn đem lại niềm vui và hạnh phúc cho mọi người; đồng tình và làm theo cái
thiện cái đúng, cái tốt, khơng đồng tình với các ác, c sai, cái xấu.

Theo chương trình mới của mơn Đạo đức ta thấy có sự thay đổi trong
mục tiêu chung, bởi vì:
- Mục tiêu của dạy học môn Đạo đức ở tiểu học là dạy hành vi đạo
đức, nên cần chú trọng kỹ năng, hành vi.
- Thực hiện mục tiêu giáo dục và đào tạo: Đào tạo con người cho
hoạt động thực tiễn, nên học phải đi đôi với hành, dạy học môn Đạo đức cũng
như giáo dục đạo đức phải gắn với thực tiến đời sống, vì đào tạo con người là
để phục vụ hoạt động thực tiễn.
- Đáp ứng yêu cầu thực tế đời sống đạo đức: Nền kinh tế thị trường
có nhiều mặt tích cực nhưng đồng thời cũng có những tác động tiêu cực làm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



14


xói mịi một số giá trị đạo đức truyền thống. Do đó phải quan tâm giáo dục kỹ
năng, hành vi đúng chuẩn mực đạo đức, thái độ bản lĩnh kiên định trước
những tiêu cực, tệ nạn xã hội .
* Nhiệm vụ của môn Đạo đức ở trƣờng tiểu học.
Ở tiểu học, quá trình giáo dục đạo đức nhằm vào việc hình thành các
chuẩn mực hành vi, các nét đạo đức vững chắc. Vì vậy quá trình giáo dục đạo
đức cho học sinh là quá trình thực hiện ba nhiệm vụ: Giáo dục ý thức đạo
đức; giáo dục thái độ, tình cảm đạo đức; giáo dục hành vi thói quen đạo đức
cho học sinh. Nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học được thể hiện
qua nội dung cụ thể của việc thực hiện các nhiệm vụ đó.
- Giáo dục ý thức đạo đức:
Giáo dục ý thức đạo đức nhằm cung cấp cho học sinh những tri thức
đạo đức cơ bản, sơ đẳng về các chuẩn mực hành vi, trên cơ sở đó bước đầu
hình thành niềm tin đạo đức cho học sinh. Các chuẩn mực hành vi này được
xây dựng từ các phẩm chất đạo đức, lòng yêu nước, lòng nhân ái, thái độ đối
với lao động , tinh thần tập thể, tính kỷ luật. Chúng phản ánh các mối quan hệ
hàng ngày của các em, đó là:
+ Quan hệ của các nhân đối với xã hội: Tôn kính Quốc kỳ, Quốc ca,
kính yêu Bác Hồ, tự hào về đất nước con người Việt Nam, biết ơn các thương
binh liệt sĩ, các chiến sĩ quân đội, công an, yêu quê hương làng xóm, phố
phường, yêu mến tự hào về trường lớp, giữ gìn mơi trường xung quanh, bảo
vệ các di tích lịch sử, văn hố do cha ơng để lại…

+ Quan hệ cá nhân đối với công việc, lao động: Trước hết là biết chăm
chỉ kiên trì vượt khó trong học tập, có phương pháp học tập tốt, tích cực tham
gia các cơng việc lao động khác trong xã hội.
+ Quan hệ cá nhân đối với những người xung quanh: Đầu tiên là lịng
hiếu thảo với ơng bà, cha mẹ, quan tâm giúp đỡ anh chị em trong gia đình,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



15


kính trọng và biết ơn thầy cơ giáo, tơn trọng, giúp đỡ, đồn kết với bạn bè,
tơn trọng và giúp đỡ hàng xóm láng giềng, phụ nữ, cụ già, em nhỏ…
+ Quan hệ cá nhân đối với tài sản xã hội, tài sản của người khác: tôn
trọng, bảo vệ tài sản của nhà trường, của nhà nước và của người khác…
+ Quan hệ cá nhân đối với thiên nhiên: Bảo vệ môi trường tự nhiên
xung quanh nơi ở, nơi học, nơi chơi, nơi qua lại, bảo vệ cây trồng, động vật
có ích…
+ Quan hệ đối với bản thân: Khiêm tốn, thật thà, giữ vệ sinh, có trách
nhiệm với lời nói và việc làm của mình…
- Giáo dục thái độ, tình cảm đạo đức:
Giáo dục thái độ, tình cảm đạo đức cho học sinh là thức tỉnh trong
học sinh những rung động , cảm xúc đối với hiện thực xung quanh, làm cho
các em biết yêu, biết ghét rõ ràng. Qua đó có thái độ đúng đắn đối với các
hiện tượng phức tạp trong đời sống tập thể và xã hội. Đối với học sinh tiểu
học cần giáo dục những thái độ và tình cảm:
+ Kính u Bác Hồ, tơn trọng Quốc kỳ, Quốc ca, biết ơn các thương
binh liệt sỹ, u mến trường, lớp, q hương, làng xóm…

+ Kính u, biết ơn ông bà, cha mẹ, yêu quý anh chị em, tơn
trọng những người xung quanh, hàng xóm…
+ u lao động, chăm học, chăm làm việc trường, việc lớp.
+ Có lịng tự trọng, khiêm tốn học hỏi, trung thực.
+ Có thái độ đồng tình, tán thành những tấm gương việc làm tốt
phù hợp với những tấm gương đạo đức và ngược lại, có thái độ lên án, phê
phán những hành động xấu…
+ u thiên nhiên, có thái độ giữ dìn mơi trường xung quanh.
Tình cảm đạo đức của các em học sinh được hình thành dựa vào ý
thức đạo đức đúng đắn và được củng cố khẳng định qua hành vi; ngược lại nó

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



16


có tác dụng thúc đẩy tạo động cơ cho việc nhận thức chuẩn mực thực hiện
hành vi đạo đức.
- Giáo dục hành vi, thói quen đạo đức:
Việc giáo dục một chuẩn mực, một phảm chất đạo đức nào đó cho học
sinh phải dẫn đến một kết quả cuối cùng là học sinh thực hiện được những
hành vi tương ứng trong cuộc sống, học tập, sinh hoạt, biết cách ứng xử trong
cuộc sống và các mối quan hệ hàng ngày. Hành vi đó chỉ được hình thành
thơng qua luyện tập và rèn luyện hàng ngày, trở thành thói quen của học sinh
và được thể hiện như một nét tính cách bền vững.
Giáo dục hành vi, thói quen đạo đức là tổ chức cho học sinh lặp đi lặp
lại nhiều lần những thao tác, hành động đạo đức trong học tập, sinh hoạt và
cuộc sống, nhằm có được hành vi đạo đức đúng dắn, từ đó có thói quen đạo

đức bền vững
Ở tiểu học cần hình thành cho học sinh các thói quen đạo đức như:
+ Giúp đỡ ông bà, cha mẹ, anh chị em bằng những việc làm vừa sức
với bản thân.
+ Lễ phép với người lớn, đặc biệt là với ông bà, cha mẹ, anh chị em,
thầy cô giáo.
+ Làm được những việc vừa sức giúp đỡ người xung quanh.
+ Có những việc làm nhân đạo vừa sức đối với các gia đình thương
binh liệt sĩ, bà mẹ Việt Nam anh hùng, giúp đỡ các bạn khó khăn…
+ Có hành động và việc làm phù hợp, bảo vệ trường lớp, tài sản công
cộng, môi trường, thiên nhiên, đồ dạc của người khác…
Cần giáo dục cho các em những hành vi văn hố ngay từ nhỏ, tức là
hình thành cho trẻ em những hành vi không những đúng về đạo đức mà cịn
đẹp về thẩm mỹ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



17


1.2.2.2 Khái qt về chƣơng trình mơn Đạo đức
Chương trình môn đạo đức do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành,
trong đó ghi rõ vị trí mơn học, u cầu môn học, nội dung chi tiết – thời gian
thực hiện, hướng dẫn thực hiện chương trình. Đây là văn bản được xây dựng
công phu và tỉ mỉ do các viện nghiên cứu và các nhà giáo biên soạn, được
Quốc hội thơng qua, Chính phủ phê duyệt, Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai
và thực hiện thống nhất trên tồn quốc.
Chương trình mơn Đạo đức gồm một hệ thống các chuẩn mực hành vi

đạo đức được lựa chọn từ các hành vi ứng xử phù hợp với các chuẩn mực đạo
đức của xã hội. Chương trình dạy học mơn Đạo đức là sự trình bày một cách
có hệ thống kế hoạch tổng thể các hoạt động dạy học môn Đạo đức ở trường
tiểu học trong suốt bậc học, trong đó xác định rõ mục tiêu học tập mơn Đạo
đức mà học sinh tiểu học cần đạt được, các nội dung, chủ đề của bài học đạo
đức; các phương pháp phương tiện dạy học đạo đức; các hình thức tổ chức
dạy học môn Đạo đức và cách thức đánh giá kết quả dạy học môn Đạo đức ở
trường tiểu học.
Việc lựa chọn các chuẩn mực hành vi đạo đức và việc sắp xếp chúng
thành chương trình được thực hiện theo các nguyên tắc sau:
- Đảm bảo phù hợp với mục tiêu giáo dục tiểu học.
- Chuẩn bị cho học sinh những cơ sở ban đầu, cần thiết cho sự hình
thành và phát triển nhân cách người công dân, người chủ xứng đáng trong
tương lai của dân tộc, biết sống, học tập, lao động trong xã hội đang đổi mới.
- Đảm bảo cho học sinh nắm được những hành vi ứng xử trong các
mối quan hệ của bản thân, đối với người khác, đối với gia đình, nhà trường
và xã hội.
- Đảm bảo được tính truyền thống và tính hiện đại, tính dân tộc và tính
nhân loại trong hành vi ứng xử.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



18