NGUYEN DINH CHIEU

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGƠI SAO SÁNG TRONG</b>

<b>VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC</b>

<b>(Phạm Văn Đồng)</b>

<b>I.Tìm hiểu chung: </b>
<b>1.Tác giả:</b>

- Phạm Văn Đồng (1906-2000).

- Quê: Đức Tân, Mộ Đức, Quảng Ngãi.

- Phạm Văn Đồng là nhà cách mạng lớn của nước ta trong thế kỉ XX ,đặc biệt
trong lĩnh vực chính trị, ngoại giao. Ơng có nhiều cống hiến to lớn trong việc xây
dựng và quản lí nhà nước Việt Nam, đồng thời cũng là nhà giáo dục tâm huyết,
nhà lí luận văn hóa văn nghệ lớn.

- Phạm Văn Đồng để lại những tác phẩm lớn, quan trọng, nhiều định hướng,
đường lối quan trọng về phát triển nền văn học nghệ thuật mới.

- Tác phẩm tiêu biểu:

+ “ Tổ quốc ta, nhân dân ta và người nghệ sĩ”. Trong tác phẩm này có bài viết
về: Nguyễn Trãi, Nguyễn Đình Chiểu, Hồ Chí Minh.

+ Các bài: Hiểu biết, khám phá và sáng tạo để phục vụ Tổ quốc và chủ nghĩa xã
hội(1968), Tiếng Việt một cơng cụ cực kì lợi hại trong cơng cuộc cách mạng tư
tưởng, văn hóa (1979)…

<b>2.Văn bản:</b>

<b>a. Hồn cảnh và mục đích sáng tác:</b>

- Bài viết đăng trên tạp chí văn học số 7-1963, nhân kỉ niệm ngày mất của

<b>Nguyễn Đình Chiểu</b> – nhà thơ mù yêu nước sâu sắc , người đã dựng nên bức
tượng đài bi tráng về người nghĩa dân vùng lên đánh Pháp cứu nước trong bài
Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc .( 3/7/1888)

- Tác phẩm được đánh giá là : áng văn tiêu biểu trong văn xuôi nghị luận nửa
cuối thế kỉ XX ở nước ta, được chọn in trong tuyển tập Tiểu luận –Phê bình “
Văn học Việt Nam sau Cách mạng tháng Tám” ( NXB văn học , Hà Nội 1993)
- Năm 1963, tình hình chiến tranh ở miền Nam có nhiều biến động lớn : Mỹ leo
thang khủng bố phong trào cách mạng , Phong trào Đồng Khởi Bến Tre ( nơi

<b>Nguyễn Đình Chiểu</b> trút hơi thở cuối cùng ) diễn ra sôi trào , ác liệt:

Quê ta sông dậy tiếng chèo ghe ,
Ghe đưa trăm xác đi đòi mạng,,
Rầm rập ngày đêm lên Bến Tre .
Người chết đi cùng người sống đây
Tử sinh một dạ trả thù này ,

Võ trang mấy trận vang Bình Đại ,
Cờ phất bừng tươi đất Mỏ Cày .

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

- Trong giới nghiên cứu, một số người cịn đánh giá thấp giá trị văn chương
Nguyễn Đình Chiểu hoặc hiểu chưa đúng vai trò của văn chương Nguyễn Đình
Chiểu với lịch sử văn học nước nhà. Nhiều nhà nghiên cứu quan niệm văn
chương cần phải gọt giũa , trau chuốt , hoa mĩ. Trong khi tiêu chí ấy lại khơng
thể áp dụng vào trường hợp Nguyễn Đình Chiểu vì ơng là nhà thơ mù, điều kiện

chỉnh sửa gọt giũa ngôn từ rất hạn chế.

- Tác phẩm nhằm mục đích : tưởng nhớ <b>Nguyễn Đình Chiểu</b> , định hướng điều
chỉnh cách nhìn nhận về giá trị, vị trí thơ văn Nguyễn Đình Chiểu khơi dậy tinh
thần yêu nước , đấu tranh chống Mĩ cứu nước.

<b>b.Luận đề tác phẩm:</b>

- <b>Nguyễn Đình Chiểu</b> là ngôi sao sáng trong văn nghệ dân tộc .

<b>c.Bố cục: 3 phần</b>

<b>Phần mở bài</b>: Từ đầu đến “một trăm năm”.

=> Nêu vấn đề: Cách nhìn mới mẻ , khoa học về Nguyễn Đình Chiểu .

<b>Phần thân bài</b>: Tiếp đến “ cịn vì văn hay của “ Lục Vân Tiên”

=> Trình bày những quan điểm mới mẻ về văn thơ Nguyễn Đình Chiểu :
-Luận điểm 1: Con người và quan niệm văn chương của Nguyễn Đình Chiểu .
-Luận điểm 2: Thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu.

-Luận điểm 3: Truyện thơ Lục Vân Tiên của <b>Nguyễn Đình Chiểu</b>.

<b>Phần kết bài</b>: Phần còn lại. => Nêu cách đánh giá đúng đắn con người và sự
nghiệp thơ văn của NĐC.Qua đó thể hiện tình cảm đối với Nguyễn Đình Chiểu.

<b>* Nhận xét về kết cấu : </b>

- Thơng thường , trong bài văn nghị luận về một tác giả văn học nào đó, người ta

thường phân tích các tác phẩm chính của tác giả, sau mới đánh giá về con
người, vai trò của nhà văn. Nhưng ở bài viết này , tác giả Phạm Văn Đồng làm
ngược lại, trình bày con người – quan điểm sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu
trước, sau đó mới trình bày về các tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Đình Chiểu.
- Bài viết cũng khơng trình bày các luận điểm theo trật tự thời gian (tác phẩm
sáng tác trước thì trình bày trước ) . Ở đây , tác phẩm Lục Vân Tiên được sáng
tác trước thì lại được Phạm Văn Đồng đưa vào cuối bài viết .

=> Với trật tự này , Phạm Văn Đồng muốn nhấn mạnh Nguyến Đình Chiểu là
con người đặc biệt , để hiểu thơ văn ông trước hết phải hiểu con người ông , văn
thơ ông gắn liền với thực tế , vận mệnh dân tộc.

<b>II.Đọc - Hiểu văn bản:</b>

<b>1.Phần mở đầu (Nêu vấn đề) : Cách nhìn khoa học mới mẻ về Nguyễn Đình </b>
<b>Chiểu</b>

- Cách đặt vấn đề trực tiếp : Khẳng định Nguyễn Đình Chiểu là ngôi sao, một
nhà thơ lớn, cần được sáng tỏ hơn nữa.

- Dùng hình ảnh ẩn dụ so sánh :

+ Nguyễn Đình Chiểu như “ Ngơi sao” – tinh tú , kết tinh tinh hoa vẻ đẹp của trời
đất , vũ trụ .

+ “Ngôi sao Nguyễn Đình Chiểu có ánh sáng khác thường” => ánh sáng đẹp
nhưng chưa quen nhìn nên khó phát hiện ra .

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Đình Chiểu .

- Nêu phản đề , lí do chưa đánh giá đúng giá trị văn thơ Nguyễn Đình Chiểu:
+ Một là “ chỉ biết Nguyễn Đình Chiểu là tác giả của Lục Vân Tiên và hiểu Lục
Vân Tiên khá thiên lệch về nội dung và văn …” .

+ Hai là “ cịn rất ít biết thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu”.

<b>* Nhận xét đoạn mở đầu : </b>

- Đoạn văn ngắn gọn , nêu vấn đề một cách dễ hiểu , hấp dẫn , thuyết phục ,
mang tính gợi mở , khái quát được những nội dung sẽ diễn giải ở phần sau
( đánh giá Lục Vân Tiên , đánh giá thơ văn yêu nước Nguyễn Đình Chiểu) .
- Đoạn văn đã nêu được Nội dung vấn đề : Nguyễn Đình Chiểu là một nhân cách
trong sáng, một nhà thơ yêu nước, tác gia văn học cần được nghiên cứu tìm
hiểu và đề cao hơn nữa.

- Cách nhìn nhận về <b>Nguyễn Đình Chiểu</b> đúng đắn , sâu sắc , khoa học, mới
mẻ .

- Cách nhìn này vừa bộc lộ niềm ngưỡng mộ tài năng , tâm huyết của danh nhân
Nguyễn Đình Chiểu , vừa mang tính định hướng cho việc nghiên cứu tiếp cận
thơ văn Nguyễn Đình Chiểu .

<b>2. Cách triển khai vấn đề :</b>

<b>a.Luận điểm 1: Nguyễn Đình Chiểu là nhà thơ yêu nước .</b>

- Luận cứ 1: Quê hương, thời cuộc và mất mát riêng và tư tưởng .

+ Nhà nho sống trong cảnh nước nhà lâm nguy , khắp nơi nhân dân đấu tranh
đánh giặc cứu nước.

+ Nhà thơ mù.

+ Dùng văn thơ ghi lại tâm huyết với dân tộc , ghi lại thời kì lịch sử khổ nhục – vĩ
đại , làm vũ khí chiến đấu.

=> Vẻ đẹp tấm gương trong sáng : tinh thần yêu nước căm thù giặc , nghị lực
vượt khó để vươn lên phi thường .

- Luận cứ 2 : Quan điểm thơ văn .

+ Nhà văn trước hết phải có nhân cách : Cảnh riêng và cảnh đất nước càng đen
tối thì khí tiết càng phải cao cả , rạng rỡ : Sự đời thà khuất đơi trịng thịt – Lịng
đạo xin tròn một tấm gương” và “ Kiến nghĩa bất vi vô dõng dã” ( Thấy việc nghĩa
mà không làm thì khơng phải là kẻ anh hùng ) => Nguyễn Đình Chiểu coi trọng
nhân cách và trách nhiệm của nhà văn với thời cuộc .

+ Trong thơ văn phải ngụ khen chê rõ ràng : Học theo ngịi bút chí cơng – Trong
thơ cho ngụ tấm lịng Xuân Thu”.

+ Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu là thơ văn chiến đấu, đánh thẳng vào giặc ngoại
xâm và tôi tớ của chúng : Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm – Đâm mấy
thằng gian bút chẳng tà” và “ Thấy nay cũng nhóm văn chương – Vọc dê da cọp
khôn lường thực hư !”

=> Quan điểm rất tích cực , tiến bộ ,sâu sắc , gắn nhà văn và văn chương với
hiện thực cuộc sống , với vận mệnh dân tộc , coi trọng chức năng giáo huấn ,
phê phán , cảnh tỉnh của văn chương .

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

- Luận cứ 1 : Phạm Văn Đồng khẳng định thơ văn Nguyễn Đình Chiểu tái dựng

sống động khơng khí kháng Pháp oanh liệt , bền bỉ của nhân dân Nam Bộ :
+ Quân triều đình đánh Pháp thua , đầu hàng, cắt đất cho giặc .

+ Các tầng lớp nhân dân (nông dân , sĩ phu) vùng dậy đánh giặc .
+ Sự lan rộng của cuộc chiến tranh nhân dân .

- Luận cứ 2: Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu ca ngợi những người anh hùng cứu
nước ; khóc than tiếc thương những liệt sĩ tận trung, trọn nghĩa với dân với nước
: Trương Định , Thủ khoa Huân , Nguyễn Trung Trực , ...

- Luận cứ 3 : Đánh giá tác phẩm “ Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” .

+ “ Khúc ca của những người anh hùng thất thế nhưng vẫn hiên ngang” .
“Sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc” .

“Muôn kiếp nguyện được trả thù kia”

+ Liên tưởng , so sánh với áng văn chính luận bất hủ : Bình Ngơ đại cáo của
Nguyễn Trãi .

- Luận cứ 4 : “Xúc cảnh” : đoá hoa, hòn ngọc, …

<b>=> Nhận xét :</b>

- Cách đánh giá thơ văn yêu nước Nguyễn Đình Chiểu sâu sắc, khoa học , chặt
chẽ và toàn diện .

- Dẫn chứng tiêu biểu , xúc động , giọng văn khi hào hùng sôi sục , khi nghẹn
ngào thương cảm .

- Phạm Văn Đồng qua đó : Bộc lộ thái độ ngợi ca ngịi bút của Nguyễn Đình
Chiểu và tâm huyết với truyền thống yêu nước , bất khuất cảu nhân dân ta.

<b>c. Luận điểm 3 : Đánh giá tác phẩm lớn nhất của Nguyễn Đình Chiểu : Lục </b>
<b>Vân Tiên .</b>

- Luận cứ 1 : Giá trị nội dung của tác phẩm Lục Vân Tiên :

+ Ca ngợi chính nghĩa , những đạo đức đáng quí ở đời , ca ngợi những con
người trung nghĩa .

+ Hình tượng nhân vật khơng khơ cứng theo khn mẫu của văn học Nho gia
mà gần gũi , giản dị , sống động.

- Luận cứ 2 : Giá trị nghệ thuật.

+ Lối văn nôm na giản dị , là văn nói , văn kể .

+ Nhiều người thuộc , nhớ, truyền miệng nhau tác phẩm , nhân dân miền Nam
say sưa tác phẩm .

<b>=> Nhận xét</b> :

- Phạm Văn Đồng đã chỉ rõ rằng : Người ta say sưa nghe Lục Vân Tiên khơng
chỉ về nội dung mà vì văn hay của Lục Vân Tiên , hay chính ở sự giản dị , mộc
mạc , chân chất , dễ hiểu , dễ thuộc , gần gũi với lời ăn tiếng nói của nhân dân..
Đây là nhận định có cơ sở khoa học xác đáng .

- Đó cũng chính là định hướng phê bình văn học: Khi đánh giá giá trị một tác
giả , tác phẩm văn chương , không nên chỉ căn cứ vào tính hoa mĩ trau truốt của

ngơn từ mà cịn phải căn cứ vào ảnh hưởng của nội dung tác phẩm đến tâm
thức người đọc , sức sống của tác phẩm trong người đọc .

<b>3. Kết thúc vấn đề : </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

+ Một chí sĩ yêu nước , một nhà thơ lớn của nước ta .

+ Thơ văn ông nêu cao sứ mạng của văn học , người nghệ sĩ –chiến sĩ trên mặt
trận văn hóa tư tưởng .

- Bộc lộ lòng tưởng nhớ , tự hào về Nguyễn Đình Chiểu .

<b>III.Tổng kết :</b>

- Bài văn là một tiểu luận văn chương đặc sắc , có sức lơi cuốn mạnh mẽ do
cách nghị luận xác đáng , chặt chẽ , xúc động thiết tha , nhiều hình ảnh ngôn từ
đặc sắc , đặt sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu trong mối liên hệ với cuộc kháng
chiến chống Mĩ.

- Đây là bài viết có nội dung mới mẻ, sâu sắc , xúc động , ngợi ca Nguyễn Đình
Chiểu –người trọn đời dùng ngịi bút làm vũ khí chiến đấu cho dân , cho nước ,
một ngôi sao sáng trong nền văn nghệ dân tộc Việt Nam.

- Tác phẩm còn bộc lộ thái độ trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống và
mối liên quan sâu sắc giữa truyền thống với những vấn đề trọng đại của dân
tộc .

_______________________

<b>Đề : Em hãy nêu cảm nhận của mình về bài nghị luận của Phạm Văn Đồng “</b>

<b>Nguyễn Đình chiểu, ngơi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc”.</b>

<b>Bài tham khảo:</b>

Nguyễn Đình chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc là bài viết
của Phạm Văn Đồng đăng trên Tạp chí Văn học số 7 – 1963 nhân kỷ niệm 75
năm ngày mất của Nguyễn Đình Chiểu (3 – 7 – 1988).

Bằng sự từng trải cách mạng, sự gắn bó sâu sắc với đất nước, với nhân
dân và cách nghĩ sâu rộng của một nhà văn nghệ lớn, tác giả đã nhìn nhận cuộc
đời và thơ văn Nguyễn Đình Chiểu trong mối liên hệ khăng khít với hoàn cảnh
của Tổ quốc lúc bấy giờ và với thời đại hiện nay; từ đó phát hiện ra những điều
mới mẻ về nhà thơ yêu nước lớn ở miền Nam, giúp ta càng thêm yêu quý con
người và tác phẩm của ông. Bài viết ra đời cách đây hơn 40 năm nhưng vẫn còn
nguyên giá trị cả về mặt khoa học và mặt tư tưởng.

Văn bản gồm ba phần, ứng với ba luận điểm lớn:

- Phần 1: Từ đầu đến “khơn lường thực hư”, nói về con người và quan niệm văn
chương của nguyễn Đình Chiều.

-Phần 2: Từ “Thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu” đến “hai vai nặng nề”
nói về thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu.

-Phần 3: Phần cịn lại, nói về Truyện thơ Lục Vân Tiên.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

Chiểu trước, sau đó mới nói đến truyện Nơm Lục Vân Tiên. Phải chăng tác giả
muốn người đọc chú ý hơn đến thơ văn yêu nước của Đồ Chiểu?

Tác giả cho rằng văn thơ của Nguyễn Đình chiểu cũng giống như “những

vì sao có ánh sáng khác thường”, “con mắt của chúng ta phải chăm chú nhìn thì
mới thấy”. Đó là một khái niệm có ý nghĩa phương pháp luận trong cách nhhinf
về nhà thơ yêu nước này.

Đây chính là vẻ đẹp mộc mạc, giản dị, dân dã của nhà thơ Nguyễn Đình
Chiểu, vẻ đẹp của loại văn chương hướng về đại chúng, gắn bó máu thịt với
nhân dân, phục vụ cuộc sống của người dân, mang tính nhân dân sâu sắc. Văn
chương Đồ Chiểu khơng trau chuốt, óng mượt mà chân chất, phác thực, có chỗ
tưởng như thơ kệch, nhưng lại chứa đựng trong đó những tư tưởng, tình cảm
nồng hậu, cao q đối với nhân dân. “Nó khơng phải là vẻ đẹp của những cây
lúa xanh uốn mình trong gió nhẹ. Nó đẹp vẻ đẹp của đống thóc mẩy vàng”.
(Nguyễn Đình Chú). Vẻ đẹp khác thường này đáng quý lắm, và càng đáng quý
hơn khi ta biết nhà thơ đã sáng tác trong hồn cảnh mù lịa, cuộc sống gặp
nhiều khó khăn và bất hạnh.

Vì vậy vẻ đẹp của văn chương “thô mà tinh” ấy khiến “con mắt của chúng
ta phải chăm chú nhìn mới thấy”. Lâu nay, chúng ta đã quen nhìn loại văn

chương trau chuốt, gọt giũa, lời lẽ hoa mĩ với hình tượng hùng vĩ, tráng lệ, phi
thường…nên thật khó cảm nhận được tính ý sâu sắc xa, thấy hết vẻ đẹp đích
thực của văn thơ Đồ Chiểu. Vì vậy, “phải chăm chú nhìn thì mới thấy”, tức phải
dày cơng, kiên trì nghiên cứu, phải chăm chú nhìn bằng cái nhìn khoa học đúng
đắn mới khám phá được vẻ đẹp thơ văn Nguyễn Đình Chiểu.

- Ý nghĩa phương pháp trong việc nghiên cứu, đánh giá thơ văn Nguyễn Đình
Chiểu: Điều chỉnh cách nhìn để có một định hướng đúng đắn trong việc nghiên
cứu, tiếp cận một nhà thơ như Nguyễn Đình Chiểu.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

tượng cao đẹp của người nông dân – nghĩa sỹ đánh giặc, những lãnh tụ của
nghĩa quân, những tấm gương bất khuất trước kẻ thù…

Nói đến truyện thơ Lục Vân Tiên – Phạm Văn Đồng xem như là một bài
ca hào hùng mà tha thiết về lý tưởng đạo đức của tác giả - cũng là lý tưởng đạo
đức của nhân dân, ca ngợi những con người trọng nghĩa, khinh tài, trước sau
một lòng, mặc dầu khổ cực, gian nguy, quyết phấn đấu vì nghĩa lớn như Lục Vân
Tiên, Kiều Nguyệt Nga, Tiểu Đồng, Vương Tử Trực, Hớn Minh…Bằng cách nhìn
mới mẻ và đứng đắn, tác giả đã có sự nhìn nhận và đánh giá lại “giá trị văn nghệ
của bản trường ca thật là hấp dẫn từ đầu đến cuối” này. Đây là một sự “điều
chỉnh” cần thiết để khôi phục lại giá trị nghệ thuật vốn có của tác phẩm.
- Cho đến nay, vẫn cịn nhiều người chưa hiểu hết giá trị của văn chương

Nguyễn Đình Chiểu, trong đó có khơng ít người, cịn nhìn nhận phiến diện về thơ
văn ơng, thậm chí cịn “chê” văn thơ ông là thô ráp, nôm na…

Hãy sáng tỏ hơn nữa trong thời đại ngày nay để khôi phục lại giá trị đích
thực của nhà thơ yêu nước lớn miền Nam từng có ảnh hưởng to lớn và sâu rộng
trong nhân dân ta, không chỉ thời bấy giờ mà ngay cả trong cuộc sống hiện nay.

Bài văn nghị luận khơng chỉ xác đáng, chặt chẽ mà cịn xúc động, thiết tha
với nhiều hình ảnh, ngơn từ đặc sắc, khiến người đọc còn nhớ mãi.

</div>

<!--links-->