skkn xác định nội dung và phương pháp tổ chức trò chơi học tập qua môn địa lí 11 THPT theo định hướng phát triển năng lực

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong những năm gần đây, dạy học nói chung và dạy học địa lí nói riêng đang
đứng trước u cầu đổi mới cả về nội dung và phương pháp dạy học theo hướng
phát huy vai trò sáng tạo của người học, bồi dưỡng cho HS năng lực tư duy, năng
lực tự giải quyết các vấn đề nảy sinh trong học tập cũng như trong đời sống xã hội.
Để đáp ứng những u cầu đó, dạy học địa lí khơng chỉ cung cấp cho HS những
kiến thức có sẵn mà phải rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo cho HS, năng lực tự học, học
suốt đời, học mọi lúc, mọi nơi, học mà chơi, chơi mà học.
Tuy nhiên, trước một thực tế không phủ nhận được là nhiều nơi mơn địa lí vẫn
chưa được các em chú trọng, cho là môn phụ, không có hứng thú học tập nên kết
quả chưa cao.
Trong điều kiện kinh tế- xã hội hiện nay, các hoạt động theo kiểu “học mà chơi,
chơi mà học” được các em học sinh phổ thơng rất u thích. Tuy nhiên, phần lớn
các hoạt động ấy đều là hoạt động tự phát, mang tính chất ngẫu hứng, khơng chứa
đựng một nội dung học tập, giáo dục nào hoặc có nhưng nội dung khơng lành
mạnh, nhiều lúc có thể đẩy các em vào những cuộc chơi khơng bổ ích. Do đó việc
định hướng những trò chơi cho các em học sinh là một vấn đề cần được quan tâm
của nhà quản lý giáo dục cũng như đội ngũ các nhà giáo.
Việc xác định nội dung và phương pháp tổ chức trò chơi học tập trên thực tiễn
đã và đang là một cách thức rất hữu hiệu để khơi dậy niềm đam mê hứng thú học
tập của HS khơng những chỉ mơn địa lí mà cịn đối với tất cả các mơn học khác.
Nó như một trào lưu và xu hướng tất yếu đối với sự phát triển của xã hội.
Với những lí do trên cũng như những kinh nghiệm bản thân có được trong q
trình dạy học, tơi chọn đề tài “Xác định nội dung và phương pháp tổ chức trò chơi
học tập qua mơn Địa lí 11 THPT theo định hướng phát triển năng lực” để nghiên
cứu, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học mơn địa lí, đồng thời làm cho
“cuộc chơi” của các em trở nên hữu ích hơn.
II. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
1. Mục đích
Xác định một số nội dung và phương pháp tổ chức trò chơi dễ thực hiện, có

hiệu quả cho học sinh THPT thơng qua các tiết dạy học trên lớp, từ đó góp phần
phát triển một số năng lực cho HS, nâng cao chất lượng dạy – học Địa lí.
2. Nhiệm vụ
- Nghiên cứu những cơ sở lí luận và thực tiễn của việc xác định nội dung và
phương pháp tổ chức trị chơi học tập qua mơn Địa lí 11 THPT theo định hướng
phát triển năng lực cho học sinh thông qua các hoạt động dạy học trên lớp.
1


- Xác định các nội dung có thể tổ chức trị chơi thơng qua các tiết dạy học trên
lớp.
- Xác định các phương pháp dễ làm, dễ vận dụng. mang lại hiệu quả cao thơng
qua tổ chức trị chơi.
III. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Phương pháp tổ chức trò chơi học tập theo hướng phát triển năng lực cho học
sinh qua mơn Địa lí 11.
- Vận dụng đối với học sinh trường THPT Quỳ Hợp 2 – huyện Quỳ Hợp.
IV. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU
Việc tổ chức trị chơi nói chung và trị chơi học tập nói riêng là một u cầu
khơng thể thiếu được trong thực tiễn cuộc sống cũng như trong q trình dạy học,
nó được xem là một trong những yêu cầu cơ bản. Do vậy, việc tổ chức trò chơi học
tập ngày càng được quan tâm và đã có nhiều cơng trình nghiên cứu đề cập tới dưới
nhiều góc độ bộ mơn khác nhau. Tuy nhiên, các tài liệu đó chỉ đề cập đến những
khái niệm, phân loại, cách thức tổ chức trò chơi theo kiểu “vận động” cho học sinh
nói chung chứ chưa đi sâu vào việc xây dựng, tổ chức trò chơi học tập với các môn
học và bài tập cụ thể.
Trên cơ sở kế thừa, phát triển các đề tài đã có, sáng kiến đi sâu vào việc xác
định được các nội dung và phương pháp cụ thể trong việc tổ chức trò chơi học tập
theo định hướng phát triển năng lực qua môn Địa lí 11 nhằm nâng cao chất lượng
dạy và học mơn địa lí ở trường THPT nói chung và trường THPT Quỳ Hợp 2 nói

riêng.
V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Tiến hành thu thập tài liệu qua sách, báo, các văn bản liên quan đến đề tài. Trên
cơ sở đó để phân tích, tổng hợp và rút ra những vấn đề cần thiết của đề tài.
2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Trong q trình nghiên cứu, bản thân sử dụng các phương pháp như: điều tra,
khảo sát, quan sát sản phẩm, tổng kết kinh nghiệm…Đó là những cơ sở cho việc
triển khai cũng như khả năng ứng dụng của đề tài.

2


PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG I
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC TRÒ
CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ LỚP 11 THPT
I. NHỮNG VẤN ĐỀ LÍ LUẬN CHUNG VỀ TRỊ CHƠI VÀ TRỊ CHƠI HỌC
TẬP
1. Một số khái niệm chung
- Trò chơi
Trò chơi là một hình thức có cấu trúc của việc chơi đùa, thường được thực
hiện để nhằm mục đích giải trí hay vui vẻ, và đôi khi được sử dụng như một cơng
cụ giáo dục.
- Trị chơi học tập
+ Trị chơi học tập (giáo dục) là trò chơi được thiết kế rõ ràng với mục
đích học tập hoặc có giá trị giáo dục ngẫu nhiên hoặc thứ cấp được sử dụng trong
môi trường giáo dục để giúp mọi người tìm hiểu về một số môn học, mở rộng khái
niệm, củng cố kiến thức, hiểu một sự kiện hoặc văn hóa lịch sử hoặc luyện tập kỹ
năng, …

+ Trò chơi học tập là trị chơi có luật và nội dung cho trước, là trò chơi của sự
nhận thức, hướng đến sự mở rộng, chính xác hóa, hệ thống hóa các biểu tượng đã
có nhằm nâng cao tính tích cực của hoạt động nhận thức, phát triển năng lực trí tuệ
của HS trong lúc chơi. Trong trò chơi học tập các em giải quyết nhiệm vụ học tập
dưới hình thức chơi nhẹ nhàng, nhiệm vụ học tập được các em tiếp nhận như một
nhiệm vụ chơi.
- Phát triển năng lực
Theo Từ điển tiếng việt do tác giả Hoàng Phê chủ biên (Nhà xuất bản Đà
Nẵng. 1998) có giải thích: năng lực là: “Khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự
nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó. Phẩm chất tâm lí và sinh lí tạo
cho con người khả năng hồn thành một loại hoạt động nào đó với chất lượng cao”.
Nhà tâm lý học A.Rudich đưa ra quan niệm: năng lực đó là tính chất tâm sinh
lý của con người chi phối quá trình tiếp thu các kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo cũng
như hiệu quả thực hiện một hoạt động nhất định. Năng lực của con người không
chỉ là kết quả của sự phát triển và giáo dục mà còn là kết quả hoạt động của các
đặc điểm bẩm sinh hay cịn gọi là năng khiếu. Năng lực đó là năng khiếu đã được
phát triển, có năng khiếu chưa có nghĩa là nhất thiết sẽ biến thành năng lực. Muốn
vậy phải có mơi trường xung quanh tương ứng và phải có sự giáo dục có chủ đích.
3


Trong tài liệu tập huấn việc dạy học và kiểm tra, đánh giá theo theo định
hướng phát triển năng lực của HS do Bộ giáo dục và Đào tạo phát hành năm 2015
thì “Năng lực được quan niệm là sự kết hợp một cách linh hoạt và có tổ chức kiến
thức, kỹ năng với thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ cá nhân,… nhằm đáp ứng hiệu
quả một yêu cầu phức hợp của hoạt động trong bối cảnh nhất định. Năng lực thể
hiện sự vận dụng tổng hợp nhiều yếu tố (phẩm chất của người lao động, kiến thức
và kỹ năng) được thể hiện thông qua các hoạt động của cá nhân nhằm thực hiện
một loại công việc nào đó. Năng lực bao gồm các yếu tố cơ bản mà mọi người lao
động, mọi công dân đều cần phải có, đó là các năng lực chung, cốt lõi”.

Tóm lại, dựa trên quan niệm của nhiều tác giả đưa ra ở trên có thể định nghĩa
như sau: “Năng lực là khả năng thực hiện thành công hoạt động trong một bối cảnh
nhất định nhờ sự huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá
nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí, … năng lực của cá nhân được đánh giá
qua phương thức và khả năng hoạt động của cá nhân đó khi giải quyết các vấn đề
của cuộc sống”.
Như vậy, dạy học theo hướng phát triển năng lực là tạo điều kiện đẩy mạnh đổi
mới phương pháp và hình thức dạy học trên cơ sở tổ chức các hoạt động phát huy
tính tích cực, chủ động, khả năng tự học của HS và cách dạy của GV. Trong quá
trình dạy học GV sẽ tạo thuận lợi cho HS tự tìm tịi, khám phá kiến thức qua hoạt
động cá nhân, học tập hợp tác nhóm, lớp, tổ chức các hoạt động học tập tăng
cường các hoạt động trải nghiệm, thực hành và ứng dụng vào thực tiễn.
2. Vị trí của trị chơi học tập trong dạy học Địa lí
Trị chơi học tập vừa là nhu cầu tự thân cơ bản vừa là phương tiện góp phần
giáo dục tồn diện cho HS. Trị chơi học tập có ý nghĩa tác động trực tiếp đến việc
khai thác kiến thức, cũng như việc củng cố khắc sâu kiến thức đã học, hệ thống
hóa kiến thức và hiểu biết ở học sinh và phát triển các quá trình nhận thức như cảm
giác, tri giác, trí nhớ, tưởng tượng, tư duy, ngôn ngữ, khả năng chú ý, tạo ra hứng
thú nhận thức. Thơng qua trị chơi học tập các em phải giải quyết một số nhiệm vụ
của trí tuệ như lĩnh hội kĩ năng về ngơn ngữ, chính xác hóa các kiến thức và hiểu
biết ở chúng. Chính nhiệm vụ này đặt ra yêu cầu bắt các em phải phân tích, tổng
hợp, so sánh, phân loại và khái quát.
Trong một chừng mực nhất định, trò chơi học tập vừa là phương pháp dạy học,
vừa là hình thức tổ chức dạy học đặc biệt quan trọng để phát triển năng lực tư duy
nói chung và năng lực tư duy địa lý nói riêng. Trong khi chơi, học sinh phải ln
ln quan sát, tưởng tượng, phân tích, đối chiếu, so sánh, tổng hợp, xác lập các
mối liên hệ địa lý. Điều đó ln thơi thúc các em tìm ra những lời giải đáp cho
những câu hỏi lớn đã được định sẵn. Tính hấp dẫn của hành động chơi đã giúp các
em tích cực hoạt động, kích thích ngơn ngữ phát triển, trên cơ sở đó hình thành và
rèn luyện ở các em một số phẩm chất trí tuệ cần thiết cho việc tiếp thu kiến thức

mới như tính mục đích, sự nhanh trí, tính linh hoạt, óc quan sát...; rèn luyện và phát
4


triển các giác quan ở các em. Luật chơi quy định các hành vi chơi của người chơi.
Vì thế trong khi chơi và thơng qua chơi, các em cịn học được cả cách giao tiếp với
nhau, biết thống nhất hành động chơi của mình với các bạn khác. Cũng chính trong
trò chơi học tập các em học được cách đánh giá và tự đánh giá về kết quả chơi của
mình và các bạn khác.
Thông qua việc thiết lập các hoạt động như vậy ta thấy được rằng vị trí của trò
chơi trong dạy học địa lý là khá quan trọng. Nó là nhân tố chủ yếu hàng đầu khơng
thể thiếu trong các hoạt động dạy học, nó cũng là nhân tố khơng kém phần quan
trọng trong việc góp phần mình vào phong trào đổi mới phương pháp dạy và học
môn địa lý hiện nay ở nhà trường phổ thông – “Phương hướng đổi mới phương
pháp dạy học theo hướng lấy học sinh làm trung tâm..., trong đó người thầy giữ vai
trị tổ chức, hướng dẫn, giúp đỡ học sinh tích cực, chủ động tìm tịi, khám phá, khai
thác kiến thức mới và rèn luyện các kỹ năng địa lý”. (Trích bản tổng kết của Viện
khoa học Giáo dục Viêt Nam phối hợp với Vụ Giáo viên). Với lời trích của bản
tổng kết như vậy quả là khó thực hiện trong một khoảng thời gian quá ngắn ngủi
của một tiết học 45 phút. Nhưng với sự phối hợp tổ chức của các trị chơi học tập
chắc hẳn sẽ góp phần khơng nhỏ để biến tinh thần của bản tổng kết đó thành hiện
thực và được áp dụng rộng rãi.
Như vậy, việc tổ chức các trị chơi học tập có vị trí khá quan trọng trong việc
dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; tránh
được việc sử dụng những phương pháp dạy học truyền thống một cách đơn điệu
như những năm trước đây.
3. Phân loại trò chơi học tập
Việc phân loại trò chơi một cách chính xác gặp nhiều khó khăn, các cách phân
loại trò chơi phổ biến ở nước ta hiện nay là:
- Căn cứ vào tình hình hoạt động của người chơi:

+ Trò chơi tĩnh: là những trò chơi chủ yếu đòi hỏi những thao tác trí tuệ khi
chơi.
+ Trị chơi động: là những trò chơi đòi hỏi người chơi phải sử dụng cả thao tác
trí tuệ lãn thao tác cơ thể.
- Căn cứ vào mục tiêu dạy học: Trò chơi giới thiệu bài mới, nội dung học tập
mới; Trò chơi lĩnh hội tri thức; Trị chơi hình thành và rèn luyện kỹ năng; Trị chơi
củng cố, ơn luyện kiến thức; Trị chơi kiểm tra, đánh giá kết quả học tập.
- Căn cứ vào số lượng người chơi: Trò chơi cá nhân; Trị chơi nhóm nhỏ; Trị
chơi cả lớp.
- Căn cứ vào chức năng tâm lý được huy động: Trò chơi sử dụng các giác
quan; Trò chơi sử dụng các thao tác tư duy; Trị chơi sử dụng trí tưởng tượng; Trị
chơi sử dụng ngôn ngữ.
5


- Căn cứ vào tình hình thực tế nội dung chơi: Trị chơi ơ chữ; Trị chơi ghép
hình; Trị chơi câu đố; Trị chơi bắt chước mẫu; Trị chơi thí nghiệm, …
II. ĐẶC ĐIỂM CỦA VIỆC DẠY HỌC ĐỊA LÍ THPT
1. Đặc điểm của chương trình Địa lý 11 - THPT
1.1. Mục đích của chương trình
Trước hết mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển tồn
diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành
nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm
công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động,
tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc.
Đối với mơn địa lí 11, với những đặc điểm riêng của mình cũng có một vị trí
xác định trong việc thực hiện mục tiêu của giáo dục phổ thông.
Điều đầu tiên mơn địa lý 11-THPT có khả năng trang bị cho học sinh một khối
lượng tri thức phong phú về tự nhiên, dân cư, kinh tế - xã hội thế giới và các mối
quan hệ giữa chúng, rèn luyện cho học sinh các kỹ năng, kỹ xảo cần thiết trong

cuộc sống.
Nhờ vào đối tượng nghiên cứu là các Địa tổng thể từ phạm vi hẹp đến phạm vi
rộng vào môn địa lý phổ thơng nên nó có khả năng cung cấp cho học sinh những
kiến thức về tự nhiên, môi trường, dân cư và các hoạt động kinh tế xã hội của con
người khắp nơi trên trái đất. Học sinh sẽ nắm được các đặc điểm của lãnh thổ, mối
quan hệ giữa các sự vật, hiện tượng, những quy luật phát triển của hoạt động kinh
tế xã hội thế giới, mối quan hệ giữa con người và mơi trường.
Do tính tổng hợp của đối tượng khoa học địa lý, học sinh phải làm quen với
cách tìm hiểu, giải thích các mối quan hệ giữa các sự vật, hiện tượng trong quá
trình thường xuyên vận động và phát triển của chúng. Đó là những cơ sở để hình
thành thế giới quan khoa học. Học địa lý, học sinh nhận thức được vai trò của thiên
nhiên đối với con người, mối quan hệ giữa tự nhiên và sản xuất xã hội, từ đó có
những quan điểm và nhận thức khoa học đúng đắn.
Mơn địa lý phổ thơng cịn có nhiều khả năng hình thành cho học sinh những
phẩm chất đạo đức của người lao động trong xã hội nhờ vào việc nghiên cứu trực
tiếp và liên hệ thường xuyên giữa thực tế đời sống đất nước và trên Thế giới, bồi
dưỡng cho học sinh lòng yêu thương Đất Nước và mong muốn cống hiến sức lao
động cho Đất Nước, xây dựng Đất Nước ngày càng giàu hơn, đẹp hơn.
1.2. Nhiệm vụ
Để thực hiện tốt các mục tiêu của chương trình như đã trình bày trên, mơn địa
lí 11 ở nhà trường phổ thơng có những nhiệm vụ chú trọng vào việc làm cho học
sinh nắm được những đặc điểm địa lí kinh tế xã hội của các nhóm nước, các nước
qua quá trình phát triển của chúng trong bối cảnh nền kinh tế xã hội Thế Giới, giúp
6


ích cho học sinh khi tham gia vào cuộc sống kinh tế xã hội của đất nước. Rèn
luyện cho học sinh các năng lực trí tuệ qua trình bày các vấn đề, cách giải thích,
làm rõ các mối quan hệ. Từ đó, xây dựng cho học sinh có niềm tin và ý thức, trách
nhiệm của mình vào sự nghiệp xây dựng và phát triển kinh tế của đất nước.

1.3. Cấu trúc và nội dung chương trình Địa lý 11 - THPT
Cấu trúc chương trình mơn Địa lí 11-THPT gồm có 2 phần: Phần I- Khái quát
nền KT-XH thế giới được thực hiện trong thời gian 04 tiết, trong đó có 03 tiết lí
thuyết và 01 tiết tực hành. Phần II- Địa lí khu vực và quốc gia được thực hiện trong
thời gian 31 tiết, trong đó có 25 tiết lí thuyết và 06 tiết tực hành
Với cấu trúc và nội dung chương trình Địa lí 11 - THPT như trên ta thấy nó đề
cập đến những vấn đề địa lí kinh tế - xã hội Thế Giới, địa lí khu vực và quốc gia,
với những khái niệm chung và riêng rất xa lạ đối với các em học sinh. Để thực hiện
đúng nguyên lý giáo dục – “Học đi đôi với hành”, “Lý luận gắn liền với thực tiễn”,
thì trong dạy học nói chung và dạy mơn địa lí ở trường phổ thơng nói riêng thì việc
tổ chức các trị chơi học tập có vai trị hết sức quan trọng trong việc hình thành cho
các em những kiến thức và kỹ năng phân tích các khái niệm chung trừu tượng đó.
2. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh THPT
Đối với học sinh lớp 11- THPT thường có độ tuổi từ 16 đến 17, đây là lứa tuổi
thanh niên mới lớn. Sự phát triển tâm lý của lứa tuổi này chịu tác động của hai yếu
tố: sinh lý và xã hội. Nếu lứa tuổi trước mất cân đối trong từng bộ phận thì lứa tuổi
này các em có thân hình cân đối, vạm vỡ, sung sức, là thời kỳ cơ thể đang hình
thành và phát triển mạnh mẽ, do đó những hoạt động của các em được xem như
ngang hàng với người lớn.
Sự phát triển về mặt cơ thể tạo cho các em có nhiều hứng thú hoạt động xã hội
và trong nhiều lĩnh vực khác. Ở lứa tuổi này các em thực hiện được nhiều vai trò
như người lớn, do đó có tính độc lập, tự chủ trong hoạt động của mình, trong đó
các em có thể đạt được một số công việc thay bố mẹ, thực hiện những hoạt động xã
hội do đoàn thanh niên tổ chức, từ đó hình thành trong các em ý thức lao động, tinh
thần làm chủ tập thể...
2.1. Đặc điểm về hoạt động học tập và sự phát triển trí tuệ
- Trong hoạt động học tập: về nội dung, phương thức, mục đích, cách thức học
tập... khác xa với các cấp học trước, hoạt động tự học tự nghiên cứu được phát
triển cao. Ngồi mơn học chính các em cịn học nhiều mơn học khác nhằm trang bị
cho các em có cách nhìn đúng đắn về tự nhiên, xã hội, vào nghề nghiệp... và tính

trừu tượng cao hơn so với lứa tuổi trước, ý thức thái độ học tập cũng tốt hơn.
- Đặc điểm các sự phát triển trí tuệ. Sự phát triển trí tuệ ở lứa tuổi này là tính
chủ định giữa vai trị thống trị, tư duy mang tính chất trừu tượng cao. Khi giải
quyết các vấn đề tư duy thì có phương pháp phản đề, lật ngược vấn đề để xem lại.
7


2.2. Những đặc điểm nhân cách chủ yếu
- Về sự tự ý thức: Ở lứa tuổi này đã phát triển tốt, tự mình giải quyết các cơng
việc, các em thể hiện được thái độ của cá nhân đối với những cơng việc xung
quanh như bằng lịng hay khơng bằng lịng. Tự ý thức là tài sản để các em soi xét,
đánh giá mình về mọi mặt trong cuộc sống có phù hợp với mục đích, yêu cầu của
xã hội hay không. Tự ý thức phát triển, biết tự kiềm chế những hành vi, hành động
khơng đúng đắn của mình.
- Giao tiếp với đời sống tình cảm: Giao tiếp thường xảy ra trong các nhóm tâm
lý có cùng sở thích nhu cầu hoặc đơi bạn. Tình bạn đã đi vào chiều sâu của các em,
so với lứa tuổi trước ở lứa tuổi này tình bạn phải có lịng chân thành, vị tha, đồng
cảm với nhau. Các em có nhu cầu cống hiến cho xã hội rất nhiều nhưng do khả
năng hiện có cũng đang cịn hạn chế.
Do vậy, việc tổ chức trị chơi học tập khơng những đáp ứng u cầu về giáo
dục của mơn học mà cịn đáp ứng được yêu cầu về tâm lý lứa tuổi của học sinh,
giúp các em có khả năng tự tìm hiểu, phát hiện và giải quyết vấn đề trên cơ sở tự
giác và được tự do, tạo được khả năng và điều kiện chủ động trong hoạt động học
tập, nghiên cứu, giải quyết tốt các vấn đề.
3. Đặc điểm các trò chơi học tập trong dạy học Địa lý 11
- Trò chơi học tập thuộc nhóm trị chơi có luật, do người lớn nghĩ ra để cho HS
chơi và dùng nó vào mục đích dạy học và giáo dục để hướng tới việc nâng cao tính
tích cực của hoạt động nhận thức, phát triển năng lực trí tuệ của các em.
- Nội dung của trị chơi học tập chính là nhiệm vụ học tập (nhiệm vụ nhận thức
chính là nhiệm vụ chơi). Khi tham gia trò chơi này đòi hỏi các em phải huy động

trí óc làm việc thực sự) được thực hiện dưới hình thức chơi vui vẻ, nhẹ nhàng.
- Trị chơi học tập hướng đến một mục đích nhất định. Mục đích của trị chơi
học tập khơng phải là học tập, mà là được vui chơi. Trong trò chơi được phép thử sai khơi gợi hứng thú ở HS, mọi HS được chơi một cách tự do, cuối trò chơi trẻ
được so sánh kết quả chơi với nhau để xác định thắng- thua. Muốn thắng cuộc
chơi, các em phải thực hiện tốt nhiệm vụ chơi.
- Việc thực hiện nhiệm vụ chơi đã có tác dụng mở rộng, chính xác hóa, hệ
thống hóa các biểu tượng đã có nhằm nâng cao tính tích cực của hoạt động nhận
thức, phát triển năng lực trí tuệ của HS trong lúc chơi. Mục đích và động cơ chơi là
được tiến hành hành động chơi vui vẻ và hứng thú chứ không phải là học tập.
Nhiệm vụ nhận thức trở thành phương tiện cần để các em sử dụng trong trò chơi
học tập.
- Là hoạt động tự do, tự nguyện, mang tính giả định, vì các em hoàn toàn chủ
động trong suy nghĩ, lựa chọn và hành động. Do vậy các em có thể phát huy cao
8


nhất khả năng sáng tạo để giành thắng lợi. Trong khi chơi, sự cổ vũ vô tư của các
bạn giúp cho các em phát huy cao nhất năng lực, sở thích của mình.
III. TÌNH HÌNH TỔ CHỨC TRỊ CHƠI HỌC TẬP TRONG MƠN ĐỊA LÍ 11
CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG THPT HIỆN NAY
1. Quan điểm về việc tổ chức trị chơi học tập
Qua kết quả điều tra và tìm hiểu các giáo viên (Phụ lục 1) đã và đang giảng
dạy ở một số trường THPT trên địa bàn huyện Quỳ Hợp cho thấy, phần lớn các
giáo viên cho rằng việc tổ chức trị chơi trong dạy học Địa lí là rất cần thiết, song
nó chỉ thỉnh thoảng mới được thực hiện. Các thầy cô cũng thừa nhận rằng việc tổ
chức trị chơi Địa lí là một việc nên làm bởi vì hiệu quả mà nó mang lại rất cao.
Qua trò chơi giúp HS hiểu và nắm kiến thức sâu hơn, phát triển tư duy sáng tạo,
tìm tịi cái mới, tập trung sự chú ý, nâng cao tương tác GV-HS, hình thành cảm
xúc, động cơ, hứng thú học tập. Ngồi ra, cịn đạt được nhiều mục đích khác, như
hình thành khơng khí vui vẻ, hứng khởi trong học tập; rèn luyện kỹ năng tương tác,

phối hợp giải quyết nhiệm vụ học tập giữa HS với HS; rèn luyện cho HS kỹ năng
làm việc nhóm, kỹ năng ứng xử trong học tập. Tuy nhiên nó cũng có một số điểm
hạn chế đó là vấn đề thời gian, cơng tác tổ chức, kinh phí, sở vật chất cũng như sân
bãi. Do đó mà hình thức dạy học này chưa được sử dụng rộng rãi ở các trường phổ
thơng như các hình thức khác (chỉ thỉnh thoảng mới có ở dưới hình thức tổ chức
dạng chun đề của nhóm, tổ chun mơn hoặc các tiết dự giờ đánh giá). Song
theo thầy cô, cũng có những xu hướng mới là sẽ thực hiện hình thức này ngày càng
nhiều hơn, khắc phục những khó khăn ban đầu để phát huy những ưu điểm, thực sự
hòa mình vào phong trào đổi mới phương pháp dạy học.
2. Cách thức tổ chức trò chơi học tập
2.1. Chuẩn bị trị chơi:
Để có một trị chơi học tập tổ chức đạt hiệu quả thì giáo viên cần có sự chuẩn
bị như sau:
- Nghiên cứu tài liệu: Chương trình sách giáo khoa (tài liệu hướng dẫn học
tập); hệ thống sách tham khảo: sách báo, các tài liệu về trò chơi học tập. …
- Nghiên cứu thực tế lớp học: Nghiên cứu tình hình lớp học: có HS khuyết tật
khơng, nhu cầu, sở thích, hồn cảnh của mỗi em ra sao; tìm hiểu xem học sinh lớp
mạnh ở mạch kiến thức nào để lựa chọn trò chơi cho phù hợp.
2.2. Lựa chọn trò chơi:
- Các trò chơi học tập được lựa chọn phải đáp ứng đầy đủ những yêu cầu của
mục tiêu bài học và mơn học. Các trị chơi học tập phải đưa ra được các nhiệm vụ
học tập gắn với nội dung của bài học. Để đáp ứng được các yêu cầu nêu trên, giáo
viên cần phải xác định rõ mục tiêu của bài học, lựa chọn các phương pháp và hình
thức tổ chức dạy học sao cho phù hợp với nội dung từng phần, từng bài học, môn
9


học và biết vận dụng linh hoạt trong tiết dạy sao cho tiết học trở nên sinh động,
nhẹ nhàng, học sinh tiếp thu bài tích cực, chủ động hơn. Tuỳ từng bài mà giáo viên
sử dụng phương pháp Trò chơi học tập cho thích hợp. Phải lựa chọn các trị chơi

có sự đa dạng về chủ đề, phong phú về cách chơi.
- Giáo viên có thể thay thế các trị chơi học tập một cách linh hoạt dựa trên
hình thức, cách chơi và luật chơi. Sự thay thế đó tạo cho giáo viên có cơ hội tổ
chức nhiều trị chơi học tập phù hợp với tình hình lớp học của mình.
- Lựa chọn trị chơi học tập phải đảm bảo các yếu tố vừa sức, phù hợp với tiến
trình bài dạy và trong chương trình. Trị chơi học tập trong tiết học trên lớp thường
được tổ chức vào phần khởi động, giới thiệu bài, hình thành kiến thức mới và củng
cố, ơn tập, hệ thống hóa kiến thức đã học.
2.3. Xây dựng và thiết kế trò chơi:
- Các nguyên tắc: Các trò chơi học tập phải đảm bảo các nguyên tắc sau:
+ Phải gắn với nội dung bài học; đảm bảo điều kiện về thời gian trong tiết
học.
+ Phải mang ý nghĩa giáo dục: Giáo dục cho học sinh về tinh thần đoàn kết,
hỗ trợ lẫn nhau, sự hợp tác, thân thiện, nhiệt tình, mạnh dạn, nhanh nhẹn …
+ Phải nhằm mục đích hình thành, củng cố, khắc sâu nội dung bài và các kỹ
năng cần thiết.
+ Phải phù hợp với đặc điểm tâm lý, khả năng học tập của từng đối tượng học
sinh, phù hợp với khả năng của người tổ chức, hướng dẫn và điều kiện về cơ sở
vật chất của nhà trường.
+ Phải lôi cuốn được học sinh tham gia và tạo được hứng thú đối với các em.
Đặc biệt, khi tổ chức các trò chơi học tập cho học sinh giáo viên cần giúp học sinh
hiểu mục đích của trị chơi: để khám phá và tiếp thu được những kiến thức gì, để
củng cố hay khắc sâu, hệ thống những kiến thức nào? Rèn luyện những phẩm chất,
năng lực nào?
- Thiết kế trò chơi học tập gồm các bước như sau:
+ Mục đích: Nêu rõ mục đích của trị chơi nhằm hình thành, ơn luyện, củng
cố kiến thức, kỹ năng nào ?
+ Đồ dùng: Giới thiệu, hướng dẫn cách sử dụng đồ dùng trong trò chơi.
+ Luật chơi: Nêu rõ luật chơi, quy định cụ thể khi tổ chức trò chơi.
+ Xác định số người tham gia (cá nhân hoặc nhóm): Quy định cụ thể số người

(đối với cá nhân); số nhóm và số người trong mỗi nhóm (đối với nhóm).
+ Cách chơi: Nêu rõ ràng về cách chơi và có thể cho học sinh thực hiện mẫu.
2.4. Cách tiến hành trò chơi: Gồm các bước:
10


- Giới thiệu về trị chơi: Nêu tên, mục đích của trị chơi.
- Hướng dẫn cách chơi: vừa mơ tả (về số người tham gia, các vật dụng để
chơi; cách chơi; cách xác nhận và cách tính điểm của trị chơi), vừa thực hành.
- Thực hiện trò chơi: chơi thử và chơi thật.
- Nhận xét kết quả qua trò chơi, thái độ của người tham dự. Có hình thức
“phạt” vui, nhẹ nhàng đối với những học sinh phạm luật.
- Qua trò chơi, một số học sinh nêu kiến thức, kỹ năng trong bài học mà trò
chơi đã thể hiện.
3. Những thuận lợi và khó khăn
Đối với học sinh THPT, đây là giai đoạn mà cơ thể phát triển mạnh nhất, sung
sức nhất tạo cho các em nhiều hứng thú trong các trò chơi học tập. Hơn nữa đây là
hoạt động sơi nổi kích thích tị mị tăng tầm hiểu biết nên được các em rất yêu
thích. Mặt khác sau những tiết học căng thẳng đây cũng là dịp các em thư giãn,
“thả lỏng cơ thể”. Khi tinh thần được thoải mái việc tiếp xúc một cách trực tiếp
như thế nó sẽ giải tỏa những thắc mắc ngờ vực lâu nay.
Trong các em mỗi người có những nhu cầu khác nhau mà bầu khơng khí,
khơng gian hiện tại khơng thể giải quyết được, chỉ có những thay đổi theo kiểu
“xoay vần chuyển thế” mới giải quyết được bế tắc trong mỗi bản thân các em. Do
đó mà các trị chơi học tập rất được các em yêu thích và tích cực tham gia. Đó là
một trong những thuận lợi cho việc triển khai.
Là một GV địa lý đã được tích lũy một số kinh nghiệm và kiến thức về các trò
chơi học tập thơng qua vận dụng chương trình đào tạo. Đặc biệt là qua lý thuyết về
các hình thức tổ chức dạy học địa lý và qua hoạt động thực địa địa lý được tổ chức
thường xuyên trong chương trình đào tạo. Mặt khác, việc khơi dậy phong trào học

tập theo kiểu “học mà chơi, chơi mà học” nhằm làm cho chương trình giáo dục
ngày càng sơi động phong phú cũng đang được khuyến khích nhân rộng.
Các loại phương tiện có thể sử dụng cho việc tổ chức trị chơi địa lí hiện nay
cũng khá phổ biến. Hoặc giáo viên có thể tự tạo như: các sơ đồ, vịng xoay may
mắn (chiếc nón kỳ diệu), cành hoa dân chủ, … Tuy nhiên bên cạnh đó cũng cịn
một số khó khăn cho việc thực hiện đó là thời gian, sân bãi, cơng tác tổ chức…Vì
để tổ chức một hoạt động chơi cũng đầu tư thời gian từ khâu chuẩn bị đến triển
khai, còn sân bãi tiến hành ở đâu để tránh gây ảnh hưởng đến các lớp đang học,
tránh nhàm chán, lặp đi lặp lại cũng là một khó khăn. Đặc biệt cơng tác tổ chức
cho những trị chơi quy mơ lớn thì vấn đề kinh phí cũng là vấn đề đáng lo ngại.
Tuy nhiên, khơng vì vậy mà những trị chơi học tập nêu trên không được triển khai,
chúng ta nắm vững nó để khắc phục khó khăn và phát huy những thuận lợi.
4. Hiệu quả của việc tổ chức trị chơi học tập
Qua cơng tác điều tra thăm dị ý kiến của các giáo viên địa lý (Phụ lục 1)và
11


học sinh (Phụ lục 2) ở một số trường trên địa bàn thì được các thầy cơ cho biết
việc tổ chức các trị chơi học tập qua mơn Địa lí là một việc nên làm vì hiệu quả
của việc tổ chức này rất cao. Ngoài việc cung cấp kiến thức, kỹ năng địa lí nó cịn
rèn luyện tư duy cho học sinh, thiết lập được mối quan hệ thầy-trò, trò- trị, giải trí,
kích thích hứng thú học tập. Do đó các trường cần tăng cường thời gian, kinh phí,
cơ sở vật chất cho tổ, nhóm chun mơn. Có như thế mới thực hiện được nguyên
lý giáo dục “Học đi đôi với hành”, “Lý luận gắn với thực tiễn” thực sự phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo đem lại niềm vui, hứng thú học tập địa lý
cho học sinh.
CHƯƠNG 2
NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC TRÒ CHƠI HỌC TẬP QUA
MƠN ĐỊA LÍ 11 THPT THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

I. XÁC ĐỊNH CÁC NỘI DUNG VÀ NĂNG LỰC CƠ BẢN CẦN RÈN LUYỆN
QUA MƠN ĐỊA LÍ 11
1. Các nội dung mơn Địa lí lớp 11 có thể tổ chức trò chơi học tập
Sau khi nghiên cứu nội dung chương trình mơn Địa lí lớp 11, các phần, bài,
tiết có thể tổ chức các loại trị chơi như sau:
Bảng 2.1. Các nội dung có thể tổ chức trị chơi học tập trong dạy học địa lí 11
Nội dung

Các loại trị chơi có thể thực hiện

Bài 1: Sự tương
phản về trình độ phát
triển kinh tế - xã hội
của các nhóm nước.
Cuộc cách mạng
khoa học và cơng
nghệ hiện đại.

- Giới thiệu nội dung bài học: trò chơi Khởi động.

Bài 2: Xu hướng
tồn cầu hóa, khu
vực hóa kinh tế.

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động;

- Tìm hiểu tri thức mới: trò chơi Hiểu ý đồng đội; Ai

nhanh và chính xác hơn; Ai trả lời nhiều hơn.
- Củng cố bài học: trị chơi Ơ chữ, Hỏi nhanh đáp nhanh.

hình bắt chữ; Ơ chữ.
- Tìm hiểu tri thức mới: trò chơi Ai trả lời nhiều hơn; Ai

nhanh và chính xác hơn; Đóng vai.
- Củng cố bài học: trị chơi Hỏi nhanh đáp nhanh.

Bài 3: Một số vấn đề
mang tính tồn cầu.

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
12


đội; Hỏi nhanh đáp nhanh.
- Củng cố bài học: trò chơi Lật ơ số GBAT; Ơ chữ; Ai trả
lời nhiều hơn.
Bài 4. Thực hành:
Tìm hiểu những cơ
hội và thách thức của
tồn cầu hóa đối với
các nước đang phát
triển.

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Hái hoa dân chủ; Rung chng
vàng.
- Củng cố bài học: trị chơi Ơ chữ;

nhanh.

Hỏi nhanh đáp

Bài 5: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CỦA KHU VỰC VÀ CHÂU LỤC
Tiết 1: Một số vấn
đề của châu Phi

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động; Ơ chữ.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trị chơi Hỏi nhanh đáp nhanh; Lật ô
số GBAT.

Tiết 2: Một số vấn
đề của Mĩ La tinh

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trị chơi Ơ chữ;
nhanh; Lật ơ số GBAT.

Tiết 3: Một số vấn đề
của khu vực Tây
Nam Á và khu vực
Trung Á

Hỏi nhanh đáp

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động; Ơ chữ.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: Hỏi nhanh đáp nhanh; Lật ô số GBAT.
Bài 6: HỢP CHÚNG QUỐC HOA KÌ

Tiết 1: Tự nhiên và
dân cư

- Giới thiệu nội dung bài học: trò chơi Khởi động; Ơ chữ.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trị chơi Hỏi nhanh đáp nhanh; Lật ơ số
GBAT.

Tiết 2: Kinh tế

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
13


đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trị chơi Ơ chữ; Hỏi nhanh đáp nhanh;
Lật ô số GBAT.
Tiết
3:
hành:

Thực

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động; Ơ chữ.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn;
Rung chng vàng; Hái hoa dân chủ.

Tìm
hiểu
sự
phân hóa lãnh thổ
sản xuất của Hoa Kì - Củng cố bài học: trị chơi Ơ chữ; Hỏi nhanh đáp nhanh;
Lật ơ số GBAT.
Bài 7: LIÊN MINH CHÂU ÂU (EU)
Tiết 1: EU - Liên
minh khu vực lớn
nhất thế giới

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động; Ơ chữ.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trò chơi Hỏi nhanh đáp nhanh; Lật ô
số GBAT.

Tiết 2: EU - Hợp
tác, liên kết để cùng
phát triển

- Giới thiệu nội dung bài học: trò chơi Khởi động; Ơ chữ.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.

- Củng cố bài học: trị chơi Hỏi nhanh đáp nhanh; Lật ơ
số GBAT.

Tiết 3: Thực hành:
Tìm hiểu về Liên
minh châu Âu

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động; Ơ chữ.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai; Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn;
Rung chng vàng; Hái hoa dân chủ.
- Củng cố bài học: trị chơi Ơ chữ;
nhanh; Lật ơ số GBAT.

Hỏi nhanh đáp

Bài 8: LIÊN BANG NGA
Tiết 1: Tự nhiên,
dân cư và xã hội

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trị chơi Hỏi nhanh đáp nhanh; Lật ơ số
GBAT; Ô chữ.

Tiết 2: Kinh tế

- Giới thiệu nội dung bài học: trò chơi Khởi động.
14

- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trị chơi Hỏi nhanh đáp nhanh; Lật ơ số
GBAT.
Tiết 3: Thực hành:
Tìm hiểu sự thay đổi
GDP và phân bố
nông nghiệp của
Liên bang Nga

- Giới thiệu nội dung bài học: trò chơi Khởi động; Ơ chữ.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn;
Rung chng vàng; Hái hoa dân chủ.
- Củng cố bài học: trị chơi Ơ chữ; Hỏi nhanh đáp nhanh;
Lật ô số GBAT.
Bài 9: NHẬT BẢN

Tiết 1: Tự nhiên, dân
cư và tình hình phát
triển kinh tế

- Giới thiệu nội dung bài học: trò chơi Khởi động; Ơ chữ.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trị chơi Hỏi nhanh đáp nhanh; Lật ô
số GBAT.

Tiết 2: Các ngành
kinh tế và các vùng
kinh tế

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trò chơi Hỏi nhanh đáp nhanh; Lật ô
số GBAT.

Tiết 3: Thực hành:
Tìm hiểu về hoạt động
kinh tế đối ngoại của
Nhật Bản

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động; Ơ chữ.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng đội;
Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn; Rung
chng vàng; Hái hoa dân chủ.
- Củng cố bài học: trò chơi Ơ chữ; Hỏi nhanh đáp nhanh;
Lật ơ số GBAT.

Bài 10: CỘNG HÒA NHÂN DÂN TRUNG HOA (TRUNG QUỐC)
Tiết 1: Tự nhiên, dân - Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động; Ơ chữ.
cư và xã hội
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trò chơi Hỏi nhanh đáp nhanh; Lật ô số
GBAT.
15

Tiết 2: Kinh tế

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động.
- Tìm hiểu tri thức mới: Hiểu ý đồng đội; Ai trả lời nhiều
hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trị chơi Hỏi nhanh đáp nhanh; Ơ chữ.

Tiết 3: Thực hành:
Tìm hiểu sự thay đổi
của nền kinh tế Trung
Quốc

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động; Ơ chữ.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn; Rung
chuông vàng; Hái hoa dân chủ.
- Củng cố bài học: trị chơi Ơ chữ; Hỏi nhanh đáp nhanh;
Lật ơ số GBAT.
Bài 11: KHU VỰC ĐÔNG NAM Á

Tiết 1: Tự nhiên, dân - Giới thiệu nội dung bài học: trò chơi Khởi động; Ơ chữ.
cư và xã hội
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trò chơi Hỏi nhanh đáp nhanh; Lật ô số
GBAT.
Tiết 2: Kinh tế

- Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động.
- Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn.
- Củng cố bài học: trò chơi Hỏi nhanh đáp nhanh; Lật ô số
GBAT.

Tiết 3: Hiệp hội các - Giới thiệu nội dung bài học: trị chơi Khởi động; Ơ chữ.
nước Đơng Nam Á - Tìm hiểu tri thức mới: trị chơi Đóng vai, Hiểu ý đồng
(ASEAN)
đội; Ai trả lời nhiều hơn; Ai nhanh và chính xác hơn; Rung
chng vàng; Hái hoa dân chủ.
- Củng cố bài học: trị chơi Ơ chữ; Hỏi nhanh đáp nhanh;
Lật ô số GBAT.
2. Các năng lực cần rèn luyện cho HS qua tổ chức trò chơi học tập
Chương trình giáo dục phổ thơng (GDPT) tổng thể mới của Việt Nam sau năm
2018 đã nêu lên các yêu cầu về phẩm chất và năng lực của học sinh khi kết thúc
chương trình giáo dục phổ thơng được xác định là: 5 phẩm chất, 10 năng lực. Đây
là cơ sở ban đầu cho hoạt động phát triển chương trình nhà trường, giúp người học
hình thành năng lực cần thiết ở đầu ra.
Về 5 phẩm chất chủ yếu cần hình thành, phát triển ở học sinh là: yêu nước,
16


nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm.
Về năng lực, chương trình hướng đến 10 năng lực cốt lõi (Năng lực cốt lõi là
năng lực cơ bản, thiết yếu mà bất kỳ ai cũng cần phải có để sống, học tập và làm
việc hiệu quả). Các năng lực cốt lõi của học sinh THPT: Những năng lực chung
được tất cả các mơn học và hoạt động giáo dục góp phần hình thành, phát
triển: Năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết
vấn đề và sáng tạo. Những năng lực chuyên môn được hình thành, phát triển chủ

yếu thơng qua một số môn học, hoạt động giáo dục nhất định: Năng lực ngơn ngữ,
năng lực tính tốn, năng lực tìm hiểu tự nhiên và xã hội, năng lực công nghệ, năng
lực tin học, năng lực thẩm mỹ, năng lực thể chất. Bên cạnh việc hình thành, phát
triển các năng lực cốt lõi, chương trình giáo dục phổ thơng cịn góp phần phát hiện,
bồi dưỡng năng lực đặc biệt (năng lực đặc biệt là năng khiếu thường chỉ có ở một
số người) của học sinh.
Các năng lực chun biệt của mơn Địa lí: Đó là những năng lực được hình
thành và phát triển trên cơ sở các năng lực chung theo định hướng chun
sâu, riêng biệt trong các loại hình hoạt động, cơng việc hoặc tình huống,
mơi trường đặc thù, cần thiết cho những hoạt động chuyên biệt, đáp ứng
yêu cầu hạn hẹp hơn của một hoạt động. Một số năng lực chuyên biệt mơn
Địa lí: tư duy tổng hợp theo lãnh thổ, học tập tại thực địa, sử dụng bản đồ,
sử dụng số liệu thống kê, sử dụng hình vẽ, tranh ảnh, mơ hình, video
clip…
II. NGUN TẮC VÀ U CẦU TỔ CHỨC TRỊ CHƠI HỌC TẬP TRONG
DẠY HỌC ĐỊA LÍ LỚP 11 THPT THEO ĐỊNH HƯỚNG PTNL
1. Nguyên tắc tổ chức trò chơi học tập theo định hướng PTNL
- Đảm bảo tính mục đích: Trị chơi phải nhằm mục đích củng cố, khắc sâu nội
dung bài học; phải có ý nghĩa giáo dục tránh trường hợp tổ chức trị chơi học tập
khơng bổ sung, khắc sâu kiến thức hoặc khơng góp phần làm giàu kiến thức cho
HS, mất thời gian, không mang đến hiệu quả học tập, không định hướng bài học,
chỉ có ý nghĩa vui chơi mà khơng học tập.
- Đảm bảo tính hấp dẫn và vừa sức: Trị chơi phải gây được hứng thú học tập
của HS, phát triển các q trình tâm lí (cảm giác, tri giác, tư duy, ý chí,...), ngơn
ngữ, năng lực, tập trung chú ý đảm bảo việc lĩnh hội tri thức, kĩ năng một cách tốt
hơn, trò chơi thiết kế phải thu hút HS tham gia một cách chủ động, tự tin để giải
quyết các vấn đề học tập đặt ra. Trò chơi phải phù hợp với khả năng nhận thức của
HS, tránh những trò chơi quá khó hoặc quá dễ về mặt nhận thức; trò chơi cũng cần
phù hợp với khả năng người hướng dẫn và cơ sở vật chất nhà trường.
- Đảm bảo tính đa dạng và linh hoạt: Khi thiết kế trị chơi học tập phải sử dụng

nhiều hình thức khác nhau, vật liệu, môi trường, cách thức chơi phải đa dạng, thu
hút HS sử dụng các giác quan, vận dụng sự hiểu biết của mình để hồn thành
17


nhiệm vụ nhận thức trong trò chơi học tập, qua đó HS có thể giải quyết được nhiều
tình huống học tập khác nhau. Trò chơi học tập cũng cần được thiết kế một cách
linh hoạt, không nhất thiết phải tuân theo một trình tự nhất định nào. Trên cơ sở
xác định nội dung chính, cốt lõi của kiến thức, căn cứ vào điều kiện cơ sở vật chất,
năng lực tổ chức và sự hướng dẫn của GV có thể thay đổi cho phù hợp với điều
kiện thực tế, đảm bảo phát huy hiệu quả cao nhất của trò chơi học tập.
- Đảm bảo tính hệ thống: Trị chơi học tập phải phù hợp với nội dung chương
trình giáo dục mơn Địa lí lớp 11 THPT. Thiết kế trị chơi học tập phải mang tính kế
thừa giữa các nội dung của môn học và giữa những nội dung đã học với những nội
dung sắp học, giúp HS hình thành được kỹ năng. Các trò chơi học tập được sắp xếp
từ đơn giản đến phức tạp, dễ đến khó (nhiệm vụ nhận thức/ nội dung chơi, hành
động chơi, luật chơi được “phức tạp hóa” dần dần), tạo thành một hệ thống nhằm
từng bước nâng cao khả năng vận dụng kiến thức, khả năng tư duy khoa học, logic
và hệ thống.
- Đảm bảo tính đặc trưng của bộ mơn: Địa lí lớp 11 là mơn học mang tính tổng
hợp cao về các lĩnh vực tự nhiên, dân cư, kinh tế, văn hóa, xã hội của các vùng
lãnh thổ, các nước trên thế giới. Kiến thức môn học chú trọng tới việc khơi dậy trí
tị mị khoa học, bước đầu tạo cho HS cơ hội tìm hiểu, khám phá thế giới; vận dụng
kiến thức vào thực tiễn, học cách khai thác, bảo vệ và ứng xử phù hợp với mơi
trường sống xung quanh. Vì vậy trong dạy học phải coi trọng sự trải nghiệm thực
tế và một số kĩ năng cơ bản về thực hành, thực địa. Cần có sự kết hợp thống nhất
giữa thực hành với tư duy lí thuyết. Trong thiết kế trò chơi học tập yêu cầu HS trải
nghiệm thực tế cần được đưa vào để rèn kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức cho
HS. Các hình thức tổ chức trị chơi học tập có thể là những hoạt động mang tính
trải nghiệm, hoặc dựa trên các phim khoa học, video, để giải quyết các vấn đề thực

tiễn liên quan đến mơn học.
2. u cầu tổ chức trị chơi học tập theo định hướng PTNL
- Lựa chọn, sử dụng trò chơi phù hợp với mục đích, yêu cầu, nội dung của bài
học. Phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý và tr ình độ nhận th ức của HS.
- Sử dụng các trò chơi một cách phong phú, đa dạng, tránh gây nhàm chán,
thiếu tính sáng tạo.
- Đảm bảo yêu cầu về thời gian, không gian và phương tiện để tổ chức chơi
cho HS. Cần tạo điều kiện thuận lợi cho đông đảo HS tham gia, đặc biệt chú ý
quan tâm đến những HS nhút nhát.
- Hướng dẫn trò chơi tỉ mỉ, cụ thể để HS biết cách chơi và đạt được mục
tiêu dạy học là các em lĩnh hội đúng trọng tâm nội dung kiến thức bài học. Khi
chơi, cần tạo khơng khí thi đua, hào hứng để HS thể hiện khả năng của mình. Khen
thưởng hay xử phạt cần phải rõ ràng, công tâm, khách quan, tạo được niềm tin đối
với HS và giúp các em an tâm thể hiện hết mình trong trị chơi.
18


III. PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC ĐỊA
LÍ LỚP 11 THPT THEO ĐỊNH HƯỚNG PTNL
1. Thiết kế trò chơi học tập trong dạy học Địa lí 11 theo định hướng PTNL
Để thiết kế một trị chơi học tập trong dạy học Địa lí 11, cần tiến hành theo các
bước sau:
1.1. Chuẩn bị trò chơi
- Nghiên cứu tài liệu: GV cần nghiên cứu các nguồn tài liệu từ sách giáo khoa,
sách giáo viên, báo, tạp chí, tài liệu khác có liên quan để định hướng trước các nội
dung sẽ tổ chức trị chơi học tập, tìm hiểu được cách thức tổ chức trò chơi, giúp
cho việc tổ chức trò chơi học tập đạt được hiệu quả tốt nhất.
- Tìm hiểu kiến thức, kinh nghiệm của HS: Thơng qua theo dõi và việc giảng
trên lớp, GV tìm hiểu HS đã học và tích lũy được những mảng kiến thức nào, yếu ở
nội dung kiến thức nào, hoặc cần nâng cao, mở rộng kiến thức nào từ đó lựa chọn

trò chơi cho phù hợp với mức độ kiến thức của HS.
- Nghiên cứu thực tế: chính là những điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường,
của lớp học, khơng gian tổ chức trị chơi học tập, những đồ dùng học tập sẵn có
hoặc có thể thiết kế, tự tạo ra các vật dụng cần thiết phục vụ cho việc tổ chức trị
chơi học tập. Bên cạnh đó, thông qua các tiết thăm lớp, dự giờ, trao đổi, tư vấn các
trò chơi phục vụ cho nội dung học tập trong tổ, nhóm bộ mơn để cùng nhau thực
hiện và rút kinh nghiệm.
1.2. Lựa chọn trò chơi, xác định mục đich của trò chơi và thời điểm tổ chức
- Sau khi đã chuẩn bị, GV cần lựa chọn trò chơi chính thức để tổ chức cho HS.
Việc lựa chọn trị chơi học tập trong dạy học mơn Địa lí lớp 11 THPT phải đáp ứng
mục đích, yêu cầu dạy học, giúp HS lĩnh hội kiến thức bài học, tạo hứng thú học
tập giúp HS tích cực tham gia vào bài học để chiếm lĩnh và khắc sâu kiến thức bài
học. Lựa chọn trò chơi phải phù hợp với nội dung, dung lượng kiến thức bài học,
phù hợp với đặc điểm lứa tuổi, vừa sức với HS.
- Xác định mục đích của trị chơi học tập: để xác định đúng mục đích của trị
chơi, GV phải trả lời được câu hỏi: Chơi trị chơi này để làm gì? HS học được gì
qua trị chơi này? Thơng qua trị chơi này HS rèn luyện được những kĩ năng gì?
Phát triển những năng lực nào?...
- Xác định thời điểm tổ chức trò chơi: Tùy vào các điều kiện thực tế mà lựa
chọn các thời điểm thích hợp để tổ chức trị chơi học tập: Tổ chức trước khi bắt
đầu bài học mới hay sau bài học, hoặc sau một chương hay một phần, …
1.3. Thiết kế và tổ chức trò chơi
- Cấu trúc của một trị chơi
Thơng thường cấu trúc của một trị chơi học tập trong dạy học mơn Địa lí lớp
19


11 THPT gồm những phần như sau:
+ Tên trò chơi.
+ Mục đích của trị chơi.

+ Đồ dùng, vật dụng để tổ chức trò chơi.
+ Nêu số người tham gia chơi, cách chơi, luật chơi.
- Cách tổ chức trò chơi
+ Bước 1: Giới thiệu trò chơi (nêu tên trò chơi, hướng dẫn cách chơi bằng
cách vừa mô tả vừa thực hành, nêu rõ luật chơi).
+ Bước 2: Có thể cho HS chơi thử và qua đó nhắc lại luật chơi
+ Bước 3: Tiến hành chơi (khi HS tham gia chơi, GV quan sát, cổ vũ, động
viên, khích lệ. Tuy nhiên GV chỉ hỗ trợ khi cần thiết còn tất cả quá trình chơi phải
để HS tự trải nghiệm và rút ra những bài học cho riêng mình).
+ Bước 4: Nhận xét kết quả chơi (GV chú ý quan sát để nhận xét thái độ của
HS tham gia chơi, GV có thể nêu thêm những tri thức được cung cấp qua trò chơi,
những sai sót cần khắc phục và sửa chữa).
+ Bước 5: Đánh giá và thưởng-phạt rõ ràng, đúng luật, công bằng, sao cho HS
chấp nhận, thoải mái, tự giác thực hiện, giúp trị chơi thêm hấp dẫn, kích thích
hứng thú trong học tập. Tuy nhiên, hình phạt đơn giản, vui tươi, khơng gây áp lực
trong lúc HS chịu hình phạt để trị chơi phát huy được hiệu quả của nó.
2. Tổ chức trò chơi học tập trong dạy học Địa lí 11 theo định hướng PTNL
2.1. Trị chơi “Khởi động”
- Trò chơi “Khởi động” được tổ chức trước khi bắt đầu bài mới. Thơng qua
hình thức khởi động GV có thể vừa giúp HS có tâm thế thật thoải mái và hứng thú
với bộ mơn vừa có thể dẫn dắt, hướng HS vào nội dung bài học mới. GV có thể sử
dụng tranh ảnh, đoạn video clip, âm thanh, bài hát, câu chuyện để cung cấp và định
hướng cho HS vào bài học.
- Mục đích: thu hút HS ngay từ những giây phút đầu tiên của bài học, rèn
luyện khả năng suy luận, phán đốn, phân tích hình ảnh, tư liệu.
- Chuẩn bị: tranh ảnh, bản đồ, đoạn video clip, âm thanh, bài hát, câu chuyện
liên quan đến nội dung bài học và những câu hỏi định hướng trước. Đối với tranh
ảnh, GV có thể in ấn trực tiếp ra giấy A4 hoặc tải về máy tính và trình chiếu trên
lớp. Đối với bản đồ, GV có thể sử dụng các loại bản đồ, lược đồ giấy, treo tường
hoặc có thể tải các bản đồ, lược đồ về máy tính và trình chiếu trên lớp. Đối với các

đoạn video clip, âm thanh, bài hát, GV tải về điện thoại, máy tính và phát trên lớp.
Đối với các mẩu chuyện, GV có thể kể trực tiếp hoặc tải về máy và phát trên lớp.
Tùy vào nội dung bài học và điều kiện thực tế mà GV có thể lựa chọn và có sự
20


chuẩn bị cho phù hợp.
- Cách chơi: Cả lớp cùng chơi. GV cho HS xem tranh ảnh hoặc bản đồ, hoặc
đoạn video clip, hoặc nghe âm thanh,… (tùy sự chuẩn bị và lựa chọn phù hợp với
bài học) và sau đó lần lượt đặt ra câu hỏi. GV có thể gọi HS xung phong hoặc chọn
số ngẫu nhiên theo danh sách HS; HS trả lời đúng đáp án được điểm cộng, HS trả
lời sai phải nhường cơ hội cho các bạn khác.
- Ví dụ minh họa: khi dạy bài 5. Tiết 2- Một số vấn đề của Mĩ La tinh
+ Tên trị chơi: Khởi động
+ Mục đích: Thu hút HS ngay từ những giây phút đầu tiên vào bài học, giới
thiệu bài mới: Bài 5. Tiết 2- Một số vấn đề của Mĩ La tinh.
+ Vật dụng cần có: Các hình ảnh về 3 kì quan thế giới mới của Mĩ La tinh.
+ Số người tham gia chơi: Cả lớp cùng chơi.
+ Nêu cách chơi (luật chơi): GV cho HS xem hình ảnh và sau đó lần lượt đặt
ra câu hỏi. GV có thể gọi HS xung phong hoặc chọn ngẫu nhiên theo danh sách,
HS trả lời đúng sẽ được điểm cộng, HS trả lời sai phải nhường cơ hội cho HS khác.
Nội dung câu hỏi: Em hãy quan sát hình ảnh các kì quan thế giới mới sau
(hình A, B, C), cho biết nó thuộc quốc gia và khu vực nào trên thế giới?

A

B

C

Hình. Trị chơi Khởi động
Đáp án:
A. Tượng Chúa cứu thế ở Braxin.
B. Machu Picchu ở Pê ru.
C. Kim tự tháp Chichen Itza ở Mêhicô
Mĩ La tinh bao gồm khu vực Trung và Nam Mĩ. Trước đây, phần lớn các nước
21


trong khu vực này là thuộc địa của Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha. Ngày nay thế
giới biết đến khu vực này khơng chỉ qua 7 kì quan thế giới mới (Tượng Chúa cứu
thế ở Braxin; Machu Picchu – khu định cư trên núi, biểu tượng cho đế chế Inca tại
Pê ru, Kim tự tháp của người Maya tại Chichen Itza ở Mêhicơ) mà cịn biết đến
khu vực này qua các lê hội, bóng đá, các cuộc thi hoa hậu,… Qua bài học này các
em sẽ hiểu biết thêm một khu vực có nhiều đặc điểm đặc biệt này.
2.2. Trị chơi “Hiểu ý đồng đội”
- Hình thức của trị chơi là một HS hoặc nhóm HS sẽ gợi ý và một người sẽ
trả lời để đánh giá mức độ hiểu ý của HS/nhóm HS đó như thế nào qua việc đốn
đúng các đáp án mà chương trình đưa ra. Trong học tập, GV cho HS/nhóm HS chơi
với nhau để trả lời đúng các từ khóa đưa ra để xem khả năng diễn đạt, mức độ hiểu
ý và tư duy nhạy bén của người chơi như thế nào. Qua đó vừa tạo sân chơi thú vị,
hào hứng vừa giải quyết nhiệm vụ học tập cho HS.
- Mục tiêu: HS có thể vận dụng những kiến thức đã học để giải mã từ khóa,
rèn luyện khả năng tư duy, khả năng phản ứng nhanh, khả năng diễn đạt, tạo khơng
khí vui tươi và tinh thần học tập tích cực.
- Chuẩn bị: Các tờ giấy có chứa các cụm từ khóa, đồng hồ đếm thời gian (hoặc
quản trị tính ngược thời gian), các phần quà (nếu có)
- Cách chơi: Chia nhóm, mỗi nhóm 2 hoặc 6 HS. GV đưa ra 5 từ gợi ý trong
thời gian suy nghĩ và trả lời là 90 giây (số lượng câu hỏi và thời gian GV có thể
điều chỉnh cho phù hợp với tiết học). Một HS/nhóm HS sẽ là người gợi ý, cịn một

HS sẽ là người trả lời. Người gợi ý sẽ có năm từ khóa mà GV đưa cho, nhiệm vụ
của người gợi ý là dùng các cử chỉ, điệu bộ (không dùng bất kỳ từ ngữ nào trùng
với từ khóa) để giúp người bạn đồng hành trả lời đúng từ đã cho. Nếu người gợi ý
dùng từ ngữ trùng với từ khóa coi như đáp án đó khơng tính. Người trả lời dựa trên
những gì đồng đội gợi ý để đốn đúng đáp án. Hết thời gian quy định, đội nào trả
lời chính xác hết các từ khóa hoặc trả lời nhiều từ khóa nhất sẽ là đội chiến thắng.
- Ví dụ minh họa: Khi dạy bài 6 - Hoa Kì
+ Tên trị chơi: Hiểu ý đồng đội
+ Mục đích: Sau khi học xong bài Hoa Kì HS có thể vận dụng những kiến
thức đã học để giải mã từ khóa, rèn luyện khả năng tư duy, khả năng phản ứng
nhanh, khả năng diễn đạt, tạo khơng khí vui tươi và tinh thần học tập tích cực.
+ Vật dụng cần có: Các tờ giấy có chứa các từ khóa, đồng hồ đếm ngược, các
phần quà (nếu có).
+ Số người tham gia chơi: Chia 4 nhóm chơi, mỗi nhóm 5 thành viên.
+ Nêu cách chơi (luật chơi): GV đưa ra 5 từ gợi ý cho mỗi nhóm chơi trong
thời gian suy nghĩa và trả lời là 90 giây. Một HS sẽ là người trả lời, cịn 4 thành
viên trong nhóm sẽ là người gợi ý. Người gợi ý sẽ có năm từ khóa mà GV đưa cho,
22


nhiệm vụ của người gợi ý là dùng cử chỉ, điệu bộ hoặc các từ ngữ khác (không
dùng bất kỳ từ ngữ nào trùng với từ khóa) để giúp người bạn đồng hành trả lời
đúng từ đã cho. Nếu người gợi ý dùng từ ngữ trùng với từ khóa coi như đáp án đó
khơng tính. Người trả lời dựa trên những gì đồng đội gợi ý để đốn đúng đáp án.
Hết thời gian quy định, đội nào trả lời chính xác hết các từ khóa hoặc trả lời nhiều
từ khóa nhất sẽ là đội chiến thắng.
+ GV có thể đưa ra một bộ đề gồm các từ khóa cho trị chơi “Hiểu ý đồng đội”
như sau: Hoa Kì; Đại Tây Dương; Ngũ Hồ; Oa-sin-tơn; vịnh Mê-hi-cơ; Cooc-đi-e;
Ca-na-đa; Ơ-ba-ma; Thái Bình Dương; A-lax-ka; Niu-Iooc; đồng bằng ven biển
Đại Tây Dương; Rốc- ki; Lat-vê-gát; Ha-oai; Joe-Bi-den; Anh điêng; A-pa-lat;

đồng bằng Trung tâm; GPS.
+ Trị chơi này sẽ có 5 thành viên trong một đội chơi. Bốn bạn sẽ gợi ý năm từ
khóa cho trước, bạn cịn lại sẽ đốn những từ khóa đó trong khoảng thời gian là 90
giây. Người gợi ý khơng được nói trùng bất kỳ từ nào trong từ khóa, nếu nói trùng
sẽ bị mất điểm cho từ khóa đó. Mỗi từ khóa đốn trúng sẽ được 10 điểm. Tương tự
đối với những đội chơi khác nhau, GV sẽ đưa ra bốc thăm một bộ đề với năm từ
khóa khác nhau. Tổng kết đội nào có số điểm cao nhất sẽ là đội chiến thắng.

H. Hình ảnh về trị chơi “Hiểu ý đồng đội”
2.3. Trị chơi “Đóng vai”
- “Đóng vai” là phân chia cụ thể cho HS các vai diễn khác nhau để HS hóa
thân, hịa nhập vào vai diễn đó và thực hiện các nhiệm vụ học tập được giao.
- Mục đích: Giúp HS chủ động tham gia vào bài học, phát triển các kỹ năng xử
lý tình huống, mạnh dạn, tự tin trước đám đông, rèn luyện được kỹ năng giao tiếp,
ngôn ngữ, hành động, cử chỉ, điệu bộ, … Đây là kỹ năng cần thiết khi tham gia các
trị chơi địa lí. Từ việc đặt thử mình vào vị trí của nhân vật, học sinh như được hòa
nhập với thực tế cuộc sống, giúp các em khắc sâu kiến thức hơn.
- Chuẩn bị: GV phân chia nội dung cho HS đóng vai, kịch bản, chuẩn bị thiết
bị âm thanh, hình ảnh, ánh sáng (nếu cần), HS có thể chuẩn bị trang phục, hậu
cảnh, đạo cụ cần thiết và phù hợp với vai diễn.
23


- Cách chơi:
Bước 1: GV xác định nội dung học tập, GV/HS chuyển hố thành tình
huống/kịch bản, mơ tả vai diễn và chọn vai.
Bước 2: HS tiếp nhận tình huống/kịch bản, nhận vai, dự kiến lời thoại và hình
thức thể hiện vai diễn. GV và bạn học xác định các tiêu chí quan sát.
Bước 3: HS nhập vai và diễn theo vai của mình, tương tác với các vai diễn
khác. GV và bạn học quan sát.

Bước 4: Kết thúc vai diễn và đánh giá: GV và HS nhận xét về các vai diễn, rút
ra kiến thức từ lời thoại và cách xử lí tình huống.
- Ví dụ minh họa: Sử dụng trị chơi đóng vai trong dạy học bài 3 “Một số vấn
đề mang tinh tồn cầu”.
Hoạt động: Tìm hiểu ảnh hưởng của an ninh toàn cầu đến phát triển kinh
tế - xã hội
+ Mục tiêu: Qua hoạt động học sinh, có thể: Phân tích được một số vấn đề ảnh
hưởng đến an ninh toàn cầu, nguy cơ chiến tranh; Nhận thức được sự cần thiết phải
bảo vệ hịa bình, an ninh; Phát triển năng lực giao tiếp, sử dụng ngôn ngữ giao tiếp
và giải quyết vấn đề.
+ Chuẩn bị: vai diễn: phóng viên VTV, khách mời VTV
+ Tổ chức trò chơi:
Bước 1: Giáo viên giới thiệu bối cảnh, yêu cầu học sinh nghiên cứu tư liệu,
sách giáo khoa kết hợp với hiểu biết bản thân để xung phong đóng vai. Giáo viên
đặt bối cảnh giả định, Đài truyền hình Việt Nam (VTV) thực hiện chương trình trao
đổi về vấn đề thời sự thế giới trong tuần. Học sinh được đóng vai là khách mời đến
trường quay trao đổi thơng tin xung quanh vấn đề an ninh toàn cầu. Khách mời
cung cấp một số thông tin với người dẫn chương trình và khán giả về nguy cơ đe
dọa an ninh toàn cầu.
Bước 2: HS tiếp nhận kịch bản, nhận vai, dự kiến lời thoại và hình thức thể
hiện vai diễn.
Bước 3: Thực hiện vai diễn. (Người dẫn chương trình và khách mời).
Bước 4: Học sinh và giáo viên nhận xét. Giáo viên tổng kết và kết luận.
* Dự kiến sản phẩm: Câu hỏi của người dẫn chương trình (PV – em A đóng)
và phần trả lời của khách mời (HS – em B đóng):
PV: Hiện nay có những vấn đề nào ảnh hưởng đến an ninh thế giới?
HS: Các vấn đề ảnh hưởng đến an ninh thế giới: Xung đột sắc tộc, tôn giáo,
nạn khủng bố, khủng hoảng an ninh lương thực, tội phạm ma túy, buôn lậu, buôn
bán người, phá hoại mạng vi tính,…
24

PV: Vấn đề xung đột sắc tộc và tôn giáo thường xảy ra ở khu vực nào trên thế
giới? Cho biết ảnh hưởng của vấn đề này đến phát triển KT - XH ở khu vực đó.
HS: Vấn đề xung đột sắc tộc và tôn giáo thường xảy ra ở khu vực Tây Nam Á,
cụ thể là xung đột thường xuyên giữa hai quốc gia là Ixrael và Palestin; giữa Hồi
giáo và Công giáo ở Philippines, Indonesia; giữa Hồi giáo và Phật giáo ở miền
Nam Thái Lan, Myanmar,… Ảnh hưởng: mất ổn định xã hội, đói nghèo, dịch bệnh
gia tăng,…
PV: Bạn biết gì về nạn khủng bố trên thế giới?
HS: Nạn khủng bố là hoạt động phá hoại, đe dọa bằng lời nói, hình ảnh hoặc
video giết người do cá nhân hoặc tổ chức thực hiện làm thiệt mạng người, đặc biệt
là thường dân, hoặc gây tổn thất cho xã hội và cộng đồng để tác động vào tâm lý
đối phương gây hoang mang khiếp sợ, nhằm mục đích chính trị hoặc tơn giáo. Ví
dụ: hoạt động khủng bố của tổ chức IS ở Siri,…
PV: Khủng hoảng an ninh lương thực là gì? Khu vực nào thường bị khủng
hoảng an ninh lương thực?
HS: Khủng hoảng an ninh lương thực là sự không đảm bảo của mỗi quốc gia
về nguồn cung cấp lương thực cho người dân để hạn chế và đẩy lùi tình trạng thiếu
lương thực, nạn đói và tình trạng phụ thuộc vào nguồn lương thực nhập khẩu.
Những khu vực bị đe dọa nhiều nhất là Bắc và Trung Phi, tiếp đó là châu Á như:
Ap-ga-ni-xtan, Mơng Cổ, Triều Tiên.
PV: Các vấn đề ảnh hưởng an ninh thế giới có được giải quyết khơng? Cách
thức nào để giải quyết?
HS: Các vấn đề ảnh hưởng an ninh thế giới sẽ được giải quyết với sự hợp tác
của nhiều quốc gia trên thế giới.
PV: Ở Việt Nam, có các vấn đề nào ảnh hưởng đến an ninh thế giới? Cho ví
dụ.
HS: Ở Việt Nam, có các vấn đề ảnh hưởng đến an ninh thế giới: buôn lậu,
buôn bán ma túy, thiếu an ninh lương thực,…

PV: Xin cảm ơn ông !
* Thông điệp: Qua hoạt động đóng vai Tìm hiểu các vấn đề an ninh tồn cầu.
GV có thề truyền tải thơng điệp của Tổng thư kí LHQ Antinio Guterres nhân dịp
năm mới 2019: “Khi cộng đồng quốc tế cùng hợp tác, thế giới sẽ chiến thắng”.
2.4. Trị chơi Địa lí: “Ai nhanh và chính xác hơn” - Tìm thơng tin về di sản
du lịch.
- Mục đích: Rèn luyện tính nhanh nhẹn, chính xác, tinh thần đồng đội.
- Số lượng 2 đội, mỗi đội 5 nam, 5 nữ.
25