Bay nguoi con gai cua eva bryan sykes

LờigiớithiệucủaNhàxuấtbảnW.W.Norton&Company
VỀCUỐNSÁCH
Năm1994,GiáosưBryanSykes,mộtchungiahàngđầuthếgiớivềADNvà
tiếnhóanhânloại,đượcmờiđểkhámnghiệmmộttửthicủamộtngườiđànơng
bịđơngcứngtrongbăngđátựnhiênởmiềnbắcItalia.Tintứcvềsựpháthiện
của Người Băng này cũng như niên đại của ơng, vốn được xác định là hơn 5
ngàn năm, làm say mê giới nghiên cứu và báo chí trên tồn thế giới. Nhưng
nhữnggìlàmchocâuchuyệncủaBryanSykestrởnêncựckỳlơicuốnchínhlà
việc ơng tìm ra một hậu duệ của Người Băng. Đó là một phụ nữ đang sống ở
nướcAnhngàynay.
LàmsaomàSykesđãlầnrađượcmộtngườihọhànghiệnđạicủamộtngườiđàn
ơngđãsốngcáchđâyhơn5ngànnăm?TrongcuốnsáchBảyNàngConGáicủa
Evanày,ơngđãlầnđầutiênmơtảlạinghiêncứucủaơngvềmộtgiencựckỳ
nổibật,màđãđượctruyềnđimộtcáchngunvẹntrongnhiềuthếhệthơngqua
một dịng những người mẹ. Sau khi phân tích kỹ càng hàng ngàn chuỗi ADN
trênkhắpthếgiới,Sykesthấyrằngchúngtậphợplạithànhmộtsốítcácnhóm.
Hóa ra người châu Âu và người Bắc Mỹ Caucasus có thể phân ra chỉ có bảy
nhóm.
Kếtluậnnàythậtchốngváng:gầnnhưmọingườicónguồngốcchâuÂu,cho
dùhọcósốngởđâutrênthếgiớiđinữa,đềucóthểtruytheodịngmẹđếnmột
trongsốbảyngườiphụnữ,vàvìvậyhọđượcgọilà:BảyNgườiConGáicủa
Eva. Bằng cách gọi tên họ là Ursula, Xenia, Helena, Velda, Tara, Katrine và
Jasminevàdựatrênnhữngquyluậtdicưcủalồingườilúcđó,Sykesđãphác
họađượcbứctranhcuộcsốngvàthếgiớirấtkhácbiệtvàsốngđộngcủahọ.
Đọccuốnsáchvềbảyngườiphụnữnày,tabiếtđượccáchchínhxáccủaviệc
truyranguồngốcditruyền,biếtđượctổtiêntađãsốngnhưthếnàovàởđâu,và
vì sao mỗi chúng ta lại là một nhân chứng sống quan trọng mang trong mình
nhữngsợiADNkhơngbaogiờbịpháhủy,cáimàđãsốngsótquanhiềungàn

năm.Thựcsự,BảyNàngConGáicủaEvađầyắpnhữngcâuchuyệnkỳthú:từ
chuyệnơngxácđịnhracáchàicốtcủaSahồngNicholasvàSahậuAlexandra


thông qua ADN của hai người họ hàng đang sống cho tới chuyện ơng tìm ra
nguồngốcTâyPhicủamộtphụnữCa-ri-bêmàtổtiêncủabàđãbịbánlàmnơ
lệhàngthếkỉtrước.
BảyNàngConGáicủaEvalàmộtcơngtrìnhkhoahọcrấtthuyếtphụchélộcho
tathấy,làmsaomộtnghiêncứusinhhọccóthểlàmphongphúthêmnhữngcuộc
đờivớinhữngmốiliênhệchằngchịtcủachúngta.Nólàmộtcuốnsáchghilại
rấtnhiềunhữngtiếnbộlýthútrongngànhditruyềnhọctronghơnmộtthậpkỉ
vừaqua.Tácgiảkhơngnhữnglàmộtnhàkhoahọclỗilạc,màcịnlàmộtcây
viếttàinăngvớigiọngvăncựckỳlơicuốn.Nómởrachochúngtathấyrằngsẽ
cịnkhámpháranhiềunhưthếnàovềlịchsửtiếnhóaconngườimàđãcuốnhút
biếtbaonhàkhoahọcnày.



VỀTÁCGIẢ
Bryan Sykes, Giáo sư Di truyền học Người của Đại học Oxford, có một sự
nghiệpkhoahọcnổibật.Saukhitrảiquanhữngnghiêncứuyhọcvềnguồngốc
củacácbệnhditruyềnvềxương,ơngbắttayvàokhámpháxemADN,ngun
liệuditruyền,cóthểtồntạitrongxươngcổđạikhơng.ĐúnglàADNcóthểtồn
tại,vàơnglàngườiđầutiêncơngbốsựtáitạoADNcổtừcácxươngđượckhảo
cổhọckhaiquậttrêntạpchíNaturenăm1989.Từđóđếnnay,GiáosưSykesđã
đượcmờivớitưcáchlàmộtchungiahàngđầuthếgiớiđểkiểmtramộtsố
trường hợp cực kỳ nổi bật, như là Người Băng, Người Cheddar và rất nhiều
nhữngngườitựnhậnlàconcủagiađìnhhồnggiacuốicùngcủaNga.
Cùngtrongthờigiankhoảngmộtthậpkỉqua,ơngvàcácnhàkhoahọccộngsự
đã có thể lập ra sơ đồ tiến hóa hồn thiện nhất thơng qua ADN của nhân loại

chúngta,cáimàchưatừngxuấthiệnbaogiờ.
Ngồiviệclàmộtnhàkhoahọc,ơngcịnlàmộtphóngviêntruyềnhìnhvàcố
vấnkhoahọcchoQuốchộiAnh.


Lờidịchgiả
Bạnđãtừngmuốnbiếtmấymươingànnămtrướcconngườiđãsốngrasao,đã
ănở,uthương,ghenghét,hờngiận,sinhsơinẩynở,lễbáivàphátminhra
cơngcụvànghệthuậtnhưthếnào?CuốnsáchbánchạynhấtnướcMỹnàymang
đếncâutrảlờichobạn.
CuốnsáchphácrabứctranhchâuÂucổđại,từnhữnglãnhngunmênhmơng
đầycáclồithúrừngđếncácdãynúicaohùngvĩ,mànổibậttrênđólànhững
bầyngườingunthủysănbắtháilượm.NócũngvẽrachotamộtTháiBình
dươngrộnglớnvớinhữngbướcchâncủaconngườilầnđầutiênkhaiphánơi
đây.Nhữnghìnhảnhvàcâuchuyệnnàycóthểmangđếnnguồncảmhứngdồi
dàochotrítưởngtượngcủabạn.
Nhưngtrênhết,cuốnsáchmangđếnchotakiếnthứckhoahọcthựcsự.Tấtcả
cáchìnhảnhvàsựkiệnđềuđượcdựatrêncơsởchắcchắncủanhiềungành,nổi
bật là khảo cổ học và di truyền học. Chủ đạo là một khám phá làm thay đổi
nhiềukiếnthứccơbảnvềtiềnsửnhânloạivànhânchủnghọc,giúptrithứccon
ngườitiếnthêmmộtbướcnữa.Đólàsựpháthiệnrađặctínhditruyềnđộcđáo
củamộtchấtliệuditruyềngọilàADNtithể.Thơngquanó,tacóthểlầnvềq
khứxaxưahàngchụcngànnămtớitổtiêncủata:
BẢYNÀNGCONGÁICỦAEVA:NGÀNHKHOAHỌCGIÚPTÌMRACỘI
NGUỒN
Ởđây,talạicịnbắtgặpbứctranhtảthựccủangànhkhoahọcđươngđại.Tasẽ
hiểuđượcnhữngphươngtiệncũngnhưcáchthứccácnhàkhoahọchàngđầuthế
giớilàmviệctrongthếgiớinghiêmtúcnhưngcũngrấtđờithườngcủahọ.Nếu
hìnhảnhvàsựkiệncủathếgiớicổđạichưađủtạocảmhứngchobạn,thìcólẽ
những nhà khoa học hiện đại với cách làm việc chuyên nghiệp, đặt trọn tâm

huyết,niềmtinvàtrítuệcủamìnhvàocơngviệcsẽtạoniềmhứngthúchobạn
làmviệchăngsayhơnchăng?
Lànhữngnhàkhoahọc,chúngtơicũngđãđiểmlạicácbàibáovàcácpháthiện
khoahọcchínhđượcmơtảtrongcuốnsáchnày.Chúngtơihếtsứcthánphụcsự
tàitìnhcủatácgiả,bởitấtcảnhữngchitiếtđềuhồntồncóthật,màlạicóthể
đượctáihiệnlạimộtcáchlơicuốnvàhẫpdẫnđếnvậy.Từnhữngkiếnthứcsơ


đẳngđếnphứctạpđềuđượctácgiảtrìnhbàymộtcáchkhéoléo,sốngđộngvà
dễhiểuvớibấtkỳaibằngmộtgiọngvăntruyềncảmvàhàihước.Cólẽ,chính
xúccảmrấtconngườiđượctácgiảđưavàocuốnsáchđãlàmchonómềmmại
và quyến rũ hơn. Sẽ khập khiễng khi so sánh mức độ lơi cuốn với một tiểu
thuyếttrinhthám, nhưng đâylàcuốnsáchrấtthúvị.Dùđãđọcnóhàng chục
lần,bạnsẽvẫncảmthấycónhiềuđiềuđểxem.
Dẫubiếtrằng,khoahọctrênthựctếcịnnhiềuphứctạpvàkhơngphảilúcnào
cũng giản đơn như trình bày ở đây, cuốn sách vẫn xứng đáng được liệt vào
nhữngcuốnsáchphổbiếnkhoahọcđểđời.“Đâylàmộttrongcáccâuchuyện
kỳthúnhấtvềnhữngpháthiệnditruyềnkểtừcuốnChuỗiXoắnKépcủaJames
Watson.Mộtcơngtrìnhmàtầmảnhhưởngcảvềmặtkhoahọccũngnhưvăn
hóasẽcịnđượcbànluậnlâudài.”(NhàxuấtbảnW.W.Norton).
ChỉcómộtđángtiếclàcuốnsáchnàyhầunhưchỉviếtvềchâuÂu.Thếnhưng,
nhưđãnói,sáchlnmangđếncảmhứngbấttận.Vìvậy,ướcmơcaonhấtcủa
chúngtơikhimangđếncuốnsáchnàychobạnđọcViệtNamlàtrongtươnglai,
nhữngcơngtrìnhkhoahọcvềditruyềnhọcnóiriêngvàtấtcảcácngànhkhoa
họcnóichung,sẽđượcđóngdấuViệtNam.Vàkhiđó,chúngtasẽcóhẳnmột
bứctranhvềngườiViệtNamcổđạicũngnhưbiếtrõvềtiềnsửcủadântộcta,
cũngnhưtiềnsửchâuÂumàchúngtasắpsửathưởngthứcởđâyvậy.

LỜIDỊCHGIẢ
Nhómdịchgiảchúngtơirấthânhạnhgiớithiệucuốnsáchgiátrịnày.Chúngtơi
cốgắnghếtsứcđểcânbằnggiữaviệclàmchobảndịchtrởnêngầngũivàdễ
đọchơnvớiviệctruyềntảichínhxácnộidungvàvănphongcủatácgiả(cóthể
đơichỗrấttrúctrắc,phứctạpdobảnchấtcủađềtàivàvănphongcổđiểnAnh
củatácgiả).ChúngtơixinchânthànhcảmơnGiáosưNguyễnVănLiễnđãln
tạo động lực và điều kiện để cơng việc được hồn thành. Trong thời gian tiến
hànhdịchthuật,chúngtơicũngnhậnđượcsựcốvấnvềngơnngữrấttậntìnhtừ
GregMorrison–mộtngườiMỹbảnxứvàlàđồngnghiệpcủamộttrongcácdịch
giả.Bảndịchkhơngtránhkhỏithiếusót,chúngtơisẽrấtvuimừngnhậnđược
gópýtừqvịquaemail:
NhómdịchgiảMaryland8.2007



MụcLục
LỜIDỊCHGIẢ
DẪNNHẬP
1.HỌHÀNGCỦANGƯỜIBĂNGỞDORSET
2.ADNLÀGÌVÀNĨĐẢMĐƯƠNGVIỆCGÌ?
3.TỪNHĨMMÁUTỚIGIEN
4.VỊSỨGIẢĐẶCBIỆT
5.SAHỒNGVÀTƠI
6.CÂUĐỐGIỮATHÁIBÌNHDƯƠNG
7.NHỮNGNHÀHẢIHÀNHVĨĐẠINHẤT
8.NGƯỜICHÂUÂUKHỞITHỦY
9.NGƯỜINEANDERTHALCUỐICÙNG
10.CƯDÂNSĂNBẮTVÀCƯDÂNTRỒNGTRỌT
11.CHẲNGHỀBÌNHN
12.CỤCHEDDARLÊNTIẾNG

13.ADAMNHẬPHỘI
14.BẢYNGƯỜICONGÁI
15.URSULA
16.XENIA
17.HELENA
18.VELDA
19.TARA


20.KATRINE
21.JASMINE
22.THẾGIỚI
23.BẢNNGÃ





DẪNNHẬP
Mìnhsinhratừđâunhỉ?Bạncóthườngtựhỏinhưvậykhơng?Chúngtacóthể
biếtchamẹ,ơngbà,vàthậmchílàơngbàcốmình;nhưngkhơngxahơnnữabởi
vìhầuhếtđốivớichúngta,conđườngnàybắtđầumấtdấutừđó.Khơnghềchi,
mỗi chúng ta đều mang ngay trong từng tế bào một thơng điệp từ tổ tiên của
mình.NónằmtrongADNcủata–chấtliệuditruyềnđượctraotừtổtiêntahết
thế hệ này sang thế hệ khác. Ngay trong ADN, không chỉ lịch sử của từng cá
nhânriênglẻtrongchúngtamàcảlịchsửcủatồnbộnhânloạicũngđượcghi
lại.Vớinhữngtiếnbộgầnđâycủacơngnghệnghiêncứuditruyền,tacóthểvén
bứcmànbímật củalịchsửnày.Cuốicùngthìchúngtađãcóthểgiảimãcác
thơng tin từ q khứ. ADN khơng bị phai mờ đi như những bản viết cổ, nó
khơng bị rỉ sét trong lòng đất như thanh kiếm của một chiến binh xa xưa. Nó

cũngkhơngbịxóimịnbởigiómưa,haykhơngbịlụitànbởilửathiêuhayđộng
đất.Nólàmộtnhàduhànhtừqkhứcổxưađếnhiệntạivàtươnglai.Nhàdu
hànhnàyđangsốngtrongtấtcảchúngta.
Đâylàcuốnsáchvềlịchsửcủathếgiớiđượcbiếtđếnthơngquaditruyềnhọc.
Nóchothấylịchsửcủalồingườichúngta,Homosapiens,đượcghilạitrong
gien,giúptalầnranguồngốctổtiêncủamìnhđếntậnqkhứxaxơi,ngồitầm
vớicủatấtcảcácgiấytờhaybấtkỳnhữngbiađánào.Nhữnganhbạngiennày
kểchotanghecâuchuyệnbắtđầutừhơnmộttrămngànnămtrước,mànhững
chươngcủanóđượcgiấukíntrongchínhtếbàocủamỗichúngta.
Nócũnglàcâuchuyệncủariêngtơi.Vớitưcáchlàmộtnhàkhoahọcđangrèn
luyện,tơiđãrấtmaymắnđượcsinhravàođúnglúcvàcóthểthamgiamộtcách
tíchcựcvàochuyếnhànhtrìnhkỳthúvàoqkhứnhờditruyềnhọchiệnđại.
TơiđãtìmthấyADNtrongxươngngườicổđạihàngngànnămvềtrướcvàcũng
thấychínhxácgiennàytrongnhữngngườibạntơi.Rồitơiđãkhámphátrongsự
ngạc nhiên và thích thú đến tột cùng rằng, chúng ta đều liên hệ thông qua mẹ
mìnhđếnchỉmộtsốrấtítnhữngngườiphụnữsốngcáchchúngtavàichụcngàn
nămvềtrước.
Trongnhữngtrangsauđây,tơisẽdẫnbạnđiquanhữngngọtbùivàcảđắngcay
củangànhnghiêncứukhoahọcmũinhọnđứngđằngsaunhữngkhámphánày.
Ở đây bạn sẽ thấy những điều thực sự xảy ra trong một phịng thí nghiệm di
truyềnhọc.Cũnggiốngnhưmỗibướcđicủacuộcđời,khoahọccũngcónhững
thăngtrầmchìmnổi,cũngcónhữngbậcanhhùngvànhữngngườinhỏmọn.





1. HỌHÀNGCỦANGƯỜIBĂNGỞDORSET
VàothứNămngày19tháng9năm1991,hainhàleonúidàydạnkinhnghiệm
của thành phố Nuremberg nước Đức là Erika và Helmut Simon đang sắp sửa

chiataykỳnghỉtrêndãyAlpsphíanướcÝ.Đêmtrướcđó,họnghỉchântrong
mộtcáilềuđểbànchuyệnsánghơmsaurờinơiđây.Nhưnghơmấylạilàmột
ngàynắngtuyệtđẹp,thếlàhọquyếtđịnhdànhcảbuổisángđểleolênngọnnúi
Finailspitzecaohơn3.500mét.Trênđườngquaylạilềunghỉđểthudọnba-lơ,
họlạcvàotrongmộtrãnhcóbăngđangtanbaophủmộtphần.Vàbấtngờ,họ
pháthiệndướilớpbănglà…thihàicủamộtngườiđànơng!
Dùkhủngkhiếp,nhữngpháthiệnnhưthếkhơnghiếmởvùngnúicaoAlps.Do
vậy,haivợchồngSimonchorằngđólàxáccủamộtnhàleonúibịtainạnvàrơi
vàokhenứtcủabăng,cólẽvàichụcnămtrước.Nghĩlàkhơngcógìquantrọng,
họchỉkịpbáochomộtvàingườibiếtvàtiếptụchànhtrìnhcủamình.Hơmsau,
hainhàleonúikhácghélạichỗnày,họđãngạcnhiênkhinhìnthấybêncạnh
ngườiđànơngmộtchiếcrìuphábăngkiểudángcũkỹ.Nhìndụngcụnày,người
tacóthểđốntainạnnàyđãxảyratừrấtlâu.Cảnhsátđượcmờiđến.Saukhi
kiểmtradanhsáchnhữngngườileonúibịmấttích,họchorằngrấtcóthểđâylà
xáccủaCarloCapsoni,mộtgiáosưâmnhạcởVerona,mấttíchnăm1941.Tận
nhiềungàysauđó,ngườitamớichợtnhậnrarằng,đâyhồntồnkhơngphảilà
mộtcáichếtcủangườihiệnđại.Dụngcụtìmđượccạnhxácchếtkhơnggiống
mộtcáirìuphábăngngàynay,màgiốngrìucủa…ngườitiềnsử.Cạnhxáccủa
ngườiđànơngcịn cómộtcáitúilàmbằngvỏcâybu-lơ(birchtree).Dầndần,
ngườitanhậnrarằngxácngườinàykhơngphảichỉnằmđâyvàichụchayvài
trămnăm,màcảngànnămtrước.Lúcbấygiờ,cảthếgiớibắtđầubiếtđếnmột
pháthiệnkhảocổhọcvơcùngquantrọng.
DihàikhơhéocủaNgườiBăng(1)(sauđóngườitagọitênnhưthế)đượcmang
vềViệnGiámđịnhPhápyởInnbruck(Áo),đểgiữlạnh.Tronglúcđó,mộtđội
ngũcácnhàkhoahọcquốctếđượcthànhlậpđểtiếnhànhcuộckhảosátnhỏvề
pháthiệnđộcnhấtvơnhịnày.DonhómnghiêncứucủatơiởOxfordlànhóm
đầutiêntrênthếgiớicóthểtáitạolạiADNtừxươngngườicổ,tơiđượcchỉđịnh
đểtìmxemliệucóthểpháthiệnđượcADNtrongdihàinàykhơng.Thậtlàmột
cơhộiqhấp dẫnđểthamgiavàonhữngpháthiệnlykỳ,tơiquyếtđịnhđổi
nghề,từnhànghiêncứuditruyềnhọcthơngthườngsangmộthướngnghiêncứu

hồntồnmớinày.Nhiềuđồngnghiệpcủatơicoiđólàmộtquyếtđịnhlậpdị,kỳ


qivàmùqng.
1TiếngAnhlàIceman,cịncótênkhoahọckháclàOetzi(haylàƠtzi).Độcgiảcóthểtìmthấynhữngtư
liệukhác(bàibáo,hìnhảnhvànhữngđoạnphim)vềNgườiBăngtrênInternet.(ND)

Lúcbấygiờ,dựavàophươngphápđotuổibằngcarbon–phươngphápđoniên
đạicủanhữnghóathạchdựavàođộphóngxạcủacarbon–ngườitaxácđịnh
đượcmứcđộcổxưahiếmcócủadihàinày:nócóniênđạichừng5.000chotới
5.350năm.Mặcdùdihàinàycịncổhơnrấtnhiềusovớinhữnghóathạchmà
tơicódịpnghiêncứutrướcđây,tơivẫnlạcquantinrằngcóthểchiếtxuấtADN,
bởinóđãđượcbaobọckỹtrongbăngđá,ngăncáchkhỏimơitrườngđầynhững
tác nhân phá hủy ADN như nước và oxy. Ngun liệu thí nghiệm chúng tơi
nghiên cứu được đựng trong một cái lọ có nắp xoay, giống như những lọ vẫn
dùng để đựng các mẫu xét nghiệm. Nói chung nó trơng hết sức bình thường:
giốngnhưmộtthứhồsềnsệt.KhiMartinRichards,ngườitrợlýnghiêncứucủa
tơilúcđó,giúptơimởnắplọravàbắtđầutìmbêntrongbằngmộtcáinhíp,mọi
thứtrơngcóvẻnhưlàmộthỗnhợpcủadavàxương.Mặcdùvậy,khơngcómột
dấuhiệurõrệtnàochothấynóđangphânhủy,nênchúngtơihếtsứclạcquanvà
bắt tay vào cơng việc một cách rất nhiệt tình. Quả đúng như thế, ngay trong
phịngthínghiệmởOxford,chúngtơiđãchiếtrađượcnhiều,rấtnhiềuADNtừ
cácmảnhxương.
Ngaysauđó,chúngtơicơngbốnhữngpháthiệncủamìnhtrêntờScience,tạp
chíkhoahọchàngđầucủaMỹ.Thànhthậtmànói,điềuđángchúýnhấttrong
kếtquảcơngbốkhơngphảilàchuyệnlấyđượcDNAtừdihài–bởichuyệnnày
đãlàmộtquytrìnhthơngthườngrồi–màlàchuyệnchúngtơiđãthuđượcchuỗi
ADNhồntồngiốngvớichuỗimàmộtnhómlàmviệcđộclậpkhácởMunich
cũngđãcóđược.CảhainhómchúngtơiđềuđãchứngtỏđượcADNđórõràng
làcủangườichâuÂu,bởichúngtơitìmrachuỗiADNgiốnghệtnhưthếtrong

nhữngngườichâuÂuđangsống.Chắcbạnlạinghĩ:cũngđâucógìngạcnhiên.
Nhưngnghĩthửxem,nếulỡtồnbộcâuchuyệnnàychỉlàmộttrịđạilừabịpthì
sao?Điềunàycóthểlắmchứ!VídụngườitachởxácướpởNamMỹbằngmáy
baytới,rồivùivàotrongbăngđểđánhlừathìsao.Khơngkhígiálạnhvàkhơ
khốccủasamạcAtacamaởmiềnnamPeruvàmiềnbắcChilecóthểgiữngun
vẹnhàngtrămthihàivùitrongnhữngnấmmồnơng,nênmộttaylừađảonàođó
dễdàngkiếmđượcmộtcáixáckiểunàyvàdựngnêncảcâuchuyện.Trongkhi
đó,điềukiệnởchâuÂuẩmướthơnnhiều,khiếnchoxácchếtnhanhchóngchỉ
cịnlạibộxương.Nênnếuchuyệnnàychỉlàmộttrịlừabịp,thìthihàinàychắc


chắn phải được mang đến từ nơi khác, chẳng hạn là Nam Mỹ. Nghe có vẻ rất
gượng,nhưngtrướcđóngườitađãtừnggặpnhữngtrịlừađảorấtcơngphukiểu
nhưvậy.ChắcchúngtacịnnhớchuyệnNgườiPiltdown.“Hóathạch”đángxấu
hổ này đã được “khám phá” ra từ một hầm đá sỏi ở Sussex (nước Anh) năm
1912.Nócóhàmdướigiốngkhỉvàhộpsọgiốngngười,vìthếnóđãđượccholà
lồi động vật trung gian giữa người và đại vượn người (bao gồm gorilla, tinh
tinhvàđườiươi)–điềumàchúngtavẫnhằngtìmkiếm.Chỉmãiđếnnăm1953,
ngườitamớibiếtđâylàmộttrịbịpbợm,khiphươngphápđophóngxạcarbon
–cũnglàphươngphápdùngsaunàyđểtìmratuổicủaNgườiBăng–đãchứng
tỏrànhrànhrằngsọcủaNgườiPiltdownnàylàsọngườihiệnđại.Kẻthủphạm,
bâygiờvẫnchưabiếtlàai,đãgắnhàmdướicủamộtconđườiươivàomộthộp
sọngười,rồibơibẩnbằnghóachất,làmchonótrơngcóvẻnhưrấtlâuđời.Vụ
lừađảođãphủmộtmànđêmámảnhlêncáccơngviệcnghiêncứutươngtựvà
cịn ảnh hưởng tới tận bấy giờ. Vẫn còn nghi ngờ, nên hầu như ai cũng nghĩ
NgườiBăngchẳngquacũnglạilàmộttrịlừabịpnữamàthơi.
Córấtnhiềucuộcphỏngvấncủabáochísaukhicơngtrìnhđượccơngbố,vàtơi
phảigiảithíchrấtnhiềulầncáchthứcchúngtơichứngtỏđượcNgườiBăngcó
nguồngốcchâuÂu.Nếunhưđólàmộttrịbịp,ADNchắcchắnđãlậttẩyrồi.Vì
nếulàlừabịpthìnhữngngườicóADNgầngiốngnhấtvớiNgườiBăngchắchẳn

phải là người Nam Mỹ, chứ đâu thể là người châu Âu được. Rốt cuộc, chính
Lois Rogers, phóng viên báo Sunday Times, mới hỏi được một câu mang tính
quyếtđịnh.
-BáocáocủagiáosưnóirằngtìmthấymẫuADNgiốnghệtngườichâuÂuhiện
đại.Vậyhọlàai?–Cơấyhỏicứnhưthểlàtơicósẵncâutrảlời.
-Họlàaiư?LànhữngngườitìnhnguyệnhiếnmẫuADNtừkhắpchâuÂunày
thơi.
- Vâng, tơi hiểu. Nhưng mà chính xác là ai mới được chứ? – Cơ vẫn khăng
khăng.
-Tơicũngkhơngbiếtnữa.Chúngtơigiữthơngtincủatìnhnguyệnviênbằnghồ
sơriêng,vànhữngthơngtinnàyđượcgiữbímật.
SaukhiLoisgácmáy,tơibậtmáytínhlênđểxemnhữngmẫuADNhiệnđạinào
đãtrùngkhớpvớimẫucủaNgườiBăng.LAB2803làmộttrongsốđó,sốseri
“LAB”cónghĩanólàcủamộtngườilàmviệctrongphịngthínghiệm,hoặccủa
một người khách nào đó. Khi tơi đối chiếu số này với dữ liệu chứa danh sách
những người tình nguyện, tơi khơng tin nổi là mình may mắn đến vậy. LAB


2803làMarieMoseley,cơcóchuỗiADNtrùngkhớpvớiNgườiBăng.Điềunày
chỉ có thể có ý nghĩa duy nhất: Marie chính là họ hàng của Người Băng. Vì
nhữnglýdomàtơisẽgiảithíchkỹcàngtrongnhữngchươngsau,cómộtmối
liênhệditruyềnliêntụcgiữaMarievàmẹcủaNgườiBăng.Mốiliênhệnàybắt
nguồntừtận5.000nămtrướcvàđượcghilạimộtcáchtrungthựctrongADN.
Marie là một chun viên tư vấn quản trị người Bournemouth ở Dorset, miền
NamnướcAnh.MặcdùMariekhơngphảilànhàkhoahọc,cơcựckỳsaymê
tìmhiểuditruyềnhọcvàđãcungcấpmộtvàisợitóctừmáitócđỏdàicủacơ
chomụcđíchkhoahọcvàinămvềtrước.Cơănnóilưulốt,hướngngoạivàdí
dỏm khiến tơi tin tưởng rằng cơ hồn tồn có thể xử lý mọi tình huống trước
cơngchúng.Khitơigọichocơđểhỏixemliệutơicóthểtiếtlộtêncơchotờ
SundayTimeshaykhơng,cơđồngýngaylậptức.Vàthếlàhơmsau,tờbáođó

đãcómộtđoạnngắnnóivềcơvớitiêuđề:“HọhàngcủaNgườiBăngởDorset”.
Suốtmộtvàituầnsauđó,Marietrởthànhtâmđiểmchúýtrênthếgiới.Trongtất
cảcáctiêuđềbàibáovềcơ,tơithíchnhấttiêuđềtrêntờIrishTimes.Phóngviên
đãhỏiMariexemcơcótàisảnnàothừahưởngtừvịtổtiênđángkínhcủamình
khơng. Một cách dí dỏm, cơ cho biết rằng khơng có gì cả, nên câu chuyện đã
xuất hiện với tiêu đề “Người Băng ra đi để lại một kẻ nghèo khó ở
Bournemouth”.
Đầutiên,mộttrongnhữngđiềukỳlạnhất,ngạcnhiênnhấtvềcâuchuyệnnày,
khiếntơiphảikểraởđây,đólàMariebắtđầucảmthấymộtthứtìnhcảmgìđó
đốivớiNgườiBăng.Cơấyđãxemnhiềutấmhìnhcủa“ơng”chuyểntừtrong
băngđáratủlàmlạnh,ranhàkhámnghiệmtửthi;rồicảcácmảnhxươngcủa
“ơng”.Đốivớicơ,“ơng”khơngcịnlàmộttrongnhữngconngườivơdanhnào
đó đáng quan tâm chỉ vì hình ảnh của họ đã xuất hiện trên các phương tiện
truyềnthơng.Cơđãbắtđầunghĩvềơngnhưmộtconngườithậtvàhơnthế,như
mộtngườithân–màchínhxácơnglàngườithâncủacơ.
Tơicảm thấythậtsựmêhoặcbởi mối liênhệtìnhcảm giữaMarievới Người
Băngmàcơcảmnhậnđược.Mộtđiềubắtđầulóerạngtrongđầutơi:nếuMarie
có thể tìm thấy mối liên hệ di truyền với một ai đó cách đây hàng ngàn năm,
trướccảbấtkỳmộtcuốngiaphảnàotừngđượcviếtra,thìbấtkỳaikháccũng
cóthể.Cólẽlàchúngtachỉcầnxemxétchínhchúngta,nhữngconngườihiện
đại,đểkhámpháramanhmốinhữngbíẩncủaqkhứ.Hầuhếtnhữngngười
bạnkhảocổhọccủatơiđềuthấyđiềunàythậtqxalạ.Bởihọđãđượchọcvà


tinrằngngườitacóthểhiểuvềqkhứchỉbằngcáchnghiêncứuqkhứmà
thơi.Nhữngconngườihiệnđạibâygiờđâuphảilàmốiquantâmcủahọ.Tuy
nhiênlúcđó tơiđãchắcchắnrằngnếuADNđượcditruyền một cáchngun
vẹnquahàngtrămthếhệtronghàngngànnăm,giốngnhưtơiđãchứngtỏbằng
cáchliênkếtMarievớiNgườiBăng,thìnhữngconngườibằngxươngbằngthịt
ngàynaycũnglàmộtchứngnhânđángtincậycủaqkhứ,chẳngthuagìnhững

bằngchứngqgiánhưmộtcondaogămbằngđồnghaymảnhvỡcủamộtcái
lọcổđạinàođó.
Tơicảmthấyhồntồncầnthiếtphảimởrộngnghiêncứucủamìnhranhững
conngườihiệnđại.ChỉkhinàobiếtđượcnhiềuthơngtinvềADNcủahọ,tơi
mới có thể hy vọng hiểu được kết quả thu lượm được trên các hóa thạch của
người cổ và đặt chúng vào những hoàn cảnh nhất định nào đó. Thế là tơi lên
đườngđikhámphávớitấtcảkhảnăngcủamìnhvềADNcủangườichâuÂu
hiệnđạivàcảnhữngngườiởrấtnhiềunơikháctrênthếgiới,vớitâmniệmrằng
bấtcứnhữnggìtơithulượmđượcđềucóthểđãđượctraolạichochúngtatrực
tiếptừtổtiên.Qkhứẩnchứatrongtấtcảchúngta.
Những cơng trình nghiên cứu của tôi trong suốt một thập kỷ qua đã chứng tỏ
rằng,ngàynayởchâuÂu,mọingườiđềucóthểtìmramốiliênhệditruyềntrực
tiếpvàliêntụcvềqkhứxaxơiđếnmộttrongbảyphụnữ,tươngtựnhưmối
liênhệgiữaMarievàNgườiBăng.Bảyngườiphụnữnàylàmẫutổtrựctiếpcủa
hầu hết 650 triệu người châu Âu hiện đại. Khi tơi đặt tên cho họ là Ursula,
Xenia,Helena,Velda,Tara,KatrinevàJasmine,bỗngnhiênhọtrởthànhnhững
conngườisốngđộngvớimộtcuộcđờihẳnhoicủariêngmình.Cuốnsáchnày
kểvềcâuchuyệnlàmsaotơicóthểđiđếnmộtkếtluậnkhótinđếnvậy,vàcả
nhữnggìtơibiếtđượcvềcuộcđờicủabảyngườiphụnữnày.
BiếtmìnhlàconcháucủaTara,nêntơimuốnbiếtvềbàvàcuộcđờicủabà.Tơi
cảm thấy có gì đó chung với bà, hơn là với những người khác. Theo những
phươngphápsẽđượctrìnhbàysauđây,tơiđãcóthểướclượngđượcbảyngười
phụnữnàyđãsốngcáchđâykhoảngbaolâuvàởđâu.TơicholàTarađãsốngở
Bắc Ý vào khoảng 17 ngàn năm trước. Lúc đó châu Âu vẫn đang bị kìm kẹp
trongkỷBăngHàcuối,vàphầnđấtduynhấtcóthểcóngườiởlàphíacựcnam
châu Âu. Như vậy, vùng trung du Tuscani lúc đó khác xa bây giờ. Khơng có
những ruộng nho, khơng có hoa tươi trang hồng nơng trại. Thay vào đó là
những cánh rừng thơng và cây bu-lô phủ dày đặc sườn đồi. Dưới những dịng
suốilàcáhồivàtơm,nhữngthứđãgiúpTaravàgiađìnhsinhsống,bùđắpcho

nhữnglầncánhđànơngđisănhươuhaylợnlịithấtbại.KhikỷBăngHànới
lỏngdầngọngkìmcủanó,concháucủaTarađimộtvịngquanhvùngdunhải
rồi vào Pháp, nhập vào đồn người đi săn đơng đảo, đuổi theo những bầy thú
vượtquanhữnglãnhngunphíabắcchâuÂu.Cuốicùng,concháucủaTarađi
quavùngđấtliềnmàsaunàyđượcgọilàeobiểnAnh,rồirẽphảiđểđếnIreland
vàsaunàyhìnhthànhvươngquốccổCeltic.
Chẳngbaolâusaukhinhữngkếtluậntrongcơngtrìnhcủatơiđượccơngbố,tin
tứcvềbảyngườimẫutổnàybắtđầuthinhauxuấthiệntrênbáochívàtruyền
hìnhkhắpthếgiới.Cácnhàvănvàcácnhàbiêntậphìnhảnhđãdùnghìnhtượng
của họ để dựng nên hình ảnh đương thời của mình: Brigitte Bardot trở thành
hiệnthâncủaHelena;MariaCallaslàUrsula;cơngườimẫuYasminleBonđược
liênhệmộtcáchtựnhiênvớiJasmine;JenniferLopeztrởthànhVelda.Rấtnhiều
người gọi điện cho chúng tôi để biết xem họ liên hệ với tổ mẫu nào đến nỗi
chúngtơiđãthànhlậpmộttrangwebđểxửlýhàngtrămlờiucầuđó.Vậylà,
chúngtơiđãtìnhcờbắtgặpmộtđiềugìđóthậtcăncơ;điềumàchúngtachỉmới
bắtđầuhiểuvềnó.
Cuốn sách này kể lại câu chuyện đằng sau những khám phá này và những ý
nghĩarútratừđó,khơngphảichỉởchâuÂumàtrênkhắpcảthếgiới.Đóchính
làcâuchuyệnvềdisảnchungcủachúngtavàtổtiên.Disảnnàydẫnchúngtađi
từ vùng Balkans trong Chiến tranh Thế giới Thứ nhất tới những hịn đảo nằm
trongvùngnamTháiBìnhdương.Rồinódẫnchúngtađitừthờihiệntạitrởvề
thờikỳđầutiêncủanơngnghiệpvàlâuhơnthếnữa,đếntổtiêncủachúngta,
nhữngngườiđãtừngđisăncùngngườiNeanderthal.Kỳlạthay,chúngtađều
mangtrongmìnhlịchsửnày,trongchínhgiencủachúngta.Gien–những“họa
tiết”ẩntrongcácsợiADN–đãđisuốtthờigiantừcáctổtiênxaxơiđểđếnvới
chúngtamàhầunhưngkhơnghềthayđổi.Chúngtakhơngcịnnóiđếnhaichữ
“tổtiên”nhưmộthìnhảnhtrừutượngnữa,màhọchínhlànhữngngườiđãthực
sựsống,tuytrongnhữnghồncảnhkhácxanhữnggìmàchúngtađangđược
hưởng ngày nay. Gien của chúng ta đã có từ lúc đó. Nó đã được truyền cho

chúngtaxunsuốtnhiềuthiênniênkỷvừaqua.Nóđãxunquađấtliềnvà
biểncả,vượtquabaonúirừng.Tấtcảchúngta,từngườiquyềnuynhấtchođến
kẻyếuớtnhất,từnhữngngườigiàuvơđộđếnnhữngngườinghèokhótậncùng;
đềumangtrongtếbàocủamìnhnhữnggìcịnsốngsótsauchuyếnhànhtrình
vượtthờigianvàkhơnggiankỳdiệuấy–chínhlàgiencủachúngta.Đầykiêu
hãnh.


PhầnđónggópcủatơitrongcâuchuyệnnàybắtđầutừViệnNghiêncứuYhọc
PhântửOxford,nơitơilàmGiáosưDitruyềnhọc.ViệnlàmộtphầncủaĐại
họcOxford,mặcdùvềmặtđịalýnóđãđượctạmdờirakhỏithếgiớibíẩncủa
khnviênđạihọc.Việncónhiềubácsĩvànhàkhoahọclàmviệcvớinhauđể
ứngdụngnhữngkỹthuậtditruyềnhọcvàsinhhọcphântửmớivàoykhoa.Có
những nhà miễn dịch học đang cố gắng tạo ra những vắc-xin chống lại bệnh
AIDS,cócácbácsĩchunkhoaungthưđangtìmcáchtrịbệnhbằngcáchcắt
cácmạchmáucungcấpchotếbàoungthư,cócácbácsĩchunkhoahuyếthọc
đangnỗlựcchữatrịbệnhthiếumáuditruyềnvốnmỗinămcướpđisinhmạng
củahàngtriệungườiởnhữngnướcđangpháttriển,cócácnhàvitrùnghọcđang
tìmracácbímậtcủabệnhviêmmàngnão,vàrấtnhiềunhànghiêncứukhác.
Mộtnơilàmviệcđầyhứngthú!TơiđượcbốtríởViệnvìtơiđãtừnglàmviệc
trên những bệnh di truyền ở xương, cụ thể là một căn bệnh kinh khủng gọi là
osteogenesis imperfecta, thường gọi là bệnh xương thủy tinh. Trẻ sơ sinh mắc
dạngnặngnhấtcủachứngbệnhnàycólúcxươngyếuđếnmứchơithởđầutiên
khichàođờicũngcóthểlàmchotấtcảxươngsườngãykhiếnchobénghẹtthở
đếnchết.Lúcđó,chúngtơiđangtìmkiếmngunnhâncủachứngbệnhbithảm
này,cốgắnglầntheodấuvếtcủanóởmỗisựthayđổinhỏnhấttronggientạo
collagen. Collagen là loại protein quan trọng và có nhiều nhất trong xương để
làmchắcxương,giốngnhưcốtthéptrongnhữngtấmbê-tơngvậy.Điềunàycó
nghĩa là nếu thiếu collagen trong xương (do lỗi của gien), xương sẽ gãy một
cáchdễdàng.Nghiêncứucủatơibaogồmviệctìmhiểurấtnhiềuvềnhữngsự

thayđổicủacollagenvàgiencủanótrongcáccộngđồngcưdân–vàchínhqua
cơngviệcnày,tơiđãcódịptìmgặpRobertHedgesvàonăm1986.
Robert lúc đó điều khiển một phịng thí nghiệm chun giám định tuổi bằng
carbonchonhữngdivậtkhảocổởOxford.Ơnglntrăntrởvềnhữngphương
phápđểlấyđượcnhiềuthơngtinhơntừnhữngmảnhxươngmangđếnphịngthí
nghiệmcủamình,hơnlàchỉđơnthuầngiámđịnhtuổicủachúng.Collagenlà
proteinchủyếutrongxươngkhơngchỉcủangườisốngmàcảcủangườichết,và
ngườitalợidụngchínhcarbontrongcollagencịnsótlạiđểxácđịnhtuổixương.
Robertmuốnbiếtliệucóthểlấyđượcchútthơngtinditruyềnnàotrongnhững
phântửcollagencịnsótlạitrongcácmảnhxươngcổkhơng,nênơngvàtơiđã
vạch ra một đề án nghiên cứu. Là một loại protein, collagen được làm từ các
phân tử đơn vị gọi là acid-amin được sắp xếp theo một thứ tự đặc biệt. Như
chúngtasẽthấytrongchươngkếtiếp,chuỗiphântửacid-amintrongcollagen
cũngnhưbấtkỳmộtproteinnào,đềuđượcmãhóabởichuỗiADNtronggien


quy định protein đó. Chúng tơi hy vọng có thể khám phá ra chuỗi ADN trong
gienquyđịnhcollagencổđạimộtcáchgiántiếp,thôngquaviệcxácđịnhtrậttự
chuỗi acid-amin của các đoạn protein trong các mảnh xương cổ mà Robert có
được.Chúngtơithơngbáotuyểntrợlýnghiêncứuvàilần,nhưngchẳngnhận
đượchồiâmnàocả.Lúcđó,thườngthìmộtvịtrínghiêncứuditruyềnhọcbình
thườngkháclncórấtnhiềuứngviênnộpđơn.Vậynên,tơinghĩrằngngườita
khơngquantâmđếnvịtrínàylàdođềánnghiêncứuđóhơikhácthường.Thật
đángbuồn,cóqítnhữngnhàkhoahọctrẻbắtđầusựnghiệpbằngcáchdám
phiêu lưu khỏi dịng nghiên cứu chính của mình. Do khơng tìm được người,
chúngtơiphảidờingàybắtđầudựántớimộtnămsau.Mặcdùbanđầuhơithất
vọngnhưngsựtrìhỗnnàylạihóarađiềumaymắn–bởivì,tronglúcchờdựán
khởiđộng,mộtphátminhmớiđãrađời.MộtnhàkhoahọcMỹởCaliforniatên
làKaryMullisđãtừngmơvềmộtphươngphápcóthểkhuếchđạinhữnglượng
vơcùngnhỏADN–thậmchílàmộtphântửADNduynhất–trongốngnghiệm.

MộtđêmthứSáuấmápnăm1983,Mullisláixetrênđườngcaotốcsố101dọc
bờbiển;anhnhớlại:“Đólàmộtđêmtrờiẩmướtvàphảngphấthươngthơmcủa
nhữngcâydẻngựa(buckeye)đangtrổhoa”,anhvừaláixevừanóivềnhữngý
tưởngliênquanđếncơngviệccủamìnhởmộtcơngtycơngnghệsinhhọcvới
ngườibạngáingồicạnh.Giốngnhưnhữngkỹsưditruyềnhọckhác,anhcũng
đangnhânbảnnhữngphântửADNtrongốngnghiệm.Bấygiờ,nólàmộtq
trìnhrấtchậmvìcácphântửđượcnhânbảntừngcáitừngcáimột.ADNgiống
nhưmộtđoạndâydài,vàqtrìnhnhânbảnbắtđầuởđầunàyvàkếtthúcởđầu
kia.RồiqtrìnhlạilặplạitừđầuvàtạoramộtphiênbảncủaphântửADNban
đầu.Đangnóisaysưa,anhchợtnhậnra,thayvìbắtđầunhânbảnchỉởmộtđầu,
tabắtđầulnởhaiđầucùnglúc.Nhưvậythìcóthểtạoramộtqtrìnhphản
ứng dây chuyền. Bằng cách này, ta khơng phải chỉ sao chép từ phiên bản gốc
nữa,màlàtạophiênbảncủaphiênbảnvànhânđơisốlượngADNsaumỗiq
trình.Bâygiờ,thayvìtạorađượchaiphiênbảnsauhaichutrình,baphiênbản
saubachutrình,thì(vìtanhânđơisốlượngsaumỗichutrình)sẽtạorađược
hai,bốn,tám,mườisáu,bamươihai,sáumươitưphiênbảnsausáuchutrình
thayvìmột,hai,ba,bốn,nămvàsáumàthơi.Sauhaimươichutrình,takhơng
phải chỉ có hai mươi, mà là một triệu phiên bản. Đó thật là một thời khắc
“Eureka”.Anhquaysangbạngáixemnàngphảnứngthếnào.Nhưng…cơđã
ngủtừlâu!
PhátminhnàysauđóđãmanglạimộtgiảiNobelHóahọcxứngđángchoKary
Mullis vào năm 1993, nó thực sự đã làm một cuộc cách mạng trong thực tiễn


nghiêncứuditruyềnhọc.Cónghĩalàgiờđây,thậmchíchỉtừmộtmơbéxíu
nhất,bạncóthểlấyđượcmộtsốlượngkhơnggiớihạncácphântửADN.Chỉ
cần một sợi tóc hay một tế bào duy nhất là đủ để tạo ra bất kỳ một số lượng
ADNnàonhưbạntừngmongmuốn.ÝtưởngthiêntàinàycủaMullisđãkhiến
dựáncủachúngtơitrởnênthuậnlợihơnbaogiờhết.Tơiquyếtđịnhkhơnglàm
việcvớiproteincollagennữa(nếukhơngthìmọichuyệnđãkhókinhkhủngrồi),

màthayvìthế,tơibắtđầuápdụngphươngpháptạophảnứngdâychuyềnvừa
mớiphátminhra.Dùngphươngphápnàytơihyvọngcóthểkhuếchđạilượng
ADNnhỏnhoinàođónếumaymắncịnsótlạitrongnhữngmảnhxươngcổđại.
Nếu thành cơng, chắc hẳn chúng tơi sẽ có được một lượng thơng tin lớn hơn
nhiềusovớilượngthơngtinchúngtơilấyđượctừcollagen.Chúngtơisẽlàm
việctrựctiếpvớichínhchuỗiADNthayvìsuyranótừchuỗiacid-amintrong
collagen.Điềuquantrọnghơnrấtnhiều,đólàchúngtơisẽcóthểnghiêncứubất
kỳgiennàokhác,chứkhơngchỉgienđiềukhiểncollagen.
Cuốicùngthìthơngbáotuyểntrợlýnghiêncứucủachúngtơicũngcóhồiđáp,
vàchúngtơinhậnErikaHagelbergcùngthamgia.Hiểnnhiênlàchúngtơikhơng
dámhivọngtìmđượcngườinàocókinhnghiệmlàmviệcvớiADNtrongxương
cổ,vìđiềunàychưađượcthựchiệnbaogiờ.NhưngviệcErikacóbằnghóasinh,
cộngvớikinhnghiệmcơngtáctrongphươngphápchữavilượngđồngcănvà
kiếnthứcvềlịchsửykhoa,chothấycơcósựkếthợpgiữaviệcđàotạokhoa
họccănbảnvớinhữngquantâmkhoahọcrộngrãi,vàđiềuđógiúpcơphùhợp
vớivịtrínày.Ngồira,cơcũnglàứngviênduynhất.Rồi,bâygiờđiềuchúng
tơicầnlàmộtsốmảnhxươngcổ.
Năm1988,tintứcbayđếntừmộtcuộckhaiquậtkhảocổđangđượctiếnhànhở
AbingtonnằmcáchOxfordmộtvàikilometvềphíanam.Ngườitađangxâymột
khusiêuthịquanhmộtnghĩatrangthờiTrungcổ.Cácmáymócđàoxớiđang
hoạt động ngày đêm. Ban nghiên cứu khảo cổ của địa phương được cho hai
thángđểkhaiquậtkhumộtrướckhinhữngnhàxâydựngquaylạilàmviệc.Thế
làtơivàErikatớiđó,cơngtrườnglàmviệctấpnập.Đólàmộtngàynắngnóng
chóichang,rảiráckhắpcơngtrườnglàhàngchụcngườithợkhaiquậtchỉmặc
những thứ cần thiết nhất trên người. Họ dùng bay xới những đụn đất, rà sốt
xungquanhnhữnghốđào,hoặclộiquanhữngrãnhchứanước.Vàibộxươnglộ
mộtphầnrangồi,dínhmộtlớpđấtvàngnâuvàđượcđánhdấubằngnhữngsợi
dây bao quanh khu đất. Khi nhìn thật kỹ, chúng tơi thấy chẳng có gì đáng hy
vọngcả.DođãlàmviệcvớiADNtrongnhiềunăm,tơibiếtđượcphảixửlýthật
thậntrọngvớinó.NhữngmẫuADNlnphảiđượclưutrữđơnglạnhởnhiệtđộ

-700C,bấtcứkhinàolấyADNrakhỏingănlạnhthìcũngphảilnlngiữnó
trongthùngđá.Nếuqnđiềunàyvàđểchođátanrathìchỉcónướcvứtnóđi,
bởivìnhưmọingườichorằngADNsẽphânrãrồibịpháhủy.Khơngainghĩlà
nócóthểtồntạiđượchơnvàiphútkhiđểtrênbànthínghiệm,trongnhiệtđộ
phịng,chưanóigìđếnviệcnóbịchơnvùidướiđấttronghàngtrămnămhay
thậmchílàhàngngànnăm.
Dùsaothìcũngnênthửmộtphen.Chúngtơiđượcphéplấyvềbacáixươngđùi
từcơngtrườngkhaiquật.Vềđếnphịngthínghiệm,chúngtơiphảirahaiquyết
định:làmsaođểlấyADNravàđoạnADNnàosẽđượcchọnđểđưavàophản
ứngkhuếchđại.Điềuthứnhấtthìcũngkhádễ.Chúngtơibiếtrằngnếucóchút
ADNnàocịnlạitrongxươngthìchắchẳnnóphảiđượckếthợpvớikhốngchất
xươngđượcgọilàhydroxyapatite.Dạngcanxinàyđãđượcdùngtrướcđâyđể
hấpthụADNtrongqtrìnhtinhchế,nênrấtcóthểADNcũngdínhvớichất
hydroxyapatitetrongxươngcổ.Nếuđúngnhưvậy,chúngtơiphảinghĩramột
cáchđểgỡADNrakhỏicanxi.
Rồichúngtơicắtxươngrathànhnhiềuđoạnbằngcưasắt,làmđơnglạnhchúng
trongnitơlỏng,đậpvỡrathànhbột,rồinhúngbộtnàyvàotrongmộthóachấtđể
nódầndầnlấyhếtcanxiratrongvịngvàingày.Maythay,khicanxiđượclấyra
hếtthìvẫncịnchútgìđódướiđáyốngnghiệm–mộtthứcặnmàuxám.Chúng
tơiđốnđólànhữnggìcịnsótlạibaogồmcollagen,cácproteinkhác,mộtíttế
bào, có thể một ít chất béo và – hy vọng – là một ít phân tử ADN. Chúng tơi
quyếtđịnhlấyhếtcácproteinbằngmộtloạienzym.Enzymlàchấtxúctáccủa
sinhvật,nólàmchophảnứngxảyranhanhhơnrấtnhiều.Chúngtơichọnmột
enzymlàmtiêuhóahếtprotein,rấtgiốngnhưcácenzymtrongbộtgiặtđểlàm
sạchcácvếtmáuvàcácvếtbẩnhữucơkhác.Rồichúngtơilấychấtbéorabằng
chloroform.Sauđólàmsạchnhữnggìcịnlạibằngphenol,mộtthứchấtlỏngrất
khóchịuthườngdùngtrongxàphịngcarbolic.Dùphenolvàchloroformlàcác
chấthóahọcrấtmạnh,chúngkhơngpháhoạiADN.Cuốicùng,saunhữngđợt

lọcbằnghóachấtđó,phầncịnlạilàchấtlỏngvàngnhợtnhạtchỉkhoảngmột
thìa cà phê. Ít nhất về mặt lý thuyết nó phải chứa ADN, nếu thực sự có ADN
trong xương. Nhiều nhất cũng chỉ có một ít phân tử thơi, nên chúng tơi phải
dùngphảnứngkhuếchđạiADNđểnângsốlượngtrướckhitiếnhànhbướctiếp
theo.
BảnchấtcủaphảnứngkhuếchđạilàphỏngtheohệthốngnhânbảnADNmàtế
bàosửdụng.TaphảicóngunliệuđểtạoADNtrongốngnghiệm.Đầutiênlà


thêmmộtloạienzymnữa,lầnnàylàenzymdùngtrongviệcsaochépADN;nó
đượcgọilàpolymerasenênphảnứngđượcgọitênkhoahọclà:phảnứngdây
chuyền bởi polymerase hay viết tắt tiếng Anh là PCR (polymerase chain
reaction).Kếtiếp,mộtvàiđoạnADNđượcthêmvàođểhướngdẫnenzymtiến
lạigầnđoạnADNgốccầnphảiđượckhuếchđạivàqnđicácthứkhác.Sau
đó,ngunliệuxâydựngADNlàcácphântửnucleotideđượcchovàohỗnhợp
cùngvớimộtvàithànhphần,vídụnhưmagieđểgiúpchochúnghịavớinhau.
Tấtnhiênlàcộngvớithứmàbạncầnkhuếchđại,trongtrườnghợpnàylàchiết
xuấttừxươngAbingtonmàchúngtơihyvọnglàcóchứamộtítphântửADN
rấtcổ.
Sauđóchúngrơiphảiquyếtđịnhgiennàocầnkhuếchđại.Bởivì,nhưđãnói,
chắcsẽkhơngcónhiềuADNcịnlạitrongxương,nênchúngtơitìmcáchđểtối
ưuhóacơhộibằngcáchchọnmộtthứgọilàADNtithể.Chúngtơiđãchọnnhư
thếđơnthuầnlàvìtrongmộttếbàocóchứathứnàynhiềuhơnhàngtrămlầnso
vớicácgienkhác.(Hóara,saunàychúngtacũngsẽthấy,ADNtithểcómột
tínhchấtrấtđặcbiệtlàmchonótrởnênrấtlýtưởngđểdựnglạiqkhứ.)Nếu
đúng là có ADN trong xương người Abington, thì khả năng lớn nhất chính là
ADNtithể.
Thếlàchúngtơichohếtcácthànhphầncầnthiếtvàoốngnghiệmđểtạophản
ứng khuếch đại ADN ti thể cùng với một vài giọt của chiết xuất xương q
hiếmđó.Đểlàmchophảnứngxảyratrongốngnghiệm,taphảiđunsơinólên,

làmmátđi,hâmnónglêntrongmộtvàiphút,rồilạiđunsơilên,làmmát,hâm
nóng… cứ thế lặp lại cả q trình trong ít nhất hai mươi lần. Hiện nay, các
phịngthínghiệmditruyềnhọcđềucóđầyđủmáymócđểthựchiệncácphản
ứngnàymộtcáchtựđộng.Nhưnglúcđóthìchưacó.Nhớlạithờinhữngnăm
1980,chỉcómộtloạimáyduynhấttrênthịtrườngvàđắtbằngcảmộtgiatài,
màngânquỹcủachúngtơilạirấtkhiêmtốn.Cáchduynhấtđểlàmlàngồicầm
đồnghồbấmgiờtrướcbacáibìnhnước,mộtcáisơi,mộtcáilạnhvàmộtcái
âmấm,rồidùngtaychuyểncácốngnghiệmtừbìnhnàysangbìnhkếtiếpmỗi
baphút.Cứlặpđilặplạinhưthế.Trongbatiếngrưỡiđồnghồ.Tơichỉcốgắng
làmđượcmộtlần,phảnứngchẳnghềxảyravàtơibuồnthấuruột.Chắcchắn
phảicócáchtốthơnchứ.Tạisaokhơngdùngmộtcáiấmđunnướcbằngđiện
nhỉ?Vàtơibỏrabatuầntiếptheomàymịvớidâyđiện,cáiđogiờ,nhiệtkế,
rơ-le,ốngđồng,mộtcáivanmáygiặtvàấmnướcmangtừnhàđến.Cuốicùng
tơicũngchếđượcmộtthiếtbịxửlýđượcđúngquytrìnhtrên.Nócóthểđun


sơi,nólàmmátđược(rấtnhanhnhé)khimởvanmáygiặtđểnướclạnhchảy
vàocáccuộnốngđồng;vànócóthểlàmấmnữa.Thếlànóhoạtđộngđược.
Chúngtơicóthểthấyrằngcáimáyđó(tơiđặttêncúngcơmchonólà“Nàng
hầuGien”(1),phỏngtheo“NànghầuTrà”làcáimáyphatràmànhiềungườilớn
tuổivẫnxemlàthứthiếtyếutrongphịngngủ)xoaysởđểtạorađượcphảnứng
khuếchđạikhơngchỉtrongcácthínghiệmthửvớiADNhiệnđạimàcảvớichiết
xuấtxươngngườiAbington,tuyrấtyếu.Bằngcáchđốichiếuchuỗicủanóvới
nhữngchuỗiđãcơngbốtrongcáccơngtrìnhkhoahọc,chúngtơichứngminh
ngayđượcrằngADNthuđượcđíchthịlàcủaconngười.Vậylàđãthànhcơng.
Đây,ngaytrướcmắtchúngtơi,ADNcủaaiđóđãchếtcáchđâyhàngtrămnăm,
đãđượccảitửhồnsinhtừtrongmồ,theođúngnghĩađen.
1Genesmaidvàteasmaidlànhữngtừghépgồmhaitừgenes(gienditruyền),tea
(trà)vàmaid(nànghầu).(ND)

Bâygiờnhìnlại,tơithấykhơngthểtinđượclàmộtthínghiệmkhởiđầubằng
việc phục hồi ADN từ những mảnh xương vụn trong khu nghĩa địa Abington
(màlúcmớilộrakhỏiđấtnhìnchẳngthấychúthyvọnggì),sauđólạidẫnđến
nhữngkếtluậnsâusắcvềlịchsửvàlinhhồncủalồingườichúngta.Khimà
câuchuyệncủatơimởra,bạnsẽthấy,cũnggiốngnhưhầuhếtcácnghiêncứu
khoahọckhác,đấykhơngphảilàmộttiếntrìnhliêntụcdẫnđếnmộtmụcđích
đượcxácđịnhrõràngngaytừbanđầu,mànógiốngcácbướcnhảyhơn.Mỗi
bước được đẩy đưa do thời cơ, do quan hệ cá nhân, do điều kiện tài chính và
ngay cả do những tai nạn gây thương tích thân thể nữa. Những điều này cũng
ảnhhưởngngangbằngvớiđộnglựcthúcđẩycủaýchínghiêncứu.Khơngcó
mộtconđườngvạchsẵnnàodẫnđếnsựkhámphára“BảyNgườiConGáicủa
Eva”.Qtrìnhnghiêncứuchỉnhíchtừngchútmột,hầuhếtlàtiếnlên,vềphía
một mục tiêu mờ mịt kế tiếp phía trước. Cũng giống như một người đi trong
rừngsâukhơngcólốimịn,tanhíchlênđượcchỉnhờvàosựđánhgiánhữnggì
đãđiqua,màkhơngbiếtmộtchútgìvềnhữngthứđangnằmphíatrước.
Lúcấy,mặcdầukếtquảnghiêncứucủachúngtơilàmộtthànhtựutolớn,điều
lạlàmọichuyệnkhơngcóvẻnhưvậy.TơinghĩlàErikavàtơiđãqquantâm
đến chi tiết mà khơng đánh giá hết ý nghĩa của những gì đạt được. Ngồi ra,
khơng phải lúc nào chúng tôi cũng ăn ý và hiệu quả với nhau, mà sự thật thì
khơnghiểusaolàngượclại.Căngthẳngtạoratrongnhiềutuần,vìchuyệnnày


chuyệnkia.Chỉmãilâusauđótơimớibắtđầunhậnrarằngbướctiếnmàchúng
tơiđạtđượckhơngchỉcóýnghĩatrongkhoahọcmàtrongcảlịchsửphổthơng
nữa.Chuyệnnàyxảyrasauđó;cịnlúcnàychúngtơicứđểđầuóctậptrunghết
vàochuyệncơngbốkếtquả.Nghephongphanhrằngcóvàinhómnghiêncứu
kháccũngđangtìmcáchlấyADNtừxươngcổđại,chúngtơiquyếtđịnhphải
cơng bố cơng trình của mình nhanh nhất, nếu khơng thì sẽ bị qua mặt. Trong
khoa học, mấu chốt khơng phải là làm được thí nghiệm trước mà là cơng bố
đượccơngtrìnhtrước.Nếucóngườicơngbốtrướcchúngtơi,chỉcầntrướcmột

ngàythơi,họmớichínhlàngườithắngcuộc.Maymắnthay,chúngtơiđãthuyết
phụcđượcbanbiêntậptạpchíkhoahọcNature(1) đểhọnhanhchóngđưabài
báocủachúngtơivàoinnhanhtrongmộtthờigiankỷlục,đólàngaytrướclễ
Giángsinhnăm1989.
1NatuređượcxuấtbảnởAnh,làtạpchíhàngđầuthếgiớivềkhoahọctựnhiên
tươngđươngvớitạpchíScienceđượcxuấtbảnởMỹ.(ND)
Tơi hồn tồn khơng chuẩn bị tinh thần cho những gì xảy ra sau đó. Mặc dù
nghiêncứucủatơivềbệnhxươngthủytinhcũngthỉnhthoảngđãđượcnhắcđến
ở báo chí phổ thông địa phương, và một hai lần được giới thiệu trên báo tồn
quốc, nhưng điều đó khơng có nghĩa là mọi kết quả khoa học mới đều có thể
khuấyđộngđượcgiớitruyềnthơng.Ngàyhơmsau,vừađếnsởlàmthìchng
điệnthoạiđổliênhồitừgiớibáochígọiđếnphỏngvấn.Vớitơi,đólàmộttrải
nghiệmmớilạ.Thựcravàinămtrướcđó,tơicũngtừnglàmmộtphóngviêncủa
hãngITNtrongbatháng,đólàchươngtrìnhcủaAnhchunđưatinthươngmại
chocáckênhtruyềnhìnhtồncầu.Nghềtaytráiđócủatơinằmtrongchương
trình thiện chí của Hiệp hội Hồng gia(2), nhằm làm cầu nối giữaphương tiện
truyềnthơngđạichúngvàkhoahọc.Tơibịlơicuốnvàoviệcđóbởilươngtrảrất
hậuhĩnh(vớihyvọngkiếmđủtiềnbùchomấykhoảnbộichicủamình).Nhưng
rốt cuộc thì tơi cịn đâm ra nợ nần nhiều hơn khi bắt đầu làm, ít nhất cũng vì
khoảng thời gian mà tơi bỏ ra ngồi qn bar, nhà hàng với những nhà doanh
nghiệpgiàucó.Vídụmộttốinọ,tơinhanhnhẩumờimộtnhàdiễnthuyếtnổi
tiếnguốngnước.Ơngđápbằngmộtcâutrảlờirấtưlàtuyệtvời:“Ồ,cámơnbạn
thân.ChotơimộtBollinger(1) đi.”Tơicịncóthểlàmgìhơnngồiviệcđồngý
chứ?Ấythếnhưng,mặcdùtiềnbạcđúnglàđạihọa,nhữngtháng(ngày)ngắn
ngủiđócũngdạychotơinhiềuđiềuvềtruyềnthơngđạichúng,gồmcảviệcbiết
cáchgọtcâutrảlờicácphóngviênthànhnhữngcâuđơngiảnđúngýhọmuốn
biết.


2RoyalSocietylàhiệphộikhoahọclừngdanhvàlâuđờicủaHoànggiaAnh

quốc, mà những nhà khoa học nổi tiếng như Isaac Newton, Charles Darwin,
AlbertEinstein,StefenHawkinglànhữngthànhviên.(ND)
Saumộtbuổisángtrảlờicáccâuhỏicủaphóngviênvềbàibáokhoahọccủa
mình,tơibắtđầuthấychánvìcứphảigiảithíchđigiảithíchlạiADNlàgì,này
nàykiakia.ChođếnkhiphóngviêntờbáokhoahọcObservergọitới,tơimới
đỡchánhơnmộtchút.Saukhiđiểmquanhữngcâuhỏithơngthường,ơngtahỏi
bâygiờchúngtacóthểlàmgìđểứngdụngkếtquảnày.Tơitrảlờirằng,cókhả
nănglàchúngtacóthểtrảlờicâuhỏi:liệungườiNeanderthalcóthựcsựtuyệt
chủnghaychưa.Câutrảlờinàyhồntồncólý,vàhóaravềsaumớibiếtđólà
mộtlờitiêntri.Đượcđàtơinóitiếp:“Dĩnhiênchúngtacũngcóthểgiảiđược
nhiềubàitốnđãlàmđauđầucáchọcgiảhàngthếkỷ,tỉnhưRamesesđệNhị(2)
làđànơnghaylàđànbà.”Nhưngmàsauđótơibiết,chẳngcóhọcgiảnàohứng
thúchuyệnnàycả,vìchẳngailạiđinghingờchuyệnvịPharaohvĩđạinàylà
mộtngườiđànơng.Thếlàngàychủnhậthơmsau,ngaydướibứcchândungcủa
vịvuanàytrêntờbáođó,tơiđọcđượccâu“VuaRamesesđệNhị”.
1Bollinger:mộtnhãnhiệurượuchampagnenổitiếngcủaPhápđượcthànhlập
từnăm1829.(ND)
2RamesseshoặclàRamesesIIlàtêncủavịPharaohthứbacủatriềuđạithứ19
(của)AiCậpcổđại.(ND)
Mấynămsau,tơimaymắnđượcmờithamdựlễkhaimạcmộtcuộctriểnlãmvề
Ai Cập cổ đại ở bảo tàng British, London. Tối đó là một cuộc triển lãm điêu
khắcAiCậphồnhtráng.Chỗngồicủatơingayđốidiệnvớibứctượngbằngđá
khổnglồcủaRameses.Từtrêncaoơngđangnhìnthẳngvàotơi,ánhnhìnbao
dungvàthấusuốtđếnmứckhiếnngườitarunrẩy.Tơibiếtngaylàơngđãnghe
thấycâuchuyệnđùacủatơilàmmấtuytínơng,vàbiếtmìnhthếnàocũnggặp
nhiềurắcrốiởkiếpsau.
MộttrongnhữngkhókhănlớnnhấttrongviệctáchADNtừxươngcổđạilànếu
khơngcựckỳcẩnthận,tacóthểdễdàngphạmsailầmvàkếtquảlàlạinhânbản
ADNhiệnđại,kểcảADNcủachínhngườiđangthựchiệnthínghiệm,thayvì
ADNtrongbộxươngđó.Ngaycảkhitồntạithựcsự,ADNcổđạicũngbịgãy

vụnrakhánhiềumảnhdotácđộngcủanhữngthayđổihóatính,hầuhếtlàdo
qtrìnhoxyhóa,dầndầnlàmbiếnđổicấutrúccủanó.Nếuchỉcầnmộtchúttí