Tóm tắt Luận văn Dược sĩ Chuyên khoa cấp 1: Phân tích sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng cho trẻ em từ 2 tháng đến 5 tuổi tại Bệnh viện Sản – Nhi tỉnh Yên Bái

VŨ MINH THÙY

PHÂN TÍCH SỬ DỤNG KHÁNG SINH
TRONG ĐIỀU TRỊ VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG
CHO TRẺ EM TỪ 2 THÁNG ĐẾN 5 TUỔI
TẠI BỆNH VIỆN SẢN – NHI TỈNH YÊN BÁI

LUẬN VĂN DƯỢC SĨ CHUYÊN KHOA CẤP I

HÀ NỘI - 2020

Trung tâm DI&ADR Quốc gia - Tài liệu chia sẻ tại CANHGIACDUOC.ORG.VN và facebook CANHGIACDUOC

BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI


VŨ MINH THÙY

PHÂN TÍCH SỬ DỤNG KHÁNG SINH
TRONG ĐIỀU TRỊ VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG
CHO TRẺ EM TỪ 2 THÁNG ĐẾN 5 TUỔI
TẠI BỆNH VIỆN SẢN – NHI TỈNH YÊN BÁI
CHUYÊN NGÀNH: DƯỢC LÝ - DƯỢC LÂM SÀNG
MÃ SỐ: CK 60720405
LUẬN VĂN DƯỢC SĨ CHUYÊN KHOA CẤP I

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS.Nguyễn Hoàng Anh
Nơi thực hiện: Trường ĐH Dược Hà Nội
Thời gian thực hiện: Từ tháng 7/2020 đến tháng 12/2020

HÀ NỘI - 2020

Trung tâm DI&ADR Quốc gia - Tài liệu chia sẻ tại CANHGIACDUOC.ORG.VN và facebook CANHGIACDUOC

BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI


LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Hoàng Anh là người
thầy trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo và động viên tôi trong suốt q trình thực hiện và
Tơi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc, các bác sỹ, dược sỹ đang công tác
tại Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Yên Bái, các anh chị trong trung tâm DI và ADR Quốc
gia, đặc biệt là Ths. Nguyễn Thị Tuyến đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi khảo sát, nghiên
cứu và thực hiện luận văn tốt nghiệp.
Tôi luôn biết ơn sự giúp đỡ của Ban Giám hiệu trường Đại học Dược Hà Nội,
các thầy cô phịng Sau đại học, các thầy cơ bộ mơn Dược lý - Dược lâm sàng đã dạy
dỗ, quan tâm và tạo điều kiện cho tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu.
Cuối cùng, tơi cũng xin bày tỏ lịng u thương, biết ơn tới gia đình, bạn bè
ln động viên, giúp đỡ tơi trong q trình học tập và hồn thành luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày

tháng 12 năm 2020
Học viên

Vũ Minh Thùy

Trung tâm DI&ADR Quốc gia - Tài liệu chia sẻ tại CANHGIACDUOC.ORG.VN và facebook CANHGIACDUOC

hoàn thành luận văn này.


MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................................ 1
Chương 1: TỔNG QUAN ......................................................................................... 2
1.1. TỔNG QUAN VỀ BỆNH VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG Ở TRẺ EM .............. 2

1.1.2. Tình hình dịch tễ......................................................................................... 2
1.1.3. Căn nguyên ................................................................................................. 2
1.1.4. Chẩn đoán viêm phổi cộng đồng ở trẻ em.................................................. 5
1.1.5. Phân loại viêm phổi trẻ em ......................................................................... 6
1.2. ĐIỀU TRỊ VIÊM PHỔI TRẺ EM .................................................................... 7
1.2.1. Nguyên tắc điều trị viêm phổi .................................................................... 7
1.2.2. Nguyên tắc điều trị bằng kháng sinh .......................................................... 8
1.2.3. Cơ sở để lựa chọn kháng sinh trong điều trị viêm phổi ở cộng đồng ........ 8
1.2.4. Tóm tắt hướng dẫn sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng
đồng trẻ em của một số tổ chức hội chuyên môn trên thế giới .................. 10
1.2.5. Một số hướng dẫn lựa chọn kháng sinh ban đầu trong viêm phổi cộng
đồng tại Việt Nam ...................................................................................... 12
1.3. GIỚI THIỆU VỀ BỆNH VIỆN SẢN NHI TỈNH YÊN BÁI ......................... 18
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................... 20
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ........................................................................ 20
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................. 20
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu .................................................................................. 20
2.2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu .................................................................. 20
2.2.3. Chỉ tiêu nghiên cứu: ................................................................................. 21
2.2.4. Một số tiêu chuẩn được sử dụng để phân tích kết quả ............................. 22
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.............................................................. 27
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA MẪU NGHIÊN CỨU........................................ 27

3.1.1. Liên quan giữa lứa tuổi và giới tính trong bệnh viêm phổi ...................... 28
3.1.2. Liên quan giữa lứa tuổi với độ nặng của viêm phổi và bệnh mắc kèm.... 28
3.1.3. Tỷ lệ bệnh nhân đã sử dụng kháng sinh trước khi nhập viện ................... 30

Trung tâm DI&ADR Quốc gia - Tài liệu chia sẻ tại CANHGIACDUOC.ORG.VN và facebook CANHGIACDUOC

1.1.1. Định nghĩa .................................................................................................. 2


3.1.4. Mức độ lọc cầu thận ở bệnh nhân viêm phổi ........................................... 30
3.1.5. Đặc điểm xét nghiệm vi sinh trong mẫu nghiên cứu................................ 31
3.2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG ĐIỀU TRỊ VIÊM PHỔI.. 33
3.2.1. Các kháng sinh sử dụng trong mẫu nghiên cứu ....................................... 33
3.2.3. Các phác đồ điều trị ban đầu .................................................................... 35
3.2.4. Các phác đồ thay thế trong quá trình điều trị ........................................... 36
3.2.5. Độ dài đợt điều trị và sử dụng kháng sinh ............................................... 37
3.2.6. Hiệu quả điều trị ....................................................................................... 38
3.3. TÍNH PHÙ HỢP TRONG VIỆC SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG ĐIỀU
TRỊ VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG Ở TRẺ EM ....................................................... 38
3.3.1. Phân tích sự phù hợp của việc lựa chọn phác đồ kháng sinh ban đầu ..... 38
3.3.2. Đánh giá tính phù hợp của kháng sinh thay thế ...................................... 40
3.3.3. Đánh giá về liều dùng kháng sinh ............................................................ 40
3.3.4. Phân tích tính hợp lý trong nhịp đưa thuốc .............................................. 43
Chương 4: BÀN LUẬN ........................................................................................... 46
4.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA VIÊM PHỔI TRẺ EM TRONG MẪU NGHIÊN CỨU ... 46
4.1.1. Về ảnh hưởng của lứa tuổi và giới tính trong bệnh viêm phổi................. 46
4.1.2. Về liên quan giữa lứa tuổi và độ nặng của bệnh viêm phổi ..................... 47
4.1.3. Bệnh mắc kèm ở bệnh nhân viêm phổi .................................................... 47
4.1.4. Tỷ lệ bệnh nhân đã sử dụng kháng sinh trước khi nhập viện ................... 48
4.2. BÀN LUẬN VỀ THỰC TRẠNG SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG ĐIỀU

TRỊ VIÊM PHỔI ................................................................................................... 50
4.2.1. Các kháng sinh đã sử dụng điều trị viêm phổi cộng đồng tại bệnh viện .. 50
4.2.2. Các phác đồ điều trị ban đầu .................................................................... 51
4.2.3. Phác đồ thay đổi trong quá trình điều trị .................................................. 51
4.2.4. Độ dài đợt điều trị bằng kháng sinh và hiệu quả điều trị ......................... 52
4.2.5. Hiệu quả điều trị viêm phổi ...................................................................... 53
4.3. BÀN LUẬN VỀ TÍNH PHÙ HỢP TRONG VIỆC SỬ DỤNG KHÁNG
SINH ...................................................................................................................... 53

Trung tâm DI&ADR Quốc gia - Tài liệu chia sẻ tại CANHGIACDUOC.ORG.VN và facebook CANHGIACDUOC

3.2.2. Tỷ lệ kháng sinh được kê trong bệnh án .................................................. 34


4.3.1. Phân tích sự lựa chọn kháng sinh so với hướng dẫn ................................ 53
4.3.2. Phân tích liều dùng kháng sinh ................................................................ 54
4.3.3. Phân tích nhịp đưa thuốc .......................................................................... 55
4.3.4. Phân tích đường dùng thuốc ..................................................................... 56

KIẾN NGHỊ ............................................................................................................. 59
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

Trung tâm DI&ADR Quốc gia - Tài liệu chia sẻ tại CANHGIACDUOC.ORG.VN và facebook CANHGIACDUOC

KẾT LUẬN .............................................................................................................. 57


Thứ tự Kí hiệu

Nội dung

1.

ADR

Adverse Drug Reaction (Phản ứng có hại của thuốc)

2.

BSCK

Bác sỹ chuyên khoa

3.

BTS

British Thoracic Society (Hội lồng ngực Anh)

4.

BV

Bệnh viện

5.

C1G

Cephalosporin thế hệ 1

6.

C2G

Cephalosporin thế hệ 2

7.

C3G

Cephalosporin thế hệ 3

8.

ICU

Khoa hồi sức tích cực

9.

KS

Kháng sinh

10.

MRSA

Tụ cầu vàng kháng methicilin

11.

NC

Nghiên cứu

12.

PIDSA

13.

RLLN

Rút lõm lồng ngực

14.

TB

Tiêm bắp

15.

TDKMM

Tác dụng không mong muốn

16.

TM

Tĩnh mạch

17.

TYT

Trạm y tế

18.

U

Uống

19.

VP

Viêm phổi

20.

VPMPCĐ Viêm phổi mắc phải cộng đồng

21.

WHO

Pediatric Infectious Diseases Society of America (Hội
Các Bệnh nhiễm trùng Nhi khoa Mỹ)

Tổ chức y tế thế giới (World Health Organization)

Trung tâm DI&ADR Quốc gia - Tài liệu chia sẻ tại CANHGIACDUOC.ORG.VN và facebook CANHGIACDUOC

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT


DANH MỤC BẢNG, BIỂU
Bảng 1.1. Các nghiên cứu gần đây về tác nhân gây bệnh trong viêm phổi cộng đồng
trên trẻ em tại Việt Nam .............................................................................. 4
Bảng 1.2. Tình hình kháng kháng sinh của 3 vi khuẩn thường gặp gây viêm phổi ở
Bảng 2.1. Bảng liều dùng của các kháng sinh được sử dụng để phân tích trong
nghiên cứu .................................................................................................. 25
Bảng 3.1. Tỷ lệ viêm phổi phân theo lứa tuổi và giới tính ....................................... 28
Bảng 3.2. Tỷ lệ viêm phổi phân theo lứa tuổi với độ nặng của bệnh và đặc điểm
bệnh lý mắc kèm của mẫu nghiên cứu ....................................................... 29
Bảng 3.3. Tình hình sử dụng kháng sinh trước khi đến viện .................................... 30
Bảng 3.4. Tỷ lệ mức độ lọc cầu thận của bệnh nhân ................................................ 31
Bảng 3.5. Đặc điểm xét nghiệm vi sinh trong mẫu nghiên cứu ................................ 31
Bảng 3.6. Các loại vi khuẩn phân lập được trong mẫu nghiên cứu .......................... 32
Bảng 3.7. Kết quả kháng sinh đồ trong mẫu nghiên cứu .......................................... 32
Bảng 3.8. Kháng sinh được sử dụng tại bệnh viện ................................................... 33
Bảng 3.9. Tỷ lệ các kháng sinh được sử dụng trong mẫu nghiên cứu ...................... 34
Bảng 3.10. Các phác đồ kháng sinh ban đầu khi bệnh nhân mới nhập viện ............. 35
Bảng 3.11. Các phác đồ thay đổi trong quá trình điều trị viêm phổi ........................ 36

Bảng 3.12. Lý do thay đổi phác đồ trong quá trình điều trị ...................................... 37
Bảng 3.13. Độ dài đợt điều trị (ngày) và sử dụng kháng sinh .................................. 37
Bảng 3.14. Hiệu quả điều trị bệnh viêm phổi ........................................................... 38
Bảng 3.15. Sự phù hợp trong lựa chọn phác đồ kháng sinh ban đầu ........................ 39
Bảng 3.16. Tính phù hợp trong lựa chọn phác đồ kháng sinh thay thế .................... 40
Bảng 3.17. Phân tích liều dùng kháng sinh trên bệnh nhân có chức năng thận bình
thường ........................................................................................................ 41
Bảng 3.18. Phân tích liều dùng kháng sinh aminosid trên bệnh nhân suy giảm chức
năng thận .................................................................................................... 43
Bảng 3.19. Phân tích nhịp đưa thuốc của các kháng sinh trong mẫu nghiên cứu ..... 43
Bảng 3.20. Phân tích đường dùng kháng sinh trong mẫu nghiên cứu ...................... 45

Trung tâm DI&ADR Quốc gia - Tài liệu chia sẻ tại CANHGIACDUOC.ORG.VN và facebook CANHGIACDUOC

trẻ em ......................................................................................................... 10


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

Trung tâm DI&ADR Quốc gia - Tài liệu chia sẻ tại CANHGIACDUOC.ORG.VN và facebook CANHGIACDUOC

Hình 3.1. Sơ đồ thu thập bệnh án nghiên cứu ........................................................... 27


ĐẶT VẤN ĐỀ
Từ những năm đầu thế kỷ 20, kháng sinh đã được đưa vào sử dụng, nhưng đến
nay, việc sử dụng kháng sinh hợp lý vẫn đang là một thách thức lớn của toàn thế giới,
thuật ngữ “đề kháng kháng sinh” đã trở nên quen thuộc trong điều trị nhiễm khuẩn.
loại vi khuẩn kháng thuốc và tỷ lệ kháng đang tăng dần theo thời gian. Do đó, sử dụng
kháng sinh hợp lý đã và đang là mối quan tâm lớn của ngành Y tế nước ta.

Viêm phổi cộng đồng là một trong những bệnh lý đường hô hấp chủ yếu trên
trẻ em, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Tổ chức y tế thế giới (WHO) xác định
viêm phổi là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ em dưới 5
tuổi. Sử dụng kháng sinh là một trong những chiến lược được Tổ chức y tế thế giới
nhấn mạnh trong quản lý viêm phổi cộng đồng trên trẻ em, với nội dung tăng cường
các biện pháp để đảm bảo kháng sinh được dùng một cách hợp lý, an toàn nhằm nâng
cao hiệu quả điều trị, giảm tác dụng khơng mong muốn, giảm chi phí y tế và ngăn
ngừa vi khuẩn đề kháng kháng sinh.
Bệnh viện Sản – Nhi tỉnh Yên Bái là bệnh viện chuyên khoa tuyến tỉnh hạng
II, trực thuộc Sở Y tế tỉnh Yên Bái. Bệnh viện thường xuyên tiếp nhận bệnh nhân
nhiễm khuẩn đường hô hấp chiếm tỷ lệ cao nhất, trong đó chủ yếu là viêm phổi. Do
vậy, sử dụng kháng sinh an toàn, hiệu quả, hợp lý sẽ giúp nhằm nâng cao chất lượng
điều trị.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, nhóm nghiên cứu tiến hành thực hiện đề tài
“Phân tích sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng cho trẻ em từ 2
tháng đến 5 tuổi tại Bệnh viện Sản – Nhi tỉnh Yên Bái” với hai mục tiêu:
1. Khảo sát sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng cho trẻ từ
2 tháng đến 5 tuổi tại Bệnh viện Sản – Nhi tỉnh Yên Bái từ 01/9/2019 đến 31/12/2019.
2. Phân tích tính hợp lý trong sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi cộng đồng
cho trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi theo hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh
thường gặp ở trẻ em năm 2015 của BYT.

1

Trung tâm DI&ADR Quốc gia - Tài liệu chia sẻ tại CANHGIACDUOC.ORG.VN và facebook CANHGIACDUOC

Nhiều nghiên cứu tiến hành trên thế giới và Việt Nam cho thấy đã xuất hiện nhiều