Tìm hiểu ý thức về bản sắc văn hóa việt nam trong lịch sử giai đoạn nửa sau thế kỉ xix đều thế kỉ xx

ÀNH PH
ÃH
KHOA

C

NGƠ TH

TÌM HI

L
–

LU

MÃ S

:

TS. Nguy

Thành ph


L

N
****

àn thành t
hố h

ên ngàn
ành c

–

ãh
ã nhi

tơi có n

ài.

ành g

n Th
ì Th

ãt

ình ch

ình th

ình.

Sau cùng, xin c
tình giúp

ã ln nhi

à

h

H

Ngơ Th

ên


M
M

.......................................................................................................................... 3

1. Lý do ch
2. M

ài........................................................................................................... 5
ên c

..................................................................................................... 5

à ph
4. L
4.1. V
4.2. V
4.3. V

4.4. V

ên c

.................................................................................. 4

............................................................................................................... 6
............................................................................................................... 6
............................................................................................................. 7
.............................................................................................................. 8
.............................................................................................................. 9

5.2. Ngu

à ngu
................................................................... 13
....................................................................................... 13
........................................................................................................ 14

6. Ý ngh
6.1. Ý ngh
6.2. Ý ngh

à th
...................................................................................... 14
.................................................................................................. 14
.................................................................................................. 14

7. B

..................................................................................................... 14
U

À TH

......................................................... 16

1.1.1. V
1.1.2. V
1.1.3. V

............................................................................................................ 16
........................................................................................................ 16
............................................................................................ 21
........................................................................ 24

1.2.1. Ti
1.2.2. Ti

......................................................................................................... 28
- xã h ....................................................................................... 28
.................................................................................................. 30
Ý TH

2.1. Nh

B

X..... 39
......................................................................................... 39

2.2. B
ng giá tr
c
........................................................................................................................................ 46
2.3. Ý th

................................ 62

1


Ý TH
3.1. Nh
3.1.1 S
ìn nh
3.1.2. Ý th
3.2. Ý th

B

....... 70
.......... 70
à ................................................... 72
........................................ 78

ành t

ìm v

.................................................................. 84

3.3. Ý th
3.3.1. Nhìn nh
3.3.2. Ý th

à .................................................................... 88
ngo
ình giao l
88
àb
........................................ 94

K
TÀI LI

ành t

................................................................................................................... 102
À KH

.................................................................. 105

2


M
1. Lý do ch

ài

Ý th

àm

t

õ nh

ìv

b

ình

ên c

êng, chúng ta khơng th

ìm hi

ình ý

th
Vi

àm

h

ành t

ình phát tri
ph
nh

à d

chuy

ên tồn cõi Vi

ãh

ã

õd

khác nhau. Xét

trong

l

ị quan tr

ào vi

dân t

ình thành n

ên c
XIX Nh

ti

ên c

ày, tơi ch

ài có ý ngh

ài “Tìm hi
-

hố h

à ý ngh

làm lu

ình.

2. M

ên c
Lu

ên c

-

n

õ

dân t

àm
ên c

ịn cho th

ình v
ình giao l

ti

3


à ph

ên c

ên c

à lu

Vi

ên c

-

lu

àt

s

à nh

êu bi
Ph

ên c
-

tìm hi

nh
ày trên bình di

c

-

õ.

4. L
-

àm
ì trong giai

Vi

ên t

ày, xã h
is

ìv
tâm nghiên c

ên nhi

ình di

4.1. V
Có khá nhi

ình nghiên c

ch s

-

ình nh

“L
XIX)”

ình nghiên c

ình phát tri

trình có nh

à nghiên c

cách t

à.
Tr

àu 2001: “Ch

1898”. Trong cơng trình nghiên c

- L
ày, tác gi
ào vi

4

ã làm s

ch s
ì sao chúng ta m

à cơng trình cung c
li
Nguy

“Góp ph

Vi

ình

v

ìm hi

ên c

ài vi

à nhân v
Nguy

“Gi

XX và Meji duy tân”
c

c

ài, tác gi

ào duy tân Nh

tác gi

ã nghiên c
êu bi

à nêu lên h

th
ên) 2005: “L
trình s
m

ên c

ài.

v.v…
Hi

ên c

gi

ịn nhi

àv

ì

c

ành khoa h

h
4.2. V
Phan Tr

“Giáo d

. Cơng trình nghiên

c
ã nêu b
ãh
Tr

ày.

ình H

. Cơng trình nghiên

c
hi

ã trình bày, “

ên c

5


chi

à có tính quy lu

ìn t

ình di

th

[Tr

cung c

ình H

ìn t
Nguy

“S

ên Chúa giáo vào Vi

Nam t
tri

Cơng trình ã

ình nghiên c

c

ên Chúa giáo

cho th

ình phát
s

các giáo s

à chính

sách c

ên Chúa trong b

ên.

v.v…
Nhìn chung, các cơng trình nghiên c
trong vi

ã có nhi

àm sáng rõ h

4.3. V
Có th

ài nghiên c

XIX ình là các cơng trình c

Phan C

ãng m

cơng trình nghiên c
b
nh

– 1945)”

ãng m

– 1945. Tác gi

àn c

ãng m

ành t

àh

ịng v

Ph

ày.

Vi

ên, t

là cơng trình cung c

trong

1945. Trong cơng trình này, tác gi
s

àm
Tr

ình H

cái nhìn t

ã gi

êu bi
– Lê Chí D

Trong cơng trình này, tác gi
nh

ã nêu

– 1930”.

ãt

ghiên c

à kh

ùng

êu bi
ình hình v

ãh

Vi

6


Lê Th

“Quan ni
ình nghiên c

L

àn. Cơng trình nghiên c

ên bi
ã phân tích, nêu lên nh

ãh

m tác gia

này.
v.v…
Xét v

à
ành t

ìv

ên c

ày thu hút s

ình nghiên

c

ên quan có th

cu

-

ành t

ên c

4.4. V
C

ên c

rình nghiên c

ên c
-

êu bi

trình sau:
Phan Ng

“B

gi

ã lý gi

qu

ình, thân ph

. Trong cơng trình này, tác
ành t
ành t

ã chi ph

ình giao l

à gi

ị ch

à trong q trình giao
- Tây nói riêng.

Mai Ng

ình nghiên c
ên s
-

m
Tr

êm 2004: “B

. Có th

cơng trình nghiên c

àn di

7

à


Nam d

ình. Trong cơng trình này, tác gi

th

ãh

ã phân

ìn v
ìn t

. Cơng

trình nghiên c

ình giao l
ã kh

ã có

nh
th
v.v…
Nhìn chung, cơng trình nghiên c

ã cung c

nh
ình hình nghiên c
àm
nghiên c

ã nói trên, các cơng trình nghiên c

bao qt v

ìn

cu

XX. Vì v

-

ài m

ình

sau:
Tr
Cách M

àu 1975: “S
.

ình nghiên c
-

tích nh

ã

ên nhân làm cho xã h

Pháp, ý th

ào nh

XIX

ên, cơng trình

ìn s

th
trình: “H

ên c

às

khơng bàn m

à vô s

8

à ch

ên bàn v


th
ngót th

[Tr

àu 1975: 7].

B

ì 1865 – 1930”

cơng trình t

à khái quát nh

nghiên c

à tác gi

ên nh

ình ã cung c

c

ình thành ch

àn

g
àu hay Tây,
t

ịn là ta, ng

ịng”
kì t

b

àn

[B

].
à phong trào c

. Trong cơng trình này, tác gi
v c

õv
ý th
ã th

tinh th

ên quy
ng

Nguy

ên ch

m

àu

m

“Quá trình nghiên c

Trung Qu

-

” nêu lên nh

c

ình d

h

ên c
ã lý gi

hố Vi

kh

ên bình

di
góc nhìn v

ịc

phiên d

trong ho
hố m

àv
g

ình v

ình v
êng.

9

ịc


V

Vi

à Nh

–

. Trong cơng

trình này, tác gi

à Nh

n

ên nhân khách quan

mà Vi

ày c

sao “vào gi
c

às

ên tri

ào s

g ý th
[V

d

ì

. Tuy nhiên, tác gi

ìm ra nguyên nhân khi

à Nh

trong vi

t

u

à hai n

“Nh
cu

ài nghiên c

th

tác gi

à kh

ã nêu lên ý th

chuy

à ý th
Nguy

XX”. Có th

Ti
à cơng trình mang tính t

ti

ên. Tác gi

nv

àn b

ãt

ã có ý th

ịi bút c

nh
à ý th
ày.
Mã Giang Lân 2005: “Nh
ng trình làm n
Tác gi

ình vào

[Nguy

2004: 69].
giao th

ình hình c

.

õ nh

ù thu

ào,

Vi

àn c
õ ý th

Giang Lân 2005: 16]. Có th

às
ày.

10

ãh
òi

[Mã


Nhìn chung, vi
c

ên c

ã có nhi

ình nghiên c

nghiên c

ên bi

ên c

li

àm

ã giúp cho ng

ìn trong nghiên c

th

ên, v

ên c

-

sát m

cơng phu và có h
Do v

k

ành qu

ìm hi

-

àm

ài mang tính khoa h

à th

à ngu

V
-c

ên c

ên c

ên c

trong khi ti

ài.

V
chúng tơi nhìn nh

-

t

-

ài có h

theo trình t

ìm ra nh

ên su

à mang tính n

v
-

õ nh

c
nghiên c

ào nh

à mang tính ch
ên ngành trong nghiên c

v

ành t

ành khoa h

dân t

11

õ

n.
òn
ành


5.2. Ngu
-

Các b

-

Các cơng trình nghiên c

-

Các sách lý lu

-

Ngu

6. Ý ngh

ên quan;

à th

6.1. Ý ngh
nh

Lu

ào quá trình kh

g bi

nh
-

Bên c

vi

ên, lu

ên c

ịn góp thêm m

ào

ịn cho th

ib

ình v

à phát tri

6.2. Ý ngh
vi

Th

ên c

c

ài này, lu

ào

ên c
àm tài li

nghiên c

ình

ên quan.

7. B

Ngoài ph

àK
àm sáng rõ nh

c

àb
ên c

12

ài.


êu lên nh

i

c
Có th

ì trong

m

ịi các giai
ình kh

ên v

ã
th

và bi
làm n

ã
õ trong lu

ên c

êu lên quá trình

chuy

ên.

*

*
*

13


S

À TH

1.1.1. V

ên c

ì v

chúng ta có khá nhi
Nhà nhân h

ã h

– 1917) là

nh ngh
theo ngh

v t

oá hay

h , là m

,

bao g

, lu
chi

ùng m
v

cách m

tri th , tín
à thói quen

ành viên xã h

[E.B.Tylor

ù khái ni

à

2002: 13].
V

êu t
ngh
c
l

ê miêu t

tích. Các h
v

ã
êu bi

ày là L.White xem

à các hi

ào kh
êng Aroeber và Cl. Kluckhonhn thì cho r
ên trong l

ên ngồi, xác

ành vi
ho
ch
thành trong l

ình
ên là nh

14


có th
nh

[D
Có th

ã góp ph

ìn chung, c

ên c

ên, các h

v

àn di
m

ành t
ì th

àt

Tiêu bi
bao g

–
ình k

à giá tr

[D

ên nh

ên v
às
chú tr

“L

l

àm

[D

ã hay b
. Bên c

ãd
ên th
h

ày, các

ãb

H
c

th

trên thân th
tâm h

t

à tâm h

ên

ã gây ra thiên t

nh th

cá th

ùng s

c

[D

ào m
.D

15

à nghiên c


c

ên và xã h

trong v

òc

[Victor C. Ferskiss 1974: 157]. Khác v

phái tâm lý h , nhà xã h

à hình thái tồn di

c

ình, giáo d
ùng chung trong xã h

à gi

[J.H.Fichter 1974: 162]. Trong
ãh

ãh
B

à

ên, vi

àng b

ên c

góc

ãh

có ngh

tri

à nghiên c

phát

xã h
Nhìn chung, các nhà nghiên c

ên tính l

tâm lý,…hình thành nên n
m

êu chí nghiên c

ành khoa h

gv
ên c

m

ã

êng bi

ngh

àm c

mà các tác gi

qu

ã

ã ch

s
á bao g

ì làm cho dân t

ày

khác v
phong t

[D

Xét v
t

ên c

is

ành

ên c

ên

ý ni

à nh

thu
bi

ên là

c

ãh

16

ùng h


th
sao? Hai ti

à ch

ên ta có th

à sinh ho

2000: 13].
Tuy nhiên, vi

ên c

phát tri

ã áp d

h

ành qu

ên c

ã mang l
ình hình th

ph

ìm m

ùh

Qu

ên c

ên c

trong cơng cu

ã

à chinh ph

và có th

ào

th
- dân t
qu

àn c

. Trong khoa h

ãh
Vi

ã nh

khái ni

à nh

òn thi
àt

nghiên c
l

ào vi

ãn quan

ãn quan

[Tr

trong n

òi h

nghiên c

ên c

, khi nghiên c
tác gi
s
kh

ào nh
à tác gi

ên c

ào th
ên c

êm - nh

n hoá xu

-

ài:

17


Theo Tr

ên c

c

às

c

ìt

nhiên l

àb

ên (k

ên c

(Way of life) c

àl

à th

(comportment collectif) c

ãh

àt

ành viên v
ni

àh

v

àn b

ì

ành t

có m
ình v

nhau)” [Tr

, 159].

D

ã

nh

àt
ãh

nghiên c

ình nghiên c
c

à

hố Vi
ên c

tránh vi

Vì v

cái nhìn tồn di

ìn ch
ày.
ịn c

s

ên c

hố c

tác gi

êm. T

ên lý g

ã có s
Vi

àm

ch

à tinh th

à tích lu

ti

ình ho
ên và xã h

[Tr

êm 2004: 25]

ành t

thi

à tính nhân sinh. Trong lu

nghiên c

ãd

ên nh

ào vi

ài:

18

ình”

- Th

à tính h

trong nghiên c
h

ên c

ng m

ên

ành t

phép c
- Th

à tính giá tr

ào trong nghiên c

-

i

à nh
- Th

à tính l

bi

ài,
h

àm

ình thành

nên ý th
1.1.2. V
Theo các nhà nghiên c

b

à nh

õi c
hình thành trong nh

ã h

à khơng gian nh

nghiên c

à cái g

h

à bi

Vi

à nói nh

dân t

am” [D

hố dân t

õi, cái

ài. Nói b
õi, nh

ê Ng

à nh

à 2001: 13].

êu bi

quan h

ì th

à Tr

ình H

làm cho m
phân bi

[Tr

ình H

Zdzislaw Mach c
kh

ên s

nh
c

[Zdzislaw Mach 1993: 12].

19

à

ên n


C

hố

d

nhau, vì v

b

ịn r

ên.
V

à khi áp d

nghiên c

ào nghiên c

h

khác nhau. B

ìn, ph

ì, nghiên c

à nghiên c

Có th
Fons; Hampdenph

ã xu

phát t

à m

v

ên b

T

,b

ên c

uan h

m

nó v

án gi
ình hu

Cùng v

êng

[Trompenaars, Fons; Hampden-Turner, Charles 1997].
à nghiên c
ên c

r
trình phát tri
quan h

[Phan Ng

. Ông lý gi

àm

àm
ành m

êng c

m

àm cho

chúng khác nhau, t
cái mà t
l

ành nh

hay sáng t

àr

ên c

s

ào thì chúng ta ph

các ki

[D
Bên c

tr

êng có m

o Lê Ng

ên, m

ên c

à

à 2001: 60, 63].
ên v

ên c

20

ành t

à


xã h

ã kh

th

àn b

à

ã

nhóm, giai c

ịn giá tr à t

c

àm
[Nguy

àng 2000: 27].

tiêu bi

ên

c

h . Nhà nghiên c

xem “B

à nh

hoá riêng làm thành h

t
tho

à thích h
ãn nhu c

à phát tri

ành nh

ình trong n

ên, theo ơng, “nói giá tr
ngh

ào v

ơng h

ùng khái ni

à ti

quan c

êng g

h

ù

5: 153]. M

ù vi

nghiên c

ên c

nh

ào vi

ên c

d

d

ìn ch
Nhìn chung, vi

ên c

ịn có th

r

à vi
áp

êu nghiên c

b

õi c
ã v

nghiên c

c

hố c
à Tr

Theo Tr
thuy

à nêu

êm

à

ài.

, xu
–

ên lý g
ìv

ên c

ã
ày, ông

21


ch
Ơng lý gi
ng Nam Á ch
Nhìn nh

ùng g

ình phát tri

m

ãs

Truy

-

hố theo

t “Truy

gi

àng l

à

s

[D

ên 2007]. Nguyên

lý trên ã nêu lên quy lu

ình phát tri

à

k

ình nghiên c

Nam.
Bên c

ên c

c

ên, trong quá trình nghiên

ịn
ên c

hố Vi

c

có ý th

àc

à

êng trong c

gia dân t

n

th

[Tr
C

êm cho r

s

à nh

à cái

tinh hoa b

[D

b

là m

Lê Ng

à 2001: 293]… Công trình Tìm v

à: x
T

ày, ơng ã ch

ình

thành nên b
hố t
hố

ãh

22


Vì v

ình nghiên c

m

ã ba

s

à trong hàng nghìn n

ình thành t

ình

à tính t
duy t

ình (tình c

ình ngh

à tr

là nh

g

ị chi ph

ình thành và phát tri

ìn nh

ình

ã phân tích và nghiên c
tồn di

ìn

ình là trong l

th

ã cho

à nh

n

ìv
trình nghiên c

nhìn ch
b
ào lý thuy

ên c

ình nói trên, ng

chú tr

v
ìn h

ình so sánh v

à sau nó.

ên c
ịi trong ti
trong q trình nghiên c

ình l
ìn nh

Hoa lên n

xem n

ên c

õ ràng h

g Hoa là ngu

àb

23