thực trạng chăm sóc người bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng của điều dưỡng tại bệnh viện tuệ tĩnh năm 2020

BỘYTẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

THỰC TRẠNG CHĂM SĨC NGƯỜI BỆNH THỐT VỊ
ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƯNG CỦA ĐIỀU DƯỠNG
TẠI BỆNH VIỆN TUỆ TĨNH NĂM 2020

BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP

NAM ĐỊNH - 2020


BỘYTẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

THỰC TRẠNG CHĂM SĨC NGƯỜI BỆNH THỐT VỊ
ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƯNG CỦA ĐIỀU DƯỠNG
TẠI BỆNH VIỆN TUỆ TĨNH NĂM 2020
Chuyên ngành: Điều dưỡng Nội người lớn

BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP
GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: TS. VŨ VĂN THÀNH

NAM ĐỊNH - 2020


i

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới Ban Giám hiệu trường
Đại học Điều dưỡng Nam Định, các thầy cơ giáo trong tồn trường đã
tạo điều kiện giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập tại trường.

Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới
thấy giáo Ts.Vũ Văn Thành - là người đã tận tình hướng dẫn tơi
trong q trình thực hiện chuyên đề tốt nghiệp này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, Phòng Điều
dưỡng và Khoa Phục Hồi Chức năng Bệnh viện Tuệ Tĩnh đã quan
tâm giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thực hiện chuyên đề.
Cuối cùng, tôi xin được gửi lời cảm ơn tới gia đình và bạn
bè đã ln giúp đỡ tơi trong q trình thực hiện chun đề.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện chuyên đề một cách
hoàn chỉnh nhất. Song khơng thể tránh khỏi những thiếu sót mà bản
thân chưa thấy được. Tôi rất mong được sự đóng góp của q thầy cơ
và các bạn trong lớp, đồng nghiệp để chuyên đề được hoàn chỉnh hơn.

Xin chân thành cảm ơn!
Nam Định, ngày 15 tháng 01 năm 2021

Học viên

Nguyễn Thị Thu Hiền


ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là báo cáo chuyên đề của riêng tôi. Nội dung
trong bài báo cáo này hồn tồn trung thực, khách quan và chưa được
cơng bố trong bất cứ một cơng trình nào khác. Báo cáo này do bản thân
tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của giáo viên hướng dẫn. Nếu có điều
gì sai trái tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm.
Nam Định, ngày 15 tháng 01 năm 2021

Người cam đoan

Nguyễn Thị Thu Hiền


MỤC LỤC
Trang
Lời cảm ơn................................................................................................................................. i
Lời cam đoan.......................................................................................................................... ii
Mục lục ............................................................................................................
Danh mục bảng.................................................................................................................... iv
Danh mục biểu đồ, hình ảnh........................................................................................ v
Đặt vấn đề.................................................................................................................................. 1
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn.................................................................. 3
1.1. Cơ sở lý luận............................................................................................................. 3
1.1.1.Định nghĩa thoát vị đĩa đệm..................................................................... 3
1.1.2. Nguyên nhân...................................................................................................... 3
1.1.3. Phân loại thoát vị đĩa đệm........................................................................ 3
1.1.4. Triệu chứng lâm sàng................................................................................. 4
1.1.5. Triệu chứng cận lâm sàng....................................................................... 5
1.1.6. Chẩn đoán giai đoạn thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng:
................................................................................................................................................... 7

1.1.7. Chẩn đoán xác định thoát vị đĩa đệm.............................................. 8
1.2. Cở sở thực tiễn........................................................................................................ 8
1.2.1. Vai trò của điều dưỡng............................................................................. 9
1.2.2. Nhận định........................................................................................................... 10
1.2.3. Chẩn đốn điều dưỡng............................................................................ 12
1.2.4. Lập kế hoạch chăm sóc........................................................................... 12
1.2.5. Thực hiện kế hoạch chăm sóc........................................................... 16
1.2.6. Đánh giá.............................................................................................................. 18
1.2.7. Đánh giá chức năng sinh hoạt hàng ngày................................. 19
1.2.8. Nghiên cứu về thoát vị đĩa đêm cột sống thát lưng trên thế giới và ở

Việt Nam............................................................................................................... 19


Chương 2: Liên hệ với thực tế................................................................................ 21
2.1. Giới thiệu về bệnh viện y dược cổ truyền tuệ tĩnh...................... 21
2.1.1. Sơ lược về bệnh viện Y dược cổ truyền Tuệ Tĩnh...............21
2.1.2. Thực trạng điều dưỡng bệnh viện Tuệ Tĩnh chăm sóc bệnh thốt vị đĩa

đệm cột sống thắt lưng............................................................................. 21
2.2. Một số đặc điểm chung của người bệnh nghiên cứu...............22
2.2.1. Đặc điểm nhân khẩu của người bệnh thoát vị đĩa đệm....22
2.2.2. Phân bố người bệnh theo thời gian mắc bệnh....................... 24
2.2.3. Yếu tố khởi phát trong thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
................................................................................................................................................. 25

2.3. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng chính của người bệnh nghiên cứu
..................................................................................................................................................... 25

2.3.1. Đặc điểm lâm sàng hội chứng cột sống...................................... 25

2.3.2. Tính chất cơn đau thắt lưng................................................................. 25
2.3.3. Đặc điểm lâm sàng hội chứng rễ thần kinh.............................. 26
2.3.4. Đặc điểm cận lâm sàng............................................................................ 27
2.4. Đánh giá hiệu quả chăm sóc điều dưỡng.......................................... 27
2.4.1. Sự cải thiện về mức độ đau theo thang điểm VAS..............27
2.4.2. Mức độ giảm chèn ép rễ thần kinh.................................................. 29
2.4.3. Sự cải thiện độ giãn cột sống thắt lưng...................................... 29
2.4.4. Sự cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày......................... 30
2.4.5. Kết quả chăm sóc chung........................................................................ 30
2.4.6. Các triệu chứng bất thường trong q trình chăm sóc, vật lí trị liệu
................................................................................................................................................. 31

2.5. Một số yếu tố liên quan đến kết quả chăm sóc điều dưỡng 31
2.5.1. Mối liên quan giữa kết quả chăm sóc chung với đặc điểm của người

bệnh......................................................................................................................... 31
2.5.2. Mối liên quan giữa kết quả chăm sóc chung với tuân thủ dùng thuốc

theo sự hướng dẫn của nhân viên y tế......................................... 32
2.5.3. Mối liên quan giữa kết quả chăm sóc chung với sự hiểu biết về cách


phòng bệnh tái phát của người bệnh............................................. 32


2.5.4. Mối liên quan giữa kết quả chăm sóc chung với tình trạng tinh thần của

người bệnh......................................................................................................... 32
2.5.5. Thực hiện các nội dung chăm sóc.................................................. 33
2.5.6. Kiến thức về bệnh thoát vị đĩa đệm của đối tượng nghiên cứu

................................................................................................................................................. 33

Chương 3: Bàn luận........................................................................................................ 35
3.1. Đặc điểm chung của người bệnh nghiên cứu................................ 35
3.1.1. Tuổi......................................................................................................................... 35
3.1.2. Giới......................................................................................................................... 35
3.1.3. Đặc điểm phân bố theo nghề nghiệp............................................. 36
3.1.4. Thời gian mắc bệnh.................................................................................... 36
3.1.5. Hoàn cảnh khởi phát bệnh.................................................................... 37
3.2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng chính của người bệnh37
3.2.1. Đặc điểm lâm sàng hội chứng cột sống...................................... 37
3.2.2. Đặc điểm lâm sàng hội chứng rễ thần kinh.............................. 38
3.2.3. Vị trí thốt vị đĩa đệm................................................................................ 38
3.2.4. Các dấu hiệu X quang thường........................................................... 38
3.3. Đánh giá kết quả chăm sóc và vật lý trị liệu..................................... 38
4.3.1. Sự cải thiện về mức độ đau................................................................. 38
3.3.2. Sự cải thiện góc độ Lasègue sau chăm sóc vật lý trị liệu
................................................................................................................................................. 39

3.3.3. Sự cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày.........................40
3.3.4. Kết quả điều trị chung.............................................................................. 40
3.3.5. Các triệu chứng bất thường trong q trình chăm sóc vật lý trị liệu
................................................................................................................................................. 41

3.4. Một số yếu tố liên quan đến kết quả chăm sóc điều dưỡng 41
3.4.1. Mối liên quan giữa đặc điểm của người bệnh với kết quả chăm sóc và

vật lý trị liệu....................................................................................................... 41
3.4.2. Mối liên quan giữa kết quả chăm sóc chung với tuân thủ dùng thuốc và

chế độ VLTL theo sự hướng dẫn của nhân viên y tế...........42


3.4.3. Mối liên quan giữa kết quả chăm sóc chung với tình trạng tinh thần của

người bệnh

42

3.4.4. Mối liên quan giữa kết quả chăm sóc chung với sự hiểu biết về cách

phòng bệnh tái phát của người bệnh

42

3.5. Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả chăm sóc người bệnh thoát vị

đĩa đêm cột sống thắt lưng của điều dưỡng tại bệnh viện Tuệ Tĩnh
............................................................................................................................................ 43

Kết luận..................................................................................................................................... 44
Tài liệu tham khảo
Phụ lục


iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BMI

: Body Mass Index
(Chỉ số khối của cơ thể)

CSTL

: Cột sống thắt lưng

MRI

: Magnetic resonnance imaging
(Tạo ảnh bằng cộng hưởng từ)

NP

: Nghiệm pháp

TVĐĐ

: Thoát vị đĩa đệm

TVĐĐ CSTL

: Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

VAS

:Visual anologue scale
(Thang điểm đánh giá mức độ đau)

VLTL

: Vật lý trị liệu

WHO

: World Health Organization
( Tổ chức y tế thế giới )


iv

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. BMI theo chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới............................... 15
Bảng 2.1. Đặc điểm về nhóm tuổi.......................................................................... 22
Bảng 2.2. Đặc điểm nghề nghiệp............................................................................ 23
Bảng 2.3. Đặc điểm thói quen................................................................................... 23
Bảng 2.4. Chỉ số BMI....................................................................................................... 23
Bảng 2.5. Phân bố người bệnh theo thời gian mắc bệnh....................24
Bảng 2.6. Yếu tố khởi phát trong thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
......................................................................................................................................................... 25

Bảng 2.7. Đặc điểm lâm sàng hội chứng cột sống.................................... 25
Bảng 2.8. Tính chất cơn đau thắt lưng............................................................... 26
Bảng 2.9. Đặc điểm lâm sàng hội chứng rễ thần kinh............................26
Bảng 2.10. Các dấu hiệu X quang thường....................................................... 27
Bảng 2.11. Sự cải thiện mức độ đau trước và sau chăm sóc...........28
Bảng 2.12. Sự cải thiện góc độ Lasègue trước và sau chăm sóc..29
Bảng 2.13. Sự cải thiện độ giãn cột sống thắt lưng trước và sau chăm sóc
............................................................................................................................ 29

Bảng 2.14. Sự cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày trước và
......................................................................................................................................................... 30

Bảng 2.15. Kết quả chăm sóc chung................................................................... 30
Bảng 2.16. Các triệu chứng bất thường trong quá trình chăm sóc VLTL
......................................................................................................................................................... 31
Bảng 2.17. Mối liên quan giữa đặc điểm của người bệnh với kết quả chăm

sóc và vật lý trị liệu.......................................................................................................... 31
Bảng 2.18. Mối liên quan giữa kết quả chăm sóc chung với tuân thủ dùng

thuốc theo sự hướng dẫn của nhân viên y tế.............................................. 32
Bảng 2.19. Mối liên quan giữa kết quả chăm sóc chung với sự hiểu biết về

cách phòng bệnh tái phát của người bệnh..................................................... 32
Bảng 2.20. Mối liên quan giữa kết quả chăm sóc chung với tình trạng tinh

thần của người bệnh....................................................................................................... 32


Bảng 2.21. Nội dung tư vấn........................................................................................ 33
Bảng 2.22. Kiến thức về bệnh thoát vị đĩa đệm của đối tượng nghiên cứu
............................................................................................................................ 33


v

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH ẢNH
Trang

Biểu đồ 2.1. Đặc điểm về giới................................................................................... 22
Hình 1.1. Hình ảnh thốt vị đĩa đệm........................................................................ 3
Hình 1.2. Dấu hiệu Lasègue.......................................................................................... 5
Hình 1.3. Hình ảnh X quang hẹp các tầng đĩa đệm cột sống thắt lưng L3/L4,

L4/L5.............................................................................................................................................. 6
Hình 1.4. Hình cộng hưởng từ thốt vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
........................................................................................................................................................... 7

Hình 1.5. Năm bước của quy trình điều dưỡng.............................................. 9
Hình 1.6. Hình ảnh siêu âm vùng thắt lưng cho người bệnh Vũ Thị H
......................................................................................................................................................... 13

Hình 1.7. Hình ảnh điện xung vùng thắt lưng cho người bệnh........14
Hình 1.8. Chiếu đèn hồng ngoại vùng thắt lưng cho người bệnh..15


1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Bệnh thoát vị đĩa đệm gặp ngày càng phổ biến trên thế giới cũng như ở Việt
Nam. Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là một trong những nguyên nhân hàng
đầu gây đau thắt lưng. Theo tổ chức y tế thế giới, cứ 10 người có 8 người ít nhất
một lần đau thắt lưng. Theo Lambert, thốt vị đĩa đệm chiếm tỷ lệ 63%

- 73% tổng số đau cột sống thắt lưng [10,14,21].
Ở Việt Nam, có 82% các trường hợp đau thắt lưng hông tại khoa Thần
kinh Viện Quân Y 103 là do thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng [21].
Thốt vị đĩa đệm là tình trạng nhân nhầy đĩa đệm đốt sống thoát ra khỏi

vị trí bình thường gây chèn ép vào ống sống hay các rễ thần kinh sống. Thoát
vị đĩa đệm gây ra nhiều đau đớn cho người bệnh, đi lại khó khăn. Người bệnh
không thể tập trung làm việc, không đủ sức khỏe làm điều mình muốn. Bệnh
ảnh hưởng đến khả năng lao động và sinh hoạt hàng ngày. Bệnh thường gặp
nhiều ở lứa tuổi lao động nên ảnh hưởng không chỉ đến cá nhân người bệnh
mà cịn cả gia đình người bệnh và xã hội. Bệnh nên được điều trị sớm, nếu
bệnh nặng mới điều trị sẽ tốn kém và mất nhiều thời gian mà hiệu quả khơng
cao, thậm chí khơng có hiệu quả. Người bệnh thường bỏ qua giai đoạn đầu để
điều trị tốt nhất. Bệnh để lại biến chứng nặng nề như liệt, teo cơ, đại - tiểu tiện
mất tự chủ… Do đó, để tránh biến chứng, người bệnh cần được chăm sóc
điều trị sớm và duy trì lối sống phù hợp.
Trên thế giới và Việt Nam một số tác giả đã nghiên cứu về hiệu quả điều
trị thoát vị đĩa đệm bằng các phương pháp nội khoa, hay các phương pháp kết
hợp giữa y học cổ truyền và y học hiện đại. Những năm gần đây tỉ lệ người
bệnh bị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng đến khám và điều trị tại bệnh viện
Tuệ Tĩnh khá cao. Trong 8 tháng đầu năm 2020 bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột
sống thắt lưng đạt mức 42.3%. Tại đây, cho đến nay chưa có chuyên đề nào


2
nghiên cứu về vấn đề chăm sóc người bệnh thốt vị đĩa đệm. Xuất phát từ
thực tế đó, nhằm nâng cao hơn nữa nhận thức về bệnh, hiệu quả điều trị
và chăm sóc cho người bệnh thốt vị đĩa đệm, chúng tơi tiến hành nghiên
cứu : “Thực trạng chăm sóc người bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt
lưng của điều dưỡng tại bệnh viện Tuệ Tĩnh năm2020" gồm 2 mục tiêu:

1. Mơ tả thực trạng chăm sóc người bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống
thắt lưng của điều dưỡng tại bệnh viện Tuệ Tĩnh năm 2020.

2. Đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng chăm sóc

người bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng của điều
dưỡng tại bệnh viện Tuệ Tĩnh.


3

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1.1. Cơ sở lý luận

1.1.1.Định nghĩa thoát vị đĩa đệm
Thoát vị đĩa đệm (TVĐĐ) là tình trạng nhân nhầy đĩa đệm đốt sống thốt
ra khỏi vị trí bình thường do đứt rách vòng sợi gây chèn ép vào ống sống hay
các rễ thần kinh sống. Hướng của thốt vị đĩa đệm có thể ra sau, lệch bên, vào
lỗ ghép gây chèn ép rễ, dây thần kinh vùng cột sống thắt lưng (CSTL).

Hình 1.1. Hình ảnh thốt vị đĩa đệm
[4] 1.1.2. Ngun nhân [21]
- Chấn thương va đập đĩa đệm bị nứt rách bao xơ.
- Lao động, vận động sai tư thế: vận động mạnh và mang vật
nặng sai tư thế, ngồi làm việc lâu ở một tư thế trong thời gian dài
làm cột sống lưng bị tổn thương.
- Thối hóa cột sống thắt lưng do tuổi tác đĩa đệm bị bào
mòn mất nước, sụn khớp hư tổn, vi thể tổn thương.
- Những người có cột sống bẩm sinh yếu dễ bị gù, gai cột
sống, thối hóa cột sống, vẹo cột sống.
1.1.3. Phân loại thoát vị đĩa đệm
Wood chia TVĐĐ làm 4 loại, dựa trên sự tương quan giữa
khối thốt vị với vịng sợi, và dây chằng dọc sau:

4

- Phồng đĩa đệm: Vòng sợi chưa bị rách hết, nhân nhầy vẫn
còn nằm trong vòng sợi nhưng lệch vị trí.
- Lồi đĩa đệm hay dạng tiền thốt vị: Khối thốt vị đã xé rách
vịng sợi nằm ở trước dây chằng dọc sau
- Thoát vị thực thụ: Khối thoát vị đã chui qua dây chằng dọc
sau, nhưng cịn dính liền với phần nhân nhầy nằm phía trước.
- Thốt vị đĩa đệm có một mảnh rời: Có một phần khối thốt vị
tách rời khỏi phần đĩa đệm nằm trước dây chằng dọc sau, có thể di trú
đến mặt sau đốt sống. mảnh rời này thường nằm ngoài màng cứng.

1.1.4. Triệu chứng lâm sàng
Triệu chứng lâm sàng của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
được biểu hiện bằng hai hội chứng chính: hội chứng cột sống và
hội chứng rễ thần kinh [4, 44].
- Hội chứng cột sống:
+ Đau cột sống thắt lưng, trong thoát vị đĩa đệm đau cột sống thắt
lưng có đặc điểm là đau khởi phát sau một chấn thương hoặc vận động
q mức, đau cấp tính sau đó tái phát, trở thành mạn tính tái phát, đau
tăng lên khi ho, hắt hơi, thay đổi tư thế, giảm khi được nghỉ ngơi, tăng
lên lúc nửa đêm về sáng. Đây được gọi là đau có tính chất cơ học.
+ Các biến dạng cột sống: Mất đường cong sinh lý,

vẹo cột sống (Scoliose sciatique).
+ Người bệnh có tư thế vẹo về một bên để chống đau, cơ

cạnh cột sống co cứng. Có trường hợp đau rất dữ dội và người
bệnh phải nằm bất động về bên đỡ đau.

+ Các điểm đau cột sống và cạnh cột sống thắt lưng: rất phổ biến
+ Hạn chế tầm vận động của cột sống thắt lưng, đặc biệt là

hạn chế khả năng nghiêng về bên ngược với tư thế chống đau và
khả năng cúi (nghiệm pháp Schober)
- Hội chứng rễ thần kinh:
+ Đau rễ: Đau lan theo dọc đường đi của rễ thần kinh chi phối,

đau thần kinh hơng(Sciatica)
+ Các dấu hiệu kích thích rễ: dấu hiệu “chuông bấm” của De Seze, dấu hiệu


5
Lasègue thẳng và chéo, dấu hiệu Valleix, dấu hiệu Dejerin,Valsava, Neri, Bonnet.
Dấu hiệu Lasègue: Cách đo: Người bệnh nằm ngửa, duỗi thẳng chân, thầy thuốc
nâng cổ chân người bệnh và giữ cho gối thẳng, người bệnh thấy bắt

đầu đau ở mơng và mặt sau đùi thì ngừng khơng nâng nữa, đo góc
hợp thành giữa chân bệnh nhân và mặt phẳng bệnh nhân đang nằm.

Hình 1.2: Dấu hiệu Lasègue [31]
Dấu hiệu “bấm chuông”(+): khi ấn vào điểm đau cạnh sống
thắt lưng xuất hiện đau lan dọc theo đường đi của dây thần kinh.
Điểm đau Valleix: Ấn các điểm trên đường đi của dây thần kinh
người bệnh thấy đau: điểm giữa ụ ngồi mấu chuyển lớn, điểm giữa nếp
lằn mông, điểm giữa nếp khoeo, điểm giữa cung cơ dép cẳng chân.
+ Các dấu hiệu tổn thương rễ: giảm hoặc mất cảm giác kiểu rễ hoặc dị
cảm (kiến bị, tê bì, nóng rát …) ở da theo khu vực thần kinh chi phối.

Rối loạn vận động: khi chèn ép rễ L5 lâu ngày các cơ khu

trước ngoài cẳng chân sẽ bị liệt làm cho người bệnh khơng thể đi
bằng gót chân được, cịn với rễ S1 thì các cơ khu sau cẳng chân
sẽ bị liệt làm cho người bệnh không thể đi kiễng chân được.
Có thể gặp teo cơ và rối loạn cơ trịn (bí đại tiểu tiện, đại tiểu
tiện khơng tự chủ, hoặc rối lọan chức năng sinh dục) khi tổn
thương nặng, mạn tính có chèn ép đi ngựa.
1.1.5. Triệu chứng cận lâm sàng
- Chụp X quang thường (Spondylographia): Trên phim X-quang chỉ có thể


6

đánh giá gián tiếp thông qua những thay đổi của khoang gian đốt
sống và các đốt sống kế cận. Chính vì vậy X – quang thường phản
ánh những giai đoạn muộn của bệnh lý đĩa đệm. X – quang thường
là thăm khám cơ bản để chẩn đoán các bệnh khác của cột sống thắt
lưng cùng như: chấn thương, u, viêm thấp khớp cột sống cùng
chậu, lao cột sống, các rối loạn chuyển hóa và cấu trúc cột sống.

Trên phim X quang quy ước có thể phát hiện vẹo cột sống,
hẹp khe gian đốt, dị tật. Trong thoát vị đĩa đệm, tam chứng Barr:
giảm chiều cao gian khoang đốt sống, mất ưỡn thắt lưng và vẹo
cột sống thắt lưng có giá trị đặc hiệu cao nhưng kém nhạy, nó chỉ
gặp trong khoảng 1/5 số trường hợp thốt vị đĩa đệm [11,44].

Hình 1.3. Hình ảnh X quang hẹp các tầng đĩa đệm cột sống thắt
lưng L3/L4, L4/L5
(Vũ Thị H 46 tuổi)
- Chụp tủy bao rễ thần kinh (myelography)
- Chụp đĩa đệm (Discography)

- Chụp cắt lớp vi tính cột sống thắt lưng
- Chụp cộng hưởng từ: Đây là phương pháp tốt nhất để chẩn
đốn TVĐĐ vì nó cho hình ảnh trực tiếp của đĩa đệm và rễ thần
kinh trong ống sống và ngoại vi.


7

Hình 1.4. Hình cộng hưởng từ thốt vị đĩa đệm cột sống thắt lưng [17]

- Các thăm khám cận lâm sàng khác
+ Ghi điện cơ để phát hiện sự giảm hoặc biến đổi điện sinh
lý của các cơ trong thương tổn dây, rễ thần kinh.
+ Các xét nghiệm miễn dịch có thể thấy được kháng thể kháng
nhân nhầy đĩa đệm, hoặc kháng thể kháng vịng sợi đĩa đệm.

1.1.6. Chẩn đốn giai đoạn thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng:
- Giai đoạn 1: Đau khu trú vùng thắt lưng, không thường
xuyên, đau trong các động tác vận động của cột sống, đau lưng
sau cúm, do bị lạnh. Hình ảnh X quang: khơng có gì đặc biệt, chụp
đĩa đệm có rạn nứt ở vòng sợi. Điều trị nội khoa là chủ yếu [44].
- Giai đoạn 2: Đau nhiều ở khu vực thắt lưng, có hiện tượng co cứng cơ
cạnh sống hoặc tư thế chống đau. Đau trở nên mạn tính, hay tái phát sau lao
động nặng. Hình ảnh X quang: hẹp ống sống, hẹp khe khớp đĩa đệm

- Giai đoạn 3: Thời kỳ tổn thương rễ thần kinh
+ Giai đoạn 3a: Hội chứng kích thích rễ thần kinh
+ Giai đoạn 3b: Hội chứng đè ép rễ thần kinh
+ Giai đoạn 3c: Hội chứng cắt đứt xung động thần kinh
- Giai đoạn 4: Thời kỳ đĩa đệm hư hỏng, kèm theo hiện tượng gai xương,

8
mỏ xương, tắc nghẽn ống sống. Người bệnh có thể bị rối loạn vận động,
cảm giác, dinh dưỡng, phản xạ nặng nề (giai đoạn tàn phế). X quang: thối
hóa đĩa đệm khu trú hoặc lan tràn, thấy tình trạng hư đĩa đệm mặt khớp rõ.

1.1.7. Chẩn đoán xác định thoát vị đĩa đệm
- Theo Hồ Hữu Lương dựa vào “Tam chứng lâm sàng” để
chẩn đốn TVĐĐ CSTL có thể chẩn đoán đúng tới 89% với độ
nhạy 91,4%, độ đặc hiệu 56,5% [21]
- Tiêu chuẩn phân loại mức độ TVĐĐ CSTL [21]
Mức độ thoát vị đĩa đệm
Dấu hiệu

Nhẹ
(Giai đoạn I)

Vừa
(Giai đoạn
II)

Nặng

Rất nặng

(Giai đoạn III) (Giai đoạn IV)

Lassegue

≥75°

≥65°

≥55°

<55°

Schoober

≥13/10

≥12/10

≥11/10

<11/10

Điểm Walleix

1đ

2đ

3đ

4đ

Co cứng cơ
cạnh sống

0

Nhẹ

Rõ

Rất rõ

Vẹo cột sống
thắt lưng

0

<10

10-20

>20

Đau thắt lưng

Lan xuống

Lan xuống

Lan xuống

Lan xuống
bàn chân và tê

mơng

khoeo chân

cẳng chân

bàn chân ngón chân

Đau khi đi

>1000m

>500m

100-500m

<100m

Đau khi ngồi

>60 phút

>30 phút

>5 phút

< 5 phút

Teo cơ

0

1 cm

2 cm

3 cm

- Cận lâm sàng: Thường dùng cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ.
1.2. Cở sở thực tiễn


9

1.2.1. Vai trị của điều dưỡng
Quy trình điều dưỡng là một loạt các hoạt động theo một kế hoạch đã được
định trước, trực tiếp hướng tới một kết quả chăm sóc riêng biệt, hay quy trình
điều dưỡng là một hệ thống và phương pháp tổ chức của kế hoạch chăm sóc.
Quy trình chăm sóc điều dưỡng được xây dựng dựa trên một quy trình khoa học
gồm nhiều bước kế tiếp nhau tạo thành một vịng trịn khép kín.

Quy trình điều dưỡng gồm các bước: nhận định, chẩn đoán
điều dưỡng, lập kế hoạch chăm sóc, thực hiện kế hoạch chăm sóc
và đánh giá kết quả chăm sóc.

Hình 1.5. Năm bước của quy trình điều dưỡng

- Mục đích quy trình điều dưỡng là:
+ Nhận biết tình trạng thực tế và những vấn đề cần chăm sóc

sức khỏe cho mỗi cá nhân riêng biệt.
+ Thiết lập những kế hoạch chăm sóc đúng và đáp ứng các
nhu cầu cần thiết cho người bệnh.
- Học thuyết điều dưỡng được ứng dụng trong chăm sóc:
+ Học thuyết về nhu cầu cơ bản của con người là kim chỉ nam
hữu ích để điều dưỡng cụ thể xác định nhu cầu của cá nhân và lập
kế hoạch chăm sóc cho người bệnh
+ Theo học thuyết của Virginia Henderson, người bệnh có 14 nhu cầu cơ


10

bản cần được đáp ứng trong quá trình điều trị tại bệnh viện.
Henderson cho rằng, điều dưỡng cần giúp người bệnh có thể
phát triển tính độc lập càng sớm càng tốt để phục hồi sức khỏe bằng
cách giúp họ thực hiện 14 nhu cầu cơ bản của con người trước hết.

1. Đáp ứng nhu cầu về hô hấp
2. Đáp ứng nhu cầu điều hòa thân nhiệt
3. Đáp ứng nhu cầu về ăn uống
4. Đáp ứng nhu cầu mặc.
5. Nhu cầu bài tiết (bao gồm dịch bài tiết từ cơ thể)
6. Đáp ứng nhu cầu ngủ, nghỉ
7. Đáp ứng nhu cầu vệ sinh cá nhân
8. Nhu cầu về đúng tư thế
9. Đáp ứng nhu cầu về sự an toàn
10. Đáp ứng kiến thức sức khỏe y tế
11. Đáp ứng nhu cầu giao tiếp
12. Đáp ứng nhu cầu tự do tín ngưỡng
13. Đáp ứng nhu cầu lao động

14. Nhu cầu vui chơi giải trí
1.2.2. Nhận định
Hỏi bệnh
- Q trình bệnh:
+ Người bệnh đau từ bao giờ?
+ Lí do đi khám?
+ Vị trí đau?
+ Nguyên nhân đau: Có mang vác nặng hay vận động sai tư thế khơng?

+ Đau có lan xuống chân khơng?
+ Đau có tăng khi vận động và giảm khi nghỉ ngơi không ?
+ Các thuốc đã dùng?


11

+ Các tai biến có thể gặp trong q trình điều trị?
+ Tiền sử bệnh tật?
- BMI?
- Tình trạng mất ngủ
- Tình trạng hoạt động chức năng hàng ngày: chăm sóc cá
nhân, nâng vật nặng, đi bộ, ngồi.
- Tình trạng dinh dưỡng
- Tình trạng vệ sinh
Nhận định qua quan sát người bệnh:
+ Quan sát tình trạng chung của người bệnh.
+ Tư thế chống đau của người bệnh.
+ Vận động hạn chế nhiều hay ít ?
+ Dáng đi có bị cong vẹo không ?
Nhận định qua thăm khám người bệnh:

+ Lâm sàng:
Tình trạng đau (đau tăng khi vận động, đứng lâu,
giảm khi nghỉ ngơi, hay đau tăng lên về đêm).
Các điểm đau, sự co cơ cột sống, cạnh sống.
Đánh giá sự vận động: cúi, ngửa, nghiêng,
xoay. Dấu hiệu lasègue, dấu hiệu schober

Mức độ chèn ép thần kinh: Teo cơ và rối loạn cơ trịn
(bí đại tiểu tiện, đại tiểu tiện khơng tự chủ hoặc rối
loạn chức năng sinh dục) có thể có.
+ Cận lâm sàng:
X quang cột sống thắt lưng quy ước
MRI : hình ảnh thốt vị đĩa đệm.

Các xét nghiệm máu và nước tiểu
Nhận định bằng thu thập thông tin đã có: