sinh 2010 2011

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.74 MB, 158 trang )

(1)TiÕt 8 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 8: cÊu t¹o vµ tÝnh chÊt cña x¬ng A. môc tiªu.. - HS nắm đợc cấu tạo chung 1 xơng dài. Từ đó giải thích đợc sự lớn lên của xơng và khả năng chịu lực của xơng. - Xác định đợc thành phần hoá học của xơng để chứng minh đợc tính đàn hồi và cøng r¾n cña x¬ng. - Rèn kĩ năng lắp đặt thí nghiệm đơn giản. B. chuÈn bÞ.. - Tranh vÏ phãng to c¸c h×nh 8.1 -8.4 SGK. - VËt mÉu: Xơng đùi ếch hoặc xơng ngón chân gà. Đoạn dây đồng 1 đầu quấn chặt vào que bằng tre, gỗ, đầu kia quấn vào xơng. Một panh để gắp xơng, 1 đèn cồn, 1 cốc nớc lã để rửa xơng, 1 cốc đựng HCl 10% , đầu giờ thả 1 xơng đùi ếch vào axit. (NÕu HS lµm thÝ nghiÖm theo nhãm cÇn chuÈn bÞ c¸c dông cô nh trªn theo nhãm). C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Bộ xơng ngời đợc chia làm mấy phần? Mỗi phần gồm những xơng nào? - Sự khác nhau giữa xơng tay và xơng chân nh thế nào? Điều đó có ý nghĩa gì đối với hoạt động của con ngời? - Nªu cÊu t¹o vµ vai trß cña tõng lo¹i khíp? 3. Bµi míi VB: Gọi 1 HS đọc mục “Em có biết” (Tr 31 – SGK). GV: Những thông tin đó cho ta biết xơng có sức chịu đựng rất lớn. Vậy vì sao xơng có khả năng đó? Chúng ta sẽ giải đáp qua bài học ngày hôm nay.. Hoạt động 1: Cấu tạo của xơng Mục tiêu: HS chỉ ra đợc cấu tạo của xơng dài, xơng dẹt và chức năng của nó. Hoạt động của GV. - Yªu cÇu HS t×m hiÓu th«ng tin môc I SGK kÕt hîp quan s¸t H 8.1; 8.2 ghi nhí chó thÝch vµ tr¶ lêi c©u hái: - X¬ng dµi cã cÊu t¹o nh thÕ nµo? - GV treo H 8.1(tranh c©m), gäi 1 HS lªn d¸n chó. Hoạt động của HS. Néi dung. - HS nghiªn cøu th«ng 1. CÊu t¹o x¬ng dµi tin vµ quan s¸t h×nh vÏ, b¶ng 8.1 SGK. ghi nhí kiÕn thøc. - 1 HS lªn b¶ng d¸n chó thÝch vµ tr×nh bµy. - C¸c nhãm kh¸c nhËn 2. Chøc n¨ng cña xxÐt vµ rót ra kÕt luËn. ¬ng dµi.

(2) thÝch vµ tr×nh bµy. - Cho c¸c HS kh¸c nhËn xét sau đó cùng HS rút ra kÕt luËn. - CÊu t¹o h×nh èng cña th©n x¬ng, nan x¬ng ë ®Çu x¬ng xÕp vßng cung cã ý nghÜa g× víi chøc n¨ng cña x¬ng? - GV: Ngêi ta øng dông cÊu t¹o x¬ng h×nh èng vµ cÊu tróc h×nh vßm vµo kiÕn trúc xây dựng đảm bảo độ bÒn v÷ng vµ tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu (trô cÇu, cét, vßm cöa) - Nªu cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña x¬ng dµi?. b¶ng 8.1 SGK. - CÊu t¹o h×nh èng lµm cho x¬ng nhÑ vµ v÷ng ch¾c. - Nan x¬ng xÕp thµnh vßng cung cã t¸c dông ph©n t¸n lùc lµm t¨ng kh¶ n¨ng chÞu lùc. - Nghiªn cøu b¶ng 8.1, ghi nhí th«ng tin vµ tr×nh bµy.. - Nghiªn cøu th«ng tin , quan sát hình 8.3 để trả lêi. - Yªu cÇu HS nghiªn cøu - Rót ra kÕt luËn. th«ng tin môc I.3 vµ quan sát H 8.3 để trả lời: - Nªu cÊu t¹o cña x¬ng ng¾n vµ x¬ng dÑt?. 3.CÊu t¹o x¬ng ng¾n vµ x¬ng dÑt - Ngoµi lµ m« x¬ng cøng (máng). - Trong toàn là mô xơng xốp, chứa tuỷ đỏ.. Hoạt động 2: Sự to ra và dài ra của xơn * Muïc tieâu: + Vai trò của màng xương và sụn tăng trưởng trong sự to ra và dài ra của xöông. + Giải thích được nguyên nhân nào làm người trưởng thành không cao thêm và người già xương dễ gãy và chậm phục hồi Hoạt động của HS Néi dung Hoạt động GV - Yêu cầu HS đọc  mục - HS nghiên cứu  mục II vµ tr¶ lêi c©u hái: II vµ tr¶ lêi c©u hái. - X¬ng to ra lµ nhê ®©u? - GV dïng H 8.5 SGK m« t¶ thÝ nghiÖm chøng minh vai trò của sụn tăng trởng: - Trao đổi nhóm. dùng đinh platin đóng vào - Đại diện nhóm trả lời. vÞ trÝ A, B, C, D ë x¬ng 1 con bª. B vµ C ë phÝa trong sôn t¨ng trëng. A vµ D ë phÝa ngoµi sôn cña 2 ®Çu x¬ng. Sau vµi th¸ng thÊy x¬ng dµi ra nhng - Chèt l¹i kiÕn thøc. KÕt luËn: kho¶ng c¸ch BC kh«ng - X¬ng to ra vÒ bÒ đổi còn AB và CD dài hơn ngang lµ nhê c¸c tÕ tríc. bµo mµng x¬ng ph©n Yªu cÇu HS quan s¸t H chia. 8.5 cho biÕt vai trß cña.

(3) sôn t¨ng trëng. - GV lu ý HS: Sù ph¸t triÓn cña x¬ng nhanh nhÊt ở tuổi dậy thì, sau đó chËm l¹i tõ 18-25 tuæi. - TrÎ em tËp TDTT qu¸ độ, mang vác nặng dẫn tíi sôn t¨ng trëng ho¸ x¬ng nhanh, ngêi kh«ng cao đợc nữa. Tuy nhiên mµng x¬ng vÉn sinh ra tÕ bµo x¬ng.. - X¬ng dµi ra do c¸c tÕ bµo ë sôn t¨ng trëng ph©n chia vµ ho¸ x¬ng.. Hoạt động 3: Thành phần hoá học và tính chất của xơng Mục tiêu: Thông qua thí nghiệm, HS chỉ ra đợc 2 thành phần cơ bản của xơng có liên quan đến tính chất của xơng – Liên hệ thực tế. Hoạt động của GV. Hoạt động của HS. Néi dung. - GV biÓu diÔn thÝ nghiÖ: Cho xơng đùi ếch vào ng©m trong dd HCl 10%. - Gäi 1 HS lªn quan s¸t. - HS quan s¸t vµ nªu hiÖn tîng: - HiÖn tîng g× x¶y ra. - Dùng kẹp gắp xơng đã + Có bọt khí nổi lên (khí ng©n röa vµo cèc níc l· CO2) chøng tá x¬ng cã KÕt luËn: - Thö uèn xem x¬ng cøng muèi CaCO3. + X¬ng mÒm dÎo, uèn - X¬ng gåm 2 thµnh hay mÒm? phÇn ho¸ häc lµ: - Đốt xơng đùi ếch khác cong đợc. trên ngọn lửa đèn cồn, khi - Đốt xơng bóp thấy x- + Chất vô cơ: muối canxi. hết khói: Bóp phần đã đốt, ơng vỡ. + ChÊt h÷u c¬ (cèt nhËn xÐt hiÖn tîng. giao). - Tõ c¸c thÝ nghiÖm trªn, - Sù kÕt hîp 2 thµnh cã thÓ rót ra kÕt luËn g× + X¬ng vì vôn. phÇn nµy lµm cho x¬ng vÒ thµnh phÇn, tÝnh chÊt cña x¬ng? + HS trao đổi nhóm và có tính chất đàn hồi và r¾n ch¾c. - GV giíi thiÖu vÒ tØ lÖ rót ra kÕt luËn. chất cốt giao thay đổi ở - 1 HS đọc kết luận trÎ em, ngêi giµ. SGK. 4. Kiểm tra, đánh giá Cho HS lµm bµi tËp 1 SGK. Tr¶ lêi c©u hái 2, 3. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3 SGK. - §äc tríc bµi 9: CÊu t¹o vµ tÝnh chÊt cña c¬. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt BGH.

(4) TiÕt 9 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 9: CÊu t¹o vµ tÝnh chÊt cña c¬ Gi¸o ¸n chi tiÕt A. môc tiªu.. - Trình bày đợc đặc điểm cấu tạo của tế bào cơ và của bắp cơ. - Giải thích đợc tính chất căn bản của cơ là sự co cơ và nêu đợc ý nghĩa của sự co c¬. B. chuÈn bÞ.. - Tranh vẽ phóng to H 9.1 đến 9.4 SGK. - Tranh vÏ hÖ c¬ ngêi. - Bóa y tÕ. - NÕu cã ®iÒu kiÖn: chuÈn bÞ Õch, dd sinh lÝ 0,65%, m¸y ghi nhÞp co c¬. III. TiÕn tr×nh lªn líp. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Nªu cÊu t¹o chøc n¨ng cña x¬ng dµi? - Nªu thµnh phÇn ho¸ häc vµ tÝnh chÊt cña x¬ng? 3. Bµi míi GV dïng tranh hÖ c¬ ë ngêi giíi thiÖu mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ c¸c nhãm c¬ chÝnh cña c¬ thÓ nh phÇn th«ng tin ®Çu bµi SGK. Hoạt động 1: Cấu tạo bắp cơ và tế bào cơ * Muïc tieâu: + Nêu được cấu tạo bắp cơ. + Chỉ rõ cấu tạo của TB cơ liên quan đến các vân ngang Hoạt động của g v. - Yêu cầu HS đọc thông tin môc I vµ quan s¸t H 9.1 SGK, trao đổi nhóm để trả lời câu hỏi: - B¾p c¬ cã cÊu t¹o nh thÕ nµo ? - Nªu cÊu t¹o tÕ bµo c¬ ? - Gäi HS chØ trªn tranh cÊu t¹o b¾p c¬ vµ tÕ bµo c¬.. Hoạt động của hs. Hoạt động 2: Tính chất của cơ Muïc tieâu:. Néi dung. - HS nghiªn cøu th«ng tin KÕt luËn: SGK vµ quan s¸t h×nh vÏ, - B¾p c¬ : gåm nhiÒu bã thèng nhÊt c©u tr¶ lêi. c¬, mçi bã gåm nhiÒu sîi c¬ (tÕ bµo c¬) bäc trong mµng liªn kÕt. - Hai ®Çu b¾p c¬ cã g©n b¸m vµo x¬ng, gi÷a - §¹i diÖn nhãm tr×nh ph×nh to lµ bông c¬. bµy. C¸c nhãm kh¸c bæ - TÕ bµo c¬: gåm nhiÒu sung vµ rót ra kÕt luËn. ®o¹n, mçi ®o¹n lµ 1 đơn vị cấu trúc giới hạn bëi 2 tÊm h×nh ch÷ Z. Sù s¾p xÕp c¸c t¬ c¬ m¶nh vµ t¬ c¬ dµy ë tÕ bào cơ tạo nên đĩa sáng và đĩa tối. + §Üa tèi: lµ n¬i ph©n bố tơ cơ dày, đĩa sáng là n¬i ph©n bè t¬ c¬ m¶nh..

(5) + Nắm vững được tính chất căn bản của cơ là sự co cơ. + Giải thích được cơ chế co cơ Hoạt động của g v. - Yêu cầu HS đọc thí nghiÖm vµ quan s¸t H 9.2 SGK (nÕu cã ®iÒu kiÖn GV biÓu diÔn thÝ nghiÖm) - Yªu cÇu HS m« t¶ thÝ nghiÖm sù co c¬ - GV gi¶i thÝch vÒ chu k× co c¬ (nhÞp co c¬). - Yêu cầu HS đọc thông tin + GËp c¼ng tay s¸t c¸nh tay. - Nhận xét về sự thay đổi độ lớn của cơ bắp trớc c¸nh tay? V× sao cã sù thay đổi đó? - Yªu cÇu HS lµm thÝ nghiÖm ph¶n x¹ ®Çu gèi, quan s¸t H 9.3 - Gi¶i thÝch c¬ chÕ ph¶n x¹ sù co c¬?. Hoạt động của hs. Néi dung. - HS nghiªn cøu thÝ KÕt luËn: nghiÖm vµ tr¶ lêi c©u - TÝnh chÊt c¨n b¶n cña c¬ lµ sù co c¬ vµ d·n hái : khi bÞ kÝch thÝch,c¬ - Nªu kÕt luËn. ph¶n øng l¹i b»ng co c¬. - C¬ co råi l¹i d·n rÊt - HS đọc thông tin, làm nhanh tạo chu kì co cơ. động tác co cẳng tay sát - Khi cơ co, tơ cơ mảnh cánh tay để thấy bắp cơ xuyên sâu vào vùng co ng¾n l¹i, to ra vÒ bÒ ph©n bè cña t¬ c¬ dµy lµm tÕ bµo c¬ co ng¾n ngang. - Gi¶i thÝch dùa vµo l¹i lµm cho b¾p c¬ th«ng tin SGK, rót ra kÕt ng¾n l¹i vµ to vÒ bÒ ngang. luËn. - HS lµm ph¶n x¹ ®Çu gèi - Khi kÝch thÝch t¸c động vào cơ quan thụ (2 HS lµm). - Dựa vào H 9.3 để giải cảm làm xuất hiện thÝch c¬ chÕ ph¶n x¹ co xung thÇn kinh theo dây hớng tâm đến c¬. trung ¬ng thÇn kinh, tíi d©y li t©m, tíi c¬ vµ lµm c¬ co.. Hoạt động 3: ý nghĩa của hoạt động co cơ Muïc tieâu: + Nêu được tác dụng của sự co cơ. + Nêu được ý nghĩa của hoạt động co cơ. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. - Quan s¸t H 9.4 vµ cho - HS quan s¸t H 9.4 SGK - Trao đổi nhóm để biÕt : - Sù co c¬ cã t¸c dông g×? thèng nhÊt ý kiÕn. - Yªu cÇu HS ph©n tÝch sù - §¹i diÖn nhãm tr×nh phối hợp hoạt động co, bày, bổ sung và rút ra kết d·n gi÷a c¬ 2 ®Çu (c¬ gÊp) luËn. vµ c¬ 3 ®Çu (c¬ duçi) ë c¸nh tay. - GVnhËn xÐt, gióp HS rót ra kÕt luËn. - Yêu cầu 1 HS đọc kết luËn cuèi bµi. 4. Kiểm tra đánh giá - HS lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm : Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng: 1. C¬ b¾p ®iÓn h×nh cã cÊu t¹o:. Néi dung. KÕt luËn: - C¬ co gióp x¬ng cö động để cơ thể vận động, lao động, di chuyÓn. - Trong sự vận động cơ thÓ lu«n cã sù phèi hîp nhÞp nhµng gi÷a c¸c nhãm c¬..

(6) a. Sîi c¬ cã v©n s¸ng, v©n tèi. b. Bã c¬ vµ sîi c¬. c. Cã mµng liªn kÕt bao bäc, 2 ®Çu to, gi÷a ph×nh to. d. Gåm nhiÒu sîi c¬ tËp trung thµnh bã. e. C¶ a, b, c, d g. ChØ cã c, d. 2. Khi c¬ co, b¾p c¬ ng¾n l¹i vµ to bÒ ngang lµ do: a. V©n tèi dµy lªn. b. Một đầu cơ co và một đầu cơ cố định. c. C¸c t¬ m¶nh xuyªn s©u vµo vïng t¬ dµy lµm cho v©n tèi ng¾n l¹i. d. C¶ a, b, c. e. ChØ a vµ c. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc vµ tr¶ lêi c©u 1, 2, 3. Gîi ý: C©u 1: §Æc ®iÓm phï hîp chøc n¨ng co c¬ cña tÕ bµo c¬: + Tế bào cơ gồm nhiều đơn vị cấu trúc nối liền nhau nên tế bào cơ dài. + Mỗi đơn vị cấu trúc cơ tơ cơ dày và tơ cơ mảnh bố trí xen kẽ. Khi tơ cơ mảnh xuyªn s©u vµo vïng ph©n bè cña t¬ c¬ dµy sÏ lµm c¬ ng¾n l¹i t¹o nªn sù co c¬. Câu 2 : Khi đứng cả cơ gấp và duỗi cẳng chân cùng co, nhng không co tối đa. Cả hai cơ đối kháng đều co tạo ra thế cân bằng giữ cho hệ thống xơng chân thẳng để trọng tâm rơi vào chân đó. C©u 3 : - Kh«ng khi nµo c¶ 2 c¬ gÊp vµ duçi cïng co tèi ®a 9cña 1 bé phËn c¬ thÓ) - C¬ gÊp vµ duçi cña 1 bé phËn cïng duçi tèi ®a khi c¸c c¬ nµy mÊt kh¶ năng tiếp nhận kích thích do đó mất trơng lực cơ (trờng hợp bại liệt). *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt BGH.

(7) TiÕt 10 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bài 10: hoạt động của cơ A. môc tiªu.. - HS chứng minh đợc cơ co sinh ra công. Công của cơ đợc sử dụng trong lao động và di chuyển. - Trình bày đợc nguyên nhân sự mỏi cơ và nêu biện pháp chống mỏi cơ. - Nêu đợc lợi ích của sự luyện tập cơ, từ đó vận dụng vào đời sống, thờng xuyên luyện tập thể dục thể thao và lao động vừa sức. B. chuÈn bÞ.. - M¸y ghi c«ng cña c¬, c¸c lo¹i qu¶ c©n. III. TiÕn tr×nh lªn líp. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Tr×nh bµy cÊu t¹o cña tÕ bµo c¬ phï hîp víi chøc n¨ng co c¬? - ý nghĩa của hoạt động co cơ? - C©u 2,3 SGK. 3. Bµi míi VB: Từ ý nghĩa của hoạt động co cơ dẫn dắt đến câu hỏi: - Vậy hoạt động của cơ mang lại hiệu quả gì và làm gì để tăng hiệu quả hoạt động co cơ? Hoạt động 1: Công của cơ Mục tiêu: HS chỉ ra đợc cơ co sinh ra công, công của cơ sử dụng vào các hoạt động. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. - Yªu cÇu HS lµm bµi tËp - HS chän tõ trong SGK. khung để hoàn thành bµi tËp: 1- co; 2- lùc ®Èy; 3- lùc kÐo. - Từ bài tập trên, em có + Hoạt động của cơ tạo nhËn xÐt g× vÒ sù liªn ra lùc lµm di chuyÓn vËt quan gi÷a c¬, lùc vµ sù hay mang v¸c vËt. co c¬? - Yªu cÇu HS t×m hiÓu thông tin để trả lời câu - HS tìm hiểu thông tin hái: SGK kÕt hîp víi kiÕn - Thế nào là công của cơ? thức đã biết về công cơ C¸ch tÝnh? học, về lực để trả lời, rút - C¸c yÕu tè nµo ¶nh h- ra kÕt luËn. ởng đến hoạt động của c¬? - H·y ph©n tÝch 1 yÕu tè + HS liªn hÖ thùc tÕ trong các yếu tố đã nêu? trong lao động. - GV gióp HS rót ra kÕt luËn. - Yªu cÇu HS liªn hÖ trong lao động. Hoạt động 2: Sự mỏi cơ. Néi dung. KÕt luËn: - Khi cơ co tác động vào vËt lµm di chuyÓn vËt, tức là cơ đã sinh ra công. - C«ng cña c¬ : A = F.S F : lùc Niut¬n S : độ dài A : c«ng - C«ng cña c¬ phô thuéc : + Tr¹ng th¸i thÇn kinh. + Nhịp độ lao động. + Khèi lîng cña vËt di chuyÓn..

(8) Mục tiêu: HS chỉ rõ nguyên nhân sự mỏi cơ, từ đó có đợc biện pháp rèn luyÖn, b¶o vÖ c¬ gióp c¬ l©u mái, bÒn bØ. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. - GV tæ chøc cho HS lµm - 1 HS lªn lµm 2 lÇn: thÝ nghiÖm trªn m¸y ghi + LÇn 1: co ngãn tay công cơ đơn giản. nhÞp nhµng víi qu¶ c©n 500g, đếm xem cơ co bao nhiªu lÇn th× mái. + Lần 2 : với quả cân đó, co với tốc độ tối đa, đếm xem cơ co đợc bao nhiêu lần thì mỏi và có biến đổi - GV hớng dẫn tìm hiểu gì về biên độ co cơ. b¶ng 10 SGK vµ ®iÒn vµo - Dùa vµo c¸ch tÝnh c«ng ô trống để hoàn thiện HS điền kết quả vào bảng b¶ng. 10. - Yªu cÇu HS th¶o luËn vµ - HS theo dâi thÝ nghiÖm, tr¶ lêi : - Qua kÕt qu¶ trªn, em quan s¸t b¶ng 10, trao hãy cho biết khối lợng của đổi nhóm và nêu đợc : vËt nh thÕ nµo th× c«ng c¬ + Khèi lîng cña vËt thÝch hîp th× c«ng sinh ra lín. s¶n sinh ra lín nhÊt ? - Khi ngón tay trỏ kéo rồi + Biên độ co cơ giảm dẫn th¶ qu¶ c©n nhiÒu lÇn, cã tíi ngõng khi c¬ lµm viÖc nhận xét gì về biên độ co quá sức. c¬ trong qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm kÐo dµi ? - Hiện tợng biên độ co cơ gi¶m khi c¬ lµm viÖc qu¸ - HS nghiªn cøu th«ng tin để trả lời : sức đặt tên là gì ? -Yêu cầu HS rút ra kết đáp án d. Từ đó rút ra kết luËn. luËn. - Yªu cÇu HS nghiªn cøu thông tin SGK để trả lời c©u hái : - Nguyªn nh©n nµo dÉn đến sự mỏi cơ ? - HS liªn hÖ thùc tÕ vµ tr¶ lêi. a. ThiÕu n¨ng lîng + Mái c¬ lµm cho c¬ thÓ b. ThiÕu oxi c. Axit lăctic ứ đọng trong mệt mỏi, năng suất lao động giảm. cơ, đầu độc cơ d. Cả a, b, c đều đúng. -Mỏi cơ ảnh hởng đến sức - Liên hệ thực tế và rút ra khoẻ, lao động và học tập kết luận. nh thÕ nµo? - Làm thế nào để cơ không bị mỏi, lao động và học tập đạt kết quả?. Néi dung. * KÕt luËn: Mái c¬ lµ hiÖn tîng c¬ lµm viÖc nặng và lâu -> biên độ co c¬ gi¶m -> ngõng.. 1- Nguyªn nh©n cña sù mái c¬. - L¬ng O2 cung cÊp cho c¬ thiÕu. - N¨ng lîng cung cÊp Ýt. - S¶n phÈm t¹o ra lµ axÝt l¾c tÝc tÝch tô, ®Çu độc cơ -> cơ mỏi. 2- BiÖn ph¸ chèng mái c¬ - HÝt thë s©u - Xoa bãp c¬, uèng níc đờng. - CÇn cã thêi gian lao động, học tập, nghỉ ng¬i hîp lý..

(9) - Khi mái c¬ cÇn lµm g×? Hoạt động 3: Thờng xuyên luyện tập để rèn luyện cơ Mục tiêu: Thấy đợc vai trò quan trọng của luyện tập cơ và chỉ ra các phơng ph¸p luyÖn tËp phï hîp. Hoạt động của g v. - Yªu cÇu HS th¶o luËn nhãm tr¶ lêi c¸c c©u hái: - Kh¶ n¨ng co c¬ phô thuéc vµo nh÷ng yÕu tè nµo ? - Những hoạt động nào đợc coi là sự luyện tập c¬?-? LuyÖn tËp thêng xuyªn cã t¸c dông nh thÕ nào đến các hệ cơ quan trong c¬ thÓ vµ dÉn tíi kÕt quả gì đối với hệ cơ?. Hoạt động của hs. - Th¶o luËn nhãm, thèng nhÊt c©u tr¶ lêi. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bày, bổ sung. Nêu đợc: + Kh¶ n¨ng co c¬ phô thuéc: ThÇn kinh: s¶ng kho¸i, ý thøc tèt. ThÓ tÝch cña b¾p c¬: b¾p c¬ lín dÉn tíi co c¬ m¹nh. Lùc co c¬ Kh¶ n¨ng dÎo dai, bÒn bØ. - Nên có phơng pháp nh + Hoạt động coi là luyện thế nào để đạt hiệu quả? tập cơ: lao động, TDTT thêng xuyªn... + Lao động, TDTT ảnh hởng đến các cơ quan... - Rót ra kÕt luËn.. Néi dung. * Thêng xuyªn luyÖn tËp thÓ dôc thÓ thao võa søc dÉn tíi: - T¨ng thÓ tÝch c¬ (c¬ ph¸t triÓn) - T¨ng lùc co c¬ -> hoạt động tuần hoàn, tiªu hãa, h« hÊp cã hiÖu qu¶ -> tinh thÇn sảng khoái -> lao động cho n¨ng suÊt cao. * KÕt luËn chung: HS đọc kết luận Sgk.. KÕt luËn: - Thờng xuyên luyện tập TDTT và lao động hợp lí nhằm: + T¨ng thÓ tÝch c¬ (c¬ ph¸t triÓn) + Tăng lực co cơ và làm việc dẻo dai, làm tăng năng suất lao động. + Xơng thêm cứng rắn, tăng năng lực hoạt động của các cơ quan; tuần hoàn, hô hÊp, tiªu ho¸... Lµm cho tinh thÇn s¶ng kho¸i. - TËp luyÖn võa søc. 4. Kiểm tra đánh giá - Gọi 1 HS đọc kết luận SGK. ? Nguyªn nh©n cña sù mái c¬? ? Công của cơ là gì? Công của cơ đợc sử dụng vào mục đích nào? ? Nêu biện pháp để tăng cờng khả năng làm việc của cơ và biện pháp chống mỏi c¬. - Cho HS ch¬i trß ch¬i SGK. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc vµ tr¶ lêi c©u 1, 2, 3 SGK. - Nh¾c HS thêng xuyªn thùc hiÖn bµi 4 ë nhµ. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt BGH.

(10) TiÕt 11 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bài 11: Tiến hoá của hệ vận động Vệ sinh hệ vận động A. môc tiªu.. - HS chứng minh đợc tiến hoá của ngời so với động vật thể hiện ở hệ cơ xơng. - Vận dụng những hiểu biết về hệ vận động để giữ vệ sinh, rèn luyện thân thể, chèng bÖnh tËt vÒ c¬ x¬ng thêng x¶y ra ë tuæi thiÕu niªn. - Giáo dục ý thức bảo vệ, giữ gìn hệ vận động để có thân hình cân đối. B. chuÈn bÞ.. - Tranh vẽ phóng to H 11.1 đến H 11.5. - Tranh vÏ bé x¬ng ngêi vµ bé x¬ng tinh tinh. - PhiÕu tr¾c nghiÖm. III. TiÕn tr×nh lªn líp. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Công của cơ là gì ? công của cơ đợc sử dụng vào mục đích gì ? H·y tÝnh c«ng cña c¬ khi x¸ch tói g¹o 5 kg lªn cao 1 m. - Nguyªn nh©n sù mái c¬ ? gi¶i thÝch ? - Nêu những biện pháp để tăng cờng khả năng làm việc của cơ và các biện pháp chèng mái c¬. 3. Bµi míi VB: Chúng ta đã biết rằng ngời có nguồn gốc từ động vật thuộc lớp thú, nhng ngời đã thoát khỏi động vật và trở thành ngời thông minh. Qua quá trình tiến hoá, cơ thể ngời có nhiều biến đổi trong đó có sự biến đổi của hệ cơ xơng. Bài hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sự tiến hoá của hệ vận động. Hoạt động 1: Sự tiến hoá của bộ xơng ngời so với bộ xơng thú Mục tiêu: Chỉ ra đợc những nét tiến hóa cơ bản của bộ xơng ngời so với xơng thú. Chỉ rõ sự phù hợp với dáng đứng thẳng, lao động của hệ vận động ở ngời. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. Néi dung. - GV treo tranh bé x¬ng ngêi vµ tinh tinh, yªu cÇu HS quan s¸t tõ H 11.1 đến 11.3 và làm bài tập ở b¶ng 11. - GV treo b¶ng phô 11 yêu cầu đại diện các nhãm lªn b¶ng ®iÒn. - GV nhận xét đánh giá, đa ra đáp án.. - HS quan s¸t c¸c tranh, so s¸nh sù kh¸c nhaugi÷a bé x¬ng ngêi vµ thó. - Trao đổi nhóm hoàn thµnhb¶ng 11. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. B¶ng 11: So s¸nh sù kh¸c nhau gi÷a bé x¬ng ngời và bộ xơng động vËt (xem phÇn díi).. B¶ng 11- Sù kh¸c nhau gi÷a bé x¬ng ngêi vµ x¬ng thó Mục tiêu: Chỉ ra đợc những nét tiến hóa cơ bản của bộ xơng ngời so với xơng thú. Chỉ rõ sự phù hợp với dáng đứng thẳng, lao động của hệ vận động ở ngời. C¸c phÇn so s¸nh Bé x¬ng ngêi Bé x¬ng thó - TØ lÖ sä/mÆt - Lín - Nhá - Låi c»m x¬ng mÆt - Ph¸t triÓn - Kh«ng cã - Cét sèng - Cong ë 4 chç - Cong h×nh cung - Lång ngùc - Në sang 2 bªn - Në theo chiÒu lng bông - X¬ng chËu - Në réng - HÑp - Xơng đùi - Ph¸t triÓn, khoÎ - B×nh thêng.

(11) - X¬ng bµn ch©n - X¬ng gãt. - Những đặc điểm nào cña bé x¬ng ngêi thÝch nghi với t thế đứng thẳng vµ ®i b»ng 2 ch©n ? - Yªu cÇu HS rót ra kÕt luËn.. - X¬ng ngãn ng¾n, bµn - X¬ng ngãn dµi, bµn ch©n h×nh vßm. ch©n ph¶ng. - Lín, ph¸t triÓn vÒ phÝa - Nhá sau. - HS trao đổi nhóm hoàn để nêu đợc các đặc điểm: cét sèng, lång ngùc, sù ph©n ho¸ tay vµ ch©n, đặc điểm về khớp tay và ch©n.. KÕt luËn: - Bé x¬ng ngêi cÊu t¹o hoµn toµn phï hîp víi t thế đứng thẳng và lao động.. Hoạt động 2: Sự tiến hoá của hệ cơ ngời so với hệ cơ thú Mục tiêu: Chỉ ra đợc hệ cơ ở ngời phân hóa thành các nhóm nhỏ phù hợp với các động tác lao động khéo léo của con ngời. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. Néi dung. - GV yêu cầu HS đọc th«ng tin SGK, quan s¸t H 11.4, trao đổi nhóm để tr¶ lêi c©u hái : - HÖ c¬ ë ngêi tiÕn ho¸ so víi hÖ c¬ thó nh thÕ nµo ? - GV nhận xét, đánh giá gióp HS rót ra kÕt luËn.. - C¸ nh©n nghiªn cøu SGK, quan s¸t h×nh vÏ, trao đổi nhóm để thống nhÊt ý kiÕn. - §¹i diÖn c¸c nhãm tr×nh bµy, bæ sung. - Rót ra kÕt luËn.. KÕt luËn: - C¬ nÐt mÆt biÓu hiÖn t×nh c¶m cña con ngêi. - Cơ vận động lỡi phát triÓn. - C¬ tay: ph©n ho¸ thµnh nhiÒu nhãm c¬ nhá phô tr¸ch c¸c phÇn khác nhau. Tay cử động linh hoạt, đặc điệt là ngãn c¸i. - C¬ ch©n lín, khoÎ, cã thÓ gËp, duçi.. Hoạt động 3: Vệ sinh hệ vận động Môc tiªu: - HS phải hiểu đợc vệ sinh ở đây là rèn luyện để hệ cơ quan hoạt động tốt và l©u. - Chỉ ra nguyên nhân một số tật về xơng và có biện pháp rèn luyện để bảo vệ hệ vận động. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. - Yªu cÇu HS quan s¸t H 11.5, trao đổi nhóm để tr¶ lêi c¸c c©u hái: - §Ó x¬ng vµ c¬ ph¸t triển cân đối, chúng ta cÇn lµm g×? - §Ó chèng cong vÑo cét. - C¸ nh©n quan s¸t H 11.5 - Liên hệ thực tế, trao đổi nhóm để trả lời.. Néi dung. KÕt luËn: §Ó c¬ vµ x¬ng ph¸t triÓn cân đối cần: + Chế độ dinh dỡng hợp lÝ. - §¹i diÖn nhãm tr×nh + Thêng xuyªn tiÕp xóc bµy, c¸c nhãm kh¸c bæ víi ¸nh n¾ng..

(12) sống, trong lao động và sung. häc tËp cÇn chó ý nh÷ng - Rót ra kÕt luËn. ®iÓm g× ? - GV nhËn xÐt vµ gióp HS tù rót ra kÕt luËn.. + RÌn luyÖn th©n thÓ vµ lao động vừa sức. + Chèng cong, vÑo cét sèng cÇn chó ý: mang vác đều 2 tay, t thế làm viÖc, ngåi häc ngay ng¾n kh«ng nghiªng vÑo.. 4. Kiểm tra đánh giá - HS lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm Khoanh tròn vào dấu “- ” các đặc điểm chỉ có ở ngời, không có ở động vật. - X¬ng sä lín h¬n x¬ng mÆt. - Cét sèng cong h×nh cung. - Lång ngùc në theo chiÒu lng – bông. - C¬ nÐt mÆt ph©n ho¸. - C¬ nhai ph¸t triÓn. - Khớp cổ tay kém linh động. - Khớp chậu- đùi có cấu tạo hình cầu, hố khớp sâu. - X¬ng bµn ch©n xÕp trªn mét mÆt ph¼ng. - Ngón cái nằm đối diện với 4 ngón kia. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc vµ tr¶ lêi c©u 1, 2, 3 SGK Tr 39. - Nh¾c HS chuÈn bÞ thùc hµnh nh SGK. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt BGH.

(13) TiÕt 12 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 9: TËp s¬ cøu vµ b¨ng bã cho ngêi g·y x¬ng A. môc tiªu.. - HS biÕt c¸ch s¬ cøu khi gÆp ngêi g·y x¬ng. - Biết băng cố định xơng bị gãy, cụ thể xơng cẳng tay, cẳng chân. B. chuÈn bÞ.. - GV: Tranh vẽ h 12.1 đến 12.4. Băng hình sơ cứu và băng bó cố định khi gãy xơng (nếu có). - HS: Mçi nhãm: 2 nÑp tre (nÑp gç) bµo nh½n dµi 30-40 cm, réng: 4-5 cm, dµy 0,6-1 cm, 4 cuén b¨ng y tÕ dµi 2m (cuén v¶i), 4 miÕng v¶i s¹ch kÝch thÝch 20x40 cm hoÆc g¹c y tÕ. III. TiÕn tr×nh lªn líp. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra : KiÓm tra 15 phót C©u 1(3 ®iÓm): Cho c¸c tõ sau: ChÊt h÷u c¬, chÊt kho¸ng, t¬ c¬ dµy, t¬ c¬ m¶nh, co, d·n. H·y ®iÒn vµo chç trèng trong nh÷ng c©u sau ®©y cho phï hîp: a, Khi c¬ co, .............1...... ®©m xuyªn vµo vïng ph©n bè cña .......2...... lµm TB c¬ co ng¾n l¹i. b.Xơng đợc cấu tạo từ ....3........ và...........4... Độ cứng chắc của xơng đợc tạo bởi.......5....Độ đàn hồi của xơng đợc tạo bởi.......6. c. TÝnh chÊt c¬ b¶n cña c¬ lµ ......7....vµ ........8.... Câu 2(7 điểm): Phản xạ là gì? Lấy vị dụ và phân tích đờng dẫn truyền xung thần kinh trong cung phản xạ đó? §¸p ¸n + BiÓu ®iÓm C©u 1(3 ®iÓm): 1. T¬ c¬ m¶nh. 2. T¬ c¬ dµy. 3. ChÊt HC; 4. ChÊt kho¸ng. 5. Chất khoáng; 6. Chất HC; 7. co; 8. Dãn. ( mỗi ý đúng 1 điểm) C©u 2(7 ®iÓm): -Kh¸i niÖm Ph¶n x¹ (2 ®iÓm) - VÝ dô (1 ®iÓm) - Phân tích đợc đờng đi của xtk(2 điểm) - vẽ sơ đồ chính xác (2 điểm).. 3. Bµi míi VB: GV cã thÓ giíi thiÖu 1 vµi sè liÖu vÒ tai n¹n giao th«ng hoÆc tai n¹n lao động làm gãy xơng ở địa phơng, dẫn dắt tới yêu cầu bài thực hành đối với häc sinh. Hoạt động 1: Nguyên nhân gãy xơng Môc tiªu: - HS chỉ rõ các nguyên nhân gãy xơng, đặc biệt là tuổi HS. - Biết đợc các điều cần chú ý khi bị gãy xơng. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. Néi dung. - Yêu cầu HS thảo luận - HS trao đổi nhóm và nêu Kết luận:.

(14) nhãm tr¶ lêi c©u hái : - Nguyªn nh©n nµo dÉn đến gãy xơng ? - V× sao nãi kh¶ n¨ng g·y xơng liên quan đến lứa tuæi ?. đợc : + Do va ®Ëp m¹nh x¶y ra khi bÞ ng·, tai n¹n giao th«ng... + Tuæi cµng cao, nguy c¬ g·y x¬ng cµng t¨ng v× tØ lÖ chất cốt giao (đảm bảo tính đàn hồi) và chất vô cơ (đảm bảo tính rắn chắc) thay đổi theo hớng tăng dÇn chÊt v« c¬. Tuy vËy trÎ em còng rÊt hay bÞ g·y x¬ng do... + Thực hiện đúng luật giao th«ng.. - G·y x¬ng do nhiÒu nguyªn nh©n. - Khi bÞ g·y x¬ng ph¶i s¬ cøu t¹i chç, kh«ng đợc nắn bóp bừa bãi vµ chuyÓn ngay n¹n nh©n vµo c¬ së y tÕ.. - §Ó b¶o vÖ x¬ng khi tham gia giao th«ng, em cÇn chú ý đến điểm gì ? - GÆp ngêi bÞ tai n¹n giao th«ng chóng ta cã nªn n¾n chç x¬ng g·y kh«ng ? V× + Kh«ng, v× cã thÓ lµm sao ? cho đầu xơng gãy đụng - GV nhËn xÐt vµ gióp HS ch¹m vµo m¹ch m¸u vµ rót ra kÕt luËn. d©y thÇn kinh, cã thÓ lµm r¸ch c¬ vµ da.. Hoạt động 2: Tập sơ cứu và băng bó Mục tiêu: HS phải biết cách sơ cứu và băng bó cố định cho ngời bị nạn.. Hoạt động của g v. - GV cã thÓ sö dông b¨ng h×nh hoÆc nhãm HS lµm mÉu hoÆc còng cã thÓ dïng tranh H 12.1 => h 12.4 giíi thiÖu ph¬ng ph¸p s¬ cøu vµ ph¬ng pháp băng cố định. - Yªu cÇu c¸c nhãm tiÕn hµnh tËp b¨ng bã. - GV quan s¸t c¸c nhãm tiÕn hµnh tËp b¨ng bã. - GV quan s¸t, uèn n¾n, giúp đỡ nhất là nhóm yếu. - Gọi đại diện từng nhóm lªn kiÓm tra. - Em cÇn lµm g× khi tham gia giao thông, lao động, vui chơi để tránh cho m×nh vµ ngêi kh¸c kh«ng bÞ g·y x¬ng ? 4. Kiểm tra đánh giá. Hoạt động của hs. Néi dung. - C¸c nhãm HS theo dâi KÕt luËn: để nắm đợc các thao Phơng pháp sơ cứu : t¸c. - §Æt nÑp tre, gç vµo chç x¬ng g·y. - Lãt v¶i mÒm, gÊp dµy vµo chç ®Çu x¬ng. - Từng nhóm tiến hành - Buộc định vị 2 chỗ đầu lµm: nÑp vµ 2 bªn chç x¬ng Mçi em tËp b¨ng bã cho g·y. bạn (giả định gãy xơng * Băng bó cố định c¼ng tay, c¼ng ch©n). - Víi x¬ng c¼ng tay : dïng b¨ng quÊn chÆt tõ trong ra cæ tay, sau d©y ®eo vßng tay vµo cæ. - C¸c nhãm ph¶i tr×nh - Víi x¬ng ch©n: b¨ng bày đợc: tõ cæ ch©n vµo. NÕu lµ + Thao t¸c b¨ng bã. xơng đùi thì dùng nẹp + Sản phẩm làm đợc. tre dài từ sờn đến gót - §¶m b¶o an toµn giao chân và buộc cố định ở thông, tránh đùa nghịch phÇn th©n. vËt nhau dÉm ch©n lªn nhau..

(15) - GV nhËn xÐt chung giê thùc hµnh vÒ u, nhîc ®iÓm. - Cho điểm nhóm làm tốt : Nhắc nhở nhóm làm cha đạt yêu cầu. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - ViÕt b¸o c¸o têng tr×nh s¬ cøu vµ b¨ng bã khi g·y x¬ng c¼ng tay. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt BGH. TiÕt 13 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng III- TuÇn hoµn Bµi 13: M¸u vµ m«i trêng trong c¬ thÓ A. môc tiªu.. - HS phân biệt đợc các thành phần cấu tạo của máu. - Trình này đợc chức năng của máu, nớc mô và bạch huyết. - Trình bày đợc vai trò của môi trờng trong cơ thể. B. chuÈn bÞ.. a- Cuûa Giaùo vieân : -Tranh veõ phoùng to caùc teá baøo maùu, hình 13-2. -Mẫu máu động vật lắng với chất chống đông. b- Cuûa hoïc sinh : -§äc SGK. III. TiÕn tr×nh lªn líp. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò 3. Bµi míi ? Em đã nhìn thấy máu cha? Máu có đặc điểm gì? Theo em máu có vai trò gì đối với cơ thể sống? Hoạt động 1: Máu Môc tiªu: - HS chỉ ra đợc thành phần của máu gồm: Tế bào máu và huyết tơng. - Thấy đợc chức năng của huyết tơng và hồng cầu. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. -Yêu cầu HS đọc thông - HS nghiên cứu SGK tin SGK, quan sát H 13.1 và tranh, sau đó nêu đợc vµ tr¶ lêi c©u hái:kÕt luËn. -? M¸u gåm nh÷ng thµnh phÇn nµo? - Cã nh÷ng lo¹i tÕ bµo 1- huyÕt t¬ng m¸u nµo? 2- hång cÇu - Yªu cÇu HS hoµn thµnh 3- tiÓu cÇu bµi tËp ®iÒn tõ SGK.. Néi dung. KÕt luËn: 1. T×m hiÓu thµnh phÇn cÊu t¹o cña m¸u - M¸u gåm: + HuyÕt t¬ng 55%. + TÕ bµo m¸u: 45% gåm hång cÇu, b¹ch cÇu, tiÓu cÇu..

(16) - GV giíi thiÖu c¸c lo¹i b¹ch cÇu (5 lo¹i): Mµu s¾c cña b¹ch cÇu vµ tiÓu cÇu trong H 13.1 lµ so nhuém mµu. Thùc tÕ chóng gÇn nh trong suèt. - Yªu cÇu HS nghiªn cøu b¶ng 13 vµ tr¶ lêi c©u hái: - HuyÕt t¬ng gåm nh÷ng thµnh phÇn nµo? - Yªu cÇu HS th¶o luËn nhóm để trả lời các câu hái phÇn  SGK - Khi c¬ thÓ mÊt níc nhiÒu (70-80%) do tiªu chảy, lao động nặng ra nhiÒu må h«i... m¸u cã thÓ lu th«ng dÔ dµng trong m¹ch n÷a kh«ng? Chức năng của nớc đối víi m¸u? - Thµnh phÇn chÊt trong huyÕt t¬ng gîi ý g× vÒ chøc n¨ng cña nã? - GV yªu cÇu HS t×m hiÓu th«ng tin SGK, th¶o luËn nhãm tr¶ lêi c©u hái: - Thµnh phÇn cña hång cầu là gì? Nó có đặc tính g×? - V× sao m¸u tõ phæi vÒ tim råi tíi tÕ bµo cã mµu đỏ tơi còn máu từ các tế bµo vÒ tim råi tíi phæi cã màu đỏ thẫm?. - HS dùa vµo b¶ng 13 2. T×m hiÓu chøc n¨ng cña huyÕt t¬ng vµ hång để trả lời : cÇu Sau đó rút ra kết luận.. - HuyÕt t¬ng cã: C¸c chÊt dinh dìng, hoãc m«n, kh¸ng thÓ, chÊt th¶i -> tham gia vËn c¸c chÊt trong c¬ - HS trao đổi nhóm, bổ chuyển thÓ. sung và nêu đợc : + C¬ thÓ mÊt níc, m¸u sẽ đặc lại, khó lu thông.. - HS th¶o luËn nhãm vµ nêu đợc : + Hång cÇu cã hêmoglôbin có đặc tính kết hợp đợc với oxi và khÝ cacbonic. - Hång cÇu: Cã Hb cã kh¶ n¨ng kÕt hîp víi O2 và CO2 để vận chuyển từ phæi vÒ tim tíi c¸c tÕ + M¸u tõ phæi vÒ tim bµo vµ tõ tÕ bµo vÒ phæi. mang nhiÒu O2 nªn cã màu đỏ tơi. Máu từ các tÕ bµo vÒ tim mang nhiÒu CO2 nªn cã mµu đỏ thẫm.. Hoạt động 2: Môi trờng trong cơ thể Mục tiêu: HS thấy đợc vai trò của môi trờng trong cơ thể là giúp tế bào liên hệ với môi trờng ngoài thông qua trao đổi chất. Hoạt động của g v Hoạt động của hs Néi dung. - GV giíi thiÖu tranh H 13.2 : quan hÖ cña m¸u, - HS trao đổi nhóm và níc m«, b¹ch huyÕt. - Yêu cầu HS quan sát nêu đợc : tranh vµ th¶o luËn nhãm, + Kh«ng, v× c¸c tÕ bµo tr¶ lêi c©u hái :.

(17) - C¸c tÕ bµo c¬, n·o... cña c¬ thÓ cã thÓ trùc tiếp trao đổi chất với môi trờng ngoài đợc không ? - Sự trao đổi chất của tế bµo trong c¬ thÓ víi m«i trêng ngoµi ph¶i gi¸n tiÕp th«ng qua yÕu tè nµo ? - VËy m«i trêng trong gåm nh÷ng thµnh phÇn nµo ? - M«i trêng bªn trong cã vai trß g× ? - GV gi¶ng gi¶i vÒ mèi quan hÖ gi÷a m¸u, níc m« vµ b¹ch huyÕt.. nµy n»m s©u trong c¬ thÓ, kh«ng thÓ liªn hÖ trùc tiÕp víi m«i trêng ngoµi. + Sự trao đổi chất của tÕ bµo trong c¬ thÓ víi m«i trêng ngoµi gi¸n thiÕp qua m¸u, níc m« vµ b¹ch huyÕt (m«i trêng trong c¬ thÓ). - HS rót ra kÕt luËn.. KÕt luËn - M«i trêng trong gåm: M¸u níc m« vµ b¹ch huyÕt. - M«i trêng trong gióp tÕ bào trao đổi chất với môi trêng ngoµi.. Bµi tËp tr¾c nghiÖm: Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng: C©u 1. M¸u gåm c¸c thµnh phÇn cÊu t¹o: a. TÕ bµo m¸u: hång cÇu, b¹ch cÇu, tiÓu cÇu. b. Nguyªn sinh chÊt, huyÕt t¬ng. c. Pr«tªin, lipit, muèi kho¸ng. d. HuyÕt t¬ng. C©u 2. Vai trß cña m«i trêng trong c¬ thÓ: a. Bao quanh tế bào để bảo vệ tế bào. b. Giúp tế bào trao đổi chất với môi trờng ngoài. c. Tạo môi trờng lỏng để vận chuyển các chất. d. Gióp tÕ bµo th¶i c¸c chÊt thõa trong qu¸ tr×nh sèng. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc vµ tr¶ lêi c©u 1, 2, 3, 4 SGK. - Giải thích tại sao các vận động viên trớc khi thi đấu có 1 thời gian luyện tập ở vïng nói cao? - §äc môc “Em cã biÕt” Tr- 44. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TiÕt 14 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 14: B¹ch cÇu – miÔn dÞch Gi¸o ¸n chi tiÕt A. môc tiªu..

(18) - HS nắm đợc 3 hàng rào bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân gây nhiễm. - Trình bày đợc khái niệm miễn dịch. - Phân biệt đợc miễn dịch tự nhiên và miễn dịch nhân tạo. - Cã ý thøc tiªm phßng bÖnh dÞch. B. chuÈn bÞ.. a- Gi¸o viªn: - Tranh phóng to các hình 14.1 đến 14.4 SGK. -m¸y chiÕu, phim trong b- Häc sinh: - đọc trớc SGK III. TiÕn tr×nh lªn líp. 1. Tæ chøc :1/ 2. KiÓm tra bµi cò :6/ - Thµnh phÇn cÊu t¹o cña m¸u? Nªu chøc n¨ng cña huyÕt t¬ng vµ hång cÇu? - M«i trêng trong c¬ thÓ gåm nh÷ng thµnh phÇn nµo? Chóng cã mèi quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo? 3. Bµi míi: 32/ Më bµi: Khi em bÞ môn ë tay, tay sng tÊy vµ ®au vµi h«m råi khái, trong n¸ch cã h¹ch. VËy do ®©u mµ tay khái ®au? H¹ch ë trong n¸ch lµ g×? Hoạt động 1: Các hoạt động chủ yếu của bạch cầu Môc tiªu: ChØ ra 3 hµng rµo phßng thñ b¶o vÖ c¬ thÓ khái c¸c t¸c nh©n g©y bệnh đó là: Bạch cầu trung tính, bạch cầu lim phô B, T. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. - HS liên hệ đến kiến - Cã mÊy lo¹i b¹ch cÇu ? - GV giíi thiÖu 1 sè kiÕn thøc thøc bµi tríc vµ nªu 5 vÒ cÊu t¹o vµ c¸c lo¹i b¹ch lo¹i b¹ch cÇu. cÇu : 2 nhãm + Nhãm 1 :B¹ch cÇu kh«ng hạt, đơn nhân (limpho bào, bạch cầu mô nô, đại thực bào). + Nhãm 2 : B¹ch cÇu cã h¹t, ®a nh©n, ®a thuú. C¨n cø vµo sù b¾t mµu ngêi ta chia ra thµnh : B¹ch cÇu trung tÝnh, b¹chcÇu a axit, a kiÒm - ThÕ nµo lµ kh¸ng nguyªn, - HS quan s¸t kÜ H 14.1 ; kháng thể ; sự tơng tác giữa 14.3 và 14.4 kết hợp đọc kháng nguyên và kháng thể thông tin SGK, trao đổi theo c¬ chÕ nµo ? nhóm để trả lời câu hái cña GV.. Néi dung. - Kh¸ng nguyªn lµ ph©n tö ngo¹i lai cã kh¶ n¨ng kÝch thÝch c¬ thÓ tiÕt kháng thể. (Nh nọc độc cña ong, r¾n, chÊt cã trªn bf mÆt cña vi khuÈn, vi rót… ) - Kh¸ng thÓ: Lµ nh÷ng ph©n tö pr«ªin do c¬ thÓ tiÕt ra chèng l¹i kh¸ng.

(19) nguyªn. - Vi khuÈn, virut x©m nhËp vµo c¬ thÓ, b¹ch cÇu t¹o mÊy hµng rµo b¶o vÖ ? Sù thùc bµo lµ g× ? + Khi vi khuÈn, virut Gi¸o viªn : chiÕu phim trong x©m nhËp vµo c¬ thÓ, c¸c h×nh14.1 b¹ch cÇu t¹o 3 hµng rµo b¶o vÖ.. + Thùc bµo lµ hiÖn tîng c¸c b¹ch cÇu h×nh thµnh ch©n gi¶ b¾t vµ nuèt c¸c - Nh÷ng lo¹i b¹ch cÇu nµo vi khuÈn vµo tÕ bµo råi tiªu ho¸ chóng. tham gia vµo thùc bµo ? + B¹ch cÇu trung tÝnh vµ - Yªu cÇu HS th¶o luËn nhãm đại thực bào. tr¶ lêi c©u hái : - Tế bào B đã chống lại các kh¸ng nguyªn b»ng c¸ch nµo ? - Tế bào T đã phá huỷ các tế bµo c¬ thÓ nhiÔm vi khuÈn, virut b»ng c¸ch nµo ? - Yªu cÇu HS liªn hÖ thùc tÕ : Gi¶i thÝch hiÖn tîng môn ë tay sng tÊy råi khái ? - HS nêu đợc : ?-Hiện tợng nổi hạch khi bị + Do hoạt động của bạch viªm ? cầu : dồn đến chỗ vết thơng để tiêu diệt vi khuÈn.. - C¬ chÕ t¬ng t¸c kh¸ng nguyªn vµ kh¸ng thÓ: Ch×a khãa æ khãa. KÕt luËn: - Khi vi khuÈn, virut x©m nhËp vµo c¬ thÓ, c¸c b¹ch cÇu b¶o vÖ c¬ thÓ b»ng c¸ch t¹o nªn 3 hµng rµo b¶o vÖ : + Sù thùc bµo : b¹ch cÇu h×nh thµnh ch©n gi¶ b¾t vµ nuèt c¸c vi khuÈn, råi tiªu ho¸ chóng. + Limpho B tiÕt ra kh¸ng thÓ v« hiÖu ho¸ vi khuÈn. + Limpho T ph¸ huû c¸c tế bào đã bị nhiễm vi khuÈn, b»ng c¸ch tiÕt ra các prôtêin đặc hiệu (kh¸ng thÓ) lµm tan màng tế bào bị nhiễm để v« hiÖu ho¸ vi khuÈn. - Lu ý : b¹ch cÇu a axit vµ a kiÒm còng tham gia vµo v« hiÖu ho¸ vi khuÈn, virut nhng víi mức độ ít hơn.. Hoạt động 2: Miễn dịch Mục tiêu: HS nắm đợc khái niệm miễn dịch, phân biệt đợc miễn dịch tự nhiªn vµ miÔn dÞch nh©n t¹o. Hoạt động của g v. - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái : - MiÔn dÞch lµ g× ? - Cã mÊy lo¹i miÔn dÞch ? - Nªu sù kh¸c nhau cña miÔn dÞch tù nhiªn vµ. Hoạt động của hs. Néi dung. - HS dùa vµo th«ng tin KÕt luËn: SGK để trả lời, sau đó - Miễn dịch là khả năng c¬ thÓ kh«ng bÞ m¾c 1 rót ra kÕt luËn. bệnh nào đó mặc dù sèng ë m«i trêng cã vi khuÈn g©y bÖnh. - HS liªn hÖ thùc tÕ vµ - Cã 2 lo¹i miÔn dÞch : tr¶ lêi. + MiÔn dÞch tù nhiªn : kh¶ n¨ng Tù chèng bÖnh.

(20) miÔn dÞch nh©n t¹o ?. cña c¬thÓ(do kh¸ng thÓ). (miÔn dÞch bÈm sinh) hoÆc sau 1 lÇn m¾c bÖnh Êy(miÔndÞch tËp nhiÔm). + MiÔn dÞch nh©n t¹o : do con ngêi t¹o ra cho c¬ thÓ kh¶ n¨ng miÔn dÞch b»ng tiªm (v¾c xin). - Hiện nay trẻ em đã đợc tiªm phßng bÖnh nµo ? HiÖu qu¶ ra sao ? 4. Kiểm tra đánh giá Khoanh tròn vào chữ cái đầu câu trả lời đúng : C©u 1 : H·y chän 2 lo¹i b¹ch cÇu tham gia vµo qu¸ tr×nh thùc bµo : a. B¹ch cÇu trung tÝnh. b. B¹ch cÇu a axit. c. B¹ch cÇu a kiÒm. d. Bạch cầu đơn nhân. e. Limpho bµo. Câu 2 : Hoạt động nào của limpho B. a. TiÕt kh¸ng thÓ v« hiÖu ho¸ kh¸ng nguyªn. b. Thùc bµo b¶o vÖ c¬ thÓ. c. Tù tiÕt kh¸ng thÓ b¶o vÖ c¬ thÓ. C©u 3 ; TÕ bµo limpho T ph¸ huû tÕ bµo c¬ thÓ bÞ nhiÔm bÖnh b»ng c¸ch nµo ? a. TiÕt men ph¸ huû mµng. b. Dùng phân tử prôtêin đặc hiệu. c. Dïng ch©n gi¶ tiªu diÖt.. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3 SGK. - §äc môc “Em cã biÕt” vÒ Héi chøng suy gi¶m miÔn dÞch. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TiÕt 15 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 15: §«ng m¸u vµ nguyªn t¾c truyÒn m¸u Gi¸o ¸n chi tiÕt A. môc tiªu.. - HS nắm đợc cơ chế đông máu và vai trò của nó trong bảo vệ cơ thể. - Trình bày đợc các nguyên tắc truyền máu và cơ sở khoa học của nó. B. chuÈn bÞ.. 1.Gi¸o viªn: - Gi¸o ¸n. - Ph¬ng tiÖn hç trî: + H 15.1,2. + M¸y chiÕu, b¶ng phô: Tìm hiểu về hiện tợng đông máu.

(21) Tiªu chÝ HiÖn tîng C¬ chÕ Kh¸i niÖm Vai trß. Néi dung. 2.Häc sinh: Nh híng dÉn bµi tríc. III. TiÕn tr×nh lªn líp. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Khi vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể, bạch cầu đã tạo nên những hàng rào phòng thủ nào để bảo vệ cơ thể. - MiÔn dÞch lµ g×? Ph©n biÖt c¸c lo¹i miÔn dÞch? Hái thªm c©u hái 2, 3 SGK. 3. Bµi míi VB: TiÓu cÇu cã vai trß nh thÕ nµo? Hoạt động 1: Đông máu Mục tiêu: HS trình bày đợc cơ chế đông máu và nêu ý nghĩa của đông máu đối với đời sống. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. - GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái : - Nêu hiện tợng đông m¸u ? - GV cho HS liªn hÖ khi cắt tiết gà vịt, máu đông thµnh côc. - V× sao trong m¹ch m¸u không đọng lại thành cục ? - GV viết sơ đồ đông máu để HS trình bày. - Yªu cÇu HS th¶o luËn nhãm : - Sự đông máu liên quan tíi yÕu tè nµo cña m¸u ? - Tiểu cầu đóng vai trò gì trong quá trình đông m¸u ?. - HS nghiªn cøu th«ng tin kÕt hîp víi thùc tÕ để trả lời câu hỏi : - Rót ra kÕt luËn. + HS đọc thông tin SGK, quan sát sơ đồ đông máu, hiểu và tr×nh bµy.. - Th¶o luËn nhãm vµ nêu đợc : + TiÓu cÇu vì, cïng víi sù cã mÆt cña Ca++. + TiÓu cÇu b¸m vµo vÕt r¸ch vµ b¸m vµo nhau t¹o nót bÞt kÝn vÕt th¬ng. + Gi¶i phãng chÊt gióp - M¸u kh«ng ch¶y ra khái h×nh thµnh bói t¬ m¸u để tạo khối máu đông. m¹ch n÷a lµ nhê ®©u ? + Nhê t¬ m¸u t¹o thµnh líi gi÷ tÕ bµo - Sự đông máu có ý nghĩa máu làm thành khối gì với sự sống của cơ thể ? máu đông bịt kín vết - GV nãi thªm ý nghÜa r¸ch. trong y häc. - HS nªu kÕt luËn.. Néi dung. KÕt luËn: - Khi bị đứt tay, vết thơng nhỏ, máu chảy ra sau đó ngừng hẳn nhờ một khối máu đông bịt kÝn vÕt th¬ng. - Cơ chế đông máu : SGK - ý nghĩa : sự đông máu lµ c¬ chÕ tù b¶o vÖ c¬ thÓ gióp cho c¬ thÓ kh«ng bÞ mÊt nhiÒu m¸u khi bÞ th¬ng.. Tìm hiểu về hiện tợng đông máu.

(22) Tiªu chÝ HiÖn tîng C¬ chÕ. Néi dung Khi bị thơng đứt mạch máu nhỏ  máu chảy ra một lúc rồi ngõng TÕ bµo m¸u  tiÓu cÇu vì  Gi¶i phãng En zim Ion Ca++ M¸u ch¶y HuyÕt t¬ng  ChÊt sinh t¬ m¸u  máu giữ các tế bào máu  cục máu đông. Kh¸i niÖm Vai trß. T¬. Đông máu là hiện tợng hình thành cục máu đông hàn kín vết th¬ng. Gióp c¬ thÓ tù b¶o vÖ chèng mÊt m¸u khi bÞ th¬ng.. Hoạt động 2: Các nguyên tắc truyền máu Môc tiªu: - HS nắm đợc các nhóm máu chính của ngời. - Nêu đợc các nguyên tắc truyền máu. Hoạt động của g v. - GV giíi thiÖu thÝ nghiÖm cña Lanstayn¬ SGK. - Em biÕt ë ngêi cã mÊy nhãm m¸u ? - GV chiếu H 15 và đặt c©u hái : - Hång cÇu m¸u ngêi cho cã lo¹i kh¸ng nguyªn nµo ? - HuyÕt t¬ng m¸u ngêi nhËn cã nh÷ng lo¹i kh¸ng thÓ nµo ? Chóng cã g©y kÕt dÝnh m¸u ngêi nhËn kh«ng ? - Lu ý HS : Trong thùc tÕ truyÒn m¸u, ngêi ta chỉ chú ý đến kháng nguyªn trong hång cÇu ngêi cho cã bÞ kÕt dÝnh trong m¹ch m¸u ngêi nhËn kh«ng mµ kh«ng chú ý đến huyết tơng ngêi cho. - Yªu cÇu HS lµm bµi tËp SGK. - Yªu cÇu HS th¶o luËn tr¶ lêi c©u hái : --M¸u cã c¶ kh¸ng nguyªn A vµ B cã thÓ. Hoạt động của hs. Néi dung. - HS ghi nhí th«ng tin. KÕt luËn: a- Vấn đề 1: Tìm hiểu các - Quan sát H 15 để trả nhóm máu ở ngời. lêi. - ë ngêi cã 4 nhãm m¸u A, - Rót ra kÕt luËn. B, AB, O. - Sơ đồ “Mối quan hệ cho vµ nhËn gi÷a c¸c nhãm m¸u”. - HS vËn dông kiÕn thøc võa nªu, quan s¸t H 15 và đánh dấu mũi tên vào sơ đồ truyền m¸u. - HS vËn dông kiÕn thức ở phần 1 để trả lời c©u hái :. + Kh«ng, v× sÏ bÞ kÕt.

(23) truyÒn cho ngêi cã nhãm m¸u O ? V× sao ? -M¸u kh«ng cã kh¸ng nguyªn A vµ B cã thÓ truyÒn cho ngêi cã nhóm máu O đợc kh«ng ? V× sao ? - M¸u cã nhiÔm t¸c nh©n g©y bÖnh (virut viªm gan B, virut HIV ...) cã thÓ ®em truyÒn cho ngêi kh¸c kh«ng ? V× sao ? Gv : gi¶i thÝch C¸c nhãm m¸u ë ngêi : - Hång cÇu cã 2 lo¹i kh¸ng nguyªn A vµ B. - HuyÕt t¬ng cã 2 lo¹i kh¸ng thÓ : anpha vµ bªta. - NÕu A gÆp anpha ; B gÆp bªta sÏ g©y kÕt dÝnh hång cÇu.. dÝnh hång cÇu. + Cã, v× kh«ng g©y kÕt dÝnh hång cÇu.. - HS tr¶ lêi.. b- Vấn đề 2: Tìm hiểu các nguyªn t¾c cÇn tu©n thñ khi truyÒn m¸u. : Khi truyÒn m¸u cÇn tu©n. theo nguyªn t¾c. + Lùa chän nhãm m¸u cho phï hîp. + KiÓm tra mÇm bÖnh tríc khi truyÒn m¸u.. - VËy nguyªn t¾c truyÒn m¸u lµ g× ? 4. Kiểm tra đánh giá Khoanh tròn vào chữ cái đầu câu trả lời đúng : Câu 1 : Tế bào máu nào tham gia vào quá trình đông máu : a. Hång cÇu b. B¹ch cÇu c. TiÓu cÇu Câu 2 : Máu không đông đợc là do : a. T¬ m¸u b. HuyÕt t¬ng c. B¹ch cÇu C©u 3 : Ngêi cã nhãm m¸u AB kh«ng truyÒn cho nhãm m¸u O, A, B v× : a. Nhãm m¸u AB hång cÇu cã c¶ A vµ B. b. Nhãm m¸u AB huyÕt t¬ng kh«ng cã anpha vµ bªta. c. Nhãm m¸u Ab Ýt ngêi cã. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3 SGK- Tr 50. - §äc môc “Em cã biÕt” trang 50. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH.

(24) TiÕt 16 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 16: tuÇn hoµn m¸u vµ lu th«ng b¹ch huyÕt Gi¸o ¸n chi tiÕt A. môc tiªu.. - HS nắm đợc các thành phần cấu tạo của hệ tuần hoàn máu và vai trò của chóng. - Nắm đợc các thành phần cấu tạo của hệ bạch huyết và vai trò của chúng. B. chuÈn bÞ.. 1.Gi¸o viªn: - Gi¸o ¸n. - Ph¬ng tiÖn hç trî: + H 16.1,2. + M¸y chiÕu, b¶ng phô - Mô hình động cấu tạo hệ tuần hoàn ở ngời, băng đĩa nếu có. 2.Häc sinh: Nh híng dÉn bµi tríc III. TiÕn tr×nh lªn líp. 1. Tæ chøc :1/ 2. KiÓm tra bµi cò : 6/ Câu 1 : Khoanh tròn vào chữ cái đầu câu trả lời đúng : 1. Tế bào nào tham gia vào quá trình đông máu : a.hång cÇu. b. B¹ch cÇu. c.TiÓu cÇu. 2. Ngêi cã nhãm m¸u AB kh«ng truyÒn cho ngêi cã nhãm m¸u 0, A, B v× : a.nhãm nhãm m¸u AB nhiÒu ngêi cã. b. Nhãm m¸u Ab huyÕt t¬ng kh«ng cã  vµ  c.Nhãm m¸u AB hång cÇu cã c¶ A, B. d. Nhãm m¸u AB dÔ bÞ m¾c bÖnh. 3. Bµi míi:32/ VB: TuÇn hoµn m¸u vµ lu th«ng b¹ch huyÕt cã vai trß g×? Hoạt động 1: Hệ tuần hoàn máu Môc tiªu: - HS chỉ ra đợc các phần của hệ tuần hoàn máu - T×m 4 ng¨n, hÖ m¹ch - Hoạt động của hệ tuần hoàn là con đờng đi của máu. Hoạt động của g v. - GVchiÕuH 16.1 SGK. Hoạt động của hs. Néi dung. KÕt luËn: 1. CÊu t¹o HÖ tuÇn hoµn: - HÖ tuÇn hoµn gåm : tim vµ hÖ m¹ch - Tim 4 ng¨n : 2 t©m thÊt, 2 - HS quan s¸t H 16.1 t©m nhÜ vµ liªn hÖ kiÕn thøc + nửa phải máu đỏ thẫm,.

(25) cò, tr¶ lêi c©u hái : - Rót ra kÕt luËn. - HS tr×nh bµy trªn tranh. -GV đặt câu hỏi : - HÖ tuÇn hoµn m¸u gåm nh÷ng c¬ quan nào ? Nêu đặc điểm cña mçi thµnh phÇn đó ? - Yªu cÇu HS quan s¸t H 16.1, lu ý đờng đi của mòi tªn vµ mµu m¸u trong động mạch, tĩnh mạch. Thảo luận để trả lêi 3 c©u hái :. - C¸ nh©n quan s¸t kÜ tranh. - Trao đổi nhóm thống nhÊt c©u tr¶ lêi.. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c bæ sung. - Rót ra kÕt luËn.. - Ph©n biÖt vai trß cña tim vµ hÖ m¹ch trong sù tuÇn hoµn m¸u ?. nửa trái máu đỏ tơi. - HÖ m¹ch : + §éng m¹ch : xuÊt ph¸t tõ t©m thÊt dÉn m¸u c¬ quan + TÜnh m¹ch : dÉn m¸u tõ cơ quan đến tâm nhĩ. + Mao mạch : Nối động m¹ch vµ tÜnh m¹ch 2. Vai trß cña hÖ tuÇn hoµn: - Tim co bãp t¹o lùc ®Èy  ®Èy m¸u - HÖ m¹ch : dÉn m¸u tõ tim tíi c¸c tÕ bµo vµ tõ c¸c tÕ bµo vÒ tim. - Vßng tuÇn hoµn lín : M¸u tõ t©m thÊt tr¸i tíi c¬ quan (trao đổi chất với tế bào)  t©m nhÜ ph¶i. - Vßng tuÇn hoµn nhá : M¸u tõ t©m thÊt ph¶i  phæi (trao đổi khí)  tâm nhĩ trái. - m¸u lu th«ng trong toµn c¬ thÓ lµ nhê hÖ tuÇn hoµn. - Mô tả đờng đi của m¸u trong vßng tuÇn hoµn nhá vµ vßng tuÇn hoµn lín ? - NhËn xÐt vÒ vai trß cña hÖ tuÇn hoµn m¸u ? Hoạt động 2: Lu thông bạch huyết *Muïc tieâu : -Nắm được cấu tạo và vai trò của hệ bạch huyết. Hoạt động của g v. - GV treo tranh H 16.2 phãng to, yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin trªn tranh vµ tr¶ lêi c©u hái : - HÖ b¹ch huyÕt gåm nh÷ng thµnh phÇn cÊu t¹o nµo ? (ph©n hÖ) - Ph©n hÖ lín vµ ph©n hÖ. Hoạt động của hs. Néi dung. - HS nghiªn cøu H 16.1 l- KÕt luËn: u ý chó thÝch vµ tr¶ lêi ®- 1. CÊu t¹o - HÖ b¹chhuyÕt gåm : îc : + Mao m¹ch b¹ch + HÖ b¹ch huyÕt gåm huyÕt. ph©n hÖ lín vµ ph©n hÖ + M¹ch b¹ch huyÕt + H¹ch b¹ch huyÕt nhá. + Ph©n hÖ nhá : thu b¹ch + èng b¹ch huyÕt, t¹o.

(26) nhá thu b¹ch huyÕt ë vïng huyÕt ë nöa trªn bªn ph¶i thµnh 2 ph©n hÖ lín c¬ thÓ. vµ ph©n hÖ nhá. nµo cña c¬ thÓ ? - Ph©n hÖ lín vµ ph©n hÖ + Ph©n hÖ lín : thu b¹ch + Ph©n hÖ nhá : thu nhỏ đều gồm những thành huyết ở phần còn lại của bạch huyết ở nửa trên c¬ thÓ. bªn ph¶i c¬ thÓ.  phÇn nµo ? tÜnh m¹ch m¸u - Lu ý HS : + Ph©n hÖ lín : thu + H¹ch b¹ch huyÕt cßn lµ b¹ch huyÕt ë phÇn n¬i s¶n xuÊt b¹ch cÇu. cßn l¹i cña c¬ thÓ. + TÜnh m¹ch b¹ch huyÕt. - HS nghiên cứu tranh, - Mỗi phân hệ đều - Sự luân chuyển bạch quan sát sơ đồ SGK, trao huyết trong mỗi phân hệ đổi nhóm và trình bày gồm thành phần : 2. Vai trß cña hÖ đều qua thành phần nào ? trên tranh. b¹ch huyÕt : - Mô tả đờng đi của bạch huyÕt trong ph©n hÖ lín vµ - Vai trß : cïng víi hÖ tuÇn hoµn m¸u thùc ph©n hÖ nhá ? 1 HS đọc kÕt luËn SGK. hiÖn lu©n chuyÓn m«i - HÖ b¹ch huyÕt cã vai trß trêng trong c¬ thÓ vµ g× ? tham gia b¶o vÖ c¬ - GV gi¶ng thªm : b¹ch thÓ. huyÕt cã thµnh phÇn t¬ng tù huyÕt t¬ng kh«ng chøa hång cÇu. B¹ch cÇu chñ yÕu lµ d¹ng limpho. 4. Kiểm tra đánh giá :5/ Khoanh tròn vào chữ cái đầu câu trả lời đúng : C©u 1 : HÖ tuÇn hoµn gåm : a. §éng m¹ch, tÜnh m¹ch vµ tim. b. Tâm nhĩ, tâm thất, động mạch, tĩnh mạch. c. Tim vµ hÖ m¹ch. C©u 2 : M¸u lu chuyÓn trong c¬ thÓ lµ do : a. Tim co bãp ®Èy m¸u vµo hÖ m¹ch. b. HÖ m¹ch dÉn m¸u ®i kh¾p c¬ thÓ. c. C¬ thÓ lu«n cÇn chÊt dinh dìng. d. ChØ a vµ b. e. C¶ a, b, c. C©u 3 : §iÓm xuÊt ph¸t cña hÖ b¹ch huyÕt lµ : a. Mao m¹ch b¹ch huyÕt b. C¸c c¬ quan trong c¬ thÓ c. Mao m¹ch b¹ch huyÕt ë c¸c c¬ quan trong c¬ thÓ. 5. Híng dÉn vÒ nhµ :1/ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc môc “Em cã biÕt” trang. - KÎ b¶ng 17.1 vµo vë. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH.

(27) TiÕt 17 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 17: Tim vµ m¹ch m¸u A. môc tiªu.. - HS xác định trên tranh hay mô hình cấu tạo ngoài và trong của tim. - Phân biệt đợc các loại mạch mạch máu. - Trình bày đợc đặc điểm của các pha trong chu kì co giãn tim. - RÌn kÜ n¨ng t duy, dù ®o¸n, tæng hîp kiÕn thøc. B. chuÈn bÞ.. a- Cuûa Giaùo vieân : -Tranh veõ caùc hình 17-1 -> 17-3 sgk. -Mô hình Tim, hoặc mẫu ngâm tim động vật ( Lợn, bò.. ) - B¶ng phô: kÎ s½n b¶ng 17.1. b- Cuûa hoïc sinh : -SGK. III. TiÕn tr×nh lªn líp. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - HÖ tuÇn hoµn m¸u gåm nh÷ng thµnh phÇn cÊu t¹o nµo? Vai trß cña tim trong hÖ tuÇn hoµn m¸u. - HÖ tuÇn hoµn b¹ch huyÕt gåm nh÷ng thµnh phÇn cÊu t¹o nµo? Vai trß? 3. Bµi míi VB: ? Tim có cấu tạo nh thế nào để thực hiện tốt vai trò ‘bơm” tạo lực đẩy m¸u ®i trong hÖ tuÇn hoµn cña m×nh. Hoạt động 1: Cấu tạo tim *Muïc tieâu : -Nắm được cấu tạo ngoài và trong của tim. -Nắm được hoạt động của tim. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu H 17.1 SGK kÕt hîp - HS nghiªn cøu tranh, với kiến thức đã học lớp 7 quan sát mô hình cùng với kiến thúc cũ đã học vµ tr¶ lêi c©u hái : lớp 7 để tìm hiểu cấu tạo ngoµi cña tim.. Néi dung. KÕt luËn: 1. CÊu t¹o ngoµi - VÞ trÝ tim n»m trong lång ngùc, lÖch tr¸i -dạng hình chóp đỉnh quay xuèng - Mµng tim : bao bäc - 1 HS lªn tr×nh bµy trªn bªn ngoµi tim (m« liªn tranh vµ m« h×nh. kÕt), mÆt trong tiÕt dÞch gióp tim co bãp dÔ dµng. 2. CÊu t¹o trong - Tim cã 4 ng¨n - Thµnh c¬ t©m thÊt dµy - Xác định vị trí hình - Quan sát H 16.1 + 17.1 ; hơn cơ tâm nhĩ. Aortic artery. Superior vena cava. Pulmonary artery. Pulmonary veins. Pulmonary veins. Left atrium. Left coronary artery. Right atrium. Anterior interventricular artery Great cardiac vein. Right coronary artery. Fat. Right ventricle. Inferior vena cava. Anterior cardiac veins. HEART. Descending aorta.

(28) d¹ng cÊu t¹o ngoµi cña tim ? - GV bæ sung cÊu t¹o mµng tim. - Cho HS quan s¸t H 16.1 hoÆc m« h×nh cÊu t¹o trong của tim để + Xác định các ngăn tim - Dùa vµo kiÕn thøc cò vµ quan s¸t H 16.1 + H 17.1 ®iÒn vµo b¶ng 17.1 ? - GV cho HS quan s¸t m« h×nh cÊu t¹o trong cña tim để kiểm chứng. -Híng dÉn HS c¨n cø vào chiều dài quãng đờng mµ m¸u b¬m qua, -dù ®o¸n ng¨n tim nµo cã thµnh c¬ tim dµy nhÊt vµ ng¨n nµo cã thµnh c¬ máng nhÊt ?. - GV cho HS quan s¸t m« h×nh cÊu t¹o trong cña tim để kiểm chứng xem dự đoán của mình đúng hay sai. - HS quan s¸t c¸c van tim. - GV treo b¶ng 17.1 kÎ sẵn để HS lên bảng hoàn thµnh.. trao đổi nhóm để hoàn (Cơ tâm thất trái dày thµnh b¶ng. §¹i diÖn h¬n c¬ t©m thÊt ph¶i). nhãm tr×nh bµy. - Gi÷a t©m nhÜ víi t©m thÊt vµ gi÷a t©m thÊt với động mạch có van  gióp m¸u lu th«ng theo mét chiÒu.. - C¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt. - HS dù ®o¸n, thèng nhÊt đáp án. - HS tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c bæ sung.. - Rót ra kÕt luËn.. Đáp án bảng 17.1 ; Nơi máu đợc bơm tới từ các ngăn tim C¸c ng¨n tim co Nơi máu đợc bơm tới T©m nhÜ tr¸i co T©m thÊt tr¸i T©m nhÜ ph¶i co T©m thÊt ph¶i T©m thÊt tr¸i co Vßng tuÇn hoµn nhá T©m thÊt ph¶i co Vßng tu©n hoµn lín Hoạt động 2: Cấu tạo mạch máu *Muïc tieâu : -Nắm được cấu tạo các mạch máu và giải thích được sự khác nhau đó. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. - Yªu cÇu HS quan s¸t H - Mçi HS thu nhËn th«ng tin qua H 17.2 SGK để 17.2 vµ cho biÕt : - Cã nh÷ng lo¹i m¹ch m¸u tr¶ lêi c©u hái : - §¹i diÖn nhãm b¸o c¸o. Néi dung. KÕt luËn: - Cã 3 lo¹i m¹ch m¸u là : động mạch, tĩnh m¹ch vµ mao m¹ch..

(29) kÕt qu¶, ®iÒn vµo b¶ng. - Sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c nµo ? - So s¸nh vµ chØ ra sù kh¸c lo¹i m¹ch :(néi dung C¸c nhãm kh¸c nhËn biÖt gi÷a c¸c lo¹i m¹ch trong phiÕu häc tËp) xÐt, bæ sung. m¸u. Gi¶i thÝch sù kh¸c nhau đó ? - Hoµn thµnh phiÕu häc tËp. - GV cho HS đối chiếu kết quả với H 17.2 để hoàn thành kết quả đúng vào b¶ng. PhiÕu häc tËp C¸c lo¹i m¹ch Sù kh¸c biÖt vÒ cÊu t¹o Gi¶i thÝch - Thµnh cã 3 líp víi líp m« - ThÝch hîp víi chøc n¨ng dÉn liªn kÕt vµ líp c¬ tr¬n dµy m¸u tõ tim tíi c¸c c¬ quan víi §éng m¹ch h¬n cña tÜnh m¹ch. vËn tèc cao, ¸p lùc lín. - Lßng hÑp h¬n tÜnh m¹ch. - Thµnh cã 3 líp nhng líp m« - ThÝch hîp víi chøc n¨ng dÉn liªn kÕt vµ líp c¬ tr¬n máng m¸u tõ kh¾p c¸c tÕ bµo c¬ thÓ hơn của động mạch. vÒ tim víi vËn tèc vµ ¸p lùc - Lòng rộng hơn của động nhỏ. TÜnh m¹ch m¹ch. - Cã van 1 chiÒu ë nh÷ng n¬i m¸u ch¶y ngîc chiÒu träng lùc. - Nhá vµ ph©n nh¸nh nhiÒu. - ThÝch hîp víi chøc n¨ng to¶ - Thµnh máng, chØ gåm mét réng tíi tõng tÕ bµo cña c¸c Mao m¹ch líp biÓu b×. m«, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù trao - Lßng hÑp. đổi chất với các tế bào. Hoạt động 3: Chu kì co dãn của tim *Muïc tieâu : -Nắm được chu kỳ hoạt động của tim. -Tập bắt mạch, đếm nhịp tim Hoạt động của g v. - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 17.3 SGK vµ tr¶ lêi c©u hái : - Mçi chu k× co d·n cña tim kÐo dµi bao nhiªu gi©y ? Gåm mÊy pha ? - Thêi gian lµm viÖc lµ bao nhiªu gi©y ? NghØ bao nhiªu gi©y ? - Tim nghØ ng¬i hoµn toµn bao nhiªu gi©y ? - Thö tÝnh xem mçi phót diÔn ra bao nhiªu chu k×. Hoạt động của hs. Néi dung. - C¸ nh©n HS nghiªn cøu H KÕt luËn: 17.3, trao đổi nhóm thống - Chu kì co dãn tim gåm 3 pha, kÐo dµi nhÊt c©u tr¶ lêi. 0,8 s + Pha co t©m nhÜ : - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, (0,1s.)m¸utõ nhËn xÐt, bæ sung. TNTT + Pha co t©m thÊt : (0,3s) m¸u tõ TT vµo động mạch chủ. + Pha d·n chung : 0,4s. - 1 phót diÔn ra 75 chu k× co d·n tim (nhÞp tim)..

(30) - HS đọc kết luận SGK.. co d·n tim ?. 4. Kiểm tra đánh giá GV dïng H 17.4 yªu cÇu HS ®iÒn chó thÝch. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1 SGK. - Lµm bµi tËp 2, 3, 4 vµo vë bµi tËp. - ¤n tËp 3 ch¬ng chuÈn bÞ kiÓm tra 1 tiÕt *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TiÕt 18 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 18: VËn chuyÓn m¸u qua hÖ m¹ch VÖ sinh hÖ tuÇn hoµn A. môc tiªu.. - HS trình bày đợc cơ chế vận chuyển máu qua hệ mạch. - Chỉ ra đợc các tác nhân gây hại cũng nh các biện pháp phòng tránh và rèn luyÖn hÖ tim m¹ch. - Cã ý thøc phßng tr¸nh c¸c t¸c nh©n g©y h¹i vµ ý thøc rÌn luyÖn hÖ tim m¹ch. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to c¸c h×nh 18.1; 18.2. - Băng hình về các hoạt động trên (nếu có). III. TiÕn tr×nh lªn líp. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra 3. Bµi míi VB: Các thành phần cấu tạo của tim đã phối hợp hoạt động với nhau nh thế nào để giúp máu tuần hoàn liên tục trong hệ tim mạch. Hoạt động 1: Sự vận chuyển máu qua hệ mạch *Muïc tieâu : -Nắm được sự vận chuyển máu trong hệ mạch..

(31) -Nắm được vai trò của các van và cơ bắp quanh thành mạch trong sự vaän chuyeån maùu. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin , quan s¸t H 18.1 ; 18.2 SGK, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái :. - C¸ nh©n tù nghiªn cøu th«ng tin, quan s¸t tranh, th¶o luËn nhãm, thèng nhÊt c©u tr¶ lêi.. Néi dung. KÕt luËn: - Lùc chñ yÕu gióp m¸u vËn chuyÓn liªn tôc vµ theo mét chiÒu nhê c¸c yÕu tè sau : - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, + Sù phèi hîp ho¹t c¸c nhãm kh¸c bæ sung. động các thành phần cÊu t¹o (c¸c ng¨n tim vµ van lµm cho m¸u b¬m theo 1 chiÒu tõ t©m nhÜ tíi t©m thÊt, tõ tâm thất tới động m¹ch). + Lùc ®Èy cña t©m thÊt t¹o ra 1 ¸p lùc trong m¹ch gäi lµ huyÕt ¸p. Sù chªnh lÖch huyÕt ¸p còng gióp m¸u vËn chuyÓn trong m¹ch. + Sự co dãn của động m¹ch. + Sù vËn chuyÓn m¸u qua tim vÒ tim nhê hç trî cña c¸c c¬ b¾p co bãp quanh thµnh tÜnh m¹ch, søchót cña lång ngùc khi hÝt vµo, søc hót cña t©m nhÜ khi d·n ra. + Víi c¸c tÜnh m¹ch mµ m¸u ch¶y ngîc chiÒu träng lùc cßn cã sù hç trî cña van tÜnh m¹ch gióp m¸u kh«ng bÞ ch¶y ngîc. - M¸u ch¶y trong m¹ch víi vËn tèc kh¸c nhau.. - Lùc chñ yÕu gióp m¸u tuÇn hoµn liªn tôc vµ theo 1 chiều trong hệ mạch đợc tạo ra từ đâu ? Cụ thể nh thÕ nµo ? - HuyÕt ¸p trong tÜnh m¹ch rÊt nhá mµ m¸u vÉn vËn chuyÓn vÒ tim lµ nhờ tác động chủ yếu nµo ? - GV cho HS quan s¸t H 18.1 thÊy huyÕt ¸p cã trÞ số giảm dần từ động m¹ch, tíi mao m¹ch sau đó tới tĩnh mạch . - Cho HS quan s¸t H 18.2 thÊy vai trß cña c¬ b¾p vµ van tÜnh m¹ch trong sù vËn chuyÓn m¸u ë tÜnh m¹ch. - GV giíi thiÖu thªm vÒ vËn tèc m¸u trong m¹ch. Hoạt động 2: Vệ sinh tim mạch *Muïc tieâu -Nắm được các tác nhân gây hại đến hệ tim mạch và đề ra các biện pháp phoøng traùnh. Hoạt động của g v. Hoạt động của hs. Néi dung. - GV yªu cÇu HS nghiªn - C¸ nh©n nghiªn cøu KÕt luËn:.

(32) cøu th«ng tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái : - H·y chØ ra c¸c t¸c nh©n g©y h¹i cho hÖ tim, m¹ch ? - Nªu c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ tr¸nh c¸c t¸c nh©n cã h¹i cho hÖ tim m¹ch ? - Yªu cÇu HS nghiªn cøu b¶ng 18 gi¶i thÝch c©u hái : - C©u 2 (60) - Nªu c¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn tim m¹ch ? - GV liªn hÖ b¶n th©n HS đề ra kế hoạch luyện tập TDTT.. th«ng tin SGK, th¶o luËn nhóm và nêu đợc : + C¸c t¸c nh©n : khuyÕt tËt vÒ tim m¹ch, sèt cao, mÊt nhiÒu níc, sö dông chÊt kÝch thÝch, nhiÔm virut, vi khuÈn, thøc ¨n.... + BiÖn ph¸p. - Nªu kÕt luËn. - HS nghiªn cøu b¶ng, trao đổi nhóm nêu đợc : + Vận động viên luyện tËp TDTT cã c¬ tim ph¸t triÓn, søc co c¬ lín, ®Èy nhiÒu m¸u (hiÖu xuÊt lµm viÖc cña tim cao h¬n). - Nªu kÕt luËn.. 1. BiÖn ph¸p phßng tr¸nh c¸c t¸c nh©n cã h¹i cho tim m¹ch KÕt luËn: Cã nhiÒu t¸c nh©n bªn ngoµi vµ bªn trong cã h¹i cho tim m¹ch -KhuyÕt tËt tim, phæi s¬ -Sèc m¹nh, mÊt nhiÒu m¸u, sèt cao -ChÊt kÝch thÝch m¹nh ¨n nhiÒu mì §V -Do luyÖn t¹p thÓ thao qu¸ søc 2. C¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn hÖ tim m¹ch -Tr¸nh t¸c nh©n g©y h¹i -T¹o cuéc sèng tinh thÇn tho¶i m¸i vui vÏ -Lùa chon cho m×nh 1 h×nh thøc rÌn luyÖn phï hîp cÇn rÌn luyÖn c¬ thÓ thêng xuyªn. 4. Kiểm tra đánh giá - HS tr¶ lêi c©u 1, 4 SGK. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 3, 4 SGK. - Làm bài tập 2 : Chỉ số nhịp tim/ phút của các vận động viên thể thao luyÖn tËp l©u n¨m. NhÞp tim Tr¹ng th¸i ý nghÜa (Sè lÇn/ phót) - Tim đợc nghỉ ngơi nhiều hơn. Lóc nghØ ng¬i 40-60 - Kh¶ n¨ng t¨ng n¨ng suÊt cña tim cao h¬n. - Khả năng hoạt động của cơ thể tăng Lúc hoạt động gắng sức 180-240 lªn. Giải thích : ở các vận động viên lâu năm thờng có chỉ số nhịp tim/ phút nhỏ hơn ngời bình thờng. Tim của họ đập chậm hơn, ít hơn mà vẫn cung cấp đủ O2 cho cơ thể vì mỗi lần đập tim bơm để đợc nhiều máu hơn, nói cách khác là hiÖu suÊt lµm viÖc cña tim cao h¬n. - §äc môc : Em cã biÕt - ChuÈn bÞ thùc hµnh theo nhãm theo bµi 19 (SGK). *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH.

(33) TiÕt 19 So¹n ngµy : D¹y ngµy :. KiÓm tra mét tiÕt I. môc tiªu.. - Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS từ chơng I đến chơng III nhằm phát hiện ra những mặt đạt và cha đạt của HS, tìm hiểu nguyên nhân để đề ra phơng ¸n gi¶i quyÕt gióp HS häc tèt. - Ph¸t huy tÝnh tù gi¸c, tÝch cùc cña HS. II. kiÓm diÖn : §Ò A. PhÇn tr¾c nghiÖm Hãy chọn ý đúng nhất trong các ý của mỗi câu sau: Câu 1: Nơron thần kinh nào dẫn truyền về tuỷ sống các xung động khi da bị báng A. N¬ron híng t©m B. N¬ron li t©m C. N¬ron trung gian D. C¶ 3 n¬ron trªn. C©u 2: Trong thµnh phÇn x¬ng ë ngêi cßn trÎ th× chÊt h÷u c¬ (cèt giao/v« c¬) chiÕm tØ lÖ nµo : 1/3 ; 2/3 ; 2/4 ; 1/4 C©u 3:. Khi c¬ lµm viÖc nhiÒu, nguyªn nh©n g©y mái c¬ chñ yÕu lµ : a. C¸c tÕ bµo c¬ sÏ hÊp thô nhiÒu gluc«z¬. b. C¸c tÕ bµo c¬ sÏ hÊp thô nhiÒu O2. c. C¸c tÕ bµo c¬ th¶i ra nhiÒu CO2. d. Thiếu O2 , dinh dỡng cùng với sự tích tụ axit lăctic gây đầu độc cơ. Câu 4: Gặp người bị nạn gãy xương cần phải làm gì? a. Đặt nạn nhân nằm yên. b. Tiến hành sơ cứu. c. Nắn lại ngay chỗ xương gãy. d. Cả a và b. Câu5: Hoạt động của van trong pha thất co là: a. Van nhĩ thất mở, van động mạch đóng. b. Cả 2 van cùng mở. c. Van nhĩ thất đóng, van động mạch mở. d. Cả 2 van cùng đóng. Câu 6: Máu thực hiện trao đổi khí là máu ở trong: a. Động mạch. b. Tĩnh mạch. c. Mao mạch. d. Động mạch và tĩnh mạch C©u 7: Mét ngêi chØ cã thÓ nhËn m¸u ngêi kh¸c cïng nhãm mµ kh«ng thÓ nhËn m¸u kh¸c nhãm lµ ngêi cã nhãm m¸u : A B O AB Câu 8: Một ngời chỉ có thể nhận đợc các nhóm máu khác truyền cho mà không g©y chÕt ngêi lµ: A B O AB Câu 9: Nhóm máu có thể truyền đợc cho tất cả các nhóm máu mà không gây chÕt ngêi lµ: A B O AB Cõu 10: Hãy tìm các từ hay cụm từ sau để điền vào chổ trônghs trong câu cho thÝch hîp a)TiÎu cÇu b)B¶o vÖ c¬ thÓ c)Bói t¬ m¸u d)MÊt m¸u e)TÕ bµo m¸u Máu đông là một cơ chế............để chống.....sự đông máu liên quan đến hoạt động của............là chủ yếu để hình thành.........ôm giữ các......thành mộtkhối máu đông bịt kín vết thơng II. Phần tự luận: (7 điểm).

(34) Câu 1 (2 điểm): Sự thực bào là gì? Do những loại bạch cầu nào thực hiện? Nêu sự khác nhau về hoạt động bảo vệ cơ thể của tế bào limpho B và tế bào limpho T? Câu 2 (3 điểm): Vòng tuần hoàn nhỏ: hãy mô tả tóm tắt đường đi của máu và nêu vai trò? Cõu 3 (2 điểm): Giải thích vì sao tim hoạt động cả đời không mệt mỏi ? III. §¸p ¸n A - PhÇn tr¾c nghiÖm : (3,0 ®iÓm) Mỗi câu trả lời đúng cho (0,3 điểm) đáp án đúng là : Câu 1- A Câu 2: là 2/3 Câu 3 - d Câu 4- d Câu 5 - c Câu 6 - c C©u 7 - O Câu 8 - AB Câu 9 - O Câu 10 : 1)B¶o vÖ c¬ thÓ 2)MÊt m¸u 3)TiÓu cÇu 4)Bói t¬ m¸u 5) tÕ bµo m¸u II.Tù luËn (7,0 ®iÓm) C©u 1(2,0 ®iÓm) * Sù thùc bµo lµ hiÖn tëng c¸c b¹ch cÇu h×nh thµnh ch©n gi¶ b¾t vµ nuèt Vi khuÈn vµo trong tÕ bµo råi tiªu ho¸ chóng. (0,5) * Do c¸c lo¹i b¹ch cÇu sau thùc hiÖn (0,50) - B¹ch cÇu trung tÝnh. - §¹i thùc bµo( B¹ch cÇu m« n«). * Sự khác nhau về hoạt động bảo vệ cơ thể của tế bào Limphô B và tế bào Limph« T.(1,0) + Tế bào B đã chống lại các kháng nguyên bẳng cách tiết ra các kháng thể, rồi c¸c kh¸ng thÓ g©y kÕt dÝnh l¹i c¸c kh¸ng nguyªn. + Tế bào T đã phá huỷ các tế bào cơ thể nhiễm Vi khuẩn, Vi rút bằng cách nhận diên và tiếp xúc chúng, tiết ra các Prôtêin đặc hiệu làm tan màng tế bào nhiÔm vµ tÕ bµo nhiÔm bÞ ph¸ huû. C©u 2(3,0®iÓm) * Tóm tắt đờng đi của máu (2,0điểm) Máu trong vòng tuần hoàn nhỏ dợc bắt đầu từ tâm thất phải qua động mạch phæi råi vµo mao m¹ch phæi qua tÜnh m¹ch phæi trë vÒ t©m nhÜ tr¸i. * Vai trß (1,0®iÓm) : Lu chuyÓn m¸u trong toµn c¬ thÓ. Câu 3 (2,0 ®iÓm) Tim hoạt động cả đời không mệt mỏi vì : - Mỗi chu kì co dãn tim chiếm 0,8s trong đó tâm nhĩ co 0,1s ghỉ 0,7s. (0,5 đ) - T©m thÊt co 0,3s nghØ 0,5s (0,5 ®) - Tổng thời gian làm việc của tim là: 0,8s ,thời gian nghỉ là : 0,4s đủ cho tim phôc håi hoµn toµn. (1,0 ®) *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TiÕt 20 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:.

(35) Bµi 19: Thùc hµnh S¬ cøu cÇm m¸u A. môc tiªu.. - HS phân biệt vết thơng làm tổn thơng tĩnh mạch, động mạch hay mao mạch. - Rèn kĩ năng băng bó vết thơng. Biết cách làm garô và nắm đợc những qui định khi đặt garô. B. chuÈn bÞ.. - GV: ChuÈn bÞ 1 cuén b¨ng, 2 miÕng g¹c, 1 cuén b«ng, d©y cao su hoÆc d©y v¶i, 1 miÕng v¶i mÒm (10x30cm). - HS : ChuÈn bÞ theo nhãm (1 bµn) nh cña GV. III. TiÕn tr×nh lªn líp. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra sù chuÈn bÞ cña HS - GV kiÓm tra sù chuÈn bÞ cña HS vµ kiÓm tra bµi cò (c©u 1, 4 SGK). 3. Bµi míi VB: C¬ thÓ ngêi trung b×nh cã mÊy lÝt m¸u? - Máu có vai trò gì với hoạt động sống của cơ thể? - GV: NÕu m¸t 1/2 lîng m¸u c¬ thÓ th× c¬ thÓ sÏ chÕt v× vËy khi bÞ th¬ng chảy máu cần đợc sử lí kịp thời và đúng cách. Hoạt động 1: Tìm hiểu về các dạng chảy máu Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh - GV yêu cầu HS trao đổi nhóm, thảo - HS tự xử lí, liên hệ thực tế, trao đổi nhãm vµ hoµn thµnh b¶ng. luận để hoàn thành bảng : TiÓu kÕt : C¸c d¹ng ch¶y m¸u BiÓu hiÖn 1. Ch¶y m¸u mao m¹ch - M¸u ch¶y Ýt, chËm. 2. Ch¶y m¸u tÜnh m¹ch - M¸u ch¶y nhiÒu h¬n, nhanh h¬n. 3. Chảy máu động mạch - M¸u ch¶y nhiÒu, m¹nh, thµnh tia. Hoạt động 2: Tập băng bó vết thơng Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh - Khi bÞ ch¶y m¸u ë lßng bµn tay th× - C¸c nhãm nghiªn cøu th«ng tin SGK. b¨ng bã nh thÕ nµo ? - GV lu ý HS 1 sè ®iÓm, yªu cÇu c¸c - 1 HS tr×nh bµy c¸ch b¨ng bã vÕt thnhãm tiÕn hµnh. ¬ng ë lßng bµn tay nh th«ng tin SGK : 4 bíc. - GV kiÓm tra mÉu b¨ng cña c¸c tæ : - Mçi nhãm tiÕn hµnh thùc hµnh díi yêu cầu mẫu băng phải đủ các bớc, sự điều khiển của tổ trởng. gọn, đẹp, không quá chặt, không quá - Mỗi tổ chọn ngời mẫu băng tốt nhất. §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy thao t¸c vµ láng. mÉu. - Khi bị chảy máu ở động mạch, cần - Các nhóm nghiên cứu cách băng bó SGK + H 19.1. tiÕn hµnh nh thÕ nµo ? - Lu ý HS vÒ vÞ trÝ d©y gar« c¸ch vÕt - 1 HS tr×nh bµy c¸c bíc tiÕn hµnh, th¬ng kh«ng qu¸ gÇn (> 5cm), kh«ng - C¸c nhãm tiÕn hµnh díi dù ®iÒu khiÓn cña tæ trëng. qu¸ xa. - Mçi tæ chän mét mÉu b¨ng tèt nhÊt. - Yªu cÇu c¸c nhãm tiÕn hµnh. §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy thao t¸c vµ - GV kiểm tra, đánh giá mẫu. + Mẫu băng phải đủ các bớc, gọn, mẫu..

(36) đẹp không quá chăt hay quá lỏng. + VÞ trÝ d©y gar«. KÕt luËn: 1. B¨ng bã vÕt th¬ng ë lßng bµn tay (ch¶y m¸u tÜnh m¹ch vµ mao m¹ch). - C¸c bíc tiÕn hµnh SGK. + Lu ý : Sau khi b¨ng nÕu vÕt th¬ng vÉn ch¶y m¸u, ph¶i ®a ngay bÖnh nh©n tíi bÖnh viÖn. 2. Băng bó vết thởng cổ tay (chảy máu động mạch) - C¸c bíc tiÕn hµnh SGK. + Lu ý : + Vết thơng chảy máu ở động mạch (tay chân) mới đợc buộc garô. + Cø 15 phót níi d©y gar« 1 lÇn vµ buéc l¹i. + Vết thơng ở vị trí khác chỉ ấn tay vào động mạch gần vết thơng nhng về phÝa trªn. Hoạt động 3: Thu hoạch - GV yªu cÇu mçi HS vÒ nhµ tù viÕt b¸o c¸o thùc hµnh theo SGK. - GV căn cứ vào đáp án + sự chuẩn bị + thái độ học tập của HS để đánh giá, cho ®iÓm. 4. Kiểm tra đánh giá - GV nhËn xÐt chung vÒ : phÇn chuÈn bÞ cña HS, ý thøc häc tËp, kÕt qu¶ 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Hoµn thµnh b¸o c¸o thu ho¹ch. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH.

(37) TuÇn 11 TiÕt 21 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng IV H« hÊp Bµi 20: h« hÊp vµ c¸c c¬ quan h« hÊp A. môc tiªu.. - HS nắm đợc khái niệm hô hấp và vai trò của hô hấp với cơ thể sống. - HS xác định đợc trên hình các cơ quan trong hệ hô hấp ngời, nêu đợc các chức n¨ng cña chóng. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t tranh, t duy logic ë HS. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to h×nh 20.1; 20.2; 20.3 SGK vµ m« h×nh th¸o l¾p c¸c c¬ quan cña c¬ thÓ ngêi. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Thu bµi thu ho¹ch giê tríc. 3. Bµi míi VB: - Hång cÇu cã chøc n¨ng g×? - Máu lấy O2 và thải đợc CO2 là nhờ đâu? (Nhờ hệ hô hấp) - Hô hấp là gì? Hô hấp có vai trò nh thế nào đỗi với cơ thể sống? Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm hô hấp và vai trò của nó đối với cơ thể sống Mục tiêu: HS nắm đợc khái niệm hô hấp, các giai đoạn chủ yếu của quá trình hô hấp, thấy đợc vai trò của hô hấp với cơ thể sống. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK, liên hệ kiến thức đã học ở lớp 3 vµ 7 , quan s¸t H 20, th¶o luËn nhãm tr¶ lêi c¸c c©u hái: - H« hÊp lµ g×? - H« hÊp cã liªn quan nh thÕ nµo víi các hoạt động sống của tế bào và cơ thÓ? - H« hÊp gåm nh÷ng giai ®o¹n chñ yÕu nµo? - Sù thë cã ý nghÜa g× víi h« hÊp? - GV yêu cầu đại diện nhóm trình bày, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. Hoạt động của HS - C¸ nh©n nghiªn cøu th«ng tin , kÕt hîp kiÕn thøc cò vµ quan s¸t tranh, th¶o luËn thèng nhÊt c©u tr¶ lêi. - Nªu kÕt luËn. - Dựa vào sơ đồ SGK và nêu kết luận.. - Quan sát H 20.1 để trả lời, rút ra kết luËn.. KÕt luËn: - H« hÊp lµ qu¸ tr×nh cung cÊp oxi cho tÕ bµo c¬ thÓ vµ th¶i khÝ cacbonic ra ngoµi c¬ thÓ. - H« hÊp cung cÊp oxi cho tÕ bµo, tham gia vµo ph¶n øng oxi ho¸ c¸c hîp chÊt hữu cơ tạo năng lợng (ATP) cho mọi hoạt động sống của tế bào và cơ thể, đồng thêi lo¹i th¶i cacbonic ra ngoµi c¬ thÓ. - Hô hấp gồm 3 giai đoạn: Sự thở, trao đổi khí ở phổi, trao đổi khí ở tế bào..

(38) - Sự thở giúp khí lu thông ở phổi, tạo điều kiện cho trao đổi khí diễn ra liên tục ở tÕ bµo. Hoạt động 2: Các cơ quan trong hệ hô hấp của ngời vµ chøc n¨ng cña chóng Mục tiêu: HS nắm đợc cấu tạo của cơ quan hô hấp, thấy đợc sự phù hợp giữa cÊu t¹o víi chøc n¨ng. Hoạt động của GV - Yêu cầu HS nghiên cứu sơ đồ H 20.2 SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - HÖ h« hÊp gåm nh÷ng c¬ quan nµo? Xác định các cơ quan đó trên tranh vẽ (hoÆc m« h×nh) - Yêu cầu HS đọc bảng 20 SGK “đặc ®iÓm cÊu t¹o c¸c c¬ quan h« hÊp ë ngêi”, th¶o luËn nhãm tr¶ lêi c¸c c©u hái: - Những đặc điểm nào của các cơ quan trong đờng dẫn khí có tác dụng lµm Èm, lµm Êm kh«ng khÝ khi ®i vµo phæi?. Hoạt động của HS - HS nghiªn cøu tranh, m« h×nh vµ x¸c định các cơ quan. - 1 HS lªn b¶ng chØ c¸c c¬ quan cña hÖ h« hÊp (hoÆc g¾n chó thÝch vµo tranh c©m). - Các HS khác nhận xét, bổ sung, đánh gi¸ vµ rót ra kÕt luËn. - HS th¶o luËn, thèng nhÊt c©u tr¶ lêi, nêu đợc: + Lµm Èm kh«ng khÝ lµ do líp niªm mạc tiết chất nhầy lót trong đờng dẫn khÝ. + Lµm Êm kh«ng khÝ do líp mao m¹ch dày đặc, căng máu và nóng ấm ở dới líp niªm m¹c mòi, phÕ qu¶n. + Tham gia b¶o vÖ phæi: l«ng mòi (gi÷ - §Æc ®iÓm nµo tham gia b¶o vÖ phæi, h¹t bôi lín); chÊt nhµy do niªm m¹c tr¸nh t¸c nh©n cã h¹i. tiÕt ra gi÷ l¹i h¹t bôi nhá; líp l«ng rung (quÐt bôi ra khái khÝ qu¶n); n¾p thanh quản (sụn thanh thiệt) đậy kín đờng hô hÊp cho thøc ¨n khái lät vµo khi nuèt; tÕ bµo limpho ë c¸c h¹ch ami®an VA tiÕt kh¸ng thÓ v« hiÖu ho¸ t¸c nh©n g©y nhiÔm. - §Æc ®iÓm cÊu t¹o nµo cña phæi lµm - Bao bäc phæi cã 2 líp mµng lµ l¸ tăng diện tích bề mặt trao đổi khí? thµnh dÝnh chÆt vµo thµnh ngùc vµ l¸ t¹ng dÝnh chÆt vµo phæi, gi÷a chóng cã líp dÞch rÊt máng lµm cho ¸p suÊt bªn trong đó ......... - Cã 700-800 triÖu tÕ bµo nang cÊu t¹o nên phổi làm diện tích bề mặt trao đổi - Nhận xét về chức năng của đờng dẫn khí lên 70-80 m2. khÝ vµ 2 l¸ phæi? - HS nªu kÕt luËn. - §êng dÉn khÝ cã chøc n¨ng vËy t¹i sao mùa đông đôi khi ta vẫn bị nhiễm - HS liên hệ thực tế về vệ sinh hệ hô l¹nh? hÊp. - Cần có biện pháp gì bảo vệ đờng hô hÊp? KÕt luËn: - Hệ hô hấp gồm 2 bộ phận: đờng dẫn khí (khoang mũi, họng....) và 2 lá phổi..

(39) - §êng dÉn khÝ cã chøc n¨ng dÉn khÝ ra vµo phæi, ng¨n bôi, lµm Èm kh«ng khÝ vµo phæi vµ b¶o vÖ phæi khái t¸c nh©n cã h¹i. - Phổi: thực hiện chức năng trao đổi khí giữa môi trờng ngoài và máu trong mao m¹ch phæi.. 4. Kiểm tra, đánh giá HS tr¶ lêi c©u hái: - Thế nào là hô hấp? Vai trò của hô hấp đối với các hoạt động của cơ thể? - Qu¸ tr×nh h« hÊp gåm nh÷ng giai ®o¹n nµo lµ chñ yÕu? ?-C¸c thµnh phÇn chñ yÕu cña hÖ h« hÊp vµ chøc n¨ng cña nã lµ g×?. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u SGK. - §äc môc: “Em cã biÕt” - Híng dÉn: C©u 2: HÖ h« hÊp cña ngêi vµ thá * Giống nhau: đều nằm trong khoang ngực và đợc ngăn cách với khoang bụng bởi cơ hoành, đều gồm đờng dẫn khí và 2 lá phổi ( đờng dẫn khí gồm....) mỗi lá phổi đều cấu tạo bởi phế nang, bao quanh là lới mao mạch dày đặc, bao phổi có 2 líp mµng ... * Khác nhau: đờng dẫn khí ở ngời có thanh quản phát triển hơn về chức năng ph¸t ©m. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH.

(40) TiÕt 22 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bài 21: hoạt động hô hấp A. môc tiªu.. - HS nắm đợc các đặc điểm chủ yếu trong cơ chế thông khí ở phổi. - HS nắm đợc cơ chế trao đổi khí ở phổi và ở tế bào. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t h×nh vµ tiÕp thu th«ng tin, ph¸t hiÖn kiÕn thøc. - Vận dụng kiến thức để giải thích thực tế. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to h×nh 21.1; 21.2 SGK . - H« hÊp kÕ (nÕu cã). - Băng video minh hoạ sự thông khí ở phổi, sự trao đổi khí ở tế bào (nếu có). - B¶ng 21 SGK. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Nªu c¸c giai ®o¹n chñ yÕu cña hÖ h« hÊp vµ chøc n¨ng cña nã? - C©u 2 (SGK).: So s¸nh hÖ h« hÊp cña ngêi vµ thá. 3. Bµi míi VB: Trong bài trớc chúng ta đã nắm đợc cấu tạo của hệ hô hấp. Trong bài này chúng ta sẽ phải tìm hiểu xem hoạt động hô hấp diễn ra nh thế nào? Cơ chế thông khí là gì? Sự trao đổi khí ở phổi và tế bào có gì giống và khác nhau? Hoạt động 1: Tìm hiểu sự thông khí ở phổi Mục tiêu: HS nắm đợc cơ chế thông khí ở phổi thực chất là hít vào và thở ra, thấy đợc sự phối hợp hoạt động của các cơ quan: cơ, xơng. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Thùc chÊt cña sù th«ng khÝ ë phæi lµ g×? - Yêu cầu HS quan sát kĩ H 21.1, đọc chú thích, trao đổi nhóm trả lời câu hái: - Các cơ xơng ở lồng ngực đã phối hợp hoạt động với nhau nh thế nào để làm t¨ng, gi¶m thÓ tÝch lång ngùc? - Vì sao các xơng sờn ở lồng ngực đợc n©ng lªn th× thÓ tÝch lång ngùc l¹i t¨ng vµ ngîc l¹i? - GV nhËn xÐt trªn tranh, gióp HS kÕt. Hoạt động của HS - HS tù nghiªn cøu th«ng tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái, rót ra kÕt luËn. - HS nghiªn cøu H 21.1, th¶o luËn nhóm, đại diện các nhóm phát biểu bổ sung.. + Khi thÓ tÝch lång ngùc kÐo lªn trªn đồng thời nhô ra phía trớc, tiết diện mặt cắt dọc ở vị trí mô hình khung xơng sờn đợc kéo lên là hình chữ nhật,.

(41) luËn.. - GV treo H 21.2 để giải thích cho HS 1 sè kh¸i niÖm: dung tÝch sèng, khÝ bæ sung, khÝ lu th«ng, khÝ cÆn, khÝ dù tr÷.. - Dung tÝch phæi khi hÝt vµo, thë ra b×nh thêng vµ g¾ng søc cã thÓ phô thuéc vµo c¸c yÕu tè nµo? - GV yªu cÇu HS gi¶i thÝch: - V× sao ta nªn tËp hÝt thë s©u?. cßn ë vÞ trÝ h¹ thÊp lµ h×nh b×nh hµnh. DiÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt lín h¬n b×nh hµnh nªn thÓ tÝch lång ngùc hÝt vµo lín h¬n thÓ tÝch thë ra. + Khi hÝt vµo b×nh thêng, cha thë ra ta cã thÓ hÝt thªm 1 lîng kho¶ng 1500 ml khÝ bæ sung. + Khi thë ra b×nh thêng, cha hÝt vµo ta cã thÓ thë ra g¾ng søc 1500 ml khÝ dù tr÷. + ThÓ tÝch khÝ tån t¹i trong phæi sau khi thë ra g¾ng søc cßn l¹i lµ khÝ cÆn. + ThÓ tÝch khÝ hÝt vµo thËt s©u vµ thë ra g¾ng søc gäi lµ dung tÝch sèng. - HS đọc mục “Em có biết”, thảo luận nhóm để trả lời câu hỏi: - Rót ra kÕt luËn.. KÕt luËn: - Sự thông khí ở phổi nhờ cử động hô hấp hít vào và thở ra nhịp nhàng. - Các cơ xơng ở lồng ngực đã phối hợp hoạt động với nhau để tăng thể tích lồng ngùc khi hÝt vµo vµ gi¶m thÓ tÝch lång ngùc khi thë ra. + Khi hít vào: cơ liên sờn co làm cho xơng ức và xơng sờn chuyển động lên trên vµ ra 2 bªn lµm thÓ tÝch lång ngùc réng ra 2 bªn. C¬ hoµnh co lµm cho lång ngùc në réng thªm vÒ phÝa díi. + Khi thë ra: c¬ liªn sên ngoµi vµ c¬ hoµnh d·n lµm lång ngùc thu nhá trë vÒ vÞ trÝ cò. - Ngoµi ra cßn cã sù tham gia cña 1 sè c¬ kh¸c trong trêng hîp thë g¾ng søc. - Dung tÝch phæi khi hÝt vµo vµ thë ra b×nh thêng còng nh g¾ng søc phô thuéc vµo tÇm vãc, giíi tÝnh, t×nh tr¹ng søc khoÎ, sù luyÖn tËp. Hoạt động 2: Trao đổi khí ở phổi và tế bào Mục tiêu: HS trình bày đợc cơ chế trao đổi khí ở phổi và ở tế bào, đó là sự khuÕch t¸n cña c¸c chÊt khÝ oxi vµ cacbonic. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu b¶ng 21, th¶o luËn tr¶ lêi c©u hái: - NhËn xÐt thµnh phÇn khÝ oxi vµ khÝ cacbonic hÝt vµo vµ thë ra? - Do đâu có sự chênh lệch nồng độ các chÊt khÝ?. Hoạt động của HS - HS tù nghiªn cøu th«ng tin SGK, quan s¸t b¶ng 21, th¶o luËn nhãm. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy. + TØ lÖ % oxi trong khÝ thë ra nhá do oxi đã khuếch tán từ phế nang vào mao m¹ch m¸u. + TØ lÖ % CO2 trong khÝ thë ra lín do - Quan sát H 21.4 mô tả sự khuếch tán khí CO2 đã khuếch tán từ máu vào mao O2 vµ CO2? m¹ch phÕ nang. - Rót ra kÕt luËn. - Thực chất sự trao đổi khí xảy ra ở + Thực chất tế bào là nơi sử dụng O 2 và ®©u? thải CO2 (trao đổi khí ở tế bào)..

(42) Sự tiêu tốn O2 ở tế bào đã thúc đẩy trao đổi khí ở phổi. Trao đổi khí ở phổi tạo điều kiện cho trao đổi khí ở tế bào. KÕt luËn: - Sự trao đổi khí ở phổi và tế bào đều theo cơ chế khuếch tán từ nơi có nồng độ cao tới nơi có nồng độ thấp. + Trao đổi khí ở phổi: Nồng độ O2 phế nang lớn hơn nồng độ O2 mao mạch máu nên O2 từ phế nang khuÕch t¸n vµo mao m¹ch m¸u. Nồng độ CO2 mao mạch máu lớn hơn nồng độ CO2 trong phế nang nên CO2 từ mao m¹ch m¸u khuÕch t¸n vµo phÕ nang. + Trao đổi khí ở tế bào: Nồng độ O2 trong máu lớn hơn nồng độ O2ủơ tế bào nên O2 từ máu khuếch tán vµo tÕ bµo. Nồng độ CO2 tế bào lớn hơn nồng độ CO 2 trong máu nên CO2 từ tế bào khuếch t¸n vµo m¸u.. 4. Kiểm tra, đánh giá HS tr¶ lêi c©u hái: -Nhờ hoạt động của cơ quan, bộ phận nào mà không khí trong phổi thờng xuyên đổi mới ? - Thc chất trao đổi khí ở phổi là gì? -Thực chất trao đổi khí ở tế bào là gì?. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u SGK. - Híng dÉn: C©u 2: So s¸nh h« hÊp ë ngêi vµ ë thá: *Gièng nhau: - đều gồm 3 giai đoạn. - trao đổi khí ở phổi và tế bào đều theo cơ chế khuếch tán khí. * Kh¸c nhau: - ở thở sự thông khí ở phổi chủ yếu do hoạt động của cơ hoành và lồng ngùc, do bÞ Ðp gi÷a 2 chi tríc nªn kh«ng d·n në vÒ hai bªn. - ë ngêi: sù th«ng khÝ ë phæi do nhiÒu c¬ phèi hîp h¬n vµ lång ngùc d·n në vÒ c¶ 2 bªn. Câu 3: Khi lao động nặng hay chơi thể thao, nhu cầu trao đổi khí tăng, hoạt động hô hấp của cơ thể biến đổi theo hớng vừa tăng nhịp hô hấp, vừa tăng dung tÝch sèng. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TuÇn 12 TiÕt 23 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:.

(43) Bµi 22: vÖ sinh h« hÊp A. môc tiªu.. - HS nắm đợc tác hại của các tác nhân gây ô nhiễm không khí đối với hoạt động hô hấp. - HS giải thích đợc cơ sở khoa học của việc luyện tập TDTT. - HS tự đề ra các biện pháp luyện tập để có hê hô hấp khoẻ mạnh. Tích cực phßng tr¸nh c¸c t¸c nh©n cã h¹i. B. chuÈn bÞ.. - Số liệu, hình ảnh về hoạt động gây ô nhiễm không khí và tác hại của nó. - Số liệu, hình ảnh về những con ngời đã đạt đợc những thành tích cao và đặc biÖt trong rÌn luyÖn hÖ h« hÊp. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Nhờ hoạt động của hệ cơ quan, bộ phận nào mà không khí trong phổi thờng xuyên đổi mới? - Thực chất sự trao đổi khí ở phổi và ở tế bào là gì? 3. Bµi míi VB: Kể tên các bệnh về đờng hô hấp? - Nguyên nhân gây ra các hậu quả tai hại đó nh thế nào? Hoạt động 1: Cần bảo vệ hệ hô hấp tránh các tác nhân có hại Mục tiêu: HS chỉ ra đợc các tác nhân có hại và đề ra các biện pháp phòng tránh các tác nhân đó. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK. - GV kẻ sẵn bảng 22 để trắng cột 2, 3. Yªu cÇu HS th¶o luËn nhãm ®iÒn vµo chç trèng. - Cã nh÷ng t¸c nh©n nµo g©y h¹i tíi hoạt động hô hấp? - GV hớng dẫn HS dựa vào bảng 22 để tr¶ lêi: - Hãy đề ra các biện pháp bảo vệ hệ h« hÊp tr¸nh c¸c t¸c nh©n cã h¹i? - GV treo bảng phụ để HS điền vào b¶ng.. Hoạt động của HS - HS nghiªn cøu th«ng tin ë b¶ng 22, ghi nhí kiÕn thøc. - §¹i diÖn c¸c nhãm lªn ®iÒn, c¸c nhãm kh¸c bæ sung. - HS tr¶ lêi vµ rót ra kÕt luËn.. - Yªu cÇu HS ph©n tÝch c¬ së khoa häc cña biÖn ph¸p tr¸nh t¸c nh©n g©y h¹i. - 1 sè HS ®iÒn vµo b¶ng.. C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ hÖ h« hÊp tr¸nh c¸c t¸c nh©n cã h¹i BiÖn ph¸p - Trồng nhiều cây xanh 2 bên đờng phố, nơi công cộng, trờng 1 häc, bÖnh viÖn vµ n¬i ë. - Nªn ®eo khÈu trang khi dän vÖ sinh vµ ë nh÷ng n¬i cã h¹i. 2 - §¶m b¶o n¬i lµm viÖc vµ n¬i ë có đủ nắng, gió tránh ẩm thấp. - Thêng xuyªn dän vÖ sinh.. T¸c dông - §iÒu hoµ thµnh phÇn kh«ng khÝ (chñ yÕu lµ tØ lÖ oxi vµ cacbonic) theo híng cã lîi cho h« hÊp. - H¹n chÕ « nhiÔm kh«ng khÝ tõ bôi. - H¹n chÕ « nhiÔm kh«ng khÝ tõ vi sinh vËt g©y bÖnh..

(44) - Kh«ng kh¹c nhæ bõa b·i. - H¹n chÕ sö dông c¸c thiÕt bÞ cã - H¹n chÕ « nhiÔm kh«ng khÝ tõ c¸c thải ra các khí độc. chất khí độc (NO2; SOx; CO2; nicôtin...) 3 - Không hút thuốc lá và vận động mäi ngêi kh«ng nªn hót thuèc. KÕt luËn: - Các tác nhân gây hại cho đờng hô hấp là: bụi, khí độc (NO2; SOx; CO2; nic«tin...) vµ vi sinh vËt g©y bÖnh lao phæi, viªm phæi. - C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ hÖ h« hÊp tr¸nh t¸c nh©n cã h¹i . Hoạt động 2: Cần luyện tập để có một hệ hô hấp khoẻ mạnh Môc tiªu: - HS chỉ ra đợc lợi ích của việc tập hít thở sâu. - HS tự xây dựng đợc phơng pháp tập luyện có hiệu quả. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin môc II, th¶o luËn c©u hái: - Vì sao khi luyện tập TDTT đúng cách, đều đặn từ bé có thể có đợc dung tÝch sèng lÝ tëng?. Hoạt động của HS - C¸ nh©n HS tù nghiªn cøu th«ng tin SGK, th¶o luËn nhãm, bæ sung vµ nªu đợc: + Dung tÝch sèng lµ thÓ tÝch kh«ng khÝ lín nhÊt mµ 1 c¬ thÓ cã thÓ hÝt vµo thËt s©u, thë ra g¾ng søc. + Dung tÝch sèng phô thuéc tæng dung tÝch phæi vµ dung tÝch khÝ cÆn. Dung tÝch phæi phô thuéc vµo dung tÝch lång ngùc, dung tÝch lång ngùc phô thuéc sù phát triển khung xơng sờn trong độ tuổi phát triển, sau độ tuổi phát triển sẽ kh«ng ph¸t triÓn n÷a. Dung tÝch khÝ cÆn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng co d·n tèi ®a cña c¸c c¬ thë. V× - Gi¶i thÝch v× sao khi thë s©u vµ gi¶m vËy cÇn tËp luyÖn tõ bÐ. số nhịp thở trong mỗi phút sẽ làm tăng + Hít thở sâu đẩy đợc nhiều khí cặn ra hiÖu qu¶ h« hÊp? ngoài=> trao đổi khí đợc nhiều, tỉ lệ khÝ trong kho¶ng chÕt gi¶m. - Hãy đề ra các biện pháp luyện tập để - HS tự rút ra kết luận. cã thÓ cã 1 hÖ h« hÊp khoÎ m¹nh? KÕt luËn: - Cần luyện tập TDTT đúng cách, thờng xuyên, đều đặn từ bé sẽ có 1 dung tích sèng lÝ tëng. - BiÖn ph¸p: tÝch cùc tËp TDTT phèi hîp thë s©u vµ gi¶m nhÞp thë thêng xuyªn tõ bÐ (tËp võa søc, rÌn luyÖn tõ tõ).. 4. Kiểm tra, đánh giá HS trả lời câu hỏi SGK và đọc ghi nhớ.. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u SGK. - ChuÈn bÞ cho giê thùc hµnh: chiÕu c¸ nh©n, gèi b«ng. - Híng dÉn:.

(45) Câu 3: Mật độ bụi khói trên đờng phố nhiều khi quá lớn, vợt quá khả nng làm sạch của đờng dẫn khí của hệ hô hấp, bởi vậy nên đeo khẩu trang chống bụi khi đi đờng và lao động dọn vệ sinh. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TiÕt 24 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 23: Thùc hµnh H« hÊp nh©n t¹o A. môc tiªu.. - HS hiÓu râ c¬ së khoa häc cña h« hÊp nh©n t¹o. - Nắm đợc trình tự các bớc tiến hành hô hấp nhân tạo. - BiÕt ph¬ng ph¸p hµ h¬i thæi ng¹t vµ ph¬ng ph¸p Ên lång ngùc. B. chuÈn bÞ.. - ChiÕu c¸ nh©n, gèi b«ng c¸ nh©n (chuÈn bÞ theo tæ) - Nếu có điều kiện sử dụng đĩa CD về các thao tác trong 2 phơng pháp, tranh. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Kiểm tra sự chuẩn bị của các tổ, kiểm tra mục đích của bài thực hành. 3. Bµi míi VB: Trong thùc tÕ cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n lµm cho ta bÞ ng¹t thë. Theo em, c¬ thÓ ngõng h« hÊp cã thÓ dÉn tíi hËu qu¶ g×? Vậy để cấp cứu nạn nhân bị ngừng hô hấp đột ngột theo đúng cách để có hiệu qu¶ cao nhÈt, chóng ta cïng t×m hiÓu bµi häc h«m nay. Hoạt động 1: Tìm hiểu các tình huống cần đợc hô hấp Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV đặt câu hỏi: - HS nghiªn cøu th«ng tin, liªn hÖ thùc - Nêu các tình huống cần đợc hô hấp tế và nêu đợc. nh©n t¹o? - Rót ra kÕt luËn. - CÇn lo¹i bá c¸c nguyªn nh©n lµm gi¸n ®o¹n h« hÊp nh thÕ nµo? KÕt luËn: - Khi bÞ chÕt ®uèi: cÇn lo¹i bá níc khái phæi b»ng c¸ch võa câng n¹n nh©n ë t thÕ dèc ngîc võa ch¹y. - Khi bị điện giật: tìm vị trí cầu dao hay công tắc điện để ngắt dòng điện. - Khi bị thiếu khí để thở hay môi trờng nhiều khí độc, phải khiêng nạn nhân ra khỏi khu vực đó. Hoạt động 2: Tiến hành hô hấp nhân tạo Mục tiêu: HS nắm đợc các thao tác tiến hành với 2 phơng pháp hà hơi thổi ngạt vµ Ên lång ngùc..

(46) Hoạt động của GV - Phơng pháp hà hơi thổi ngạt đợc tiến hµnh nh thÕ nµo? - GV treo tranh vÏ minh ho¹ c¸c thao t¸c h« hÊp (hoÆc cho HS xem b¨ng h×nh).. Hoạt động của HS - HS tù nghiªn cøu th«ng tin SGK. - 1 HS tr×nh bµy. - C¸c nhãm tiÕn hµnh lµm díi dù ®iÒu khiÓn cña nhãm trëng.. - GV treo tranh minh ho¹ hoÆc cho HS xem băng hình để trả lời câu hỏi: - Phơng pháp ấn lồng ngực đợc tiến hµnh nh thÕ nµo? - Yªu cÇu c¸c nhãm tiÕn hµnh. - GV cho đại diện các nhóm lên thao t¸c tríc líp.. - HS tù nghiªn cøu SGK, xem tranh - 1 HS tr×nh bµy thao t¸c. - C¸c nhãm tiÕn hµnh thùc hµnh díi sù ®iÒu khiÓn cña nhãm trëng. - Các nhóm cử đại diện lên trình bày thao t¸c. - C¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt.. KÕt luËn: a. Ph¬ng ph¸p hµ h¬i thæi ng¹t: - C¸c bíc tiÕn hµnh SGK Chó ý: + NÕu miÖng n¹n nh©n bÞ cøng, hã më cã thÓ dïng tay bÞt miÖng vµ thë vµo mòi. + Nếu tim nạn nhân đồng thời ngừng đập có thể vừa thổi ngạt, vừa xoa bóp tim (H 23.2). b. Ph¬ng ph¸p Ên lång ngùc: - §Æt n¹n nh©n n»m ngöa. - §Æt n¹n nh©n n»m sÊp (tiÕn hµnh nh SGK). Lu ý: + §Æt n¹n nh©n n»m sÊp ®Çu nghiªng vÒ 1 bªn. + Đặt nạn nhân nằm ngửa ra giúp đờng dẫn khí đợc mở rộng. Hoạt động 3: Thu hoạch - Mỗi HS tự làm ở nhà rồi nộp báo cáo cho GV đánh giá.. 4. Híng dÉn häc bµi ë nhµ Gîi ý viÕt thu ho¹ch I. KiÕn thøc Câu 1: So sánh các tình huống chủ yếu cần đợc hô hấp nhân tạo. * Giống: cơ thể nạn nhân đều thiếu oxi, mặt tím tái. * Kh¸c nhau: - ChÕt ®uèi do phæi ngËp níc. - §iÖn giËt: do c¬ h« hÊp vµ cã thÓ c¶ c¬ tim co cøng. - BÞ l©m vµo m«i trêng « nhiÔm; ngÊt hay ng¹t thë. C©u 3: So s¸nh 2 ph¬ng ph¸p h« hÊp nh©n t¹o * Gièng: - Mục đích: phục hồi sự hô hấp bình thờng của nạn nhân. - C¸ch tiÕn hµnh: th«ng khÝ ë phæi cña n¹n nh©n víi nhÞp 12-20 / phót. lợng khí đợc thông ít nhất 200 ml. * Kh¸c nhau: C¸ch tiÕn hµnh..

(47) - Ph¬ng ph¸p hµ h¬i thæi ng¹t: dïng miÖng thæi kh«ng khÝ trùc tiÕp vµo phổi qua đờng dẫn khí. - Phơng pháp ấn lồng ngực: dùng tay tác động gián tiếp vào phổi qua lực ép vµo lång ngùc. * HiÖu qu¶ cña ph¬ng ph¸p hµ h¬i thæi ng¹t lín h¬n v×: - Đảm bảo đợc số lợng và áp lực không khí đa vào phổi. - Kh«ng lµm tæn th¬ng lång ngùc (g·y x¬ng sên). II. KÜ n¨ng nh bíc 2 SGK môc III. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH.

(48) TuÇn 13 TiÕt 25 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng V – Tiªu ho¸ Bµi 24: Tiªu ho¸ vµ c¸c c¬ quan tiªu ho¸ A. môc tiªu.. - HS nắm đợc các nhóm chất trong thức ăn. - Nắm đợc các hoạt động trong quá trình tiêu hoá. - Vai trò của tiêu hoá đối với cơ thể ngời. - Nắm đợc vị trí của các cơ quan trên tranh, mô hình. - Rèn luyện kĩ năng quan sát tranh, sơ đồ, phát hiện kiến thức, t duy tổng hợp logic. - Gi¸o dôc ý thøc b¶o vÖ hÖ tiªu ho¸. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phóng to sơ đồ các cơ quan trong hệ tiêu hoá ở ngời. - M« h×nh c¸c c¬ quan trong hÖ tiªu ho¸ ë ngêi. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - GV thu b¸o c¸o giê thùc hµnh. 3. Bµi míi VB: Các em nhịn ăn đợc bao lâu? Chúng ta nói đến ăn uống tức là nói đến hÖ c¬ quan nµo? c¬ quan nµo trong c¬ thÓ? - Trong bµi më ®Çu cña ch¬ng chóng ta sÏ ®i t×m hiÓu vÒ tiªu ho¸, xem nã x¶y ra nh thÕ nµo? gåm nh÷ng c¬ quan nµo? Hoạt động 1: Thức ăn và sự tiêu hoá Mục tiêu: HS trình bày đợc 2 nhóm thức ăn đó là chất vô cơ và chất hữu cơ, các hoạt động của quá trình tiêu hoá và vai trò của tiêu hoá. Hoạt động của GV - Yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK quan s¸t H 24.1; 24.2, cïng víi hiÓu biÕt cña m×nh tr¶ lêi c©u hái: - Vai trß cña tiªu ho¸ lµ g×? - H»ng ngµy chóng ta thêng ¨n nh÷ng loại thức ăn nào? Thức ăn đó thuộc lo¹i thøc ¨n g×?. Hoạt động của HS - HS tù nghiªn cøu th«ng tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái. + Tiªu ho¸ gióp chuyÓn c¸c chÊt trong thøc ¨n thµnh c¸c chÊt c¬ thÓ hÊp thô đợc. Thức ăn tạo năng lợng cho cơ thể hoạt động và xây dựng tế bào. - HS kÓ tªn c¸c lo¹i thøc ¨n vµ s¾p xÕp chóng thµnh tõng lo¹i: pr«tªin, lipit, gluxit, vitamin, muèi kho¸ng... - Các chất nào trong thức ăn bị biến + Chất bị biến đổi: prôtêin, lipit, gluxit, đổi về mặt hoá học trong quá trình axit nuclêic. tiêu hoá? chất nào không bị biến đổi? + Chất không bị biến đổi: nớc, vitamin, muèi kho¸ng. - Qu¸ tr×nh tiªu ho¸ gåm nh÷ng ho¹t - HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi động nào? - Rót ra kÕt luËn. - Hoạt động nào quan trọng nhất? + Tiªu ho¸ thøc ¨n vµ hÊp thô chÊt dinh dìng lµ quan träng nhÊt. - Vai trò của tiêu hoá đối với thức ăn? - HS trình bày..

(49) - Qu¸ tr×nh tiªu ho¸ diÔn ra ë ®©u? chóng ta cïng t×m hiÓu phÇn II. KÕt luËn: - Thøc ¨n gåm: + ChÊt h÷u c¬: pr«tªin, gluxit, lipit, axit nuclªic, vitamin. + ChÊt v« c¬: níc, muèi kho¸ng. - Hoạt động tiêu hoá gồm: ăn và uống, đẩy các chất trong ống tiêu hoá, tiêu hoá thøc ¨n, hÊp thô chÊt dinh dìng vµ th¶i b·. - Vai trò của tiêu hoá là biến đổi thức ăn thành các chất mà cơ thể có thể hấp thụ đợc và thải bỏ các chất bã trong thức ăn. Hoạt động 2: Các cơ quan tiêu hoá Mục tiêu: HS nắm đợc vị trí và chức năng của các cơ quan tiêu hóa trên cơ thể ngêi. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS quan s¸t H 24.3 vµ lªn b¶ng hoµn thµnh tranh c©m. ?-KÓ tªn c¸c bé phËn cña èng tiªu ho¸? - KÓ tªn c¸c tuyÕn tiªu ho¸?. Hoạt động của HS - HS tù quan s¸t H 24.3, 1 HS lªn b¶ng g¾n chó thÝch. + èng tiªu ho¸ gåm: miÖng, hÇu , thùc qu¶n, d¹ dµy, ruét non, ruét giµ, hËu m«n. + TuyÕn tiªu ho¸ gåm: níc bät, tuyÕn vÞ, tuyÕn gan, tuyÕn tuþ, tuyÕn ruét. - HS hoµn thµnh b¶ng.. - Yªu cÇu HS hoµn thµnh b¶ng 24 vµo vë. - HS nghe. - GV giíi thiÖu vÒ tuyÕn tiªu ho¸. - 1 HS dù ®o¸n, c¸c HS kh¸c bæ sung. - Yªu cÇu HS dù ®o¸n chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan. - GV tr×nh bµy qu¸ tr×nh tiªu ho¸ thøc - 1 HS tr×nh bµy. ¨n 1 lÇn. - Gäi 1 HS kh¸c tr×nh bµy l¹i. KÕt luËn: - Quá trình tiêu hoá đợc thực hiện nhờ hoạt động của các cơ quan trong hệ tiêu ho¸. + èng tiªu ho¸: miÖng, hÇu , thùc qu¶n, d¹ dµy, ruét non, ruét giµ, hËu m«n. + TuyÕn tiªu ho¸: níc bät, tuyÕn vÞ, tuyÕn gan, tuyÕn tuþ, tuyÕn ruét.. 4. Kiểm tra, đánh giá Bµi tËp tr¾c nghiÖm: Câu 1: Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng: ThÕ nµo lµ sù tiªu ho¸ thøc ¨n? a. Sự biến đổi thức ăn từ chất rắn thành chất lỏng. b. Sự biến đổi thức ăn từ những chất phức tạp thành chất đơn giản mà cơ thể có thể hấp thụ đợc. c. Sự biến đổi thức ăn từ các chất dinh dỡng mà cơ thể hấp thụ đợc qua thành ruột và thải các chất cặn bã không thể hấp thụ đợc. C©u 2: §iÒn vµo chç trèng.

(50) Quá trình tiêu hoá là quá trình biến đổi thức ăn về mặt ............ (sinh lí, sinh ho¸, lÝ ho¸). Kết quả là thức ăn đợc biến đổi thành các chất đơn giản, hoà tan, có thể ........... (hấp thụ, tràn, ngấm) vào máu để cung cấp cho các tế bào sử dụng. Câu 3: Quá trình tiêu hoá gồm các hoạt động nào?. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3 SGK. - §äc tríc bµi 25- tiªu ho¸ ë khoang miÖng. - Híng dÉn: Câu 1: Các chất trong thức ăn đợc phân nhóm theo các đặc điểm sau: + C¨n cø vµo cÊu t¹o ho¸ häc: chÊt h÷u c¬ vµ chÊt v« c¬. + Căn cứ vào đặc điểm biến đổi qua hoạt động tiêu hoá: chất không bị biến đổi, chất bị biến đổi trong quá trình tiêu hoá. Câu 3: Các chất cần thiết nh nớc, vitamin, muối khoáng vào cơ thể theo đờng tiêu hoá thì cần phải qua các hoạt động: ăn, đẩy thức ăn trong ống tiêu hoá, hấp thô thøc ¨n. - Cơ thể ngời có thể nhận các chất này theo con đờng khác là: tiêm (chích) qua tÜnh m¹ch vµo hÖ tuÇn hoµn hoÆ qua kÏ gi÷a c¸c tÕ bµo vµo m« råi l¹i vµo m¸u (tiªm b¾p).. TiÕt 26.

(51) Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 25: Tiªu ho¸ vµ c¸c c¬ quan tiªu ho¸ A. môc tiªu.. - HS nắm đợc các hoạt động diễn ra trong khoang miệng, năm đợc hoạt động nuèt vµ ®Èy thøc ¨n tõ trong khoang miÖng qua thùc qu¶n xuèng d¹ dµy. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng nghiªn cøu th«ng tin, tranh h×nh, t×m kiÕm kiÕn thøc. - Bồi dỡng ý thức vệ sinh, giữ gìn vệ sinh răng miệng, không cời đùa trong khi ¨n. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng H 25.1; 25.2; 25.3 - Băng video hay đĩa CD minh hoạ hoạt động tiêu hoá ở khoang miệng, nuốt ở thùc qu¶n. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Các chất trong thức ăn có thể đợc phân nhóm nh thế nào? Nêu đặc điểm của mçi nhãm. - Vai trß cña tiªu ho¸ lµ g×? c¸c chÊt níc, muèi kho¸ng, vitamin khi vµo c¬ thÓ cần qua hoạt động nào của hệ tiêu hoá? Nêu các hoạt động tiêu hoá? 3. Bµi míi VB: Các em nhịn ăn đợc bao lâu? Chúng ta nói đến ăn uống tức là nói đến hÖ c¬ quan nµo? c¬ quan nµo trong c¬ thÓ? - Trong bµi më ®Çu cña ch¬ng chóng ta sÏ ®i t×m hiÓu vÒ tiªu ho¸, xem nã x¶y ra nh thÕ nµo? gåm nh÷ng c¬ quan nµo? Hoạt động 1: Thức ăn và sự tiêu hoá Mục tiêu: HS trình bày đợc 2 nhóm thức ăn đó là chất vô cơ và chất hữu cơ, các hoạt động của quá trình tiêu hoá và vai trò của tiêu hoá. Hoạt động của GV - Yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Khi thøc ¨n vµo miÖng, cã nh÷ng hoạt động nào xảy ra? - GV treo H 25.1 để minh họa. - Những hoạt động nào là biến đổi lí häc, ho¸ häc? - Khi nhai c¬m, b¸nh m× l©u trong miÖng thÊy ngät lµ v× sao? Tõ nh÷ng th«ng tin trªn, yªu cÇu HS hoµn thµnh b¶ng 25. - GV treo bảng phụ để HS tự hoàn thµnh.. Hoạt động của HS - HS tù nghiªn cøu th«ng tin SGK, trao đổi nhóm và trả lời câu hỏi. + Các hoạt động nh SGK. + Biến đổi lí học: Tiết nớc bọt, nhai, đảo trộn thức ăn, tạo viên thức ăn. + Biến đổi hoá học: Hoạt động của enzim amilaza trong níc bät. - VËn dông kÕt qu¶ ph©n tÝch ho¸ häc để giải thích (H 25.2) - §¹i diÖn nhãm thay nhau ®iÒn b¶ng.. KÕt luËn: Bảng 25: Hoạt động biến đổi thức ăn ở khoang miệng Biến đổi thức C¸c thµnh phÇn Các hoạt động tham T¸c dông cña ho¹t ¨n ë khoang tham gia ho¹t gia động miÖng động.

(52) - TiÕt níc bät. - C¸c tuyÕn níc - Lµm ít vµ mÒm bät thøc ¨n - Nhai - R¨ng - Lµm mÒm vµ nhuyÔn thøc ¨n Biến đổi lí học - Đảo trộn thức ăn - R¨ng, lìi, c¸c c¬ - Lµm thøc ¨n m«i vµ m¸ thÊm ®Ém níc bät - T¹o viªn thøc ¨n - T¹o viªn thøc ¨n - R¨ng, lìi, c¸c c¬ vµ nuèt m«i vµ m¸ - Hoạt động của - Enzim amilaza - Biến đổi 1 phần Biến đổi hoá enzim amilaza trong tinh bét trong thøc häc níc bät ăn thành đờng mantoz¬. Hoạt động 2: Nuốt và đảy thức ăn qua thực quản Mục tiêu: HS nắm đợc hoạt động nuốt và đẩy thức ăn, biết liên hệ và giải thích thực tế. Bồi dỡng cho HS thái độ VS hệ tiêu hoá. Hoạt động của GV - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK, quan s¸t H 25.3, th¶o luËn vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nuốt diễn ra nhờ hoạt động của cơ quan nµo lµ chñ yÕu vµ cã t¸c dông g×?. Hoạt động của HS - HS tự quan sát H 25.3, đọc thông tin, trao đổi nhóm và trả lời: + Nuốt diễn ra nhờ hoạt động của lỡi là chñ yÕu vµ cã t¸c dông ®Èy viªn thøc ¨n tõ khoang miÖng tíi thùc qu¶n. + Lực đảy viên thức ăn tới thực quản, - Lùc ®Èy viªn thøc ¨n tõ thùc qu¶n tíi d¹ dµy t¹o ra nhê sù co d·n phèi xuống dạ dày đợc tạo ra nh thế nào? hîp nhÞp nhµng cña c¬ quan thùc qu¶n. + Thêi gian ®i qua thùc qu¶n r¸t - Thức ăn qua thực quản có đợc biến nhanh (2-4s) nên thức ăn không bị biến đổi gì về mặt lí và hoá học không? đổi về mặt hoá học. + Lu ý: viên thức ăn vừa phải để dễ - HS tiếp thu lu ý nuèt, nÕu qu¸ lín nuèt sÏ nghÑn. - HS hoạt động cá nhân và giải thích. - N¾p thanh qu¶n vµ khÈu c¸i mÒm cã - 1 HS gi¶i thÝch, c¸c HS kh¸c bæ sung. chức năng gì? nếu không có hoạt động cña nã sÏ g©y ra hËu qu¶ g×? - Giải thích hiện tợng khi ăn đôi khi có h¹t c¬m chui lªn mòi? HiÖn tîng nghÑn? - Tại sao khi ăn không nên cời đùa? KÕt luËn: - Nhờ hoạt động của lỡi thức ăn đợc đẩy xuống thực quản. - Thức ăn từ thực quản xuống dạ dày là nhờ hoạt động của các cơ thực quản (cơ tr¬n). - Thêi gian thøc ¨n qua thùc qu¶n ng¾n (2-4s) nªn coi nh thøc ¨n kh«ng bÞ biÕn đổi. 4. Kiểm tra, đánh giá Bµi tËp tr¾c nghiÖm: Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng:.

(53) C©u 1: Qu¸ tr×nh tiªu ho¸ khoang miÖng gåm: a. Biến đổi lí học d. TiÕt níc bät b. Nhai, đảo trộn thức ăn e. C¶ a, b, c, d c. Biến đổi hoá học g. ChØ a vµ c. Câu 2: Loại thức ăn nào đợc biến đổi về mặt hoá học ở khoang miệng a. Pr«tªin, tinh bét, lipit c. Pr«tªin, tinh bét, hoa qu¶ b. Tinh bét chÝn d. B¸nh m×, dÇu thùc vËt 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3, 4 SGK- Tr 83. - §äc môc “Em cã biÕt” - Híng dÉn: C©u 2: “Nhai kÜ no l©u” lµ khi nhai cµng kÜ th× hiÖu suÊt tiªu ho¸ cµng cao, c¬ thể hấp thụ đợc nhiều chất dinh dỡng nên no lâu hơn. Câu 3: Với khẩu phần ăn đầy đủ, sau khi tiêu hoá ở khoang miệng và thực quản th× nh÷ng chÊt trong thøc ¨n vÉn cÇn tiªu ho¸ tiÕp: G, L, Pr. C©u 4: - Cháo thấm 1 ít nớc bọt, 1 phần tinh bột trong cháo bị biến đổi thành đờng mantozơ dới tác dụng của enzim amilaza. - Víi s÷a thÊm 1 Ýt níc bät sù tiªu ho¸ ho¸ häc kh«ng diÔn ra ë khoang miệng do thành phần hoá học của sữa là Pr và đờng đôi hoặc đờng đơn.. TuÇn 14.

(54) TiÕt 27 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 26: Thùc hµnh Tìm hiểu hoạt động của enzim trong nớc bọt A. môc tiªu.. - HS biết đặt các thí nghiệm để tìm hiểu những điều kiện đảm bảo cho enzim hoạt động. - HS biết kết luận từ những thí nghiệm đối chứng. - RÌn luyÖn cho HS kÜ n¨ng thao t¸c thÝ nghiÖm chÝnh x¸c. B. chuÈn bÞ.. - GV: Tranh vÏ H 26 phãng to. - Chuẩn bị cho mỗi nhóm: 8 ống nghiệm nhỏ (10 ml), 2 ống đong chia độ, 2 giá để ống nghiệm, 2 đèn cồn, 1 cuộn giấy đo độ pH, 1 phễu có bông lọc, 1 bình thuû tinh, cÆp nhiÖt kÕ, cÆp èng nghiÖm, phÝch níc nãng, hå tinh bét 1%, dd HCl 2%, dd ièt 1%, thuèc thö Str«me (3 ml dd NaOH 10% + 3 ml dd CuSO 4 2%). - HS: trong 5 phút đầu giờ, mỗi nhóm chuẩn bị 24 ml nớc bọt loãng (lấy 6 ml nớc bọt + 18 ml nớc cất lắc đều rồi lọc qua phễu và bông lọc) và hồ tinh bột. §äc tríc c¸c bíc tiÕn hµnh theo SGK. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Thực chất biến đổi lí học của thức ăn trong khoang miệng là gì? Khi nhai cơm l©u trong miÖng thÊy cã c¶m gi¸c ngät v× sao? - KiÓm tra c©u 3, 4 SGK. 3. Bµi míi VB: Các em đã biết, ăn cơm nhai kĩ ta thấy có vị ngọt. Vậy enzim trong nớc bọt hoạt động nh thế nào? ở điều kiện nào nó hoạt động tốt nhất? Chúng ta cïng tiÕn hµnh t×m hiÓu bµi thùc hµnh h«m nay. - GV ghi vµo gãc b¶ng: tinh bét + ièt xuÊt hÞªn mµu xanh. đờng + thuốc thử Strôme xuất hiện màu đỏ nâu. - GV kiÓm tra sù chuÈn bÞ níc bät vµ tinh bét cña c¸c nhãm. Hoạt động 1: Các bớc tiến hành thí nghiệm và chuẩn bị thí nghiệm Mục tiêu: HS trình bày đợc 2 nhóm thức ăn đó là chất vô cơ và chất hữu cơ, các hoạt động của quá trình tiêu hoá và vai trò của tiêu hoá. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV ph¸t dông cô thÝ nghiÖm. - HS tự đọc trớc nội dung thí nghiệm bµi 26. - Tæ trëng ph©n c«ng c«ng viÖc cho c¸c nhãm trong tæ, + 2 HS nhËn dông cô vµ vËt liÖu + 1 HS chuÈn bÞ nh·n cho èng nghiÖm. + 2 HS chuÈn bÞ níc bät hoµ lo·ng, läc, ®un s«i. + 2 HS chuẩn bị bình thuỷ tinh đựng nớc. Hoạt động 2: Tiến hành bớc 1 và bớc 3 của thí nghiệm.

(55) Mục tiêu: HS nắm đợc hoạt động nuốt và đẩy thức ăn, biết liên hệ và giải thích thực tế. Bồi dỡng cho HS thái độ VS hệ tiêu hoá. Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh bíc 1 vµ bíc 2 SGK + GV lu ý HS: khi rãt hå tinh bét không để rớt lên thành.. Hoạt động của HS - C¸c tæ tiÕn hµnh nh sau: Bíc 1: ChuÈn bÞ vËt liÖu vµo c¸c èng nghiÖm + Dïng èng ®ong hå tinh bét (2 ml) rãt vµo c¸c èng A, B, C, D. §Æt c¸c èng nµy vµo gi¸. + Dïng c¸c èng ®ong lÊy vËt liÖu kh¸c. èng A: 2 ml níc l· èng B: 2 ml níc bät ống C: 2 ml nớc bọt đã đun sôi èng D: 2 ml níc bät+ vµi giät HCl (2%) Bíc 2: TiÕn hµnh - Đo độ pH của các ống nghiệm và ghi - Đo độ pH trong các ống nghiệm để vào vở. lµm g×? - §Æt c¸c èng nghiÖm vµo b×nh thuû tinh cã níc Êm 37oC trong 15 phót. - C¸c tæ quan s¸t vµ ghi kÕt qu¶ vµo - GV kÏ s½n b¶ng 26.1 lªn b¶ng, yªu b¶ng 26.1 cÇu HS lªn ®iÒn. Thèng nhÊt ý kiÕn gi¶i thÝch. + Lu ý: Thực tế độ trong không thay - Đại diện nhóm lên bảng điền, nhận đổi niều. xÐt. - GV thông báo đáp án bảng 26.1 Kết quả thí nghiệm về hoạt động của enzim trong nớc bọt C¸c èng nghiÖm èng A èng B èng C èng D. Hiện tợng độ trong Gi¶i thÝch - Không đổi - Nớc lã không có enzim biến đổi tinh bét. - T¨ng lªn - Nớc bọt có enzim biến đổi tinh bột. - Nớc bọt đun sôi đã làm mất hoạt - Không đổi tính của enzim biến đổi tinh bột. - Do HCl đã hạ thấp pH nên enzim - Không đổi trong nớc bọt không biến đổi tinh bét.. Hoạt động 3: Kiểm tra kết quả thí nghiệm và giải thích kết quả Hoạt động của GV - GV yªu cÇu chia dd trong c¸c èng A, B, C, D thµnh 2 phÇn. + Lu ý: ống A chia vào A1, A2 đã dán nh·n, B chia vµo B1; B2 .... Hoạt động của HS - Trong tổ cử 2 HS chia đều dd ra các ống đã chuẩn bị sẵn A1; A2; B1; B2... - §Æt c¸c èng A1; B1; C1; D1 vµo gi¸ 1 (l« 1). Nhá vµo mçi èng 5-6 giät ièt l¾c đều các ống. - §Æt c¸c èng A2; B2; C2; D2 vµo gi¸ 2 (l« 2). Nhá vµo mçi èng 5-6 giät Str«me, ®un s«i c¸c èng nµy trªn ngän.

(56) lửa đèn cồn. - Nh÷ng HS kh¸c quan s¸t, so s¸nh mµu s¾c ë c¸c èng nghiÖm, thèng nhÊt ý kiÕn , ghi kÕt qu¶ vµo b¶ng 26.2 (kÎ - GV kÎ s½n b¶ng 26.2 lªn b¶ng, yªu s½n). cÇu HS lªn ghi kÕt qu¶. - §¹i diÖn nhãm lªn ®iÒn vµo b¶ng, + Lu ý: C¸c tæ thÝ nghiÖm kh«ng thµnh nhËn xÐt. c«ng th× lu ý ®iÒu kiÖn thÝ nghiÖm. - GV nhận xét bảng 26.2 để đa ra đáp án đúng. §¸p ¸n b¶ng 26.2 Kết quả thí nghiệm về hoạt động của enzim trong nớc bọt C¸c èng nghiÖm - èng A1 - èng A2 - èng B1 - èng B2 - èng C1 - èng C2. HiÖn tîng (mµu s¾c) - Mµu xanh - Màu đỏ nâu - Mµu xanh - Màu đỏ nâu - Mµu xanh - Màu đỏ nâu. - èng D1 - èng §2. - Mµu xanh - Màu đỏ nâu. Gi¶i thÝch - Nớc lã không có enzim biến đổi tinh bột thành đờng. - Nớc bọt có enzim biến đổi tinh bột thành đờng. - Emzim trong níc bät bÞ ®un s«i không có khẳ năng biến đổi tinh bột thành đờng. - Enzim trong níc bät kh«ng ho¹t động ở môi trờng axit nên tinh bột không bị biến đổi thành đờng.. Hoạt động 4: Thu hoạch - Mỗi HS tự làm báo cáo thu hoạch ở nhà và nộp báo cáo cho GV đánh giá vào giê sau. Gîi ý: 1. KiÕn thøc - Enzim trong níc bät cã tªn lµ amilaza. - Enzim trong nớc bọt có tác dụng biến đổi tinh bột thành đờng mantozơ. - Enzim trong nớc bọt hoạt động tốt nhất trong điều kiện độ pH = 7,2. và nhiệt độ = 37oC. 2. KÜ n¨ng - Tr×nh bµy thÝ nghiÖm (HS tù lµm). - So sánh kết quả ống nghiệm A và B cho phép ta khẳng định enzim trong nớc bọt có tác dụng biến đổi tinh bột thành đờng. - So sánh kết quả ống nghiệm B và C cho phép ta khẳng định enzim trong nớc bọt hoạt động tốt nhất ở nhiệt độ = 37oC. Enzim trong nớc bọt bị phá huỷ ở 100oC. - So sánh kết quả ống nghiệm B và D cho phép ta khẳng định enzim trong nớc bọt hoạt động tốt nhất ở pH = 7,2. Enzim trong nớc bọt không hoạt động ở môi trêng axit. 4. §¸nh gi¸ - GV nhËn xÐt giê thùc hµnh: khen c¸c nhãm lµm tèt vµ ghi ®iÓm cho c¸c nhãm..

(57) 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - ViÕt b¸o c¸o thu ho¹ch. - Thu dän vÖ sinh líp s¹ch sÏ. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TiÕt 28 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 27: Tiªu ho¸ ë d¹ dµy A. môc tiªu.. - HS nắm đợc cấu tạo của dạ dày và quá trình tiêu hoá diễn ra ở dạ dày gồm: + Các hoạt động tiêu hoá + Cơ quan, tế bào thực hiện hoạt động. + Tác dụng của hoạt động. - RÌn luyÖn cho HS t duy dù ®o¸n. - Båi dìng ý thøc b¶o vÖ hÖ tiªu ho¸. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng H 27.1; 27.2; 27.3 - Băng video hay đĩa CD minh hoạ hoạt động tiêu hoá ở dạ dày (sự tiết dịch vị, sù co bãp, sù tiªu ho¸). C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Nªu c¸c tuyÕn tiªu ho¸ trong hÖ tiªu ho¸ ë ngêi? Níc bät cã kh¶ n¨ng tiªu ho¸ hîp chÊt nµo? 3. Bµi míi VB: ở khoang miệng các hợp chất gluxit đã đợc tiêu hoá một phần. Các chất khác cha bị tiêu hoá. Câu hỏi đặt ra cho chúng ta là ở dạ dày hợp chất nào bÞ tiªu ho¸, qu¸ tr×nh tiªu ho¸ diÔn ra nh thÕ nµo? Hoạt động 1: Tìm hiểu cấu tạo của dạ dày Mục tiêu: HS nắm đợc cấu tạo cơ bản của dạ dày, cấu tạo phù hợp với chức n¨ng. Hoạt động của GV - Yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK, quan s¸t H 27.1, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái: - D¹ dµy cã cÊu t¹o nh thÕ nµo? - Căn cứ vào đặc điểm cấu tạo để dự đoán xem ở dạ dày có hoạt động tiêu. Hoạt động của HS - HS tù nghiªn cøu th«ng tin SGK, quan s¸t H 27.1, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi: - 1 HS đại diện nhóm trả lời + H×nh d¹ng + Thµnh d¹ dµy.

(58) + TuyÕn tiªu ho¸. ho¸ nµo? - GV ghi dự đoán của HS cha đánh giá - Các HS khác nhận xét, bổ sung. đúng sai mà sẽ giải quyết ở hoạt động sau. KÕt luËn: - D¹ dµy h×nh tói, dung tÝch 3 lÝt. - Thµnh d¹ dµy cã 4 líp líp mµng ngoµi, líp c¬, líp díi niªm m¹c, líp niªm m¹c. - Líp c¬ rÊt dµy, khoÎ gåm 3 líp c¬: c¬ däc, c¬ vßng vµ c¬ chÐo. - Líp niªm m¹c víi nhiÒu tuyÕn tiÕt dÞch vÞ. Hoạt động 2: Tìm hiểu sự tiêu hoá ở dạ dày Mục tiêu: HS nắm đợc các tế bào tham gia vào các hoạt động tiêu hoá và tác dụng của hoạt động đó đối với sự tiêu hoá thức ăn. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin môc II SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Tiªu ho¸ ë d¹ dµy gåm nh÷ng ho¹t động nào? - Những hoạt động nào là biến đổi lí häc, ho¸ häc? - Yêu cầu HS trao đổi nhóm, hoàn thµnh b¶gn 27 SGK. - GV nhËn xÐt, ®a ra kÕt qu¶. - GV th«ng b¸o dù ®o¸n cña c¸c nhãm: nhóm nào đúng, sai, thiếu... - Yªu cÇu HS tr¶ lêi c¸c c©u hái: - Thức ăn đợc đẩy xuống ruột là nhờ hoạt động của cơ quan nào? - Loại thức ăn G, L đợc tiêu hoá trong d¹ dµy nh thÕ nµo? - Gi¶i thÝch v× sao Pr trong thøc ¨n bÞ dÞch vÞ ph©n huû nhng Pr cña líp niªm m¹c d¹ dµy l¹i kh«ng?. Hoạt động của HS - C¸ nh©n HS nghiªn cøu th«ng tin môc II SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: + Sù tiÕt dÞch vÞ, sù co bãp cña d¹ dµy, hoạt động của enzim pepsin, đẩy thức ¨n tíi ruét. + ... - Th¶o luËn nhãm thèng nhÊt ý kiÕn. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, bæ sung.. - HS dựa vào thông tin để trả lời: + Thøc ¨n lóc ®Çu vÉn chÞu t¸c dông cña enzim amilaza cho tíi khi thÊm đều dịch vị. + Thøc ¨n L kh«ng tiªu ho¸ trong d¹ dµy v× kh«ng cã enzim tiªu ho¸ L trong dÞch vÞ. => L, G chỉ biến đổi lí học. + C¸c tÕ bµo tiÕt chÊt nhµy ë cæ tuyÕn vÞ tiÕt chÊt nhµy phñ lªn bÒ mÆt niªm m¹c ng¨n c¸ch tÕ bµo niªm m¹c víi - Theo em, muèn b¶o vÖ d¹ dµy ta ph¶i enzim pepsin. ¨n uèng nh thÕ nµo? - HS liªn hÖ thùc tÕ vµ tr¶ lêi. - HS đọc ghi nhớ SGK. KÕt luËn: Bảng 27: Các hoạt động biến đổi thức ăn ở dạ dày Biến đổi thức ¨n ë d¹ dµy. C¸c ho¹t động tham gia - Sù tiÕt dÞch vÞ Biến đổi lí học - Sù co bãp cña d¹ dµy Biến đổi hoá - Hoạt động. C¸c thµnh phÇn Tác dụng của hoạt động tham gia ho¹t động - TuyÕn vÞ - Hoµ lo·ng thøc ¨n - Các lớp cơ của - Làm nhuyễn và đảo trộn d¹ dµy. thức ăn cho thấm đều dÞch vÞ. - En zim pepsin. - Ph©n c¾t Pr chuçi dµi.

(59) cña enzim thµnh c¸c chuçi ng¾n häc pepsin. gåm 3- 10 aa. - Sự đẩy thức ăn xuống ruột nhờ hoạt động của cơ dạ dày phối hợp với cơ vòng hËu vÞ. - Thêi gian lu thøc ¨n trong d¹ dµy tõ 3 – 6 giê tuú lo¹i thøc ¨n. 4. Kiểm tra, đánh giá Bµi tËp tr¾c nghiÖm: Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng: Câu 1: Loại thức ăn nào đợc biến đổi cả về mặt lí học, hoá học trong dạ dày: a. Pr b. G c. L d. Muèi kho¸ng Câu 2: Biến đổi lí học ở dạ dày gồm: a. Sù tiÕt dÞch vÞ c. Sù nhµo trén thøc ¨n b. Sù co bãp cña d¹ dµy d. Cả a, b và c đều đúng e. Chỉ a, b đúng. Câu 3: Biến đổi hoá học ở dạ dày gồm: a. TiÕt dÞch vÞ b. Thấm đều dịch vị với thức ăn c. Hoạt động của enzim pepsin. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc môc “Em cã biÕt” - Híng dÉn: Câu 1: “ở dạ dày có các hoạt động tiêu hoá sau: tiết dịch vị, biến đổi lí học, hoá häc cña thøc ¨n, ®Èy thøc ¨n tõ d¹ dµy xuèng ruét. Câu 2: Biến đổi lí học ở dạ dày - Thøc ¨n ch¹m vµo lìi vµ d¹ dµy kÝch thÝch tiÕt dÞch vÞ (sau 3 giê cã tíi 3 lÝt dÞch vÞ) gióp hoµ lo·ng thøc ¨n. - Sự phối hợp co của các cơ dạ dày giúp làm nhuyễn và đảo trộn thức ăn cho thấm đều dịch vị. Câu 3: Biến đổi hoá học ở dạ dày - Lóc ®Çu mét phÇn tinh bét chÞu t¸c dông cña enzim amilaza trong níc bät biÕn đổi thành đờng mantozơ cho đến khi thức ăn thấm đều dịch vị. - Phần Pr chuỗi đợc enzim pepsin trong dịch vị phân cắt thành các Pr chuỗi ngắn (3 – 10 aa). Câu 4: Với khẩu phần ăn đầy đủ chất dinh dỡng, sau khi tiêu hoá ở dạ dày thì c¸c chÊt trong thøc ¨n cÇn tiªu ho¸ tiÕp ë ruét non lµ: Pr, G, L. *. Rót kinh nghiÖm: ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TuÇn 15 TiÕt 29 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:.

(60) Bµi 28: Tiªu ho¸ ë ruét non A. môc tiªu.. - HS nắm đợc quá trình tiêu hoá diễn ra ở ruột non gồm: + Các hoạt động tiêu hoá. + Các cơ quan, tế bào thực hiện hoạt động. + Tác dụng và kết quả của hoạt động. - RÌn luyÖn cho HS t duy dù ®o¸n kiÕn thøc. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng H 28.1; 28.2. - Băng video hay đĩa CD minh hoạ hoạt động tiêu hoá ở ruột non (nếu có). C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò kiÓm tra 15 phót. Câu 1 khoanh tròn vào chữ cái đầu câu trả lời đúng: 1. loại thức ăn nào đợc biến đổi cả về mặt hoá học và lí học trong dạ dày: a.Pr«tªin c.LipÝt b. Gluxit d. Kho¸ng 2. Biến đổi lí học trong dạ dày: a.tiÕt dÞch vÞ c.nhµo trén thøc ¨n b. co bãp cña d¹ dµy d. tÊt c¶ c¸c ý trªn câu 2. Trình bày sự biến đổi thức ăn trong dạ dày. 3. Bµi míi VB: Nh các em đã biết, ở miệng tiêu hoá G, ở dạ dày tiêu hoá Pr. Tuy nhiên sự tiêu hoá ở đó là rất ít. VD: ở khoang miệng chỉ có 1 -2% G bị tiêu hoá. Các chÊt nµy sÏ tiÕp tôc bÞ tiªu ho¸ ë ruét non. VËy cÊu t¹o cña ruét non nh thÕ nµo? Sù tiªu ho¸ diÔn ra ra sao, chóng ta cïng t×m hiÓu bµi h«m nay. Hoạt động 1: Cấu tạo của ruột non Mục tiêu: HS nắm đợc cấu tạo của ruột non, đa ra các dự đoán về sự tiêu hoá ở đó. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK - Cá nhân HS tự nghiên cứu thông tin vµ tr¶ lêi c©u hái: SGK vµ tr¶ lêi: - 1 HS tr×nh bµy, líp nhËn xÐt bæ sung, - Nªu cÊu t¹o cña ruét non? - GV treo tranh H 28.1 và 28.2 để HS rút ra kết luận. trinh bµy. - Ruét cã cÊu t¹o nh thÕ nµo? + Ruét nã cÊu t¹o 4 líp. - Gan vµ tuþ cã t¸c dông g×? - Dự đoán xem ruột non có hoạt động - HS dựa vào cấu tạo của ruột non để tiªu ho¸ nµo? dù ®o¸n, 1 HS tr×nh bµy. - GV cha nhận xét ngay, để đến hoạt động sau. - GV ghi l¹i dù ®o¸n cña HS lªn gãc b¶ng. KÕt luËn: - Thµnh ruét cã 4 líp nh d¹ dµy nhng máng h¬n. - Líp c¬ chØ cã c¬ däc vµ c¬ vßng. - Líp niªm m¹c (sau t¸ trµng) cã nhiÒu tuyÕn ruét tiÕt dÞch ruét vµ tÕ bµo tiÕt dÞch nhµy..

(61) - Tá tràng (đầu ruột non) có ống dẫn chung dịch tuỵ và dịch mật đổ vào. Hoạt động 2: Tìm hiểu sự tiêu hoá ở ruột non Mục tiêu: HS nắm đợc các thành phần tham gia vào các hoạt động tiêu hoá và t¸c dông cña nã trong dù tiªu ho¸ thøc ¨n. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin - C¸ nh©n HS nghiªn cøu th«ng tin môc II SGK, quan s¸t H 28.3, nhí l¹i môc II SGK, quan s¸t tranh vµ tr¶ lêi kiÕn thøc tiÕt tríc vµ tr¶ lêi c©u hái: c©u hái: - D¹ dµy cã m«i trêng g×? + D¹ dµy cã m«i trêng axit, do axit tiÕt - Thøc ¨n xuèng tíi ruét non cßn chÞu ra tõ dÞch vÞ. sự biến đổi lí học nữa không? Nếu có + Có. th× biÓu hiÖn nh thÕ nµo? C¸c thµnh phần nào tham gia hoạt động? - Nêu cơ chế đóng mở môn vị? - HS dùa vµo SGK tr×nh bµy. - NÕu 1 ngêi bÞ bÖnh thiÕu axit trong d¹ dµy th× sÏ cã hËu qu¶ g×? - C¸c c¬ trong thµnh ruét non cã t¸c dông g×? Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái: - Theo em trong 2 loại biến đổi trên, ở + Biến đổi hoá học quan trọng hơn. ruột non xảy ra biến đổi nào là chủ yÕu vµ quan träng h¬n? - Để thức ăn biến đổi đợc hoàn toàn, - Cần nhai kĩ để tinh bột chuyển hoá ta cÇn lµm g×? thành đờng. KÕt luËn: * Biến đổi lí học + Sự tiết dịch tiêu hoá do tuyến gan, tuyến tuỵ, tuyến ruột tiết ra để hoà loãng thức ăn và trộn đều dịch tiêu hoá. + Muèi mËt (dÞch mËt) t¸ch khèi L thµnh giät nhá, biÖt lËp víi nhau, t¹o nhò t¬ng ho¸. + Các cơ trên thành ruột co bóp nhào trộn thức ăn ngấm đều dịch tiêu hoá vµ t¹o lùc ®Èy thøc ¨n xuèng phÇn tiÕp theo cña ruét. * Biến đổi hoá học - Sù phèi hîp t¸c dông cña c¸c lo¹i enzim trong dÞch tuþ (chñ yÕu) vµ dÞch ruột, sự hỗ trợ của dịch mật biến đổi các loại thức ăn. + Tinh bột và đờng đôi thành đờng đơn. + Pr«tªin thµnh peptit thµnh aa. + Lipit nhê dÞch mËt thµnh c¸c giät lipit thµnh glixerin vµ axit bÐo. 4. Kiểm tra, đánh giá Bµi tËp tr¾c nghiÖm: Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng: Câu 1: Các chất trong thức ăn đợc biến đổi hoàn toàn ở ruột non là: a. Pr b. G c. L d. C¶ a, b, c e. ChØ a vµ b Câu 2: ở ruột non sự biến đổi thức ăn chủ yếu là: a. Biến đổi lí học b. Biến đổi hoá học c. C¶ a vµ b..

(62) 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc môc “Em cã biÕt” - Híng dÉn: C©u 4: Mét ngêi bÞ triÖu chøng thiÕu axit trong d¹ dµy th× sù tiªu ho¸ ë ruét non có thể diễn ra nh sau: môn vị thiếu tín hiệu đóng nên thức ăn sẽ qua môn vị tới ruột non liên tục và nhanh hơn, thức ăn sẽ không đủ thời gian ngấm đều dịch tiªu ho¸ ë ruét non dÉn tíi hiÖu qu¶ tiªu ho¸ thÊp. *. Rót kinh nghiÖm: .................................................................................................................... ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TiÕt 30 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 29: hÊp thô chÊt dinh dìng vµ th¶i ph©n A. môc tiªu.. - HS nắm đợc: + Những đặc điểm cấu tạo của ruột non phù hợp với chức năng hấp thụ các chất dinh dìng. + Các con đờng vận chuyển các chất dinh dỡng từ ruột tới các cơ quan tế bào. + Vai trò đặc biệt của gan trên con đờng vận chuyển các chất dinh dỡng. + Vai trß cña ruét giµ trong qu¸ tr×nh tiªu ho¸ cña c¬ thÓ. + Gi¸o dôc ý thøc gi÷ vÖ sinh n¬i c«ng céng. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 29.1; 29.2; 29.3. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Trình bày hoạt động tiêu hoá ở ruột non? - Với khẩu phần ăn đầy đủ chất dinh dỡng, nêu các chất dinh dỡng sau khi tiêu ho¸ ë ruét non? 3. Bµi míi VB: Khi thức ăn đã tiêu hoá, cơ thể muốn lấy đợc chất dinh dỡng cần phải cã sù hÊp thô. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra ë ruét non lµ chñ yÕu. C¸c chÊt cÆn b· cßn lại cần đợc thải ra ngoài. Hôm nay cô và các em sẽ tìm hiểu bài 29. Hoạt động 1: Hấp thụ chất dinh dỡng Mục tiêu: HS nắm đợc ruột non là nơi hấp thụ chất dinh dỡng: - Nắm đợc cấu tạo ruột non phù hợp với chức năng hấp thụ. - Chiều dài ruột non từ 2,8 – 3 m; S = 400-500 m 2, mật độ lông ruột: 40 l«ng/1 mm2. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK, - Cá nhân HS tự nghiên cứu thông tin quan s¸t H 29.1; 29.2 vµ tr¶ lêi c©u SGK, quan s¸t H 29.1; 29.2 vµ tr¶ lêi:.

(63) hái: - Căn cứ vào đâu ngời ta khẳng định r»ng: ruét non lµ c¬ quan chñ yÕu cña hệ tiêu hoá đảm nhận vai trò hấp thụ? - GV yªu cÇu HS ph©n tÝch trªn tranh. - Diện tích bề mặt có liên quan đến hiÖu qu¶ hÊp thô nh thÕ nµo? ?-Trình bày đặc điểm cấu tạo của ruột non cã t¸c dông lµm t¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt hÊp thô?. + Dùa vµo thùc nghiÖm nghiªn cøu. - HS tr×nh bµy trªn tranh. - DiÖn tÝch bÒ mÆt t¨ng sÏ lµm t¨ng hiÖu qu¶ hÊp thô. + Ruét non cÊu t¹o cã nÕp gÊp, l«ng ruét, l«ng cùc nhá lµm t¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt hÊp thô.. KÕt luËn: - Sù hÊp thô chÊt dinh dìng chñ yÕu diÔn ra ë ruét non. - CÊu t¹o ruét non phï hîp víi chøc n¨ng hÊp thô. - Niªm m¹c ruét cã nhiÒu nÕp gÊp víi c¸c l«ng ruét vµ l«ng cùc nhá cã t¸c dông t¨ng diÖn tÝch tiÕp xóc (tíi 500 m2). - Hệ mao mạch máu và mạch bạch huyết phân bố dày đặc tới từng lông ruột. - Ruét dµi 2,8 – 3 m; S bÒ mÆt tõ 400-500 m2. Hoạt động 2: Tìm hiểu con đờng vận chuyển, hấp thụ các chất vµ vai trß cña gan Mục tiêu: HS chỉ rõ hai con đờng vận chuyển các chất là máu và bạch huyết, nắm đợc vai trò quan trọng của gan. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin - C¸ nh©n HS nghiªn cøu th«ng tin môc II SGK, quan s¸t H 29.3 môc II SGK, quan s¸t tranh vµ tr¶ lêi c©u hái: - Có mấy con đờng hấp thụ chất dinh + Có 2 con đờng hấp thụ là máu và dìng trong ruét non? b¹ch huyÕt. - Yêu cầu HS hoàn thành bảng 29 - HS thảo luận nhóm, đại diện nhóm trang 95 trên bảng GV đã kẻ sẵn. lªn ®iÒn vµo b¶ng. - GV gióp HS hoµn thiÖn b¶ng. - GV gi¶i thÝch thªm: c¸c vitamin tan trong dầu có A, D, K, E. còn lại là các - HS dựa vào H 29.3 để trả lời: vitamin tan trong níc. Gan khử các chất độc có hại cho cơ - Gan đóng vai trò gì trong con đờng thể và điều hoà nồng độ chất dinh dvận chuyển các chất dinh dỡng về tim? ỡng trong máu. - GV lấy VD về bệnh tiểu đờng. KÕt luËn: Bảng 29: Các con đờng vận chuyển các chất dinh dỡng đã hấp thụ Các chất dinh dỡng đợc hấp thụ và vận Các chất dinh dỡng đợc hấp thụ và vận chuyển theo đờng máu chuyển theo đờng bạch huyết - Đờng, 30% axit béo và glixêrin, aa, - 70% lipit (các giọt mỡ đã đợc nhũ tcác vitamin tan trong nớc, các muối ơng hoá), các vitamin tan trong dầu (A, kho¸ng, níc. D, E, K). - Vai trò của gan đối với các chất đã hấp thụ. + Điều hoà nồng độ các chất dinh dỡng trong máu đợc ổn định. + Khử các chất độc bị lọt vào cùng chất dinh dỡng..

(64) Hoạt động 3: Tìm hiểu vai trò của ruột già trong quá trình tiêu hoá Mục tiêu: - HS nắm đợc vai trò của ruột già: hấp thụ nớc, muối khoáng và thải ph©n. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin - C¸ nh©n HS nghiªn cøu th«ng tin môc III SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: môc III SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: + Ruét giµ cã vai trß hÊp thô níc vµ - Vai trß chñ yÕu cña ruét giµ lµ g×? - GV nªu 1 sè nguyªn nh©n g©y t¸o muèi kho¸ng, th¶i ph©n. bón (do ít vận động , ăn ít chất xơ). Yêu cầu HS trình bày biện pháp chống - HS nghe, vận dụng kiến thức đã tiếp t¸o bãn. thu vµ tr¶ lêi. - GV lu ý HS bÖnh trÜ. TiÓu kÕt: - Vai trß cña ruét giµ: + HÊp thô níc cÇn thiÕt cho c¬ thÓ. + Th¶i ph©n. 4. Kiểm tra, đánh giá - GV yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái 1, 3 SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc môc “Em cã biÕt” - Híng dÉn: C©u 3: Vai trß cña gan trong qu¸ tr×nh tiªu ho¸: + TiÕt dÞch mËt gióp tiªu ho¸ lipit. + Khử chất độc lọt vào máu cùng các chất dinh dỡng. + Điều hoà nồng độ các chất dinh dỡng trong máu ổn định. *. Rót kinh nghiÖm: .................................................................................................................... ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TuÇn 16 TiÕt 31 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 30: VÖ sinh tiªu hãa A. môc tiªu.. - HS nắm đợc các tác nhân gây hại cho hệ tiêu hoá và mức độ tác hại của nó. - HS trình bày đợc các biện pháp bảo vệ hệ tiêu hoá và đảm bảo sự tiêu hoá có hiÖu qu¶. - Bồi dỡng cho HS ý thức thực hiện nghiêm túc các biện pháp để có một hệ tiêu ho¸ khoÎ m¹nh vµ tiªu ho¸ cã hiÖu qu¶. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to híng dÉn vÖ sinh r¨ng miÖng. - Tranh ¶nh minh ho¹ c¸c vi sinh vËt vµ giun s¸n kÝ sinh trong hÖ tiªu ho¸ ngêi..

(65) - Băng video hay đĩa CD minh hoạ các tác nhân gây hại và biện pháp bảo vệ hệ tiªu ho¸ (nÕu cã). C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Nªu vai trß cña gan vµ ruét giµ trong qu¸ tr×nh tiªu ho¸? - Các chất trong thức ăn đợc tiêu hoá ở vị trí nào trong hệ tiêu hoá? Nêu đặc ®iÓm cña ruét non cã ý nghÜa víi chøc n¨ng hÊp thô chÊt dinh dìng? 3. Bµi míi VB: Từ nhỏ tới giờ, hoạt động tiêu hoá của các em đã từng bị rối loạn hay cã nh÷ng biÓu hiÖn bÊt thêng cha? Những tác nhân nào có thể gây hại cho hệ tiêu hoá của ngời? và làm thế nào để có đợc một hệ tiêu hoá khoẻ mạnh? đó là nội dung bài học hôm nay. Hoạt động 1: Tìm hiểu về các tác nhân gây hại cho hệ tiêu hoá Mục tiêu: HS chỉ ra đợc các tác nhân gây hại và ảnh hởng của nó tới các cơ quan trong hÖ tiªu ho¸. Hoạt động của GV - Yêu cầu HS đọc thông tin mục I trong SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - KÓ tªn c¸c t¸c nh©n g©y h¹i cho hÖ tiªu ho¸? - GV treo tranh ¶nh c¸c t¸c nh©n vi sinh vËt, giun s¸n minh ho¹. - Các tác nhân gây ảnh hởng đến cơ quan nào? mức độ ảnh hởng nh thế nµo? - Yªu cÇu HS th¶o luËn hoµn thµnh b¶ng. - GV ph©n c«ng mçi nhãm (2 nhãm) hoµn thµnh 1 t¸c nh©n sinh vËt, 1 t¸c nhân chế độ ăn. - Sau khi hoàn thành bảng: GV đặt câu hái: Ngoµi nh÷ng t¸c nh©n trªn, em cßn biÕt t¸c nh©n nµo kh¸c?. Hoạt động của HS - C¸ nh©n HS tù nghiªn cøu th«ng tin SGK vµ tr¶ lêi: + T¸c nh©n: vi sinh vËt g©y bÖnh, giun sán, chất độc trong thức ăn, đồ uống, ăn không đúng cách.. - HS kÎ s½n b¶ng 30.1 vµo vë bµi tËp. Trao đổi nhóm để hoàn thành bảng. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy trªn b¶ng. C¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS suy nghÜ vµ tr¶ lêi.. KÕt luËn: B¶ng 30.1: C¸c t¸c nh©n cã h¹i cho hÖ tiªu ho¸ T¸c nh©n C¸c sinh vËt ChÕ độ ăn uèng. Vi khuÈn Giun, s¸n ¨n uèng kh«ng đúng cách. C¬ quan hoÆc ho¹t động bị ảnh hởng - R¨ng - D¹ dµy, ruét - C¸c tuyÕn tiªu ho¸ - Ruét - C¸c tuyÕn tiªu ho¸ - C¸c c¬ quan tiªu ho¸ - Hoạt động tiêu hoá - Hoạt động hấp thụ. Mức độ ảnh hởng - T¹o ra m«i trêng axit lµm háng men r¨ng. - BÞ viªm loÐt. - BÞ viªm. - G©y t¾c ruét - G©y t¾c èng dÉn mËt - Cã thÓ bÞ viªm. - KÐm hiÖu qu¶. - KÐm hiÖu qu¶..

(66) - C¸c c¬ quan tiªu ho¸ ¨n uèng kh«ng đúng khẩu phần (kh«ng hîp lÝ). - Hoạt động tiêu hoá - Hoạt động hấp thụ. - D¹ dµy, ruét bÞ mÖt mái, gan cã thÓ bÞ x¬. - BÞ rèi lo¹n hoÆc kÐm hiÖu qu¶. - BÞ rèi lo¹n hoÆc kÐm hiÖu qu¶.. Hoạt động 2: Tìm hiểu các biện pháp bảo vệ hệ tiêu hoá khỏi các tác nhân có hại và đảm bảo sự tiêu hoá có hiệu quả Hoạt động của GV - GV yêu cầu HS đọc SGK. - Nªu c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ hÖ tiªu hoá khỏi tác nhân có hại và đảm bảo sù tiªu ho¸ hiÖu qu¶? - Yªu cÇu HS ph©n tÝch - Thế nào là vệ sinh răng miệng đúng c¸ch? - GV treo tranh híng dÉn vÖ sinh r¨ng miÖng minh ho¹. - ThÕ nµo lµ ¨n uèng hîp vÖ sinh?. Hoạt động của HS - C¸ nh©n HS nghiªn cøu th«ng tin môc II SGKnªu c¸c biÖn ph¸p vµ kÕt luËn.. - HS trao đổi nhóm và nêu đợc: + §¸nh r¨ng sau khi ¨n vµ tríc khi ®i ngủ bằng bàn chải mềm, thuốc đánh răng có Ca và Flo, trải đúng cách nh đã biÕt ë tiÓu häc. + ¨n chÝn, uèng s«i. Rau sèng vµ tr¸i c©y röa s¹ch, gät vá tríc khi ¨n, kh«ng ăn thức ăn ôi thiu, không để ruồi nhặng - Tại sao ăn uống đúng cách lại giúp đậu vào thức ăn. sự tiêu hoá đạt hiệu quả? + ăn chậm, nhai kĩ giúp thức ăn đợc - Theo em, thế nào là ăn uống đúng nghiền nhỏ đẽ thấm dịch tiêu hoá => c¸ch? tiªu ho¸ hiÖu qu¶ h¬n. + ăn đúng giờ, đúng bữa thì sự tiết dÞch tiªu ho¸ thuËn lîi, sè lîng vµ chÊt lîng dÞch tiªu ho¸ tèt h¬n. + Sau khi ăn nghỉ ngơi giúp hoạt động tiết dịch tiêu hoá và hoạt động co bóp d¹ dµy, ruét tËp trung => tiªu ho¸ cã hiÖu qu¶ h¬n. KÕt luËn: - C¸c biÖn ph¸p : + Vệ sinh răng miệng đúng cách. + ¨n uèng hîp vÖ sinh. + ăn uống đúng cách. + ThiÕt lËp khÈu phÇn ¨n hîp lÝ. 4. Kiểm tra, đánh giá - GV yêu cầu HS đọc ghi nhớ và trả lời câu hỏi SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc tríc bµi 31. *. Rót kinh nghiÖm:. .................................................................................................................... ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH.

(67) TiÕt 32 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Chơng VI- Trao đổi chất và năng lợng Bài 31: Trao đổi chất A. môc tiªu.. - HS nắm đợc trao đổi chất giữa cơ thể và môi trờng với sự trao đổi chất ở cấp độ tÕ bµo. - Trình bày đợc mối liên quan giữa trao đổi chất ở cấp độ cơ thể với trao đổi chất ở cấp độ tế bào. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 31.1; 31.2. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Các tác nhân gây hại cho hệ tiêu hoá là gì? Mức độ ảnh hởng? - Nªu c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ hÖ tiªu ho¸ khái c¸c t¸c nh©n cã h¹i? - C©u 2 SGK. 3. Bµi míi VB: Các hoạt động tiêu hoá, tuần hoàn, hô hấp đều phục vụ cho hoạt động trao đổi chất tạo năng lợng cho cơ thể hoạt động. Vậy thế nào là trao đổi chất? Hoạt động 1: Trao đổi chất giữa cơ thể và môi trờng ngoài Mục tiêu: HS hiểu đợc trao đổi chất giữa cơ thể và môi trờng là đặc điểm cơ bản cña c¬ thÓ sèng. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS quan s¸t H 31.1 cïng víi hiÓu biÕt cña b¶n th©n vµ tr¶ lêi c©u hái: - Sự trao đổi chất giữa cơ thể và môi trêng ngoµi biÓu hiÖn nh thÕ nµo? - HÖ tiªu ho¸, hÖ h« hÊp, hÖ tuÇn hoàn, hệ bài tiết đóng vai trò gì trong trao đổi chất? - Trao đổi chất giữa cơ thể và môi trờng ngoài có ý nghĩa gì? - GV : Nhờ trao đổi chất mà cơ thể và m«i trêng ngoµi c¬ thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, nÕu kh«ng c¬ thÓ sÏ chÕt. ë vËt vô sinh trao đổi chất dẫn tới biến tính, huû ho¹i.. Hoạt động của HS - HS quan s¸t kÜ H 31.1, cïng víi kiÕn thức đã học trả lời các câu hỏi: - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung rót ra kiÕn thøc.. - HS l¾ng nghe, tiÕp thu kiÕn thøc.. KÕt luËn: - M«i trêng ngoµi cung cÊp cho c¬ thÓ thøc ¨n, níc uèng muèi kho¸ng th«ng qua hệ tiêu hoá, hệ hô hấp đồng thời thải chất cặn bã, sản phẩm phân huỷ , CO 2 tõ c¬ thÓ ra m«i trêng..

(68) - Trao đổi chất giữa cơ thể và môi trờng là đặc trng cơ bản của sự sống. Hoạt động 2: Trao đổi chất giữa tế bào và môi trờng trong cơ thể Mục tiêu: HS hiểu đợc sự trao đổi chất của cơ thể thực ra là ở tế bào và nắm đợc sự trao đổi đó. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS quan s¸t H 31.2 vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nªu thµnh phÇn cña m«i trêng trong c¬ thÓ? - M¸u vµ níc m« cung cÊp g× cho tÕ bµo? - Hoạt động sống cuả tế bào tạo ra nh÷ng s¶n phÈm g×? - Những sản phẩm đó của tế bào và nớc mô vào máu đợc đa tới đâu? - Sự trao đổi chất giữa tế bào và môi trêng trong biÓu hiÖn nh thÕ nµo?. Hoạt động của HS - HS dùa vµo H 31.2, th¶o luËn nhãm và nêu đợc: + M«i trêng trong c¬ thÓ gåm: m¸u, níc m« vµ b¹ch huyÕt. + M¸u cung cÊp chÊt dinh dìng, O2 qua níc m« tíi tÕ bµo. + Hoạt động sống của tế bào tạo năng lîng, CO2, chÊt th¶i. + S¶n phÈm cña tÕ bµo vµo níc m«, vµo m¸u tíi hÖ bµi tiÕt (phæi, thËn, da) vµ ra ngoµi. - HS nªu kÕt luËn.. KÕt luËn: - Trao đổi chất giữa tế bào và môi trờng trong biểu hiện: các chất dinh dỡng và O2 tiếp nhận từ máu, nớc mô đợc tế bào sử dụng cho hoạt động sống đồng thời các sản phẩm phân huỷ đợc thải vào môi trờng trong và đa tới cơ quan bài tiết, th¶i ra ngoµi. Hoạt động 3: Mối quan hệ giữa trao đổi chất ở cấp độ cơ thể với trao đổi chất ở cấp độ tế bào Mục tiêu: HS phân biệt đợc trao đổi chất ở 2 cấp độ và mối quan hệ giữa chúng. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS quan s¸t l¹i H 31.2 - HS dùa vµo H 31.2, th¶o lu¹n nhãm - Trao đổi chất ở cấp độ cơ thể biểu và trả lời: hiÖn nh thÕ nµo? + Biểu hiện: trao đổi của môi trờng với c¸c hÖ c¬ quan. - Trao đổi chất ở cấp độ tế bào đợc - HS : trao đổi giữa tế bào và môi trờng thùc hiÖn nh thÕ nµo? trong c¬ thÓ. - Mối quan hệ giữa trao đổi chất ở 2 - HS: cơ thể sẽ chết nếu 1 trong 2 cấp cấp độ ? (Nếu trao đổi chất ở một độ dừng lại. trong hai cấp độ dùng lại thì có hậu - Vậy trao đổi chất ở 2 cấp độ có quan qu¶ g×?) hệ mật thiết với nhau, đảm bảo cho cơ thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. KÕt luËn: - Trao đổi chất ở cơ thể cung cấp O 2 và chất dinh dỡng cho tế bào và nhận từ tế bào các sản phẩm bài tiết, CO2 để thải ra môi trờng. - Trao đổi chất ở tế bào giải phóng năng lợng cung cấp cho các cơ quan trong cơ thể thực hiện các hoạt động trao đổi chất với môi trờng ngoài. - Hoạt động trao đổi chất ở cấp độ gắn bó mật thiết với nhau, không thể tách rời. 4. Kiểm tra, đánh giá.

(69) - GV yêu cầu HS đọc ghi nhớ và trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc tríc bµi 32. - Lµm c©u 3 vµo vë. *. Rót kinh nghiÖm: .................................................................................................................... ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TuÇn 17 TiÕt 33 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 32: chuyÓn ho¸ A. môc tiªu.. - HS nắm đợc sự chuyển hoá vật chất và năng lợng trong tế bào gồm hai quá trình đồng hoá và dị hoá, là hoạt động cơ bản của sự sống. - HS phân tích đợc mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hoá năng lợng. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng ph©n tÝch, so s¸nh, th¶o luËn nhãm. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 31.1. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Trình bày vai trò của hệ tiêu hoá, hệ hô hấp, hệ bài tiết và hệ tuần hoàn đối với sự trao đổi chất? - Phân biệt trao đổi chất ở cấp độ cơ thể và trao đổi chất ở cấp độ tế bào. Nêu mối quan hệ về sự trao đổi chất ở hai cấp độ này? 3. Bµi míi VB: ? Tế bào trao đổi chất nh thế nào? Vật chất do môi trờng cung cấp đợc c¬ thÓ sö dông nh thÕ nµo? Hoạt động 1: Chuyển hoá vật chất và năng lợng Mục tiêu: HS nắm đợc khái niệm chuyển hoá, chuyển hoá gồm đồng hoá và dị hoá và nắm đợc mối quan hệ giữa chúng. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin, - HS nghiªn cøu th«ng tin quan s¸t H quan s¸t H 32.1 vµ tr¶ lêi c©u hái: 32.1 vµ tr¶ lêi. - Th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái: - Sự chuyển hoá vật chất và năng lợng + gồm 2 quá trình là đồng hoá và dị ë tÕ bµo gåm nh÷ng qu¸ tr×nh nµo? ho¸. - Phân biệt trao đổi chất ở tế bào với + Trao đổi chất ở tế bào là trao đổi chất sù chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng lîng? gi÷a tÕ bµo víi m«i trêng trong..

(70) ChuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng lîng sù biến đổi vật chất và năng lợng. - Năng lợng giải phóng trong tế bào đ- + Năng lợng đợc sử dụng cho hoạt ợc sử dụng vào những hoạt động nào? động co cơ, hoạt động sinh lí và sinh - GV giải thích sơ đồ H 32.1: Sự nhiệt. chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng lîng. - GV yªu cÇu HS: LËp b¶ng so s¸nh đồng hoá và dị hoá. Nêu mối quan hệ - HS dựa vào khái niệm đồng hoá và dị giữa đồng hoá và dị hoá. hoá để hoàn thành bảng so sánh. - 1 HS ®iÒn kÕt qu¶, c¸c HS kh¸c nhËn - Yªu cÇu HS rót ra mèi quan hÖ gi÷a xÐt, bæ sung. chóng. + Quan hÖ m©u thuÉn ngîc chiÒu. - Tỉ lệ giữa đồng hoá và dị hoá trong cơ thể ở những độ tuổi và trạng thái + Tỉ lệ không giống nhau. Trẻ em: khác nhau thay đổi nh thế nào? đồng hóa lớn hơn dị hoá. Ngời già: đồng hoá nhở hơn dị hoá. nam đồng hoá lớn hơn nữ. Khi lao động đồng hoá nhỏ hơn dị hóa. Khi nghỉ ngơi đồng ho¸ lín h¬n dÞ ho¸. Bảng so sánh đồng hoá và dị hoá §ång ho¸ DÞ ho¸ - Tæng hîp c¸c chÊt - Ph©n gi¶i c¸c chÊt - TÝch luü n¨ng lîng - Gi¶i phãng n¨ng lîng. - X¶y ra trong tÕ bµo. - X¶y ra trong tÕ bµo. KÕt luËn: - Trao đổi chất là biểu hiện bên ngoài của quá trình chuyển hoá vật vhất và năng lîng x¶y ra bªn trong tÕ bµo. - Mọi hoạt động sống của cơ thể đều bắt nguồn từ sự chuyển hoá vật chất và n¨ng lîng cña tÕ bµo. - ChuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng lîng trong tÕ bµo gåm 2 qu¸ tr×nh: + §ång ho¸ (SGK). + DÞ ho¸ (SGK). - Đồng hoá và dị hoá là 2 mặt đối lập nhng thống nhất. - Tỉ lệ giữa đồng hoá và dị hoá ở cơ thể khác nhau, phụ thuộc vào độ tuổi , giới tÝnh vµ tr¹ng th¸i c¬ thÓ.. Hoạt động 2: Chuyển hoá cơ bản Mục tiêu: HS nắm đợc lúc nghỉ ngơi cơ thể cũng tiêu dùng năng lợng và cách xác định chuyển hoá cơ bản. Hoạt động của GV Hoạt động của HS HS vËn dông kiến thức đã học và nêu - C¬ thÓ ë tr¹ng th¸i “nghØ ng¬i” cã tieu dïng n¨ng lîng kh«ng? T¹i sao? đợc: - GV : N¨ng lîng tiªu dïng khi c¬ thÓ + Cã tiªu dïng n¨ng lîng cho c¸c ho¹t nghỉ ngơi gọi là gì? Nêu khái niệm động của tim, hô hấp, duy trì thân nhiệt chuyển hoá cơ bản? đơn vị và ý nghĩa? ... - 1 HS tr¶ lêi, nªu kÕt luËn..

(71) KÕt luËn: - ChuyÓn ho¸ c¬ b¶n lµ n¨ng lîng tiªu dïng khi c¬ thÓ hoµn toµn nghØ ng¬i. - §¬n vÞ: kJ/h/kg. - ý nghĩa: căn cứ vào chuyển hoá cơ bản để xác định tình trạng sức khoẻ, bệnh lÝ. Hoạt động 3: Điều hoà sự chuyển hoá vật chất và năng lợng ở cấp độ cơ thể với trao đổi chất ở cấp độ tế bào Mục tiêu: HS nắm đợc sự điều hoà chuyển hoá vật chất và năng lợng là nhờ cơ chÕ thÇn kinh vµ thÓ dÞch. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS đọc thông tin mục III và - HS nghiên cứu thông tin và trả lời. tr¶ lêi c©u hái: - Cã nh÷ng h×nh thøc nµo ®iÒu hoµ sù chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng lîng? KÕt luËn: - §iÒu hoµ b»ng thÇn kinh. + ở não có các trung khu điều khiển sự trao đổi chất (trực tiếp). + ThÇn kinh ®iÒu hoµ th«ng qua tim, m¹ch (gi¸n tiÕp). - §iÒu hßa b»ng c¬ chÕ thÓ dÞch: do c¸c hoocmon cña tuyÕn néi tiÕt tiÕt vµo m¸u. 4. Kiểm tra, đánh giá - GV yªu cÇu HS lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm. Cét A Cét B 1. §ång ho¸ a. Lấy thức ăn biến đổi thành chất dinh dỡng hấp thụ vµo m¸u. 2. DÞ ho¸ b. Tổng hợp chất đặc trng và tích luỹ năng lợng. 3. Tiªu ho¸ c. Th¶i c¸c s¶n phÈm ph©n huû vµ c¸c s¶n phÈm thõa ra m«i trêng ngoµi. 4. Bµi tiÕt d. Phân giải các chất đặc trng thành chất đơn giản và gi¶i phãng n¨ng lîng.. KÕt qu¶. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3, 4 SGK. - §äc tríc bµi 35. - Lµm bµi tËp 2, 3, 4 vµo vë. *. Rót kinh nghiÖm: .................................................................................................................... ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TiÕt 34 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 35: ¤n tËp häc k× I.

(72) A. môc tiªu.. - HS hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc häc k× I. - HS nắm sâu, nắm chắc kiến thức đã học. - Vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn. B. chuÈn bÞ.. - Tranh ¶nh cã liªn quan. - M¸y chiÕu, phim trong (nÕu cã). - Các nhóm với nội dung đã phân công (1 tờ giấy khổ to). C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra 3.Bµi häc Hoạt động 1: Hệ thống hoá kiến thức Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV chia líp thµnh 6 nhãm. Ph©n - C¸c nhãm tiÕn hµnh th¶o luËn néi c«ng mçi nhãm lµm 1 b¶ng. dung trong b¶ng (c¸ nh©n ph¶i hoµn thµnh b¶ng cña m×nh ë nhµ) - Th¶o luËn nhãm, thèng nhÊt ý kiÕn ghi vµ phim trong hoÆc tê giÊy to. - Yªu cÇu c¸c nhãm chiÕu phim trong - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy kÕt qu¶, c¸c kÕt qu¶ cña nhãm minh hoÆc d¸n kÕt nhãm kh¸c bæ sung. qu¶ (khæ giÊy to) lªn b¶ng. - GV nhËn xÐt ghi ý kiÕn bæ sung hoÆc - C¸c nhãm hoµn thiÖn kÕt qu¶. chiếu đáp án. - HS hoµn thµnh vµo vë bµi tËp.. Cấp độ tổ chức TÕ bµo M« C¬ quan HÖ c¬ quan. B¶ng 35. 1: Kh¸i qu¸t vÒ c¬ thÓ ngêi Đặc điểm đặc trng CÊu t¹o Vai trß - Gồm: màng, tế bào chất với - Là đơn vị cấu tạo và chức c¸c bµo quan chñ yÕu (ti thÓ, n¨ng cña c¬ thÓ. líi néi chÊt, bé m¸y G«ngi..) vµ nh©n. - TËp hîp c¸c tÕ bµo chuyªn - Tham gia cÊu t¹o nªn c¸c ho¸ cã cÊu tróc gièng nhau. c¬ quan. - §îc cÊu t¹o nªn bëi c¸c m« - Tham gia cÊu t¹o vµ thùc kh¸c nhau. hiện chức năng nhất định cña hÖ c¬ quan. - Gåm c¸c c¬ quan cã mèi - Thùc hiÖn chøc n¨ng nhÊt quan hÖ vÒ chøc n¨ng. định của cơ thể. Bảng 35. 2: Sự vận động của cơ thể. HÖ c¬ quan §Æc ®iÓm cÊu t¹o thùc hiÖn Chøc n¨ng đặc trng vận động Bé x¬ng - Gåm nhiÒu x¬ng liªn T¹o bé khung c¬ thÓ kÕt víi nhau qua c¸c + B¶o vÖ khíp. + N¬i b¸m cña c¬ - Cã tÝnh chÊt cøng r¾n và đàn hồi.. Vai trß chung - Gióp c¬ thÓ ho¹t động để thÝch øng.

(73) HÖ c¬. - TÕ bµo c¬ dµi - Cã kh¶ n¨ng co d·n. - Cơ co dãn giúp cơ quan với môi trhoạt động. êng.. B¶ng 35. 3: TuÇn hoµn m¸u C¬ quan. Tim. HÖ m¹ch. §Æc ®iÓm cÊu t¹o đặc trng - Cã van nhÜ thÊt vµ van động mạch. - Co bãp theo chu k× gåm 3 pha.. Chøc n¨ng - B¬m m¸u liªn tôc theo 1 chiÒu tõ t©m nhÜ vµo t©m thÊt vµ từ tâm thất vào động m¹ch. - Gồm động mạch, - Dẫn máu từ tim đi mao m¹ch vµ tÜnh kh¾p c¬ thÓ vµ tõ m¹ch. kh¾p c¬ thÓ vÒ tim.. Vai trß chung - Gióp m¸u tuÇn hoµn liªn tôc theo 1 chiÒu trong c¬ thÓ, míc m« còng liªn tục đợc đổi mới, b¹ch huyÕt còng liªn tục đợc lu thông.. B¶ng 35. 4: H« hÊp C¸c giai ®o¹n chñ yÕu trong h« hÊp Thë Trao đổi khí ë phæi Trao đổi khí ë tÕ bµo. C¬ chÕ Hoạt động phối hîp cña lång ngùc vµ c¸c c¬ h« hÊp. - C¸c khÝ (O2; CO2) khuÕch t¸n từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp.. Vai trß Riªng Gióp kh«ng khÝ trong phæi thêng xuyên đổi mới. - Tăng nồng độ O2 và giảm nồng độ khí CO2 trong m¸u. - Cung cÊp O2 cho tÕ bµo vµ nhËn CO2 do tÕ bµo th¶i ra.. B¶ng 35. 5: Tiªu ho¸ Khoang Thùc miÖng qu¶n Gluxit Tiªu ho¸Lo¹iLipit C¬ quanthùc hiÖn Ho¹t chÊt động Pr«tªin §êng HÊp thô Axit bÐo vµ glixªrin Axit amin. D¹ dµy. x x. Chung Cung cÊp oxi cho c¸c tÕ bµo c¬ thÓ vµ th¶i khÝ cacbonic ra ngoµi c¬ thÓ.. Ruét non x x x x x x. Ruét giµ. Hoạt động 2: Câu hỏi ôn tập Mục tiêu: HS nắm đợc sự điều hoà chuyển hoá vật chất và năng lợng là nhờ cơ chÕ thÇn kinh vµ thÓ dÞch. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi 3 c©u hái SGK trang 112. - GV nhËn xÐt vµ gióp HS hoµn thiÖn kiÕn thøc. KÕt luËn: - SGK. Hoạt động của HS - HS th¶o luËn nhãm thèng nhÊt c©u tr¶ lêi. §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, nhËn xÐt, bæ sung..

(74) 4. Kiểm tra, đánh giá - GV nhận xét, đánh giá kết quả làm việc của từng nhóm. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ hoµn thiÖn néi dung «n tËp. - Chuẩn bị để giờ sau kiểm tra học kì I. *. Rót kinh nghiÖm: .................................................................................................................... ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TuÇn 18 TiÕt 35 Ngµy kiÓm tra: kiÓm tra häc k× I A. môc tiªu.. - Kiểm tra kiến thức trong chơng trình học kì I, đánh giá năng lực nhận thức của HS, thấy đợc những mặt tốt, những mặt yếu kém của HS giúp GV uốn nắn kịp thời, điều chỉnh quá trình dạy và họcđể giúp HS đạt kết quả tốt. - Ph¸t huy tÝnh tù gi¸c cña HS trong qu¸ tr×nh lµm bµi. II. §Ò bµi. A. Tr¾c nghiÖm Chọn câu trả lời đúng nhất bằng cách khoanh tròn vào chữ cái đầu câu. Câu 1: Tế bào máu nào tham gia vào quá trình đông máu: a. Hång cÇu b. B¹ch cÇu c. TiÓu cÇu C©u 2: Ngêi cã nhãm m¸u AB kh«ng truyÒn cho nhãm m¸u O, A, B v×: a. Nhãm m¸u AB hång cÇu cã c¶ A vµ B. b. Nhãm m¸u AB huyÕt t¬ng kh«ng co kh¸ng thÓ. c. Nhãm m¸u AB Ýt ngêi cã. d. Cả a, b, c đúng. Câu 3: Những đặc điểm cấu tạo nào của cơ quan trong đờng dẫn khí có tác dông lµm Êm kh«ng khÝ ®i vµo phæi: a. L«ng mòi b. Lớp mao mạch dày đặc ở khoang mũi c. Nắp thanh quản có thể cử động để đậy kín đờng hô hấp d. C¶ a, b, c C©u 4: Qu¸ tr×nh tiªu ho¸ ë khoang miÖng gåm: a. Biến đổi lí học b. Biến đổi hoá học c. Nhai, đảo trộn thức ăn d. TiÕt níc bät e. ChØ cã a vµ c B. Tù luËn Câu 1: Nêu những đặc điểm cấu tạo của ruột non giúp nó đảm nhiệm tốt vai trò hÊp thô chÊt dinh dìng?.

(75) Câu 2: Để nghiên cứu vai trò và điều kiện hoạt động của enzim nớc bọt, bạn An đã làm thí nghiệm sau: Chọn 4 ống nghiệm đều chứa 5 ml hồ tinh bột loãng, lần lợt thêm vào các ống : - èng 1: Thªm 5 ml níc cÊt - èng 2: Thªm 5 ml níc bät lo·ng - èng 3: Thªm 5 ml níc bät lo·ng vµ vµi giät HCl - èng 4: Thªm 5 ml níc bät ®un s«i Tất cả các ống đều đặt trong nớc ấm 37oC trong thời gian từ 15- 30 phút. a. Hồ tinh bột trong các ống nghiệm có biến đổi không ? Tại sao? b. Từ đó hãy xác định nhiệt độ và môi trờng thích hợp cho sự hoạt động của enzim níc bät? III. §¸p ¸n – biÓu ®iÓm. A. Tr¾c nghiÖm C©u 1: c (1 ®) C©u 2: a (1 ®) C©u 3: b (1 ®) C©u 4: e (1 ®) B. Tù luËn Câu 1: Những đặc điểm cấu tạo của ruột non giúp nó đảm nhiệm tốt vai trò hấp thô chÊt dinh dìng lµ: - Líp niªm m¹c ruét non cã c¸c nÕp gÊp vµc c¸c l«ng ruét vµ l«ng cùc nhá lµm cho diÖn tÝch bÒ mÆt bªn trong cña nã tng gÊp kho¶ng 600 lÇn so víi diÖn tÝch mÆt ngoµi. (1 ®) - Ruét non rÊt dµi (2,8 – 3 m ë ngêi trëng thµnh), lµ bé phËn dµi nhÊt trong c¸c c¬ quan tiªu ho¸. (1 ®) - Mạng mao mạch máu và mao mạch bạch huyết phân bố dày đặc tới từng lông ruét. ( 1 ®) C©u 2: a. Chỉ có ống (2) hồ tinh bột bị biến đổi vì ống (2) có enzim amilaza trong n ớc bọt biến đổi tinh bột thành đờng mantôzơ (0,5 đ) - ở ống 1: Nớc cất không có enzim biến đổi nớc bọt (0,5 đ) - ở ống 3: Enzim nớc bọt không hoạt động ở môi trờng axit nên tinh bột không bị biến đổi (0,5 đ) - ë èng 4: Enzim níc bät bÞ mÊt ho¹t tÝnh khi ®un s«i nªn tinh bét kh«ng bÞ biÕn đổi (0,5 đ). b. ở nhiệt độ thích hợp cho hoạt động của enzim nớc bọt là 37oC ( nhiệt độ cơ thÓ ngêi) (0,5 ®) - Môi trờng thích hợp cho enzim nớc bọt hoạt động là môi trờng trung tính hoặc h¬i kiÒm ( tèt nhÊt lµ pH = 7,2) ( 0,5 ®). *. Rót kinh nghiÖm: .................................................................................................................... ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TiÕt 36 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:.

(76) Bµi 33: Th©n nhiÖt A. môc tiªu.. - HS nắm đợc khái niệm thân nhiệt và các cơ chế điều hoà thân nhiệt. - Giải thích đợc cơ sở khoa học và vận dụng vào đời sống các biện pháp chống nóng, lạnh, đề phòng cảm nóng, lạnh. B. chuÈn bÞ.. - Su tÇm 1 sè tranh ¶nh vÒ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i gãp phÇn ®iÒu hoµ kh«ng khÝ nh trång c©y xanh,x©y hå níc ë khu d©n c. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - ChuyÓn ho¸ lµ g×? ChuyÓn ho¸ gåm c¸c qu¸ tr×nh nµo? V× sao nãi chuyÓn ho¸ vật chất và năng lợng là đặc trng cơ bản của cơ thể sống? - Giải thích mối quan hệ qua lại giữa đồng hoá và dị hoá? 3. Bµi míi VB: ? Năng lợng sản sinh trong quá trình dị hoá đợc cơ thể sử dụng nh thế nµo? - GV: Nhiệt đợc dị hoá giải phóng bù vào phần đã mất tức là thực hiện điều hoà thân nhiệt. Vậy thân nhiệt là gì? cơ thể có những biện pháp nào để điều hoà thân nhiÖt? Hoạt động 1: Thân nhiệt Hoạt động của GV - Yêu cầu đọc thông tin SGK và trả lời c©u hái: - Th©n nhiÖt lµ g×? ë ngêi khoÎ m¹nh, khi trêi nãng vµ khi trời lạnh nhiệt độ cơ thể là bao nhiêu? Thay đổi nh thế nào? - Sự ổn định thân nhiệt do đâu? - GV gióp HS hoµn thiÖn kiÕn thøc.. Hoạt động của HS - C¸ nh©n HS nghiªn cøu th«ng môc I SGK trang 105 tr¶ lêi c¸c c©u hái: - Trao đổi nhóm để thống nhất ý kiến. - §¹i diÖn 1 nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. KÕt luËn: - Thân nhiệt là nhiệt độ của cơ thể. - Thân nhiệt luôn ổn định là 37oC là do sự cân bằng giữa sinh nhiệt và toả nhiệt. Hoạt động 2: Sự điều hoà thân nhiệt Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin vµ tr¶ lêi c©u hái: - Bé phËn nµo cña c¬ thÓ tham gia vµo sù ®iÒu hoµ th©n nhiÖt? - Nhiệt của cơ thể sinh ra đã đi đâu và để làm gì? - Khi lao động nặng, cơ thể có những ph¬ng thøc to¶ nhiÖt nµo? - V× sao mïa hÌ, da ngêi ta hång hµo,. Hoạt động của HS - HS dùa vµo th«ng tin SGK th¶o luËn nhóm và nêu đợc: + Da vµ hÖ thÇn kinh cã vai trß quan träng trong ®iÒu hoµ th©n nhiÖt. + NhiÖt tho¸t ra ngoµi m«i trêng qua da để đảm bảo thân nhiệt ổn định. + Lao động nặng: toát mồ hôi, hô hấp mạnh, da mặt đỏ. + Mïa hÌ: M¹ch m¸u d·n gióp to¶ bít.

(77) còn mùa đông rét da tái hoặc sởn gai èc? - Khi trời nóng, độ ẩm không khí cao, kh«ng tho¸ng giã (oi bøc) c¬ thÓ cã ph¶n øng g× vµ cã c¶m gi¸c nh thÕ nµo? - Tõ nh÷ng ý kiÕn trªn, h·y rót ra kÕt luËn vÒ vai trß cña da trong sù ®iÒu hoµ th©n nhiÖt? - GV gi¶ng gi¶i thªm.. nhiệt qua da. Mùa đông: mạch máu co, sën gai èc gióp gi¶m bít nhiÖt qua da. + Ngµy oi bøc, må h«i khã bay h¬i, sù to¶ nhiÖt khã kh¨n lµm cho ngêi bøc bèi khã chÞu. - HS tù rót ra kÕt luËn. - HS đọc thông tin và nghe giảng.. KÕt luËn: 1. Vai trß cña da trong ®iÒu hoµ th©n nhiÖt - Da là cơ quan đóng vai trò quan trọng nhất trong sự điều hoà thân nhiệt. Cơ chÕ: + Khi trời nóng và khi lao động nặng mao mạch ở dới da dãn ra giúp toả nhiệt nhanh, t¨ng tiÕt må h«i, gi¶i phãng nhiÖt cho c¬ thÓ. + Khi trời rét mao mạch ở dới da co lại, cơ chân lông co để giảm sự thoát nhiệt. Trời quá lạnh cơ co dãn liên tục gây phản xạ run để tăng sinh nhiệt. 2. Vai trß cña hÖ thÇn kinh trong sù ®iÒu hoµ th©n nhiÖt - Mọi hoạt động điều hoà thân nhiệt của da đều là phản xạ dới sự điều khiển của hÖ thÇn kinh. Hoạt động 3: Phơng pháp phòng chống nóng lạnh Hoạt động của GV - Yêu cầu HS thảo luận nhóm để trả lời c©u hái: - Chế độ ăn uống mùa hè và mùa đông kh¸c nhau nh thÕ nµo? - Mùa hè cần làm gì để chống nóng? - V× sao nãi rÌn luyÖn th©n thÓ còng lµ biÖn ph¸p phßng chèng nãng l¹nh? - ViÖc x©y dùng nhµ, c«ng së cÇn lu ý yếu tố nào để chống nóng, lạnh?. Hoạt động của HS - HS liên hệ thực tế thảo luận nhóm để tr¶ lêi c¸c c©u hái. - 1 HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt bæ sung. - HS rót ra kÕt luËn.. KÕt luËn: - Chế độ ăn uống phù hợp với từng mùa. - Mùa hè: đội mũ nón khi ra đờng. Lao động, mồ hôi ra không nên tắm ngay, kh«ng ngåi n¬i giã léng, kh«ng bËt qu¹t m¹nh qu¸. - Mùa đông: giữ ấm cổ, tay chân, ngực. - Rèn luyện TDTT hợp lí để tăng sức chịu đựng cho cơ thể. - Trång nhiÒu c©y xanh quanh nhµ vµ n¬i c«ng céng. 4. Kiểm tra, đánh giá - GV yªu cÇu HS tr¶ lêi c¸c c©u hái: ? Thân nhiệt là gì? Tại sao thân nhiệt luôn ổn định? ? Tr×nh bµy co chÕ ®iÒu hoµ th©n nhiÖt khi trêi nãng, l¹nh? 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK..

(78) - §äc “Em cã biÕt”. - T×m hiÓu tríc vitamin vµ muèi kho¸ng trong thøc ¨n. *. Rót kinh nghiÖm: .................................................................................................................... ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TuÇn 19 TiÕt 37 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 34: Vitamin vµ muèi kho¸ng A. môc tiªu.. - HS nắm đợc vai trò của vitamin và muối khoáng. - VËn dông nh÷ng hiÓu biÕt vÒ vitamin vµ muèi kho¸ng trong lËp khÈu phÇn ¨n và xây dựng chế độ ăn uống hợp lí. B. chuÈn bÞ.. - Tranh ¶nh vÒ mét nhãm thøc ¨n chøa vitamin vµ muèi kho¸ng. - Tranh trÎ em bÞ thiÕu vitamin D, cßi x¬ng, bíc cæ do thiÕu muèi ièt. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - KT c©u 1. 2. 3 SGK. 3. Bµi míi VB: ? Kể tên các chất dinh dỡng đợc hấp thụ vào cơ thể? Vai trò của các chất đó? - GV: Vitamin vµ muèi kho¸ng kh«ng t¹o n¨ng lîng cho c¬ thÓ, vËy nã cã vai trß g× víi c¬ thÓ? Hoạt động 1: Vitamin Hoạt động của GV - Yêu cầu đọc thông tin mục I SGK và hoµn thµnh bµi tËp SGK: - GV nhận xét đa ra kết quả đúng. - Yêu cầu HS đọc tiếp thông tin mục I SGK để trả lời câu hỏi: - Vitamin là gì? nó có vai trò gì đối với c¬ thÓ? - Yªu cÇu HS nghiªn cøu b¶ng 34.1 SGK tãm t¾t vai trß chñ yÕu cña 1 sè vitamin - GV lu ý HS: vitamin D duy nhất đợc tæng hîp trong c¬ thÓ díi t¸c dông cña ¸nh s¸ng mÆt trêi tõ chÊt eg«stªrin cã ë da. Mïa hÌ c¬ thÓ tæng hîp vitamin D d thõa sÏ tÝch luü ë gan. - Thực đơn trong bữa ăn cần phối hợp nh thế nào để có đủ vitamin. Hoạt động của HS - C¸ nh©n HS nghiªn cøu th«ng môc I SGK cïng víi vèn hiÓu biÕt cña m×nh, hoµn thµnh bµi tËp theo nhãm. - HS tr×nh bµy kÕt qu¶ nhËn xÐt:- kÕt quả đúng :1,3,5,6 - HS dùa vµo kÕt qu¶ bµi tËp : + Thông tin đẻ trả lời kết luận - HS nghiên cứu bảng 34.1 để nhận thÊy vai trß cña mét sè vitamin..

(79) - Lu ý HS: 2 nhãm vitamin tan trong dÇu tan trong níc => cÇn chÕ biÕn thøc ¨n cho phï hîp. KÕt luËn: - Vitamin lµ hîp chÊt h÷u c¬ cã trong thøc ¨n víi mét liÒu lîng nhá nhng rÊt cÇn thiÕt. + Vitamin tham gia thµnh phÇn cÊu tróc cña nhiÒu enzim kh¸c nhau => đảm bảo các hoạt động sinh lí bình thờng của cơ thể. Ngời và động vật không có kh¶ n¨ng tù tæng hîp vitamin mµ ph¶i lÊy vitamin tõ thøc ¨n. - Cã 2 nhãm vitamin: vitamin tan trong dÇu vµ vitamin tan trong níc. - Trong khẩu phần ăn hàng ngày cần phối hợp các loại thức ăn để cung cấp đủ vitamin cho c¬ thÓ. Hoạt động 2: Muối khoáng Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu b¶ng 34.2 vµ tr¶ lêi c©u hái: - Muèi kho¸ng cã vai trß g× víi c¬ thÓ? - V× sao thiÕu vitamin D trÎ em sÏ m¾c bÖnh cßi x¬ng? - Vì sao nhà nớc vận động nhân dân dïng muèi ièt? - Trong khÈu phÇn ¨n hµng ngµy cÇn cung cÊp nh÷ng lo¹i thùc phÈm nµo vµ chế biến nh thế nào để bảo đảm đủ vitamin vµ muèi kho¸ng cho c¬ thÓ?. Hoạt động của HS - HS dùa vµo th«ng tin SGK + b¶ng 34.2, thảo luận nhóm và nêu đợc: + ThiÕu vitamin D, trÎ bÞ cßi x¬ng v× c¬ thÓ chØ hÊp thô Ca khi cã mÆt vitamin D. Vitamin D thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ Ca vµ P t¹o x¬ng. + Sử dụng muối iốt để phòng tránh bớu cæ.. KÕt luËn: - Muối khoáng là thành phần quan trọng của tế bào đảm bảo cân bằng áp suất thẩm thấu và lực trơng tế bào, tham gia vào thành phần cấu tạo enzim đảm bảo quá trình trao đổi chất và năng lợng. - KhÈu phÇn ¨n cÇn: + Cung cấp đủ lợng thịt (hoặc trứng, sữa và rau quả tơi) + Cung cÊp muèi hoÆc níc chÊm võa ph¶i, nªn dïng muèi ièt. + TrÎ em cÇn t¨ng cêng muèi Ca (s÷a, níc x¬ng hÇm...) + Chế biến hợp lí để chống mất vitamin khi nấu ăn. 4. Kiểm tra, đánh giá - GV yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3, 4 SGK – Tr 110. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. Lµm bµi tËp 3,4. - §äc “Em cã biÕt”. C©u 3: Trong tro cña cá tranh cã 1 sè muèi kho¸ng, tuy kh«ng nhiÒu, chñ yÕu lµ muèi K, v× vËy viÖc ¨n tro cá tranh chØ lµ biÖn ph¸p t¹m thêi chø kh«ng thÓ thay thÕ muèi ¨n hµng ngµy..

(80) C©u 4: S¾t cÇn cho sù t¹o thµnh hång cÇu vµ tham gia qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ v× vậy bà mẹ mang thai cần đợc bổ sung chất sắt để thai phát triển tốt, ngời mẹ khoÎ m¹nh. *. Rót kinh nghiÖm: .................................................................................................................... ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TiÕt 38 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 36: Tiªu chuÈn ¨n uèng Nguyªn t¾c lËp khÈu phÇn A. môc tiªu.. - Nêu đợc nguyên nhân của sự khác nhau về nhu cầu dinh dỡng ở các đối tợng kh¸c nhau. - Phân biệt đợc giá trị dinh dỡng có ở các loại thực phẩm chính. - Xác định đợc cơ sở và nguyên tắc xác định khẩu phần. B. chuÈn bÞ.. - Tranh ¶nh c¸c nhãm thùc phÈm chÝnh. - B¶ng phô lôc ghi gi¸ trÞ dinh dìng cña 1 sè lo¹i thøc ¨n. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Vitamin có vai trò gì đối với hoạt động sinh lí của cơ thể? Hãy kể những điều em biết về vitamin và vai trò của các loại vitamin đó? - Bµi tËp 3, 4 ( Tr - 110). 3. Bµi míi VB: C¸c chÊt dinh dìng (thøc ¨n) cung cÊp cho c¬ thÓ theo tiªu chuÈn quy định gọi là tiêu chuẩn ăn uống. Dựa vào cơ sở khoa học nào để đảm bảo chế độ dinh dìng hîp lÝ. H«m nay chóng ta cïng t×m hiÓu bµi míi. Hoạt động 1: Nhu cầu dinh dỡng của cơ thể Hoạt động của GV - GV yêu cầu HS đọc bảng mục I:+ §äc b¶ng nhu cÇu dinh dìng khuyÕn nghÞ cho ngêi ViÖt Nam (Tr - 120) vµ tr¶ lêi c©u hái : - Nhu cÇu dinh dìng cña trÎ em, ngêi trëng thµnh, ngêi giµ kh¸c nhau nh thế nào? Vì sao có sự khác nhau đó ?. Hoạt động của HS - HS tù thu nhËn th«ng tin => th¶o luận nhóm, nêu đợc: + Nhu cÇu dinh dìng cña trÎ em cao hơn ngời trởng thành vì ngoài năng lợng tiêu hao do các hoạt động còn cần tÝch luü cho c¬ thÓ ph¸t triÓn. Ngêi giµ nhu cầu dinh dỡng thấp vì s vận động.

(81) - Sù kh¸c nhau vÒ nhu cÇu dinh dìng ë mçi c¬ thÓ phô thuéc vµo yÕu tè nµo? - GV tæng kÕt l¹i néi dung th¶o luËn. - V× sao trÎ em suy dinh dìng ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn chiÕm tØ lÖ cao?. c¬ thÓ Ýt. - HS tù t×m hiÓu vµ rót ra kÕt luËn. - 1 HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung vµ hoµn thiÖn kiÕn thøc. + C¸c níc ®ang ph¸t triÓn chÊt lîng cuéc s«ng thÊp => trÎ em suy dinh dìng chiÕm tØ lÖ cao.. KÕt luËn: - Nhu cÇu dinh dìng cña tõng ngêi kh«ng gièng nhau vµ phô thuéc vµo c¸c yÕu tè: + Giíi tÝnh : nam > n÷. + Løa tuæi: trÎ em > ngêi giµ. + Dạng hoạt động lao động : Lao động nặng > lao động nhẹ + Tr¹ng th¸i c¬ thÓ: Ngêi kÝch thíc lín nhu cÇu dinh dìng > ngêi cã kÝch thíc nhá. + Ngêi èm cÇn nhiÒu chÊt dinh dìng h¬n ngêi khoÎ. Hoạt động 2: Giá trị dinh dỡng của thức ăn Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin môc II SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Gi¸ trÞ dinh dìng cña thøc ¨n biÓu hiÖn nh thÕ nµo? - GV treo tranh c¸c nhãm thùc phÈm – Yªu cÇu HS hoµn thµnh phiÕu häc tËp: Lo¹i thùc phÈm Tªn thùc phÈm + Giµu GluxÝt + Giµu pr«tªin + Giµu lipit + NhiÒu vitamin vµ muèi kho¸ng - GVnhËn xÐt - Sù phèi hîp c¸c lo¹i thøc ¨n trong b÷a ¨n cã ý nghÜa g×?. Hoạt động của HS - Nghiªn cøu b¶ng vµ tr¶ lêi NhËn xÐt vµ rót ra kÕt luËn. - HS dùa vµo vèn hiÓu biÕt quan s¸t tranh vµ th¶o luËn nhãm, hoµn thµnh phiÕu häc tËp. + §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, bæ sung => đáp án chuẩn. + TØ lÖ c¸c lo¹i chÊt trong thùc phÈm kh«ng gièng nhau => phèi hîp c¸c lo¹i thức ăn để cung cấp đủ chất cho cơ thể => KL.. KÕt luËn: - Gi¸ trÞ dinh dìng cña thøc ¨n biÓu hiÖn : + Thµnh phÇn c¸c chÊt h÷u c¬. + N¨ng lîng chøa trong nã. - TØ lÖ c¸c chÊt h÷u c¬ chøa trong thùc phÈm kh«ng gièng nhau nªn cÇn phèi hợp các loại thức ăn trong bữa ăn để cung cấp đủ cho nhu cầu cơ thể đồng thời gióp ¨n ngon h¬n => hÊp thô tèt h¬n. Hoạt động 3: Khẩu phần và nguyên tắc lập khẩu phần Hoạt động của GV - GV yêu cầu HS đọc SGK.. Hoạt động của HS - HS nghiªn cøu SGK, th¶o luËn nhãm.

(82) ?-KhÈu phÇn lµ g× ? - Yªu cÇu HS th¶o luËn : - KhÈu phÇn ¨n uèng cña ngêi míi èm khái cã g× kh¸c ngêi b×nh thêng? - V× sao trong khÈu phÇn ¨n uèng nªn t¨ng cêng rau qu¶ t¬i? - §Ó x©y dùng khÈu phÇn ¨n uèng hîp lÝ cÇn dùa trªn c¨n cø nµo? - GV chèt l¹i kiÕn thøc. - V× sao nh÷ng ngêi ¨n chay vÉn khoÎ m¹nh?. và nêu đợc : + Ngời mới ốm khỏi cần thức ăn bổ dỡng để tăng cờng phục hồi sức khoẻ. + T¨ng cêng vitamin, t¨ng cêng chÊt xơ để dễ tiêu hoá. HS rót ra kÕt luËn. - Hä dïng s¶n phÈm tõ thùc vËt nh : ®Ëu, võng, l¹c chøa nhiÒu pr«tªin, lipÝt. KÕt luËn: - KhÈu phÇn lµ lîng thøc ¨n cÇn cung cÊp cho c¬ thÓ trong 1 ngµy. - KhÈu phÇn cho c¸c tîng kh¸c nhau kh«ng gièng nhau vµ ngay víi 1 ngêi trong giai ®oan kh¸c nhau còng kh¸c nhau v×: nhu cÇu n¨ng lîng vµ nhu cÇu dinh dìng ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau kh«ng gièng nhau. - Nguyªn t¾c lËp khÈu phÇn : + Đảm bảo đủ lợng thức ăn phù hợp nhu cầu từng đối tợng. + Đảm bảo cân đối thành phần các chất hữu cơ, cung cấp đủ muối khoáng vitamin . + Đảm bảo cung cấp đủ năng lợng cho cơ thể. 4. Kiểm tra - đánh giá Khoanh tròn vào đầu câu đúng nhất: C©u 1: B÷a ¨n hîp lÝ cÇn cã n¨ng lîng lµ: a. Có đủ thành phần dinh dỡng, vitamin, muối khoáng. b. Có sự phối hợp đảm bảo cân đối tỉ lệ các thành phần thức ăn. c. Cung cấp đủ n¨ng lîng cho c¬ thÓ d. Cả a, b, c đúng. Câu 2: Để nâng cao chất lợng bữa ăn trong gia đình cần: a. Phát triển kinh tế gia đình b. Lµm b÷a ¨n hÊp dÉn, ngon miÖng c. B÷a ¨n nhiÒu thÞt, c¸, trøng, s÷a. d. ChØ a vµ b e. C¶ a, b, c. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc môc “Em cã biÕt”. - Xem tríc bµi 37, kÎ s½n c¸c b¶ng vµo giÊy. *. Rót kinh nghiÖm: .................................................................................................................... ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. KÝ duyÖt cña BGH. TiÕt 39 Ngµy so¹n:.

(83) Ngµy d¹y: Bµi 37: Thùc hµnh Ph©n tÝch mét khÈu phÇn cho tríc A. môc tiªu.. - HS nắm đợc các bớc lập khẩu phần dựa trên các nguyên tắc thành lập khẩu phÇn. - Đánh giá đợc định mức đáp ứng của một khẩu phần mẫu và dựa vào đó xây dùng khÈu phÇn hîp lÝ cho b¶n th©n. B. chuÈn bÞ.. - HS chÐp b¶ng 37.1; 37.2 vµ 37.3 ra giÊy. - Phãng to c¸c b¶ng 37.1; 37.2 vµ 37.3 SGK. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - KiÓm tra c©u 1, 2 SGK. 3. Bµi míi VB: ? Nªu nguyªn t¾c lËp khÈu phÇn. VËn dông nguyªn t¾c lËp khÈu phÇn để xây dựng khẩu phần 1 cách hợp lí cho bản thân. Hoạt động 1: Hớng dẫn phơng pháp thành lập khẩu phần Hoạt động của GV - GV lÇn lît giíi thiÖu c¸c bíc tiÕn hµnh: + Bíc 1: Híng dÉn néi dung b¶ng 37.1 A: Lîng cung cÊp A1: Lîng th¶i bá A2: Lợng thực phẩm ăn đợc + Bớc 2:GV lấy 1 VD để nêu cách tÝnh.. Hoạt động của HS. - Bíc 1: KÎ b¶ng tÝnh to¸n theo mÉu tõ nhµ. - Bíc 2: §iÒn tªn thùc phÈm vµ sè lîng cung cÊp vµo cét A. + Xác định lợng thải bỏ: A1= A (tØ lÖ %) + Xác định lợng thực phẩm ăn đợc: A2 = A – A 1 - Bớc 3: Tính giá trị thành phần đã kê - GV dïng b¶ng 37.2 (SGK) lÊy VD trong b¶ng vµ ®iÒn vµo cét thµnh phÇn về gạo tẻ, cá chép để tính thành phần dinh dỡng, năng lợng, muối khoáng, dinh dìng. vitamin - Bíc 4: + Cộng các số liệu đã liệt kê. + Cộng đối chiếu với bảng “Nhu cầu khuyÕn nghÞ cho ngêi ViÖt Nam” tõ đó có kế hoạch điều chỉnh chế độ ăn cho hîp lÝ. Hoạt động 2: Tập đánh giá một khẩu phần mẫu SGK Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yêu cầu HS đọc khẩu phần của 1 - HS đọc kĩ bảng 37.2, tính toán số n÷ sing líp 8, nghiªn cøu th«ng tin liÖu ®iÒn vµo « cã dÊu ? ë b¶ng 37.2. b¶ng 37.2 tÝnh sè liÖu vµ ®iÒn vµo chç có dấu ?, từ đó xác định mức áp dụng nhu cÇu tÝnh theo %. - §¹i diÖn nhãm lªn hoµn thµnh b¶ng, - Yªu cÇu HS lªn ch÷a. c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - Từ bảng 37.2 đã hoàn thành, HS tính.

(84) toán mức đáp ứng nhu cầu và điền vào bảng đánh giá. §¸p ¸n b¶ng 37.2 - B¶ng sè liÖu khÈu phÇn Thùc phÈm (g) G¹o tÎ C¸ chÐp Tæng céng. Träng lîng A 400 100. A1 0 40. Thµnh phÇn dinh dìng A2 400 60. Pr«tªin 31,6 9,6 80,2. Lipit 4 2,16 33,31. Gluxit 304,8 0 383,48. N¨ng lîng Kcal 137 57,6 2156,85. Đáp án bảng 37.3 – Bảng đánh giá KÕt qu¶ tÝnh to¸n Nhu cÇu đề nghị Møc đáp ứng nhu cÇu (%). N¨ng lîng. Pr«tªin. Muèi kho¸ng Canxi S¾t. 2156,85. 80,2x60% = 48,12. 486,8. 2200. 55. 700. 98,04. 87,5. 69,53. Vitamin B2 PP. A. B1. 26,72. 1082,5. 1,23. 0,58. 36,7. 20 uploa d.123 doc.n et,5. 600. 1,0. 1,5. 16,4. C 88,6x 50% = 44,3 75. 180,4. 123. 38,7. 223,8. 59. Hoạt động 3: Thu hoạch Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS thay đổi 1 vài loại thức - HS tập xác định 1 số thay đổi về loại ¨n råi tÝnh to¸n l¹i sè liÖu cho phï thøc ¨n vµ khèi lîng dùa vµo b÷a ¨n hîp. thùc tÕ råi tÝnh l¹i sè liÖu cho phï hîp với mức đáp ứng nhu cầu. - Dùa vµo b¶ng nhu cÇu dinh dìng khuyÕn nghÞ cho ngêi VviÖt Nam vµ bảng phụ lục dinh dỡng thức ăn để tÝnh to¸n. 4. Nhận xét - đánh giá - GV nhận xét tinh thần, thái độ của HS trong giờ thực hành. - Đánh giá hoạt động của HS qua bảng 37.2 và 37.3. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Về nhà hoàn thành bản thu hoạch để giờ sau nộp. - §äc tríc bµi 38: Bµi tiÕt vµ cÊu t¹o hÖ bµi tiÕt níc tiÓu..

(85)

(86) TiÕt 40 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng VII- Bµi tiÕt Bµi 38: Bµi tiÕt vµ cÊu t¹o hÖ bµi tiÕt níc tiÓu A. môc tiªu.. - HS nắm đợc khái niệm bài tiết và vai trò của nó trong cuộc sống, nắm đợc các hoạt động bài tiết chủ yếu và hoạt động quan trọng. - HS xác định trên hình và trình bày đợc bằng lời cấu tạo hệ bài tiết nớc tiểu. - Båi dìng cho HS ý thøc b¶o vÖ c¬ thÓ. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 38. - M« h×nh cÊu t¹o thËn. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - GV thu b¶n thu ho¹ch cña giê tríc. 3. Bµi míi ? H»ng ngµy c¬ thÓ chóng ta bµi tiÕt ra m«i trêng ngoµi nh÷ng s¶n phÈm nµo? + HS: CO2; ph©n; níc tiÓu vµ må h«i. ? Vậy thực chất của hoạt động bài tiết là gì? Vai trò của bài tiết đối với cơ thể nh thÕ nµo? Chóng ta cïng t×m hiÓu bµi häc h«m nay. Hoạt động 1: Bài tiết Mục tiêu: HS nắm đợc khái niệm bài tiết ở ngời và vai trò quan trọng của nó đối víi c¬ thÓ sèng. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK và trả - HS nghiên cứu thông tin mục I SGK, lêi c©u hái: th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái: - Bài tiết là gì? Bài tiết có vai trò nh - 1 HS đại diện nhóm trả lời từng câu thế nào đối với cơ thể sống? c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung rót ra - Các sản phẩm thải cần đợc bài tiết kiến thức. ph¸t sinh tõ ®©u? - C¸c c¬ quan nµo thùc hiÖn bµi tiÕt? C¬ quan nµo chñ yÕu? - GV chèt kiÕn thøc. KÕt luËn: - Bµi tiÕt lµ qu¸ tr×nh läc vµ th¶i ra m«i trêng ngoµi c¸c chÊt c¨nj b· do ho¹t động trao đổi chất của tế bào thải ra, một số chất thừa đa vào cơ thể quá liều lợng để duy trì tính ổn định của môi trờng trong, làm cho cơ thể không bị nhiễm độc, đảm bảo các hoạt động diễn ra bình thờng. - C¬ quan bµi tiÕt gåm: phæi, da, thËn (thËn lµ c¬ quan bµi tiÕt chñ yÕu). Cßn s¶n phÈm cña bµi tiÕt lµ CO2; må h«i; níc tiÓu. Hoạt động 2: Cấu tạo của hệ bài tiết nớc tiểu Mục tiêu: HS hiểu và nắm đợc các thành phần chủ yếu trong cấu tạo cơ quan bài tiÕt níc tiÓu. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS quan sát H 38.1; đọc chú - HS quan sát H 38.1; đọc chú thích.

(87) thÝch, th¶o luËn vµ hoµn thµnh bµi tËp SGK. - Yêu cầu đại diện nhóm trình bày kết qu¶. - Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái vµ tr×nh bµy trªn h×nh vÏ: - Tr×nh bµy cÊu t¹o c¬ quan bµi tiÕt níc tiÓu? - GV gióp HS hoµn thiÖn kiÕn thøc.. th¶o luËn vµ hoµn thµnh bµi tËp SGK. KÕt qu¶: 1- d 2- a 3- d 4- d - 1 vµi HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt.. KÕt luËn: - Hệ bài tiết nớc tiểu gồm: thận, ống dẫn nớc tiểu, bóng đái và ống đái. - Thận gồm 2 triệu đơn vị thận có chức năng lọc máu và hình thành nớc tiểu. Mỗi đơn vị chức năng gồm cầu thận (thực chất là 1 búi mao mạch), nang cầu thËn (thùc chÊt lµ hai c¸i tói gåm 2 líp bµo quanh cÇu thËn) vµ èng thËn. 4. Kiểm tra, đánh giá - GV yêu cầu HS đọc ghi nhớ và trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc tríc bµi 39. - §äc môc “Em cã biÕt”..

(88) TuÇn 21 TiÕt 41 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 39: Bµi tiÕt níc tiÓu A. môc tiªu.. - HS nắm đợc quá trình tạo thành nớc tiểu và thực chất của quá trình tạo thành níc tiÓu. - Nắm đợc quá trình thải nớc tiểu, chỉ ra đợc sự khác biệt giữa nớc tiểu đầu và huyÕt t¬ng, níc tiÓu ®Çu vµ níc tiÓu chÝnh thøc. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 391. - Băng video hoặc đĩa CD minh hoạ quá trình hình thành nớc tiểu và thải nớc tiÓu (nÕu cã). C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Bài tiết có vai trò gì với cơ thể sống? Nêu các cơ quan đảm nhận và các sản phÈm bµi tiÕt ë ngêi? - Nªu cÊu t¹o hÖ bµi tiÕt níc tiÓu? Nguyªn nh©n bÖnh sái thËn ë ngêi? 3. Bµi míi VB: Nh các em đã biết mỗi quả thận có 1 triệu đơn vị chức năng để lọc m¸u h×nh thµnh nªn níc tiÓu. VËy qu¸ tr×nh läc m¸u diÔn ra nh thÕ nµo? gåm bao nhiªu qu¸ tr×nh ? Khi nµo c¬ thÓ th¶i níc tiÓu ra ngoµi? §ã lµ néi dung bµi häc h«m nay. Hoạt động 1: Tìm hiểu sự tạo thành nớc tiểu Môc tiªu: - HS nắm đợc sự hình thành nớc tiểu. - HS chỉ ra đợc sự khác biệt giữa nớc tiểu đầu và huyết tơng, nớc tiểu đầu vµ níc tiÓu chÝnh thøc. Hoạt động của GV - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK mục I, quan sát H 39.1 để tìm hiểu sự tạo thµnh níc tiÓu. - Th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái: - Sù t¹o thµnh níc tiÓu gåm nh÷ng qu¸ tr×nh nµo? diÔn ra ë ®©u?. Hoạt động của HS - HS đọc và sử lí thông tin. + Quan s¸t tranh vµ néi dung chó thÝch H 39.1 SGK (hoÆc trªn b¶ng). + Trao đổi nhóm thống nhất câu trả lời. - 1 HS đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác nhận xét, bổ sung để hoàn thiÖn kiÕn thøc. + Sù t¹o thµnh níc tiÓu gåm 3 qu¸ - Yêu cầu HS đọc lại chú thích H 39.1, trình..... th¶o luËn vµ tr¶ lêi: + Níc tiÓu ®Çu kh«ng cã tÕ bµo m¸u vµ - Thµnh phÇn níc tiÓu ®Çu kh¸c m¸u ë pr«tªin. ®iÓm nµo? - HS lµm viÖc trong 2 phót. - GV ph¸t phiÕu häc tËp cho HS hoµn thành bảng so sánh nớc tiểu đầu và nớc - Trao đổi phiếu học tập cho nhau, đối tiÓu chÝnh thøc. chiếu với đáp án để đánh giá. - Yêu cầu các nhóm trao đổi phiếu, so sánh với đáp án để chấm điểm. - HS tiÕp thu kiÕn thøc..

(89) - GV chèt l¹i kiÕn thøc. PhiÕu häc tËp §Æc ®iÓm - Nồng độ các chất hoà tan - Chất độc, chất cặn bã - ChÊt dinh dìng. Níc tiÓu ®Çu - Lo·ng - Cã Ýt - Cã nhiÒu. Níc tiÓu chÝnh thøc - Đậm đặc - Cã nhiÒu - GÇn nh kh«ng cã. KÕt luËn: - Sù t¹o thµnh níc tiÓu gåm 3 qu¸ tr×nh: + Qua tr×nh läc m¸u ë cÇu thËn: m¸u tíi cÇu thËn víi ¸p lùc lín t¹o lùc ®Èy níc vµ c¸c chÊt hoµ tan cã kÝch thíc nhá qua lç läc (30-40 angtron) trªn v¸ch mao m¹ch vµo nang cÇu thËn (c¸c tÕ bµo m¸u vµ pr«tªin cã kÝch thíc lín nªn kh«ng qua lç läc). KÕt qu¶ t¹o ra níc tiÓu ®Çu trong nang cÇu thËn. + Quá trình hấp thụ lại ở ống thận: nớc tiểu đầu đợc hấp thụ lại nớc và các chÊt cÇn thiÕt (chÊt dinh dìng, c¸c ion cÇn cho c¬ thÓ...). + Qu¸ tr×nh bµi tiÕt tiÕp (ë èng thËn): HÊp thô chÊt cÇn thiÕt, bµi tiÕt tiÕp chÊt thõa, chÊt th¶i t¹o thµnh níc tiÓu chÝnh thøc. Hoạt động 2: Tìm hiểu về sự thải nớc tiểu Mục tiêu: HS nắm đợc đờng đi của nớc tiểu chính thức đợc tạo ra, biết đợc tại sao cơ thể của ngời bình thờng chỉ đi tiểu những lúc nhất định. Hoạt động của GV - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK và trả lêi c©u hái: - Sù th¶i níc tiÓu diÔn ra nh thÕ nµo? (dùng hình vẽ để minh hoạ). - Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh t¹o thµnh níc tiÓu lµ g×? - V× sao sù t¹o thµnh níc tiÓu diÔn ra liªn tôc mµ sù bµi tiÕt níc tiÓu l¹i gi¸n ®o¹n? - GV lu ý HS: TrÎ s¬ sinh, bµi tiÕt n¬cs tiÓu lµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn, ë ngêi trëng thµnh ®©y lµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn do vá n·o ®iÒu khiÓn. - Cho HS đọc kết luận.. Hoạt động của HS - HS tù thu nhËn th«ng tin vµ tr¶ lêi c©u hái, rót ra kÕt luËn: + Thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh läc m¸u vµ thải chất cặn bã, chất độc, chất thừa ra khái c¬ thÓ. + M¸u tuÇn hoµn liªn tôc qua cÇu thËn nên nớc tiểu cũng đợc hình thành liên tôc. + Nớc tiểu tích trữ ở trong bóng đái lên tới 200 ml đủ áp lực gây cảm giác buồn đi tiểu, lúc đó mới bài tiết nớc tiÓu ra ngoµi.. KÕt luËn: - Nớc tiểu chính thức tạo thành đổ vào bể thận, qua ống dẫn nớc tiểu xuống tích trữ ở bóng đái, sau đó đợc thải ra ngoài nhờ hoạt động của cơ bóng đái và cơ bông. 4. Kiểm tra, đánh giá - GV yêu cầu HS đọc ghi nhớ và mục “Em có biết” SGK. - HS lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm: Câu 1: Khoanh tròn vào đầu câu đúng:.

(90) Nớc tiểu đầu đợc hình thành là do: a. Qu¸ tr×nh läc m¸u x¶y ra ë cÇu thËn. b. Qu¸ tr×nh läc m¸u x¶y ra ë nang cÇu thËn. c. Qu¸ tr×nh läc m¸u x¶y ra ë èng thËn. d. Qu¸ tr×nh läc m¸u x¶y ra ë bÓ thËn. Câu 2: Đánh dấu X vào ô đúng trong bảng dới đây: STT. Néi dung. 1 2 3 4 5 6. Nồng độ các chất hoà tan đậm đặc. Nồng độ các chất hoà tan loãng. Nồng độ các chất cặn bã và chất độc thấp. Nồng độ các chất cặn bã và chất độc cao. Nồng độ các chất dinh dỡng cao. Nồng độ các chất dinh dỡng rất thấp.. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc tríc bµi 40.. Níc tiÓu ®Çu. Níc tiÓu chÝnh thøc.

(91) TiÕt 42 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 40: vÖ sinh bµi tiÕt níc tiÓu A. môc tiªu.. - HS trình bày đợc các tác nhân gây hại cho hệ bài tiết nớc tiểu và hậu quả của nã. - Trình bày đợc các thói quen, xây dựng các thói quen để bảo vệ hệ bài tiết nớc tiÓu vµ gi¶i thÝch c¬ së khoa häc cña nã. - Rèn luyện, bồi dỡng cho HS thói quen sống khoa học, ăn uống hợp lí để bảo vệ hÖ bµi tiÕt níc tiÓu. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 38.1; 39.1. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Tr×nh bµy qu¸ tr×nh t¹o thµnh níc tiÓu? Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh t¹o thµnh níc tiÓu lµ g×? - Trình bày hoạt động thải nớc tiểu? Vai trò của bài tiết đối với cơ thể? 3. Bµi míi VB: Hoạt động bài tiết có vai trò rất quan trọng đối với cơ thể. Vậy làm thế nào để có 1 hệ bài tiết khoẻ mạnh? Các em cùng tìm hiểu bài hôm nay. Hoạt động 1: Một số tác nhân chủ yếu gây hại cho hệ bài tiết nớc tiểu Mục tiêu: - HS nắm đợc một số tác nhân gây hại cho hệ bài tiết nớc tiểu và hậu qu¶ cña nã. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin - HS nghiªn cøu, xö lÝ th«ng tin, thu SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: nhËn kiÕn thøc, vËn dông hiÓu biÕt cña - Nêu những tác nhân gây hại cho hệ mình để liệt kê các tác nhân có hại. bµi tiÕt níc tiÓu? - 1 HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, - GV bæ sung: vi khuÈn g©y viªm tai, bæ sung. mòi, häng gi¸n tiÕp g©y viªm cÇu thËn do c¸c kh¸ng thÓ cña c¬ thÓ tÊn c«ng vi khuẩn này (theo đờng máu ở cầu thận) tÊn c«ng nhÇm lµm cho h cÊu tróc cÇu thËn. - Cho HS quan sát H 38.1 và 39.1để tr¶ lêi: - HS hoạt động nhóm, trao đổi thống - Khi c¸c cÇu thËn bÞ viªm vµ suy tho¸i nhÊt ý kiÕn vµ hoµn thµnh phiÕu häc dẫn đến hậu quả nghêm trọng nh thế tập. nµo vÒ søc khoÎ? - GV ph¸t phiÕu häc tËp. - Khi c¸c tÕ bµo èng thËn lµm viÖc kÐm hiÖu qu¶ hay bÞ tæn th¬ng cã thÓ dÉn - §¹i diÖn nhãm lªn hoµn thµnh b¶ng, đến hậu quả nh thế nào? c¸c nhãm kh¸c bæ sung. - Khi đờng dẫn nớc tiểu bị tắc nghẽn (Mỗi nhóm hoàn thành một nội dung) bởi sỏi thận có thể ảnh hởng đến sức khoÎ nh thÕ nµo? - GV tập hợp ý kiến , thông bào đáp ¸n..

(92) T¸c nh©n. Vi khuÈn. Các chất độc hại trong thức ăn, đồ uèng, thøc ¨n «i thiu, thuèc. KhÈu phÇn ¨n kh«ng hîp lÝ, c¸c chÊt v« c¬ vµ h÷u c¬ kÕt tinh ë nång độ cao gây ra sỏi thËn.. PhiÕu häc tËp Tæn th¬ng hÖ bµi HËu qu¶ tiÕt níc tiÓu - CÇu thËn bÞ viªm - Qu¸ tr×nh läc m¸u bÞ tr× trÖ  c¸c vµ suy tho¸i. chất cặn bã và chất độc hại tích tụ trong máu  cơ thể nhiễm độc, phï  suy thËn  chÕt. - èng thËn bÞ tæn th- - Qu¸ tr×nh hÊp thô l¹i vµ bµi tiÕt ¬ng, lµm viÖc kÐm tiÕp bÞ gi¶m  m«i trêng trong bÞ hiÖu qu¶. biến đổi  trao đổi chất bị rối loạn ¶nh hëng bÊt lîi tíi søc khoÎ. - èng thËn tæn th¬ng  níc tiÓu hoà vào máu  đầu độc cơ thể. - Đờng dẫn nớc tiểu - Gây bí tiểu  nguy hiểm đến tính bÞ t¾c nghÏn. m¹ng.. KÕt luËn: - C¸c t¸c nh©n cã h¹i cho hÖ bµi tiÕt níc tiÓu: + Vi khuÈn g©y bÖnh (vi khuÈn g©y bÖnh tai, mòi, häng ...) + Các chất độc hại trong thức ăn, đồ uống, thuốc, thức ăn ôi thiu ... + Khẩu phần ăn không hợp lí, các chất vô cơ và hữu cơ kết tinh ở nồng độ cao g©y ra sái thËn. Hoạt động 2: Xây dựng thói quen sống khoa học để bảo vệ hệ bài tiết nớc tiểu Mục tiêu: HS nắm đợc cơ sở khoa học và thói quen sống khoa học. Tự đề ra cho m×nh kÕ ho¹ch, h×nh thµnh thãi quen sèng khoa häc. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV treo b¶ng phô: B¶ng 40. - HS thu nhËn th«ng tin, th¶o luËn Yªu cÇu HS th¶o luËn, hoµn thµnh nhãm vµ hoµn thµnh b¶ng 40. th«ng tin vµo b¶ng. - GV tËp hîp ý kiÕn HS, chèt l¹i kiÕn - §¹i diÖn nhãm lªn b¶ng ®iÒn, c¸c thøc. nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. KÕt luËn: B¶ng 40 STT C¸c thãi quen sèng khoa häc C¬ së khoa häc - Thêng xuyªn gi÷ vÖ sinh cho - H¹n chÕ t¸c h¹i cña vi sinh vËt g©y 1 toµn c¬ thÓ còng nh cho hÖ bµi bÖnh. tiÕt níc tiÓu. 2 - KhÈu phÇn ¨n uèng hîp lÝ + Kh«ng ¨n qu¸ nhiÒu P, qu¸ - Tr¸nh cho thËn lµm viÖc qu¸ nhiÒu mÆn, qu¸ chua, qu¸ nhiÒu chÊt vµ h¹n chÕ kh¶ n¨ng t¹o sái. t¹o sái. + Không ăn thức ăn ôi thiu và - Hạn chế tác hại của chất độc hại..

(93) nhiễm chất độc hại. + Uống đủ nớc.. - T¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh läc máu đợc liên tục. - Nên đi tiểu đúng lúc, không - Hạn chế khả năng tạo sỏi ở bóng 3 nªn nhÞn l©u. đái. 4. Kiểm tra, đánh giá - Yêu cầu HS đọc “Ghi nhớ” SGK. - §äc “Em cã biÕt”. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ lµm bµi tËp trong SBT. - §äc tríc bµi 41..

(94) TuÇn 22 TiÕt 43 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng VII- Da Bµi 41: CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña da A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Mô tả đợc cấu tạo của da. - Nắm đợc mối quan hệ giữa cấu tạo và chức năng của da. - Rèn luyện kĩ năng quan sát, hoạt động nhóm. - Cã ý thøc gi÷ vÖ sinh da. B. chuÈn bÞ.. - Tranh c©m cÊu t¹o da, c¸c miÕng b×a ghi thµnh phÇn cÊu t¹o (1  10). - M« h×nh cÊu t¹o da (nÕu cã). C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - §Ó b¶o vÖ hÖ bµi tiÕt níc tiÓu tr¸nh c¸c t¸c nh©n cã h¹i, cÇn ph¶i lµm g×? 3. Bµi míi VB: ? Cơ quan nào đóng vai trò chủ yếu trong điều hoà thân nhiệt? Ngoài chøc n¨ng ®iÒu hoµ th©n nhiÖt, da cßn cã chøc n¨ng g× ? CÊu t¹o cña nã nh thÕ nào để đảm nhiệm chức năng đó? Hoạt động 1: Tìm hiểu cấu tạo da Mục tiêu: HS nắm đợc da cấu tạo gồm 3 phần chính và các cơ quan trong từng phÇn. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS quan sát H 41.1, đọc kĩ - HS tự nghiên cứu H 41.1, chú thích. chó thÝch vµ ghi nhí. - GV treo tranh sơ đồ câm H 41.1, yêu cÇu HS lªn b¶ng d¸n chó thÝch. - §¹i diÖn 2 nhãm lªn d¸n chó thÝch, (GV có thể treo 2 tranh câm cho 2 các HS khác nhận xét, đánh giá kết quả nhãm thi d¸n chó thÝch). của 2 đôi chơi. - GV cho HS dùng mũi tên <-> chỉ các - Đại diện nhóm lên hoàn thành sơ đồ thµnh phÇn cÊu t¹o cña da dùng mũi tên đánh vào sơ đồ chỉ các (Bµi tËp - Tr 132 SGK). thµnh phÇn cÊu t¹o cña c¸c líp biÓu b×, - Nªu cÊu t¹o cña da? líp b×, líp mì díi da. - GV dïng m« h×nh minh ho¹, yªu cÇu HS rót ra kÕt luËn. - Yêu cầu HS thảo luận câu hỏi và - HS thảo luận nhóm nêu đợc: hoµn thµnh bµi tËp trang 133 – SGK. + V¶y tr¾ng tù bong ra chøng tá líp tÕ - Mïa hanh kh«, da bong nh÷ng v¶y bµo ngoµi cïng cña da ho¸ sõng vµ tr¾ng nhá. Gi¶i thÝch hiÖn tîng nµy? chÕt. - Vì sao da ta luôn mềm mại, không + Da mềm mại. không thấm nớc vì đợc thÊm níc? cÊu t¹o tõ c¸c sîi m« liªn kÕt bÖn chÆt víi nhau vµ trªn da cã nhiÒu tuyÕn nhên tiÕt chÊt nhên trªn bÒ mÆt da. + Da nhiÒu c¬ quan thô c¶m lµ ®Çu mót - Vì sao ta nhận biết đợc nóng, lạnh, các tế bào thần kinh giúp da nhận biết.

(95) nãng, l¹nh, ®au ... + Khi trêi nãng mao m¹ch díi da d·n - Da cã ph¶n øng thÕ nµo khi trêi qu¸ ra, tuyÕn må h«i tiÕt ra må h«i kÐo nãng hoÆc qu¸ l¹nh? theo nhiệt làm giảm nhiệt độ cơ thể. Khi trêi l¹nh mao m¹ch co l¹i, c¬ ch©n lông co để giữ nhiệt. + Lớp mỡ dới da là lớp đệm chống tác - Líp mì díi da cã vai trß g×? dông c¬ häc cña m«i trêng vµ chèng mÊt nhiÖt khi trêi rÐt. + Tóc tạo lớp đệm không khí, chống tia - Tãc vµ l«ng mµy cã t¸c dông g×? tử ngoại và điều hoà nhiệt độ. + L«ng mµy ng¨n må h«i vµ níc kh«ng ch¶y xuèng m¾t. độ cứng, mềm của vật?. KÕt luËn: - Da cÊu t¹o gåm 3 líp: + Líp biÓu b× gåm tÇng sõng vµ tÇng tÕ bµo sèng. + Líp b× gåm sîi m« liªn kÕt vµ c¸c c¬ quan. + Líp mí díi da gåm c¸c tÕ bµo mì. Hoạt động 2: Tìm hiểu chức năng của da Mục tiêu: HS hiểu và nắm đợc các chức năng cơ bản của da. Hoạt động của GV - Yêu cầu HS thảo luận để trả lời các c©u hái môc  SGK – Tr 133. - Da cã nh÷ng chøc n¨ng g×? - §Æc ®iÓm nµo cña da gióp da thùc hiÖn chøc n¨ng b¶o vÖ? - Bé phËn nµo cña da gióp da tiÕp nhËn kÝch thÝch? - Bé phËn nµo cña da gióp da thùc hiÖn chøc n¨ng bµi tiÕt? - Da ®iÒu hoµ th©n nhiÖt b»ng c¸ch nµo?. Hoạt động của HS - HS tr¶ lêi dùa vµo bµi tËp ë môc I cña bài, nêu đợc 4 chức năng của da. - Tìm hiểu đợc nguyên nhân của từng chøc n¨ng. - Tù rót ra kÕt luËn.. KÕt luËn: Chøc n¨ng cña da: - B¶o vÖ c¬ thÓ: chèng c¸c yÕu tè g©y h¹i cña m«i trêng nh: sù va ®Ëp, sù xâm nhập của vi khuẩn, chống thấm nớc thoát nớc. Đó là do đặc điểm cấu tạo từ c¸c sîi cña m« liªn kÕt, líp mì díi da vµ tuyÕn nhên. ChÊt nhên do tuyÕn nhên tiÐt ra cßn cã t¸c dông diÖt khuÈn. S¾c tè da gãp phÇn chèng t¸c h¹i cña tia tö ngo¹i. - §iÒu hoµ th©n nhiÖt: nhê sù co d·n cña mao m¹ch díi da, tuyÕn må h«i, c¬ co ch©n l«ng, líp mì díi da chèng mÊt nhiÖt. - NhËn biÕt kÝch thÝch cña m«i trêng: nhê c¸c c¬ quan thô c¶m. - Tham gia hoạt động bài tiết qua tuyến mồ hôi. - Da còn là sản phẩm tạo nên vẻ đẹp của con ngời..

(96) 4. Kiểm tra, đánh giá - GV yªu cÇu HS tr×nh bµy cÊu t¹o da b»ng m« h×nh. - Cho HS tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2 SGK. - §äc môc “Em cã biÕt”. Híng dÉn c©u 2: L«ng mµy cã t¸c dông ng¨n kh«ng cho å h«i, níc ch¶y xuèng m¾t. V× vËy kh«ng nªn nhæ l«ng mµy, l¹m dông kem phÊn sÏ bÝt lç ch©n l«ng vµ lç tiÕt chÊt nhên, t¹o ®iÒu kiÖn cho vi khuÈn b¸m vµo da ph¸t triÓn..

(97) TiÕt 44 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 42: VÖ sinh da A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS sÏ: - Trình bày đợc cơ sở khoa học của các biện pháp bảo vệ da, rèn luyện da. - Cã ý thøc vÖ sinh, phßng tr¸nh c¸c bÖnh vÒ da. - RÌn kÜ n¨ng quan s¸t, liªn hÖ thùc tÕ. - Có thái độ vệ sinh cá nhân, cộng đồng. B. chuÈn bÞ.. - Tranh ¶nh c¸c bÖnh ngoµi da. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - KiÓm tra c©u 1, 2 SGK – Tr 133. 3. Bµi míi VB: Da cã vai trß rÊt quan träng víi c¬ thÓ, nã cã chøc n¨ng b¶o vÖ, bµi tiết, tiếp nhận kích thích, điều hoà thân nhiệt. Nh vậy ta phải bảo vệ da để da thùc hiÖn tèt c¸c chøc n¨ng cña nã. Hoạt động 1: Bảo vệ da Mục tiêu: Xây dựng cho HS thái độ và hành vi bảo vệ da. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS th¶o luËn, tr¶ lêi c©u hái - C¸ nh©n HS tù nghiªn cøu th«ng tin, cïng víi hiÓu biÕt cña b¶n th©n tr¶ lêi môc  SGK. c©u hái. - Da bÈn cã h¹i nh thÕ nµo? - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - Da bÞ x©y x¸t cã h¹i nh thÕ nµo? - Yêu cầu HS đọc thông tin mục I. ? Gi÷ g×n da s¹ch b»ng c¸ch nµo? - Yêu cầu HS đề ra các biện pháp bảo HS tự đề ra các biện pháp. vÖ da. KÕt luËn: - Da bẩn là môi trờng thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, hạn chế hoạt động của tuyÕn må h«i, h¹n chÕ kh¶ n¨ng diÖt khuÈn cña da. - Da bÞ x©y x¸t dÔ nhiÔm trïng, nhiÔm trïng m¸u, uèn v¸n. C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ da: - Thêng xuyªn t¾m röa. - Thay quÇn ¸o vµ gi÷ g×n da s¹ch sÏ. - Kh«ng nªn nÆn trøng c¸. - Tr¸nh l¹m dông mÜ phÈm... Hoạt động 2: Tìm hiểu cách rèn luyện da Mục tiêu: - HS nắm đợc các nguyên tắc và phơng pháp rèn luyện da. - Cã hµnh vi rÌn luyÖn th©n thÓ hîp lÝ. Hoạt động của GV. Hoạt động của HS.

(98) - GV ph©n tÝch: - HS nghe vµ ghi nhí. + C¬ thÓ lµ 1 khèi thèng nhÊt, rÌn luyÖn c¬ thÓ lµ rÌn luyÖn c¸c hÑ c¬ quan trong đó có da. + RÌn luyÖn th©n thÓ ph¶i thêng xuyªn tiÕp xóc víi m«i trêng nh»m t¨ng kh¶ năng chịu đựng của da. + Da b¶o vÖ c¸c hÖ c¬ quan trong c¬ thể và có liên quan mật thiết đến nội quan, đến khả năng chịu đựng của da vµ cña c¸c c¬ quan, gi÷a chóng cã t¸c dông qua l¹i. - Yêu cầu HS thảo luận nhóm hoàn - HS đọc kĩ bài tập, thảo luận nhóm thống nhất ý kiến, đánh dấu vào bảng thµnh bµi tËp  SGK. - Cho 1 vµi nhãm nªu kÕt qu¶. GV chèt 42.1 trong vë bµi tËp. - C¸c nhãm nhËn xÐt, bæ sung. l¹i kiÕn thøc. - Yªu cÇu HS th¶o luËn nhãm hoµn thành bài tập (135) để đa ra nguyên tắc - HS thảo luận, đánh dấu vào ô trống ở cuèi mçi nguyªn t¾c. rÌn luyÖn da. - Yªu cÇu c¸c nhãm nªu kÕt qu¶, GV bæ sung. - GV lu ý HS: hình thức tắm nớc lạnh - 1 vài đại diện đa kết quả, các HS khác phải đợc rèn luyện thờng xuyên, trớc nhận xét để hoàn thiện kiến thức. khi tắm phải khởi động, không tắm - Kết quả: các hình thức rèn luyện da: l©u, sau khi t¾m ph¶i lau ngêi, thay 1, 4, 5, 8, 9. quÇn ¸o n¬i kÝn giã. KÕt luËn: C¬ thÓ lµ mét khèi thèng nhÊt cho nªn rÌn luyÖn c¬ thÓ lµ rÌn luyÖn c¸c hÖ cơ quan trong đó có da. C¸c c¸ch rÌn luyÖn da: - T¾m n¾ng lóc 8-9 giê s¸ng. - TËp ch¹y buæi s¸ng, - Tham gia thÓ thao buæi chiÒu. - Xoa bãp. - Lao động chân tay vừa sức. - RÌn luyÖn tõ tõ. - RÌn luyÖn thÝch hîp víi t×nh tr¹ng søc khoÎ cña tõng ngêi. - Cần thờng xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời vào buổi sáng để cơ thể t¹o ra vitamin D chèng cßi x¬ng. Hoạt động 3: Tìm hiểu cách phòng chống bệnh ngoài da Mục tiêu: HS nắm đợc các biện pháp phòng chống bệnh ngoài da. Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS hoµn thµnh b¶ng 42.2. - Yªu cÇu HS nªu kÕt qu¶, GV nhËn xÐt. - Cho HS đọc thông tin mục III SGKTr 135. Hoạt động của HS - HS vËn dông kiÕn thøc, hiÓu biÕt cña mình về các bệnh ngoài da, trao đổi nhóm để hoàn thành bài tập. - 1 vài đại diện trình bày, các nhóm kh¸c bæ sung..

(99) ? KÓ tªn c¸c bÖnh ngoµi da mµ em biÕt, nªu c¸ch phßng chèng? - GV ®a ra 1 sè tranh ¶nh vÒ bÖnh ngoài da để HS quan sát. Đa thông tin - HS tiếp thu kiến thức. vÒ phßng bÖnh uèn v¸n cho trÎ s¬ sinh vµ ngêi mÑ b»ng tiªm phßng. DiÖt bä mß, bä chã b»ng c¸ch vÖ sinh, sö dông thuèc diÖt phun vµo æ r¸c, bôi c©y. KÕt luËn: - C¸c bÖnh ngoµi da: ghÎ lë, h¾c lµo, nÊm, chèc, môn nhät, chÊy rËn, báng.... - Phßng ch÷a: + Vệ sinh cơ thể, vệ sinh môi trờng, tránh để da bị xây xát. + Khi m¾c bÖnh cÇn ch÷a theo chØ dÉn cña b¸c sÜ. + Khi bÞ báng nhÑ: ng©m phÇn báng vµo níc l¹nh s¹ch, b«i thuèc mì chèng báng. BÞ nÆng cÇn ®a ®i bÖnh viÖn. 4. Kiểm tra, đánh giá ? V× sao ph¶i b¶o vÖ vµ gi÷ g×n vÖ sinh da? ? RÌn luyÖn da b»ng c¸ch nµo? ? Vì sao nói giữ vệ sinh môi trờng sạch đẹp cũng là bảo vệ da? 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2 SGK. - §äc môc “Em cã biÕt”. - Thêng xuyªn thùc hiÖn theo bµi tËp 2. - ¤n l¹i bµi ph¶n x¹..

(100) TuÇn 23 TiÕt 45 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng VII- ThÇn kinh vµ gi¸c quan Bµi 43: Giíi thiÖu chung hÖ thÇn kinh A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Trình bày đợc cấu tạo và chức năng của nơron, đồng thời xác định rõ nơron là đơn vị cấu tạo cơ bản của hệ thần kinh. - Phân biệt đợc các thành phần cấu tạo của hệ thần kinh (bộ phận trung ơng và bé phËn ngo¹i biªn). - Phân biệt đợc chức năng quan sát, thái độ yêu thích môn học. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 43.1; 43.2. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Nªu c¸c biÖn ph¸p gi÷ vÖ sinh da vµ gi¶i thÝch c¬ së khoa häc cña c¸c biÖn pháp đó? - Nªu c¸c h×nh thøc vµ nguyªn t¾c rÌn luyÖn da? - Nªu vµi trß cña hÖ thÇn kinh? 3. Bµi míi VB: C¬ thÓ thêng xuyªn tiÕp nhËn vµ tr¶ lêi c¸c kÝch thÝch b»ng sù ®iÒu khiển, điều hoà và phối hợp hoạt động của các nhóm cơ quan, hệ cơ quan giúp cơ thể luôn thích nghi với môi trờng, dới dự chỉ đạo của hệ thầnkinh. Hệ thần kinh có cấu tạo nh thế nào để thực hiện các chức năng đó? Hoạt động 1: Nơron - đơn vị cấu tạo của hệ thần kinh Mục tiêu: HS mô tả đợc cấu tạo của 1 nơron điển hình và chức năng của nó. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS quan sát H 43.1, cùng - HS nhớ lại kiến thức đã học ở bài với kiến thức đã học và trả lời câu hỏi: phản xạ dể trả lời: - Nªu thµnh phÇn cÊu t¹o cña m« thÇn + M« thÇn kinh gåm: tÕ bµo thÇn kinh kinh? đệm. + Tế bào thần kinh đệm có chức năng nâng đỡ, sinh dỡng và bảo vệ tế bào thÇn kinh. + Tế bào thần kinh (nơron) là đơn vị cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña hÖ thÇn kinh. - M« t¶ cÊu t¹o 1 n¬ron? - 1 HS g¾n chó thÝch cÊu t¹o cña n¬ron, - GV lu ý HS: nơron không có trung sau đó mô tả cấu tạo. thÓ. - GV nhËn xÐt c©u tr¶ lêi cña HS. - Nªu chøc n¨ng cña n¬ron? + Chøc n¨ng cÈm øng vµ dÉn truyÒn. - Cho HS quan sát tranh để thấy chiều - Quan sát tranh, nghe GV giới thiệu và dÉn truyÒn xung thÇn kinh cña n¬ron. tiÕp thu kiÕn thøc. - GV bæ sung: dùa vµo chøc n¨ng dÉn.

(101) truyền, nơron đợc chia thành 3 loại. KÕt luËn: a. CÊu t¹o cña n¬ron gåm: + Th©n: chøa nh©n. + C¸c sîi nh¸nh: ë quanh th©n. + 1 sợi trục: dài, thờng có bao miêlin (các bao miêlin thờng đợc ngăn cách b»ng eo R¨ngvªo tËn cïng cã cóc xinap – lµ n¬i tiÕp xóc gi÷a c¸c n¬ron. b. Chøc n¨ng cña n¬ron: + C¶m øng(hng phÊn) + DÉn truyÒn xung thÇn kinh theo mét chiÒu (tõ sîi nh¸nh tíi th©n, tõ th©n tíi sîi trôc). Hoạt động 2: Tìm hiểu các bộ phận của hệ thần kinh Mục tiêu: HS nắm đợc cách phân chia hệ thần kinh theo cấu tạo và chức năng. Hoạt động của GV - GV th«ng b¸o cã nhiÒu c¸ch ph©n chia c¸c bé phËn cña hÖ thÇn kinh (giíi thiÖu 2 c¸ch). + Theo cÊu t¹o + Theo chøc n¨ng - Yêu cầu HS quan sát H 43.2, đọc kĩ bµi tËp, lùa chän côm tõ ®iÒn vµo chç trèng. - Gäi 1 HS b¸o c¸o kÕt qu¶. Cho HS nhËn xÐt, tr¶ lêi c©u hái: - XÐt vÒ cÊu t¹o, hÖ thÇn kinh gåm nh÷ng bé phËn nµo?. Hoạt động của HS. - HS th¶o luËn nhãm, lµm bµi tËp ®iÒn tõ SGK vµo vë bµi tËp. - 1 HS tr×nh bµy kÕt qu¶, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. 1: N·o 2: Tuû 3 + 4: bó sợi cảm giác và bó vận động. + Do sîi trôc cña n¬ron t¹o thµnh.. - D©y thÇn kinh do bé phËn nµo cña n¬ron cÊu t¹o nªn? + Cã 3 lo¹i d©y thÇn kinh: d©y híng - C¨n cø vµo chøc n¨ng dÉn truyÒn t©m, d©y li t©m, d©y pha. xung thÇn kinh cña n¬ron cã thÓ chia mÊy lo¹i d©y thÇn kinh? - HS dựa vào SGK để trả lời. - Dùa vµo chøc n¨ng hÖ thÇn kinh gåm nh÷ng bé phËn nµo? Sù kh¸c nhau vÒ chøc n¨ng cña 2 bé phËn nµy? KÕt luËn: a. Dùa vµo cÊu t¹o hÖ thÇn kinh gåm: + Bé phËn trung ¬ng gåm bé n·o t¬ng øng. + Bé phËn ngo¹i biªn gåm d©y thÇn kinh vµ c¸c h¹ch thÇn kinh. + D©y thÇn kinh: d©y híng t©m, li t©m, d©y pha. b. Dựa vào chức năng, hệ thần kinh đợc chia thành: + Hệ thần kinh vận động (cơ xơng) điều khiển sự hoạt động của cơ vân 9là hoạt động có ý thức). + Hệ thần kinh sinh dỡng: điều hoà hoạt động của các cơ quan sinh dỡng và cơ quan sinh sản (là hoạt động không có ý thức). 4. Kiểm tra, đánh giá.

(102) - GV treo tranh c©m cÊu t¹o n¬ron, yªu cÇu HS tr×nh bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña n¬ron. - Hoàn thành sơ đồ sau: .............. ............. HÖ thÇn kinh Tuû sèng .................. Bé phËn ngo¹i biªn H¹ch thÇn kinh 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3 SGK. - §äc môc “Em cã biÕt”. - ChuÈn bÞ thùc hµnh theo nhãm: Õch, b«ng, kh¨n lau..

(103) TiÕt 46 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 44: Thùc hµnh Tìm hiểu chức năng (liên quan đến cấu tạo) cña tuû sèng A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Tiến hành thành công các thí nghiệm quy định.. - Tõ thÝ nghiÖm vµ kÕt qu¶ quan s¸t: + Nêu đợc chức năng của tuỷ sống, dự đoán đợc thành phần cấu tạo của tuû sèng. + Đối chiếu với cấu tạo của tuỷ sống để khẳng định mối quan hệ giữa cấu t¹o vµ chøc n¨ng. - Cã kÜ n¨ng thùc hµnh. - Cã ý thøc kØ luËt, ý thøc vÖ sinh. B. chuÈn bÞ.. - ChuÈn bÞ cña GV: + Õch 1 con, 1 ®o¹n tuû sèng lîn t¬i. + Bộ đồ mổ: đủ cho các nhóm. + Dung dịch HCl 0,3%; 1%; 3%, cốc đựng nớc lã, bông thấm nớc. - ChuÈn bÞ cña HS (mçi nhãm): + Õch 1 con. + Kh¨n lau, b«ng. + KÎ s½n bangr 44 vµo vë. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - KiÓm tra c©u 1, 2 SGK –Tr 138. 3. Bµi míi VB: Trong bài trớc các em đã nắm đợc các bộ phận của hệ thần kinh. Các em biÕt r»ng trung ¬ng thÇn kinh gåm n·o vµ tuû sèng. Tuû sèng n»m ë ®©u? Nã cã cÊu t¹o vµ chøc n¨ng nh thÕ nµo? chóng ta cïng t×m hiÓu bµi thùc hµnh h«m nay để trả lời câu hỏi đó. Hoạt động 1: Tìm hiểu chức năng của tuỷ sống Mục tiêu: HS tiến hành thành công 3 thí nghiệm 1, 2, 3. Nêu đợc chức năng của tuû sèng. Hoạt động của GV - Yêu cầu HS huỷ não ếch, để nguyên tuû. - Yªu cÇu HS tiÕn hµnh: + Bíc 1: HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm 1, 2, 3 theo giíi thiÖu ë b¶ng 44. - GV lu ý: sau mçi lÇn kÝch thÝch b»ng axit ph¶i röa thËt s¹ch chç cã axit, lau khô để khoảng 3 – 5 phút mới kích thÝch l¹i.. Hoạt động của HS - Tõng nhãm HS tiÕn hµnh: + C¾t ®Çu Õch hoÆc ph¸ n·o. + Trteo lªn gi¸ 3 -5 phót cho Õch hÕt cho¸ng. - Từng nhóm đọc kĩ 3 thí nghiệm phải lµm, lÇn lît lµm thÝ nghiÖm 1, 2, 3. Ghi kết quả quan sát đợc vào bảng 44 (đã kÎ s½n ë vë)..

(104) - Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm vµ hiÓu biÕt vÒ ph¶n x¹, GV yªu cÇu HS: - Dù ®o¸n vÒ chøc n¨ng cña tuû sèng? - GV ghi nhanh dù ®o¸n cña HS ra gãc b¶ng.. - C¸c nhãm dù ®o¸n ra giÊy nh¸p. - 1 số nhóm đọc kết quả dự đoán. + Trong tuû sèng ch¾c ch¾n ph¶i cã nhiÒu c¨n cø thÇn kinh ®iÒu khiÓn sù vận động của các chi. + Các căn cứ đó phải có sự liên hệ với nhau theo các đờng liên hệ dọc (vì khi kÝch thÝch chi díi kh«ng chØ chi díi co + Bíc 2: GV biÓu diÔn thÝ nghiÖm 4,5. mµ 2 chi trªn còng co). - Cắt ngang tuỷ ở đôi dây thần kinh thứ - HS quan sát thí nghiệm, ghi kết quả 1 vµ thø 2 (ë lng) thÝ nghiÖm 4, 5 vµo b¶ng 44 trong vë. - Lu ý: nÕu vÕt c¾t n«ng cã thÓ chØ c¾t đờng lên (trong chất trắng ở mặt sau tuỷ sống) do đó nếu kích thích chi trớc thì 2 chi sau cũng co (đờng xuống trong chÊt tr¾ng cßn). - Em h·y cho biÕt thÝ nghiÖm nµy nhằm mục đích gì? - HS thảo luận nhóm và nêu đợc: - ThÝ nghiÖm nµy chøng tá sã sù liªn hÖ gi÷a c¸c c¨n cø thÇn kinh ë c¸c phÇn kh¸c nhau cña tuû sèng (gi÷a c¨n cø ®iÒu khiÓn chi tríc vµ chi sau). + Bíc 3: GV biÓu diÔn thÝ nghiÖm 6 vµ - HS quan s¸t ph¶n øng cña Õch, ghi 7 (huû tuû ë trªn vÕt c¾t ngang råi tiÕn kÕt qu¶ thÝ nghiÖm 6, 7 vµo b¶ng 44. hµnh nh SGK) - HS trao đổi nhóm và rút ra kết luận. - Qua thÝ nghiÖm 6, 7 cã thÓ kh¼ng + Tuû sèng cã nhiÒu c¨n cø thÇn kinh định điều gì? điều khiển sự vận động của các chi. - GV cho HS đối chiếi với dự đoán ban ®Çu, söa c©u sai. - Yªu cÇu HS nªu chøc n¨ng cña tuû sèng. - HS nªu. KÕt luËn: TiÕn hµnh thµnh c«ng thÝ nghiÖm sÏ cã kÕt qu¶: + ThÝ nghiÖm 1: Chi sau bªn ph¶i co. + ThÝ nghiÖm 2: Co c¶ 2 chi sau. + Thí nghiệm 3: Cả 4 chi đều co. + ThÝ nghiÖm 4: C¶ 2 chi sau co. + ThÝ nghiÖm 5: ChØ 2 chi tríc co. + ThÝ nghiÖm 6: 2 chi tríc kh«ng co. + ThÝ nghiÖm 7: 2 chi sau co. Kết luận: Tuỷ sống có các căn cứ thần kinh điều khiển sự vận động của các chi (PXK§K). Gi÷a c¸c c¨n cø thÇn kinh cã sù liªn hÖ víi nhau. Hoạt động 2: Nghiên cứu cấu tạo của tuỷ sống Mục tiêu: HS nắm đợc cấu tạo trong và ngoài của tuỷ sống. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV cho HS quan sát lần lợt H 44.1; - HS quan sát kĩ hình vé, đọc chú thích,.

(105) 44.2; m« h×nh tuû sèng lîn vµ 1 ®o¹n tuû sèng lîn. - NhËn xÐt vÒ h×nh d¹ng, kÝch thíc, mÇu s¾c, vÞ trÝ cña tuû sèng?. quan sát mô hình, mẫu vật để nhận biết mµu s¾c cña tuû sèng lîn, tr¶ lêi c©u hái: - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung vµ rót ra kÕt luËn.. - GV chèt l¹i kiÕn thøc. -Yªu cÇu HS nhËn xÐt mµng tuû. - HS tr¶ lêi, nhËn xÐt, rót ra kÕt luËn. - GV cho HS quan s¸t kÜ m« h×nh vµ mÉu tuû lîn. - NhËn xÐt cÊu t¹o trong cña tuû sèng? - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm - Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm nªu râ vai trß kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. cña chÊt x¸m, chÊt tr¾ng. - Cho HS gi¶i thÝch thÝ nghiÖm 1 trªn sơ đồ cung phản xạ. - Gi¶i thÝch thÝ nghiÖm 2 b»ng n¬ron liªn l¹c b¾t chÐo. - Giải thích thí nghiệm 3 bằng đờng lên, đờng xuống (chất trắng). KÕt luËn: a. CÊu t¹o ngoµi: - Tuỷ sống nằm trong cột sống từ đốt cổ thức I đến thắt lng II, dài 50 cm, h×nh trô, cã 2 phµn ph×nh (cæ vµ th¾t lng), mµu tr¾ng, mÒm. - Tuû sèng bäc trong 3 líp mµng: mµng cøng, mµng nhÖn, mµng nu«i. C¸c mµng nµy cã t¸c dông b¶o vÖ, nu«i dìng tuû sèng. b. CÊu t¹o trong: - ChÊt x¸m n»m trong, h×nh ch÷ H (do th©n, sîi nh¸nh n¬ron t¹o nªn) lµ c¨n cø (trung khu) cña c¸c PXK§K. - Chất trắng ở ngoài (gồm các sợi trục có miêlin) là các đờng dẫn truyền nèi c¸c c¨n cø trong tuû sèng víi nhau vµ víi n·o bé. 4. Thu ho¹ch - HS hoµn thµnh b¶ng 44 vµo vë bµi tËp. - Ghi l¹i kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c lÖnh trong c¸c bíc thÝ nghiÖm. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc cÊu t¹o, chøc n¨ng cña tuû sèng. - Hoàn thành báo cáo thực hành để nộp vào giờ sau..

(106) TuÇn 24 TiÕt 47 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 45: D©y thÇn kinh tuû A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Nắm đợc cấu tạo và chức năng của dây thần kinh tuỷ.. - Giải thích đợc vì sao dây thần kinh tuỷ là dây pha. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch kªnh h×nh. - Bồi dỡng thái độ yêu thích môn học. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 44.2; 45.1; 45.2. - M« h×nh 1 ®o¹n tuû sèng. - B¶ng 45 kÎ s½n. - C¸c ph¬ng tiÖn thÝ nghiÖm (nÕu cã). C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña tuû sèng? - Gi¶i thÝch ph¶n x¹: kÝch thÝch vµo da ch©n Õch, ch©n Õch co l¹i? 3. Bµi míi VB: Từ câu 2 GV nêu: Các kích thích dới dạng xung thần kinh đợc truyền tõ ngoµi vµo tuû sèng ra ngoµi ph¶i qua d©y thÇn kinh tuû. VËy d©y thÇn kinh tuû cã cÊu t¹o nh thÕ nµo? lµ lo¹i d©y thÇn kinh nµo? Chóng ta cïng t×m hiÓu bµi h«m nay. Hoạt động 1: Cấu tạo của dây thần kinh tuỷ Mục tiêu: HS hiểu và trình bày đợc cấu tạo dây thần kinh tuỷ. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin môc I, quan s¸t H 43.2; 45.1 vµ tr¶ lêi c©u hái: - Có bao nhiêu đôi dây thần kinh tuỷ? - Tiếp tục đọc thông tin, quan sát kĩ H 45.1 để dán chú thích vào tranh câm H 45.1 trªn b¶ng vµ tr×nh bµy cÊu t¹o d©y thÇn kinh tuû. - GV hoµn thiÖn kiÕn thøc trªn m« hình đốt tuỷ sống, rút ra kết luận. - Lu ý HS: + Ph©n biÖt râ mÆt tríc vµ mÆt sau tuû sèng, rÔ tríc vµ rÔ sau. + Sử dụng H 45.2 để chỉ chi HS thấy từ đốt thắt lng I các bó rễ tuỷ của đoạn cïng, côt tËp hîp thµnh “tïng ®u«i ngùa”. KÕt luËn: - Có 31 đôi dây thần kinh tuỷ.. Hoạt động của HS - HS nghiªn cøu th«ng tin môc I, quan s¸t H 43.2; 45.1 vµ tr¶ lêi c©u hái: - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - 1 HS lªn b¶ng d¸n chó thÝch, tr×nh bµy cÊu t¹o d©y thÇn kinh tuû. C¸c HS kh¸c quan s¸t, nhËn xÐt, bæ sung hoµn thiÖn kiÕn thøc. - HS l¾ng nghe vµ ghi nhí..

(107) - Mỗi dây thần kinh tuỷ đợc nối với tuỷ sống gồm 2 rễ: + Rễ trớc (rễ vận động) gồm các bó sợi li tâm. + RÔ sau (rÔ c¶m gi¸c) gåm c¸c bã sîi híng t©m. - Các rễ tuỷ đi ra khỏi lỗ gian đốt sống nhập lại thành dây thần kinh tuỷ. Hoạt động 2: Chức năng của dây thần kinh tuỷ Mục tiêu: Thông qua thí nghiệm, HS rút ra đợc kết luận về chức năng của dây thÇn kinh tuû. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yêu cầu HS nghiên cứu thí - HS đọc kĩ thông tin về nội dung thí nghiệm phần  SGK mục II, nghiên nghiệm, đọc kĩ bảng 45. cøu kÜ b¶ng 45. - GV treo b¶ng 45 m« t¶ thÝ nghiÖm b»ng tranh vÏ Õch bÞ kÝch thÝch bëi HCl 1%, chi sau bªn ph¶i, chi sau bªn tr¸i. §Æt vµo ®iÒu kiÖn thÝ nghiÖm (d¸n kÝn) vÏ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm. - Yêu cầu HS lên bảng xác định vị trí - 1 HS lên bảng xác định vị trí vết cắt vÕt c¾t, nªu kÕt qu¶ thÝ nghiÖm. rÔ tríc bªn ph¶i, rÔ sau bªn tr¸i, nªu - GV bãc kÕt qu¶ cho HS nhËn xÐt. kÕt qu¶. - HS kh¸c nhËn xÐt. -Yªu cÇu HS gi¶i thÝch kÕt qu¶ thÝ + ThÝ nghiÖm 1: Khi kÝch thÝch b»ng HCl 1% vµo chi sau bªn ph¶i, xung nghiÖm trªn. thÇn kinh truyÒn tõ c¬ quan thô c¶m (da) tíi tuû sèng nhng v× rÔ tríc bªn ph¶i bÞ c¾t kh«ng dÉn xung thÇn kinh đến chi đó nên chi đó không co. Xung thÇn kinh qua n¬ron b¾t chÐo sang chi bªn kia, chi bªn kia co vµ xung thÇn kinh qua đờng dẫn truyền lên chi trên lµm cho 2 chi trªn co. + ThÝ nghiÖm 2: RÔ sau bªn tr¸i bÞ c¾t, - ThÝ nghiÖm 1cho phÐp ta rót ra kÕt xung thÇn kinh tõ c¬ quan thô c¶m không dẫn truyền về tuỷ sống đợc nên luËn g× vÒ chøc n¨ng rÔ tríc? - ThÝ nghiÖm 2 1cho phÐp ta rót ra kÕt kh«ng chi nµo co c¶. - HS th¶o luËn 2 c©u hái, tr¶ lêi, nhËn luËn g× vÒ chøc n¨ng rÔ sau? xÐt. - GV nhËn xÐt, ®a ra kÕt luËn. - GV ®a c©u hái: - Nªu chøc n¨ng cña d©y thÇn kinh tuû? - HS đọc kết luận. - Yêu cầu 1 HS đọc kết luận (SGK). KÕt luËn: :- Rễ trớc: dẫn truyền xung thần kinh vận động từ trung ơng đi ra cơ quan đáp øng (rÔ li t©m). - RÔ sau: dÉn truyÒn xung thÇn kinh c¶m gi¸c tõ c¸c thô quan vÒ trung ¬ng (rÔ híng t©m) => D©y thÇn kinh tuû lµ d©y pha: dÉn truyÒn xung thÇn kinh theo 2 chiÒu. 4. Kiểm tra, đánh giá - GV treo tranh sơ đồ tuỷ sống cắt ngang có đánh chú thích 1, 2, 3, 4, 5. Yªu cÇu HS lªn b¶ng viÕt chó thÝch..

(108) - Bµi tËp tr¾c nghiÖm: Khoanh tròn vào câu trả lời đúng nhất. D©y thÇn kinh tuû lµ d©y pha v×: a. Dây thần kinh tuỷ gồm các bó sợi cảm giác và bó sợi vận động. b. D©y thÇn kinh tuû dÉn truyÒn xung thÇn kinh theo 2 chiÒu híng t©m vµ li t©m. c. D©y thÇn kinh tuû nèi víi tuû sèng bëi rÔ tríc vµ rÔ sau. d. Cả 1, 2, 3 đúng. e. Cả 2, 3 đúng. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc tríc bµi 46. - KÎ b¶ng 46 vµo vë..

(109) TiÕt 48 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 46: Trô n·o, tiÓu n·o, n·o trung gian A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Xác định đợc vị trí và các thành phần của trụ não.. - Trình bày đợc chức năng chủ yếu của trụ não. - Xác định đợc vị trí, chức năng của tiểu não. - Xác định đợc vị trí, chức năng chủ yếu của não trung gian. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 46.1; 46.2; 46.3. - M« h×nh bé n·o th¸o l¾p. - B¶ng 46 kÎ s½n vµo b¶ng phô. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña d©y thÇn kinh tuû? V× sao nãi d©y thÇn kinh tuû lµ d©y pha? - KiÓm tra c©u 2 (SGK – Tr 143) (kÝch thÝch m¹nh lÇn lît vµo c¸c chi): + Nếu chi nào co, rễ cảm giác (rễ sau) chi đó bị đứt. + Nếu chi nào không co, rễ vận động (rẽ trớc) vẫn còn. + Nếu chi đó không co, các chi khác co thì rễ trớc chi đó bị đứt. 3. Bµi míi Hoạt động 1: Vị trí và các thành phần của bộ não Mục tiêu: HS nắm đợc vị trí và các thành phần của não bộ, xác định giới hạn cña trô n·o, tiÓu n·o. Hoạt động của GV - Cho HS quan sát mô hình bộ não, đối chiÕu víi H 46.1 vµ tr¶ lêi c©u hái: - Bé n·o gåm nh÷ng thµnh phÇn nµo? - GV nhËn xÐt. - Yªu cÇu HS hoµn thµnh bµi tËp ®iÒn tõ (SGK) môc I.. Hoạt động của HS - HS quan s¸t kÜ tranh vµ m« h×nh, ghi nhí chó thÝch. - 1 HS tr¶ lêi, HS kh¸c nhËn xÐt.. - HS dùa vµo chó thÝch h×nh vÏ, t×m hiÓu vÞ trÝ, thµnh phÇn n·o, hoµn thµnh bµi tËp ®iÒn tõ. - 1 vài HS đọc kết quả, lớp nhận xét, bổ - GV kiÓm tra bµi tËp cña HS, chÝnh sung. x¸c ho¸ l¹i th«ng tin. §¸p ¸n: - GV gäi 1 HS chØ trªn tranh hoÆc m« 1 – N·o trung gian; 2 – N·o gi÷a h×nh c¸c thµnh phÇn trªn. 3 – CÇu n·o; 4 – N·o gi÷a; 5 – Cuèng n·o; 6 – Cñ n·o sinh t; 7 – TiÓu n·o. KÕt luËn: - Bộ não gồm: Trụ não, tiểu não, não trung gian và đại não. - Bµi tËp ®iÒn tõ SGK. Hoạt động 2: Cấu tạo và chức năng của trụ não.

(110) Mục tiêu: + HS trình bày đợc cấu tạo và chức năng chủ yếu của trụ não. + So s¸nh thÊy sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a trô n·o vµ tuû sèng. Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin Tr 144 vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nªu cÊu t¹o trô n·o? - ChÊt tr¾ng vµ chÊt x¸m ë trô n·o cã chøc n¨ng g×? - GV hoµn thiÖn kiÕn thøc, giíi thiÖu 12 đôi dây thần kinh não (dây cảm giác, dây vận động, dây pha). - GV ph¸t phiÕu häc tËp, yªu cÇu HS trao đổi nhóm, hoàn thành bài tập so s¸nh cÊu t¹o, chøc n¨ng trô n·o vµ tuû sèng (B¶ng 46). - GV kiÓm tra kÕt qu¶ c¸c nhãm. - GV chÝnh x¸c ho¸ kiÕn thøc b»ng b¶ng so s¸nh.. Hoạt động của HS - HS đọc kĩ và xử lí thông tin, trả lời c©u hái: - 1 vµi HS nhËn xÐt, bæ sung, rót ra kÕt luËn. - HS l¾ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc. - HS dùa vµo vèn hiÓu biÕt vÒ cÊu t¹o, chức năng trụ não và tuỷ sống, trao đổi nhãm vµ hoµn thµnh b¶ng. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, nhãm kh¸c bæ sung.. B¶ng 46- B¶ng so s¸nh vÞ trÝ, cÊu t¹o, chøc n¨ng cña tuû sèng vµ trô n·o. Tuû sèng VÞ trÝ Chøc n¨ng - ë gi÷a, - Lµ c¨n cø ChÊt thµnh d¶i liªn thÇn kinh. Bé x¸m tôc. phËn - ë ngoµi. bao - DÉn truyÒn. trung ChÊt quanh chÊt ¬ng tr¾ng x¸m. Bé phËn ngo¹i biªn. - 31 đôi dây thần kinh pha.. Trô n·o VÞ trÝ Chøc n¨ng - ë trong, ph©n - Lµ c¨n cø thµnh c¸c nh©n thÇn kinh. x¸m. - Bao ngoµi c¸c - DÉn truyÒn nh©n x¸m. däc vµ nèi 2 b¸n cÇu tiÓu n·o. - 12 đôi dây gồm 3 loại: cảm giác, vận động, dây pha.. KÕt luËn: - Chất trắng ở ngoài: gồm đờng lên (cảm giác) và đờng xuống (vận động) liên hệ víi tuû sèng vµ c¸c phÇn kh¸c cña n·o. - Chất xám ở trong, tập trung thành các nhân xám, là nơi xuất phát 12 đôi dây thÇn kinh n·o. + Chất xám là trung khu điều khiển, điều hoà hoạt động của các cơ quan: tuần hoµn, h« hÊp, tiªu ho¸ (c¸c c¬ quan sinh dìng). Hoạt động 3: Não trung gian Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS chØ vÞ trÝ cña n·o trung - 1 HS lªn b¶ng chØ. gian trªn tranh (m« h×nh). - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin vµ tr¶ lêi:.

(111) - Nêu cấu tạo và chức năng của não - HS đọc thông tin SGK và trả lời câu trung gian? hái, HS kh¸c nhËn xÐt bæ sung. KÕt luËn: - Não trung gian gồm đồi thị và vùng dới đồi thị: + Chất trắng (ngoài) chuyển tiếp các đờng dẫn truyền từ dới lên não. + Chất xám (trong): là các nhân xám điều khiển quá trình trao đổi chất và điều hoµ th©n nhiÖt.. Hoạt động 4: Tiểu não Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS đọc thông tin mục IV, - HS nghiên cứu thông tin, hình vẽ và quan s¸t H 46.3 vµ tr¶ lêi c©u hái: tr¶ lêi c©u hái. - VÞ trÝ cña tiÓu n·o? - 1 HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, - TiÓu n·o cã cÊu t¹o nh thÕ nµo? bæ sung. - Rót ra kÕt luËn. - Yêu cầu HS đọc thí nghiệm SGK () - HS đọc thí nghiệm, rút ra chức năng cña tiÔu n·o. vµ tr¶ lêi: - TiÓu n·o cã chøc n¨ng g×? KÕt luËn: - TiÓu n·o n»m sau trô n·o, díi b¸n cÇu n·o. - CÊu t¹o: + ChÊt x¸m ë ngoµi lµm thµnh vá tiÓu n·o. + Chất trắng ở trong là các đờng dẫn truyền nối 2 vỏ tiểu não với các nhân và c¸c phÇn kh¸c cña hÖ thÇn kinh. - Chức năng: điều hoà, phối hợp các cử động phức tạp và giữ thăng bằng cho cơ thÓ. 4. Kiểm tra, đánh giá - GV nhắc lại nội dung bài, cho HS đọc “Ghi nhớ” SGK. - GV đánh giá giờ học. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc phÇn “Em cã biÕt” - §äc tríc bµi “§¹i n·o”. - Mçi nhãm chuÈn bÞ 1 bé n·o lîn t¬i..

(112) TuÇn 25 TiÕt 49 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 47: §¹i n·o A. môc tiªu.. - HS nắm rõ đợc cấu tạo của đại não ngời, đặc biệt là vỏ đại não thể hiện sự tiến hoá so với động vật lớp thú. - Xác định đợc các vùng chức năng của vỏ đại não ngời. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch kªnh h×nh. - Båi dìng cho HS ý thøc b¶o vÖ bé n·o. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 47.1; 47.2; 47.3; 47.4. - Tranh c©m H 47.2; 47.4 vµ c¸c b×a chó thÝch. - MÉu ng©m n·o lîn t¬i, dao s¾c. - M« h×nh n·o th¸o l¾p. - Bộ não của 5 lớp động vật có xơng sống. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò KiÓm tra 15 phót: LËp b¶ng so s¸nh cÊu t¹o vµ chøc n¨ng trô n·o, n·o trung gian, tiÓu n·o theo mÉu sau: Trô n·o N·o trung gian TiÓu n·o CÊu t¹o Chøc n¨ng 3. Bµi míi VB: Nh SGK. Hoạt động 1: Cấu tạo của đại não Mục tiêu: HS nắm đợc cấu tạo ngoài và cấu tạo trong của đại não. Hoạt động của GV - GV cho HS quan s¸t m« h×nh bé n·o ngêi vµ tr¶ lêi c©u hái: - Xác định vị trí của đại não? - Cho HS quan s¸t m« h×nh bé n·o 5 líp §VCXS vµ bé n·o ngêi. - So sánh đại não ngời với đại não của 5 líp §VCXS? - Yªu cÇu HS t×m hiÓu thªm th«ng tin mục “Em có biết” thấy đợc khối lợng n·o. - Yªu cÇu HS quan s¸t H 47.1 vµ 47.2 để thấy cấu tạo ngoài và trong của đại n·o. Th¶o luËn nhãm hoµn thµnh bµi tËp ®iÒn tõ (SGK). - GV ph¸t phiÕu häc tËp. - GV cho HS tr×nh bµy kÕt qu¶ cña bµi tËp.. Hoạt động của HS - HS quan sát mô hình, trả lời đợc: + VÞ trÝ: phÝa trªn n·o trung gian.. - HS so s¸nh vµ rót ra kÕt luËn.. - HS quan s¸t kÜ H 47.1 vµ 47.2 SGK ghi nhí chó thÝch. - C¸c nhãm th¶o luËn, thèng nhÊt ý kiÕn, hoµn thµnh bµi tËp ®iÒn tõ. - HS trình bày, nhận xét và nêu đợc kết qu¶: 1 – Khe; 2 – R·nh; 3 – Tr¸n; 4 -.

(113) - GV xác nhận đáp án. §Ønh; 5 – Thuú th¸i d¬ng; 6 – ChÊt - Yêu cầu HS đọc lại thông tin và trả trắng. lêi c©u hái: - Trình bày cấu tạo ngoài của đại não? - GV cho HS quan s¸t m« h×nh bé n·o - HS nghiªn cøu th«ng tin vµ tr×nh bµy vµ nhËn xÐt. cÊu t¹o ngoµi cña d¹i n·o. - Khe, rãnh của đại não có ý nghĩa gì? - Rút ra kết luận. - Cho HS so sánh đại não của ngời và thú? Nhận xét nếp gấp ở đại não ngời - Đều có nếp gấp nhng ở ngời nhiều vµ thó? h¬n gióp diÖn tÝch bÒ mÆt lín h¬n. - Cho HS quan s¸t mÉu n·o c¾t ngang, đọc thông tin và trả lời: - Trình cầy cấu tạo trong của đại não (chØ vÞ trÝ chÊt x¸m, chÊt tr¾ng)? - HS quan s¸t mÉu n·o, nghiªn cøu - GV nhận xét, cho HS quan sát H 47.3 thông tin để trình bày. để thấy các đờng dẫn truyền trong chất trắng của đại não. - Cho HS đọc vai trò của nhân nền trong môc “Em cã biÕt” SGK. - 1 HS đọc. KÕt luËn: - ở ngời, đại não là phần phát triển nhất. a. CÊu t¹o ngoµi: - Rãnh liên bán cầu chia đại não thành 2 nửa bán cầu não. - Các rãnh sâu chia bán cầu não làm 4 thuỳ (thuỳ trán, đỉnh, chẩm và thái dơng) - C¸c khe vµ r·nh (nÕp gÊp) nhiÒu t¹o khóc cuén, lµm t¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt n·o. b. CÊu t¹o trong: - ChÊt x¸m (ë ngoµi) lµm thµnh vá n·o, dµy 2 -3 mm gåm 6 líp. - Chất trắng (ở trong) là các đờng thần kinh nối các phần của vỏ não với các phần khác của hệ thần kinh. Hầu hết các đờng này bắt chéo ở hành tuỷ hoặc tủy sèng. Trong chÊt tr¾ng cßn cã c¸c nh©n nÒn. Hoạt động 2: Sự phân vùng chức năng của đại não Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK, đối chiếu với H 47.4. - GV ph¸t phiÕu häc tËp víi néi dung bµi tËp SGK (149) cho c¸c nhãm. - Gäi 2 nhãm thi nhau hoµn thµnh kÕt qu¶. - GV nhận xét, khẳng định đáp án: a- 3; b- 4; c- 6; d- 7; e- 5; g- 8; h- 2; i1. - NhËn xÐt vÒ c¸c vïng cña vá n·o? VD? - T¹i sao nh÷ng ngêi bÞ chÊn th¬ng sä n·o thêng bÞ mÊt c¶m gi¸c , trÝ nhí, mù, điếc... để lại di chứng suốt đời? - GV liên hệ đến việc đội mũ bảo hiểm để bảo vệ não khi tham gia giao thông. - Trong sè c¸c vïng trªn, vïng nµo. Hoạt động của HS - C¸ nh©n tù thu nhËn th«ng tin, trao đổi nhóm, thống nhất câu trả lời, ghi vµo phiÕu häc tËp. - 2 nhóm cử đại diện trình bày kết quả. - C¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - Hoµn thµnh l¹i phiÕu theo kÕt qu¶ đúng. - HS hoạt động cá nhân, dựa vào những hiểu biết của mình để trả lời..

(114) không có ở động vật ?. - Vïng hiÓu tiÕng nãi, vïng hiÓu ch÷ viết, vùng vận động ngôn ngữ.. KÕt luËn: - Vỏ não có các vùng cảm giác và vùng vận động có ý thức thuộc PXCĐK. - Riêng ở ngời có thêm vùng vận động ngôn ngữ và vùng hiểu tiếng nói và chữ viÕt. 4. Kiểm tra, đánh giá - GV treo tranh câm H 47.2 , yêu câu HS điền chú thích và nêu đặc điểm cấu tạo ngoài của đại não. - Treo H 47.3 yêu câdu HS trình bày cấu tạo trong của đại não. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3 SGK. - §äc phÇn “Em cã biÕt” - Lµm bµi tËp 3 vµo vë bµi tËp.. TiÕt 50 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 48: HÖ thÇn kinh sinh dìng A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Phân biệt đợc phản xạ sinh dỡng và phản xạ vận động.. - Phân biệt đợc bộ phận giao cảm với bộ phận đối giao cảm trong hệ thần kinh sinh dìng vÒ cÊu t¹o vµ chøc n¨ng. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch tranh. - Cã ý thøc vÖ sinh, b¶o vÖ hÖ thÇn kinh. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 48.1; 48.2; 48.3. - B¶ng phô ghi néi dung phiÕu häc tËp. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Trình bày cấu tạo ngoài và trong của đại não? - Nêu chức năng của đại não? Đại não của ngời tiến hoá hơn đại não của các động vật thuộc lớp thú nh thế nào? 3. Bµi míi VB: Trong cuộc sống hàng ngày, những công việc ta làm đều là do sự chỉ đạo của các trung ơng thần kinh, tuy nhiên có những cơ quan trong cơ thể không chịu sự chỉ đạo có suy nghĩ của con ngời. VD: khi chạy nhanh, tim ta đập gấp, ta không thể bảo nó đập từ từ đợc... Những cơ quan chịu sự điều khiển nh vậy đợc xÕp chung lµ chÞu sù ®iÒu khiÓn cña hÖ thÇn kinh sinh dìng. Hoạt động 1: Cung phản xạ sinh dỡng Mục tiêu: HS nắm đợc cấu tạo ngoài và chức năng của cung phản xạ vận động vµ cung ph¶n x¹ sinh dìng. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 48.1 vµ 48.2: Giíi thiÖu cung ph¶n x¹ vËn động và cung phản xạ sinh dỡng (đờng - HS vận dụng kiến thức đã học, kết.

(115) ®i). hîp quan s¸t h×nh vÏ, th¶o luËn nhãm - GV ph¸t phiÕu häc tËp cho c¸c nhãm, vµ hoµn thµnh phiÕu häc tËp. HS lµm bµi tËp. - GVthu kết quả 1 vài nhóm, chiếu kết - 1 vài đại diện nhận xét. qu¶. - GV nhận xét, khẳng định đáp án. KÕt luËn: So sánh cung phản xạ sinh dỡng và cung phản xạ vận động §Æc ®iÓm Cung phản xạ vận động Cung phản xạ sinh dỡng - Trung ¬ng - Chất xám ở đại não và - Chất xám ở trụ não và tuû sèng. sõng bªn tuû sèng. - H¹ch thÇn kinh - Kh«ng cã - Cã - §êng híng - 1 n¬ron: tõ c¬ quan - 1 n¬ron: tõ c¬ quan thô t©m thô c¶m tíi trung ¬ng. c¶m tíi trung ¬ng. CÊu t¹o - §êng li t©m - 1 n¬ron: tõ trung ¬ng - 2 n¬ron: tõ trung ¬ng tíi c¬ quan ph¶n øng. tíi c¬ quan ph¶n øng: Sîi tríc h¹ch vµ sîi sau h¹ch, chuyÓn giao xin¸p ë h¹ch thÇn kinh. - Điều khiển hoạt động - Điều khiển hoạt động Chøc n¨ng c¬ v©n (cã ý thøc). néi quan (kh«ng cã ý thøc). Hoạt động 2: Cấu tạo của hệ thần kinh sinh dỡng Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGKvµ tr¶ lêi c©u hái: - HÖ thÇn kinh sinh dìng cã cÊu t¹o nh thÕ nµo? - Tr×nh bµy sù kh¸c nhau gi÷a 2 ph©n hệ giao cảm và đối giao cảm? (treo H 48.3 để HS minh hoạ). Hoạt động của HS - C¸ nh©n HS tù thu nhËn th«ng tin, trao đổi nhóm, thống nhất câu trả lời - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy. - C¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. KÕt luËn: - Ph©n hÖ thÇn kinh sinh dìng gåm: + Trung ¬ng; n·o, tuû sèng. + Ngo¹i biªn: d©y thÇn kinh vµ h¹ch thÇn kinh. - Hệ thần kinh sinh dỡng đợc chia thành: + Ph©n hÖ thÇn kinh giao c¶m. + Phân hệ thần kinh đối giao cảm. - So sánh cấu tạo của phân hệ thần kinh giao cảm và phân hệ thần kinh đối giao c¶m (b¶ng 48.2 SGK). Hoạt động 3: Chức năng của hệ thần kinh sinh dỡng Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu kÜ th«ng - C¸ nh©n HS tù thu nhËn vµ xö lÝ tin b¶ng 48.2 SGKvµ tr¶ lêi c©u hái: - Em có nhận xét gì về chức năng của thông tin, trao đổi nhóm, thống nhất.

(116) 2 phân hệ giao cảm và đối giao cảm? câu trả lời: Điều đó có ý nghĩa gì đối với đời - Đại diện nhóm trình bày. sèng? - C¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. KÕt luËn: - Phân hệ thần kinh giao cảm và đối giao cảm có tác dụng đối lập nhau trong điều hoà hoạt động của các cơ quan sinh dỡng. - Nhờ tác dụng đối lập đó mà hệ thần kinh sinh dỡng điều hoà đợc hoạt động cña c¸c c¬ quan néi t¹ng. 4. Kiểm tra, đánh giá - GV treo tranh H 48.3, yªu c©u HS : - Tr×nh bµy sù gièng vµ kh¸c nhau vÒ cÊu tróc vµ chøc n¨ng cña ph©n hÖ giao cảm và đối giao cảm? 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2 SGK. - §äc phÇn “Em cã biÕt” Híng dÉn bµi 2 SGK: Phản xạ điều hoà hoạt động của tim và hệ mạch trong từng trờng hợp: + Lóc huyÕt ¸p t¨ng cao: thô quan bÞ kÝch thÝch, xuÊt hÞªn xung thÇn kinh truyÒn về trung ơng phụ trách tim mạch nằm trong các nhân xám thuộc phân hệ đối giao cảm, theo dây li tâm tới tim làm giảm nhịp co tim đồng thời dãn mạch máu da vµ m¹ch ruét gióp h¹ huyÕt ¸p. + Lúc hoạt động lao động: Khi hoạt động lao động xảy ra sự oxi hoá glucôzơ để tạo năng lợng cần cho sự co cơ, đồng thời sản phẩm phân huỷ của quá trình này lµ CO2 tÝch luü dÇn trong m¸u sÏ khÝch thÝch thô quan g©y ra xung thÇn kinh híng t©m tíi trung khu h« hÊp vµ trung khu tuÇn hoµn n»m trong hµnh tuû truyÒn tới trung khu giao cảm, qua dây giao cảm đến tim, mạchmáu làm tăng nhịp co tim và mạch máu co dãn để cung cấp O 2 cho nhu cầu năng lợng cơ đông thời chuyển nhanh sản phẩm phân huỷ đến cơ quan bài tiết..

(117) TuÇn 26 TiÕt 51 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 49: C¬ quan ph©n tÝch thÞ gi¸c A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Nắm đợc thành phần của một cơ quan phân tích. Nêu đợc ý nghĩa của các cơ quan phân tích đối với cơ thể. - Nắm đợc các thành phần chính của cơ quan phân tích thị giác, nêu rõ đợc cấu t¹o cña mµng líi trong cÇu m¾t. - Giải thích đợc cơ chế điều tiết của mắt để nhìn rõ vật. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 49.1; 49.2; 49.3. - M« h×nh cÊu t¹o m¾t. - Vật mẫu: 1 cầu mắt lợn bổ đôi, 1 cầu mắt lợn bổ ngang. - Bé thÝ nghiÖm vÒ thÊu kÝnh héi tô cña m«n vËt lÝ. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Tr×nh bµy sù kh¸c nhau gi÷a cung ph¶n x¹ sinh dìng vµ cung ph¶n x¹ vËn động? - Tr×nh bµy sù gièng vµ kh¸c nhau vÒ mÆt cÊu tróc vµ chøc n¨ng gi÷a 2 ph©n hÖ giao cảm và đối giao cảm trong hệ thần kinh sinh dỡng? - KiÓm tra c©u 2 SGK. 3. Bµi míi VB: Nhờ các giác quan chúng ta nhận biết và phản ứng lại các tác động của m«i trêng. C¬ quan ph©n tÝch thÞ gi¸c gióp ta nh×n thÊy xung quanh, vËy nã cã cÊu t¹o nh thÕ nµo? C¬ chÕ nµo gióp ta nh×n thÊy vËt? Chóng ta cïng t×m hiÓu bµi h«m nay. Hoạt động 1: Cơ quan phân tích Mục tiêu: HS nắm đợc thành phần cấu tạo của 1 cơ quan phân tích và nêu đợc ý nghÜa cña c¬ quan ph©n tÝch. Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Mçi c¬ quan ph©n tÝch gåm nh÷ng thµnh phÇn nµo? - Vai trò của cơ quan phân tích đối với c¬ thÓ?. Hoạt động của HS - HS tù thu nhËn th«ng tin vµ tr¶ lêi: - 1 HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. + C¬ quan ph©n tÝch gåm 3 thµnh phÇn. + Vai trß gióp c¬ thÓ nhËn biÕt t¸c động của môi trờng xung quanh.. KÕt luËn: - C¬ quan ph©n tÝch gåm: + C¬ quan thô c¶m. + D©y thÇn kinh (dÉn truyÒn híng t©m). + Bé phËn ph©n tÝch ë trung ¬ng (n»m ë vá n·o). - Cơ quan phân tích giúp cơ thể nhận biết tác động của môi trờng xung quanh. Hoạt động 2: Cơ quan phân tích thị giác Mục tiêu: HS nắm đợc:.

(118) - Thµnh phÇn cÊu t¹o cña c¬ quan ph©n tÝch thÞ gi¸c. - CÊu t¹o cÇu m¾t vµ mµng líi. - Qu¸ tr×nh thu nhËn ¶nh ë c¬ quan ph©n tÝch thÞ gi¸c. Hoạt động của GV - C¬ quan ph©n tÝch thÞ gi¸c gåm nh÷ng thµnh phÇn nµo? - GV híng dÉn HS nghiªn cøu cÊu t¹o cÇu m¾t H 49.1; 49.2 lÇn lît tõ ngoµi vào trong, đọc thông tin SGK trả lời c©u hái: - Nªu vÞ trÝ cña cÇu m¾t? - Hoµn chØnh th«ng tin vÒ cÊu t¹o cÇu m¾t SGK. - GV nhËn xÐt kÕt qu¶ trªn m« h×nh vµ hình vẽ, khẳng định đáp án. - Cho 1 HS tr×nh bµy l¹i cÊu t¹o cÇu m¾t vµ rót ra kÕt luËn. - Yêu cầu HS đọc thông tin mục 2 SGK, quan s¸t H 49.3 vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nªu cÊu t¹o cña mµng líi? - Sù kh¸c nhau gi÷a tÕ bµo nãn vµ tÕ bµo que trong mèi quan hÖ víi tÕ bµo thÇn kinh thÞ gi¸c ? - T¹i sao ¶nh cña vËt hiÖn trªn ®iÓm vµng l¹i nh×n râ nhÊt? - T¹i sao trêi tèi ta kh«ng nh×n râ mµu s¾c cña vËt? - GV híng dÉn HS quan s¸t thÝ nghiÖm vÒ qu¸ tr×nh t¹o ¶nh qua thÊu kÝnh héi tô vµ tr¶ lêi c©u hái: - Tr×nh bµy qu¸ tr×nh t¹o ¶nh ë mµng líi? - Vai trß cña thÓ thuû tinh trong cÇu m¾t?. Hoạt động của HS - HS dựa vào kiến thức mục I để trả lời. - HS quan s¸t kÜ h×nh tõ ngoµi vµo trong ghi nhí chó thÝch, nghiªn cøu thông tin để trả lời câu hỏi, làm bài tập. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. §¸p ¸n: 1- Cơ vận động mắt 2- Mµng cøng 3- Mµng m¹ch 4- Mµng líi 5- TÕ bµo thô c¶m thÞ gi¸c - HS dùa vµo th«ng tin, kÕt hîp víi hình vẽ để trả lời, lớp nhận xét, bổ sung.. + ở điểm vàng, mỗi chi tiết của ảnh đợc 1 tế bào nón tiếp nhận và truyền về n·o qua 1 tÕ bµo thÇn kinh thÞ gi¸c, ë c¸c vung kh¸c tÕ bµo nãn vµ nhiÒu tÕ bµo que liªn hÖ víi 1 vµi tÕ bµo thÇn kinh thÞ gi¸c. - HS theo dâi thÝ nghiÖm, ghi nhí kiÕn thøc. - 1 vµi HS ph¸t biÓu, c¸c HS kh¸c nhËn xét, bổ sung để hoàn thiện kiến thức.. KÕt luËn: - C¬ quan ph©n tÝch thÞ gi¸c gåm: + C¬ quan thô c¶m. thÞ gi¸c (trong mµng líi cña cÇu m¾t) + D©y thÇn kinh thÞ gi¸c (d©y sè II). + Vïng thÞ gi¸c (ë thuú chÈm). 1. CÊu t¹o cña cÇu m¾t - Th«ng tin hoµn chØnh trong bµi tËp SGK. 2. CÊu t¹o cña mµng líi - Mµng líi gåm: + C¸c tÕ bµo nãn: tiÕp nhËn kÝch thÝch ¸nh s¸ng m¹nh vµ mµu s¾c. + TÕ bµo que: tiÕp nhËn kÝch thÝch ¸nh s¸ng yÕu. + §iÓm vµng (trªn trôc m¾t) lµ n¬i tËp trung c¸c tÕ bµo nãn, mçi tÕ bµo nãn liªn hÖ víi tÕ bµo thÇn kinh thÞ gi¸c qua 1 tÕ bµo 2 cùc gióp ta tiÕp nhËn h×nh ¶nh cña vËt râ nhÊt..

(119) 3. Sù t¹o ¶nh ë mµng líi - ¸nh s¸ng ph¶n chiÕu tõ vËt qua m«i trêng trong suèt tíi mµng líi t¹o nªn 1 ¶nh thu nhá, lén ngîc sÏ kÝch thÝch tÕ bµo thô c¶m thÞ gi¸c, xuÊt hiÖn luång xung thÇn kinh qua d©y thÇn kinh thÞ gi¸c tíi vïng thÞ gi¸c ë thuú chÈm cho ta nhËn biÕt h×nh ¶nh cña vËt. - Thể thuỷ tinh (nh 1 thấu kính hội tụ) có khả năng điều tiết để điều chỉnh ¶nh r¬i trªn mµng líi gióp ta nh×n râ vËt. - Lỗ đồng tử (giữa lòng đen) có tác dụng điều tiết ánh sáng.. 4. Kiểm tra- đánh giá Câu 1. Khoanh tròn vào chữ cái đầu câu đúng: a. C¬ quan ph©n tÝch gåm: c¬ quan thô c¶m, d©y thÇn kinh vµ bé phËn trung ¬ng. b. Các tế bào nón giúp ta nhìn rõ về ban đêm. c. Sù ph©n tÝch h×nh ¶nh x¶y ra ngay ë c¬ quan thô c¶m thÞ gi¸c d. Khi dọi đèn pin vào mắt đồng tử dãn rộng để nhìn rõ vật. e. Vïng thÞ gi¸c ë thuú chÈm. C©u 2. Tr×nh bµy qu¸ tr×nh thu nhËn ¶nh cña vËt ë c¬ quan ph©n tÝch thÞ gi¸c? 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. - Lµm bµi tËp 3 vµo vë. - §äc môc “Em cã biªt”. - T×m hiÓu c¸c tËt, bÖnh vÒ m¾t.. TiÕt 52.

(120) Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 50: VÖ sinh m¾t A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Nắm đợc các nguyên nhân của tật cận thị và viễn thị, cách khắc phục. - Nêu đợc nguyên nhân của bệnh đau mắt hột, con đờng lây truyền và cách phßng tr¸nh. - BiÕt c¸ch gi÷ g×n vÖ sinh m¾t. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 50.1; 50.2; 50.3; 50.4 SGK. - PhiÕu häc tËp. - B¶ng phô ghi s½n néi dung phiÕu. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - M« t¶ cÊu t¹o cÇu m¾t nãi chung vµ mµng líi nãi riªng? - Tr×nh bµy qu¸ tr×nh thu nhËn ¶nh cña vËt ë c¬ quan ph©n tÝch thÞ gi¸c? 3. Bµi míi VB: Yªu cÇu HS kÓ tªn c¸c tËt, bÖnh vÒ m¾t ? Hoạt động 1: Các tật của mắt Mục tiêu: HS nắm đợc nguyên nhân và cách khắc phụ các tật cận thị, viễn thị, lo¹n thÞ.... Hoạt động của GV - ThÕ nµo lµ tËt cËn thÞ? ViÔn thÞ? - Hớng dẫn HS quan sát H 50.1 và đặt c©u hái: - Nªu nguyªn nh©n cña tËt cËn thÞ? - GV nhËn xÐt, ph©n tÝch vÒ tËt cËn thÞ học đờng mà HS thờng mắc phải. - Cho HS quan s¸t H 50.2 vµ tr¶ lêi: - Nªu c¸ch kh¾c phôc tËt cËn thÞ? - Cho HS quan s¸t H 50.3 vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nªu nguyªn nh©n cña tËt viÔn thÞ? - GV nhËn xÐt, ph©n tÝch vÒ tËt viÔn thÞ. - GV cho HS quan s¸t H 50.4 vµ tr¶ lêi: - C¸ch kh¾c phôc tËt viÔn thÞ? - Tõ c¸c kiÕn thøc trªn, yªu cÇu HS hoµn thµnh b¶ng 50. - GV cho HS liªn hÖ thùc tÕ. - Do nh÷ng nguyªn nh©n nµo HS m¾c cËn thÞ nhiÒu? - Nªu c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ tØ lÖ HS m¾c tËt cËn thÞ?. Hoạt động của HS - 1 vµi HS tr¶ lêi dùa vµo vèn hiÓu biÕt thùc tÕ. - HS tr¶ lêi dùa vµo H 50.1.. - HS tr¶ lêi dùa vµo H 50.2. - HS tr¶ lêi dùa vµo H 50.3. - HS tr¶ lêi dùa vµo H 50.4. - HS tù hoµn thiÖn kiÕn thøc vµo b¶ng 50.2 (kÎ s¾n trong vë). - HS vËn dông hiÓu biÕt cña m×nh, trao đổi nhóm hoàn thành bảng. - §¹i diÖn nhãm nªu kÕt qu¶, c¸c nhãm kh¸c bæ sung.. KÕt luËn: B¶ng 50: C¸c tËt cña m¾t – nguyªn nh©n vµ c¸ch kh¾c phôc.

(121) C¸c tËt cña m¾t CËn thÞ lµ tËt mµ m¾t chØ cã kh¶ n¨ng nh×n gÇn. Nguyªn nh©n - BÈm sinh: CÇu m¾t dµi - Do không giữ đúng khoảng cách khi đọc sách (đọc gần) => thể thuû tinh qu¸ phång. - BÈm sinh: CÇu m¾t ng¾n. ViÔn thÞ lµ tËt m¾t chØ - Do thÓ thuû tinh bÞ l·o ho¸ (ngêi cã kh¶ n¨ng nh×n xa già) => không phồng đợc.. C¸ch kh¾c phôc - §eo kÝnh mÆt lâm (kÝnh cËn). - §eo kÝnh mÆt låi (kÝnh viÔn).. Hoạt động 2: Bệnh về mắt Mục tiêu: HS nắm đợc các bệnh về mắt, nguyên nhân, triệu chứng, hậu quả và c¸ch phßng tr¸nh. Hoạt động của GV - GV cho HS nghiªn cøu th«ng tin SGK hoµn thµnh phiÕu häc tËp. - Gọi đại diện 1 nhóm lên trình bày trªn b¶ng phô, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - GV khẳng định đáp án đúng. - Ngoµi bÖnh ®au m¾t hét cßn cã nh÷ng bÖnh g× vÒ m¾t? - Nªu c¸ch phßng tr¸nh? - Cho 1 HS đọc ghi nhớ SGK.. Hoạt động của HS - HS nghiên cứu kĩ thông tin, trao đổi nhãm vµ hoµn thµnh b¶ng. - §¹i diÖn 1 nhãm lªn tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c bæ sung vÒ bÖnh ®au m¾t hét. - HS kÓ thªm vÒ 1 sè bÖnh cña m¾t. - HS nªu c¸c c¸ch phßng tr¸nh qua liªn hÖ thùc tÕ.. KÕt luËn: §¸p ¸n t×m hiÓu vÒ bÖnh ®au m¾t hét 1. Nguyªn nh©n 2. §êng l©y. - Do 1 lo¹i virut cã trong dö m¾t g©y ra. - Dïng chung kh¨n chËu víi ngêi bÞ bÖnh, t¾m röa trong ao hå tï h·m. 3. TriÖu chøng - MÆt trong mi m¾t cã nhiÒu hét næi cém lªn. 4. HËu qu¶ - Khi hét vì thµnh sÑo lµm l«ng mi quÆp vµo trong (l«ng quặm)  đục màng giác  mù loà. 5. Phßng tr¸nh - Gi÷ vÖ sinh m¾t. - Dïng thuèc theo chØ dÉn cña b¸c sÜ. - Ngoài ra còn có các bệnh: đau mắt đỏ, viêm kết mạc, khô mắt... - Phßng tr¸nh c¸c bÖnh vÒ m¾t: + Gi÷ s¹ch sÏ m¾t. + Röa m¾t b»ng níc muèi lo·ng, nhá thuèc m¾t. + ăn đủ vitamin A. + Ra đờng nên đeo kính. 4. Kiểm tra- đánh giá - Nªu c¸c tËt cña m¾t? Nguyªn nh©n vµ c¸ch kh¾c phôc? - Tại sao không nên đọc sách nơi thiếu ánh sáng? Không nên nằm đọc sách? Không nên đọc sách khi đang đi tàu xe? - Nªu hËu qu¶ cña bÖnh ®au m¾t hét? C¸ch phßng tr¸nh? 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK..

(122) - §äc môc “Em cã biªt”. - §äc tríc bµi 51: C¬ quan ph©n tÝch thÝnh gi¸c..

(123) TuÇn 27 TiÕt 53 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 49: C¬ quan ph©n tÝch thÝnh gi¸c A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Nắm đợc thành phần của cơ quan phân tích thính giác. - Mô tả đợc các bộ phận của tai vầ cấu tạo của cơ quan Coocti trên tranh hoặc m« h×nh. - Trình bày đợc quá trình thu nhận cảm giác âm thanh. - Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch cÊu t¹o cña 1 lo¹i c¬ quan qua ph©n tÝch tranh. - Cã ý thøc gi÷ g×n vÖ sinh tai. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 51.1; 51.2 SGK. - M« h×nh cÊu t¹o tai. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Ph©n biÖt tËt cËn thÞ vµ tËt viÔn thÞ? - Nªu nguyªn nh©n, triÖu chøng vµ c¸ch phßng bÖnh ®au m¾t hét? - Nªu biÖn ph¸p vÖ sinh m¾t? 3. Bµi míi VB: Ta nhận biết đợc âm thanh là nhờ cơ quan phân tích thính giác. Vậy cơ quan ph©n tÝch thÝnh gi¸c cã cÊu t¹o nh thÕ nµo? chóng ta cïng t×m hiÓu bµi h«m nay. - C¬ quan ph©n tÝch tÝnh gi¸c gåm nh÷ng bé phËn nµo? HS: C¬ quan ph©n tÝch tÝnh gi¸c gåm: + TÕ bµo thô c¶m thÝnh gi¸c ( trong c¬ quan Coocti). + D©y thÇn kinh thÝnh gi¸c (d©y sè VIII). + Vïng thÝnh gi¸c (ë thuú th¸i d¬ng) Môc tiªu:. Hoạt động 1: Cấu tạo của tai - HS mô tả đợc các bộ phận của tai. - Trình bày đợc cấu tạo của cơ quan Coocti.. Hoạt động của GV - GV híng dÉn HS quan s¸t H 51.1 vµ hoµn thµnh bµi tËp SGK – Tr 162. - Gäi 1-2 HS nªu kÕt qu¶. - GV nhận xét kết quả, gọi 1 HS đọc l¹i th«ng tin, hoµn chØnh vµ tr¶ lêi c©u hái:. - Nªu cÊu t¹o cña tai? - GV cho HS minh ho¹ trªn H 51.1. Hoạt động của HS - HS quan sát kĩ sơ đồ cấu tạo tai, cá nh©n lµm bµi tËp. - 1 HS nªu kÕt qu¶, HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. §¸p ¸n: 1- Vµnh tai 2- èng tai 3- Mµng nhÜ 4- Chuçi x¬ng tai - HS c¨n cø vµo th«ng tin SGK võa hoàn chỉnh để trả lời: + V× tai, mòi, häng th«ng víi nhau..

(124) - Vì sao bác sĩ chữa đợc cả tai, mũi häng? - V× sao khi m¸y bay lªn cao hoÆc xuèng thÊp, hµnh kh¸ch c¶m thÊy ®au trong tai? - HS c¨n cø vµo th«ng tin, quan s¸t - GV treo tranh H 51.2 hớng dẫn HS tranh và chú thích để trình bày. quan s¸t, tr×nh bµy cÊu t¹o tai trong. - HS đọc thông tin mục II, quan sát - GV hớng dẫn HS quan sát H 51.1; tranh để hiểu quá trình truyền và thu 51.2 tìm hiểu đờng truyền sóng ấm từ nhận kích thích sóng âm. tai ngoµi vµo trong diÔn ra nh thÕ nµo. KÕt luËn: Tai gåm: Tai ngoµi, tai gi÷a vµ tai trong. 1. Tai ngoµi gåm: - Vµnh tai (høng sãng ©m) - èng tai (híng sãng ©m). - Màng nhĩ (truyền và khuếch đại âm). 2. Tai gi÷a gåm: - 1 chuỗi xơng tai ( truyền và khuếch đại sóng âm). - Vßi nhÜ (c©n b»ng ¸p suÊt 2 bªn mµng nhÜ). 3. Tai trong gåm 2 bé phËn: - Bộ phận tiền đình và các ống bán khuyên có tác dụng thu nhận các thông tin về vị trí và sự chuyển động của cơ thể trong không gian. - èc tai cã t¸c dông thu nhËn kÝch thÝch sãng ©m + èc tai x¬ng (ë ngoµi) + ốc tai màng (ở trong) gồm màng tiền đình ở phía trên, màng cơ sở ở phía dới vµ mµng bªn ¸p s¸t vµo x¬ng èc tai. Mµng c¬ së cã 24000 sîi liªn kÕt. Trªn mµng c¬ së cã c¬ quan Coocti chøa c¸c tÕ bµo thô c¶m thÝnh gi¸c. + Gi÷a èc tai x¬ng vµ mµng chøa ngo¹i dÞch, trong èc tai mµng chøa néi dÞch. * C¬ chÕ truyÒn ©m vµ sù thu nhËn c¶m gi¸c ©m thanh: Sóng âm từ nguồn âm tới đợc vành tai hứng lấy, qua ống tai tới làm rung màng nhĩ, tới chuỗi xơng tai, đợc khuếch đại ở màng cửa bầu, làm chuyển động ngoại dịch rồi nội dịch, làm rung màng cơ sở, tác động tới cơ quan Coocti kích thÝch tÕ bµo thô c¶m thÝnh gi¸c. Vïng thÝnh gi¸c cho ta nhËn biÕt vÒ ©m thanh. Hoạt động 2: Vệ sinh tai Mục tiêu: HS nắm đợc các cách giữ vệ sinh tai. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin - HS nghiªn cøu th«ng tin vµ tr¶ lêi. SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, -Để tai hoạt động tốt cần lu ý những bổ sung. vấn đề gì? - Hãy nêu các biện pháp giữ gìn và - HS tự đề ra các biện pháp vệ sinh tai. b¶o vÖ tai? KÕt luËn: - Gi÷ g×n tai s¹ch - B¶o vÖ tai: + Không dung vật nhọn để ngoáy tai. + Giữ vệ sinh mũi, họng để phòng bệnh cho tai. + Cã biÖn ph¸p chèng, gi¶m tiÕng ån. 4. Kiểm tra- đánh giá - GV treo H 51.2 vµ yªu cÇu HS tr×nh bµy cÊu t¹o èc tai?.

(125) - Bµi tËp tr¾c nghiÖm: Chọn phơng án đúng trong các phơng án sau: Để đỡ ù tai khi đi máy bay lúc lên cao hoặc xuống thấp có thể: + NgËm miÖng, nÝn thë. + Nuốt nớc bọt nhiều lần hoặc bịt mũi, há miệng để thở. + §äc s¸ch b¸o cho quªn ®i. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái 1, 2,3 SGK. - Lµm bµi tËp 3 vµo vë. - §äc môc “Em cã biªt”. TiÕt 54 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 52: Ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Phân biệt đợc phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện. - Trình bày đợc quá trình hình thành các phản xạ mới và ức chế các phản xạ cũ. Nªu râ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn khi thµnh lËp c¸c ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn. - Nêu rõ ý nghĩa của phản xạ có điều kiện với đời sống. - Cã kÜ n¨ng quan s¸t kªnh h×nh, t duy so s¸nh, liªn hÖ thùc tÕ. - Cã ý thøc häc tËp nghiªm tóc. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 521; 52.2; 52.3. - B¶ng phô ghi néi dung b¶ng 52.2 SGK. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tá chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Tr×nh bµy cÊu t¹o cña èc tai dùa vµo H 51.2. - Quá trình thu nhận kích thích sóng âm diễn ra nh thé nào giúp ta nghe đợc? Vì sao có thể xác định đợc âm phát ra từ bên phải hay bên trái? 3. Bµi míi VB: Trong bài 6 các em đã nắm đợc khái niệm về phản xạ. Nhiều phản xạ khi sinh ra đã có, cũng có những phản xạ phải học tập mới có đợc. Vậy phản xạ có những loại nào? làm thế nào để phân biệt đợc chúng? Muốn hình thành hoặc xo¸ bá ph¶n x¹ th× lµm nh thÕ nµo? Chóng ta cïng t×m hiÓu bµi häc h«m nay. Hoạt động 1: Phân biệt PXCĐK và PXKĐK Mục tiêu: HS nắm đợc khái niệm và phân biệt đợc các PXKĐK và PXCĐK trong thùc tÕ. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái: - HS : Ph¶n x¹ lµ ph¶n øng cña c¬ thÓ tríc nh÷ng kÝch thÝch cña m«i trêng. - Ph¶n x¹ lµ g×? - GV lÊy 1 sè VD vÒ PXC§K vµ PXK§K. - HS l¾ng nghe GV giíi thiÖu. VD: - Ph¶n x¹ mót s÷a mÑ. - Ph¶n x¹ h¾t x× h¬i - Ph¶n x¹ tiÕt níc bät khi nghe nãi.

(126) tíi chanh. - Häc tËp .... - Yªu cÇu HS hoµn thµnh bµi tËp SGK. - GV chèt l¹i kiÕn thøc. + Yªu cÇu HS lÊy VD cho mçi lo¹i. - PXK§K lµ g×? PXC§K lµ g×?. - HS hoạt động nhóm và hoàn thành bµi tËp SGK. + 1 HS lªn ch÷ bµi. - HS lÊy VD. - 1 HS nªu kh¸i niÖm, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. KÕt luËn: - PXKĐK là phản xạ sinh ra đã có, không cần phải học tập và rèn luyện. - PXCĐK là phản xạ đợc hình thành trong đời sống của cá thể, là kết quả của qu¸ tr×nh häc tËp, rÌn luyÖn. Hoạt động 2: Sự hình thành phản xạ có điều kiện Mục tiêu: HS nắm đợc quá trình hình thành và ức chế phản xạ có điều kiện. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK. Nghiªn cøu thÝ nghiÖm cña Paplop. - Yªu cÇu HS tr×nh bµy thÝ nghiÖm thµnh lËp ph¶n x¹ tiÕt níc bät khi cã ánh đèn của chó. - GV hoµn thiÖn kiÕn thøc. - Yªu cÇu HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái; - §Ó cã PXC§K cÇn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn g×? - Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh thµnh lËp PXC§K ? - GV liên hệ thực tế; đờng mòn nếu kh«ng ®i n÷a sÏ cã hiÖn tîng g×? - NÕu trong thÝ nghiÖm trªn ta chØ bËt đèn mà không cho ăn nhiều lần thì hiÖn tîng g× sÏ x¶y ra? - Yªu cÇu HS tr×nh bµy sù h×nh thµnh PXC§K ë ngêi: tiÕt níc bät khi nh×n thÊy khÕ. - ý nghÜa cña sù h×nh thµnh vµ øc chÕ PXCĐK đối với đời sống là gì? - Nh÷ng PXC§K nµo nªn duy tr×, nh÷ng ph¶n x¹ nµo nªn øc chÕ? - GV kh¾c s©u: nh÷ng thãi quen tèt cÇn đợc duy trì, những thói quen xấu nh nghiÖn thuèc, nghiÖn ma tuý... cÇn ph¶i lo¹i bá.. Hoạt động của HS - HS đọc thông tin SGK và nghiên cứu thÝ nghiÖm cña Paplop. - 1 HS tr×nh bµy thÝ nghiÖm. - 1 HS chØ trªn tranh.. - Cần có 1 PXKĐK, hành động phải lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn. - Dùa vµo kiÕn thøc võa tr×nh bµy vµ H 52.3A, B để trả lời. + Cơ sẽ mọc lại nh khi cha tạo thành đờng mòn. + Nhiều lần bật đèn mà không cho chó ăn, 1 thời gian sau chó sẽ không tiết nớc bọt khi bật đèn nữa. - HS tr×nh bµy dùa vµo thÝ nghiÖm qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¶n x¹ cña Paplop. - HS dùa vµo th«ng tin vµ tr¶ lêi. - HS dùa vµo hiÓu biÕt vµ ý thøc cña bản thân để trả lời.. KÕt luËn: 1. H×nh thµnh PXC§K - Thực chất của sự thành lập PXCĐK là sự hình thành đờng liên hệ tạm thời nối các vùng của vỏ đại não với nhau..

(127) - Điều kiện để thành lập PXCĐK + Ph¶i cã sù kÕt hîp gi÷a kÝch thÝch cã ®iÒu kiÖn víi kÝch thÝch kh«ng ®iÒu kiện, trong đó kích thích có điều kiện xảy ra trớc 1 thời gian ngắn. + Quá trình kết hợp đó phải lặp đi lặp lại nhiều lần. 2. øc chÕ PXC§K - Khi PXCĐK đợc thành lập, nếu không củng cố thờng xuyên sẽ mất dần đi do øc chÕ t¾t dÇn. * ý nghÜa: + §¶m b¶o sù thÝch nghi víi m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn sèng lu«n lu«n thay đổi. + Hình thành các thói quen và tập quán tốt đối với con ngời. Hoạt động 3: So sánh các tính chất của PXKĐK với PXCĐK Mục tiêu: HS nắm đợc các tính chất của 2 loại phản xạ, từ đó nhận biết chính x¸c c¸c ph¶n x¹ trong thùc tÕ. Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS hoµn thµnh bµi tËp b¶ng 52.2 - GV treo b¶ng phô 52.2, gäi HS lªn b¶ng hoµn thµnh. - GV nhËn xÐt, chèt l¹i kiÕn thøc. + Ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn: bÒn v÷ng, sè lîng h¹n chÕ. + Phản xạ có điều kiện: đợc hình thành trong dêi sèng (qua häc tËp, rÌn luyÖn), cã tÝnh chÊt c¸ thÓ, kh«ng di truyÒn, trung ¬ng n»m ë vá n·o. - Nªu mèi quan hÖ gi÷a PXK§K vµ PXC§K?. Hoạt động của HS - HS dùa vµo kiÕn thøc môc I vµ II, th¶o luËn nhãm vµ hoµn thµnh bµi tËp. - §¹i diÖn nhãm lªn lµm, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - Sửa lại cho đúng với đáp án GV đã ch÷a.. - Dựa vào SGK để trả lời.. KÕt luËn: - B¶ng 52.2 SGK. - Mèi liªn quan: SGK. 4. Kiểm tra- đánh giá - Ph©n biÖt PXK§K vµ PXC§K? - §äc môc “Em cã biÕt” vµ tr¶ lêi c©u hái: V× sao qu©n sÜ hÕt kh¸t vµ nhµ Chóa chÞu mÊt mÌo? 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. - ChuÈn bÞ giê sau kiÓm tra 1 tiÕt..

(128) TuÇn 28 TiÕt 56 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bài 53: Hoạt động thần kinh cấp cao ở ngời A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Phân tích đợc những điểm giống nhau và khác nhau giữa các PXCĐK ở ngời với động vật nói chung và thú nói riêng. - Trình bày đợc vai trò của tiếng nói, chữ viết và khả năng t duy, trừu tợng ở ngời. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng t duy logic, suy luËn chÆt chÏ. - Båi dìng ý thøc häc tËp, x©y dùng thãi quen, nÕp sèng v¨n hãa. II. TiÕn tr×nh bµi häc. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò 3. Bµi míi VB: Vai trò của phản xạ trong đời sống? GV: PXKĐK là cơ sở hoạt động của nhận thức, tinh thần , t duy, trí nhớ ở ngời và 1 số động vật bậc cao. là biểu hiện của hoạt động thần kinh bậc cao. - Hoạt động thần kinh bậc cao ở ngời và động vật có đặc điểm gì giống và khác nhau? Hoạt động 1: Sự thành lập và ức chế các phản xạ có điều kiện ở ngời Mục tiêu: HS nắm đợc sự thành lập PXCĐK giúp cơ thể thích nghi với đời sống. Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin môc I SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nªu sù thµnh lËp vµ øc chÕ PXC§K ë ngêi? ý nghÜa? - Hãy tìm VD trong thực tế đời sống về sù thµnh lËp c¸c ph¶n x¹ míi vµ øc chÕ c¸c ph¶n x¹ cò kh«ng cßn thich hîp n÷a? - Sự thành lập và ức chế PXCĐK ở ngời và động vật có những điểm gì giống vµ kh¸c nhau?. Hoạt động của HS - C¸ nh©n HS tù thu nhËn th«ng tin vµ tr¶ lêi c©u hái. - 1 HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bổ sung để rút ra kết luận. - HS cã thÓ lÊy VD trong häc tËp, x©y dùng c¸c thãi quen. + Gièng vÒ qu¸ tr×nh thµnh lËp vµ øc chÕ PXC§K vµ ý nghÜa cña chóng víi đời sống. + Khác về số lợng và mức độ phức tạp cña PXC§K..

(129) KÕt luËn: - PXKĐK đợc hình thành ở trẻ mới sinh từ rất sớm. - ức chế PXCĐK xảy ra nếu PXCĐK đó không cần thiết đối với đời sống. - Sù h×nh thµnh vµ øc chÕ PXC§K lµ 2 qu¸ tr×nh thuËn nghÞch, quan hÖ mËt thiết với nhau làm cơ thể thích nghi với điều kiện sống luôn thay đổi. - ë ngêi: häc tËp, rÌn luyÖn c¸c thãi quen, c¸c tËp qu¸n tèt, nÕp sèng v¨n ho¸ chÝnh lµ kÕt qu¶ cña sù h×nh thµnh vµ øc chÕ PXC§K. Hoạt động 2: Vai trò của tiếng nói và chữ viết Mục tiêu: HS nắm đợc tiếng nói và chữ viết chỉ có ở con ngời. Nó có vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống con ngời. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS t×m hiÓu th«ng tin SGK cïng víi thùc tÕ hiÓu biÕt tr¶ lêi c©u hái: - TiÕng nãi vµ ch÷ viÕt cã vai trß g× trong đời sống? Yêu cầu HS lấy VD cụ thÓ. - GV gióp HS hoµn thiÖn kiÕn thøc. - TiÕng nãi cã vai trß g×? - Ch÷ viÕt cã vai trß g×?. Hoạt động của HS - HS nghiªn cøu th«ng tin vµ hiÓu biÕt cña m×nh, tr¶ lêi c©u hái: - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS l¾ng nghe GV chèt kiÕn thøc. - HS tr×nh bµy.. KÕt luËn: 1. TiÕng nãi vµ ch÷ viÕt lµ tÝn hiÖu g©y ra c¸c ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn cÊp cao. - Tiếng nói và chữ viết giúp mô tả sự vật, hiện tợng. Khi con ngời đọc, nghe có thÓ tëng tîng ra. - Tiếng nói và chữ viết là kết quả của quá trình học tập (đó là các PXCĐK). 2. Tiếng nói và chữ viết là phơng tiện để con ngời giao tiếp, trao đổi kinh nghiÖm víi nhau. Hoạt động 3: T duy trừu tợng Mục tiêu: HS nắm đợc chỉ có ở con ngời, các sự vật hiện tợng đợc khái quả hoá thành các từ, các khái niệm. Nhờ vậy khi nói tới từ hoặc khái niệm đó, con ngời hiÓu vµ tëng tîng ra. Hoạt động của GV - GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK. - Nói tới gà, trâu, chó... chúng có đặc ®iÓm chung g×? - Vậy con vịt có phải là động vật kh«ng? - Yªu cÇu HS lÊy VD kh¸c vÒ sù h×nh thµnh kh¸i niÖm. - Từ các khái niệm đã rút ra đợc qua VD từ “động vật” đợc hình thành nh thÕ nµo? §ã lµ t duy trõu tîng. VËy t duy trõu tîng lµ g×?. Hoạt động của HS - HS đọc thông tin SGK. + Chúng đợc xếp chung là động vật. + Cã. - HS tù lÊy VD kh¸c. - HS: Tõ nh÷ng ®iÓm chung cña sù vËt hiÖn tîng, con ngêi biÕt kh¸i qu¸t ho¸ thành những khái niệm, đợc diễn đạt b»ng c¸c tõ..

(130) KÕt luËn: - Nhê cã tiÕng nãi vµ ch÷ viÕt con ngêi cã kh¶ n¨ng t duy trõu tîng. - Tõ nh÷ng thuéc tÝnh chung cña sù vËt hiÖn tîng, con ngêi biÕt kh¸i qu¸t ho¸ thành những khái niệm, đợc diễn đạt bằng các từ. - Kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t ho¸ vµ trõu tîng ho¸ lµ c¬ së cña t duy trõu tîng, chØ cã ë con ngêi. 4. Kiểm tra- đánh giá - Yªu cÇu HS nh¾c l¹i néi dung bµi. - GV đánh giá giờ. - HS tr¶ lêi c©u 2 SGK. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. - §äc tríc bµi 54: VÖ sinh hÖ thÇn kinh.. TuÇn 29 TiÕt 57 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 54: VÖ sinh hÖ thÇn kinh A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Hiểu rõ ý nghĩa sinh học của giấc ngủ đối với sức khoẻ. - Phân tích ý nghĩa của lao động và nghỉ ngơi hợp lí, tránh ảnh hởng xấu tới hệ thÇn kinh. - Nêu đợc tác hại của ma tuý và các chất gây nghiện đối với sức khoẻ và hệ thần kinh. - Xây dựng cho bản thân một kế hoạch học tập và nghỉ ngơi hợp lí, đảm bảo sức khoÎ. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng t duy, liªn hÖ thùc tÕ. - Cã ý thøc vÖ sinh, gi÷ g×n søc khoÎ, tr¸nh xa ma tuý. II. ChuÈn bÞ. - Tranh ¶nh th«ng tin tuyªn truyÒn vÒ t¸c h¹i cña c¸c chÊt g©y nghiÖn: rîi, thuèc l¸, ma tuý .... - B¶ng phô ghi néi dung b¶ng 54. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - KiÓm tra c©u 1, 2 (SGK – Tr 171). 3. Bµi míi VB: Trong cuộc sống hàng ngày, nhiều công việc đôi khi làm ta mệt mỏi. Sự mệt mỏi này bắt nguồn từ hệ thần kinh sau đó tới các cơ quan khác. Vậy để có hệ thần kinh khoẻ mạnh, hoạt động của cơ thể hợp lí chúng ta cần làm gì? Đó lµ néi dung cña bµi häc h«m nay. Hoạt động 1: ý nghĩa của giấc ngủ đối với sức khoẻ.

(131) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV cung cÊp th«ng tin: chã cã thÓ nhÞn ¨n 20 ngµy vÉn cã thÓ nu«i bÐo trë l¹i nhng mÊt ngñ 10 – 12 ngµy lµ chÕt. - C¸ nh©n HS tù thu nhËn th«ng tin, - §Æt c©u hái cho HS th¶o luËn: dùa vµo hiÓu biÕt cña b¶n th©n, th¶o - Vì sao nói ngủ là 1 nhu cầu sinh lí luận nhóm và nêu đợc: cña c¬ thÓ? + Ngủ là 1 đòi hỏi tự nhiên của cơ thể, - Ngủ là gì? Khi ngủ sự hoạt độngcủa cần hơn ăn. c¸c c¬ quan nh thÕ nµo? - Giấc ngủ có ý nghĩa nh thế nào đối - Kết luận. víi søc khoÎ? - GV ®a ra sè liÖu vÒ nhu cÇu ngñ ë c¸c løa tuæi kh¸c nhau. - KÕt luËn. - Muèn cã giÊc ngñ tèt cÇn nh÷ng ®iÒu - HS liªn hÖ thùc tÕ, th¶o luËn thèng kiÖn g×? Nªu nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng nhÊt c©u tr¶ lêi, cho VD cô thÓ. trực tiếp, gián tiếp đến giấc ngủ? - GV: kh«ng chØ ngñ míi phôc håi søc lµm viÖc cña hÖ thÇn kinh mµ cßn ph¶i lao động, học tập xen kẽ nghỉ ngơi ho¹p lÝ tr¸nh c¨ng th¼ng, mÖt mái cho hÖ thÇn kinh. KÕt luËn: Ngñ lµ mét nhu cÇu sinh lÝ cña c¬ thÓ. - B¶ng chÊt cña giÊc ngñ lµ qu¸ tr×nh øc chÕ tù nhiªn. Khi ngñ c¸c c¬ quan gi¶m hoạt động, có tác dụng phục hồi hoạt động của hệ thần kinh và các hệ cơ quan kh¸c. - Để đảm bảo giấc ngủ tốt cần: + Ngủ đúng giờ. + Chç ngñ thuËn lîi. + Không dùng chất kích thích: cà phê, chè đặc, thuốc lá. + Kh«ng ¨n qu¸ no, h¹n chÕ kÝch thÝch ¶nh hëng tíi vá n·o g©y hng phÊn. Hoạt động 2: Lao động và nghỉ ngơi hợp lí Hoạt động của GV Hoạt động của HS - T¹i sao kh«ng nªn lµm viÖc qu¸ søc, + §Ó tr¸nh c¨ng th¼ng vµ mÖt mái cho thøc qu¸ khuya? hÖ thÇn kinh. - Lao động và nghỉ ngơi nh thế nào là + Lao động , học tập xen kẽ với nghỉ hîp lÝ? ngơi, tránh đơn điệu dễ nhàm chán. - GV cho HS liên hệ: quy định thời gian làm việc, nghỉ ngơi đối với những ngêi lµm c«ng viÖc kh¸c nhau. Víi HS: x©y dùng thêi gian biÓu hîp lÝ. - Muèn b¶o vÖ hÖ thÇn kinh ta ph¶i - Tõ c¸c kiÕn thøc trªn cïng víi th«ng lµm g×? tin SGK, HS tr¶ lêi c©u hái. KÕt luËn: - Lao động và nghỉ ngơi hợp lí để giữ gìn và bảo vệ hệ thần kinh. - §Ó b¶o vÖ hÖ thÇn kinh cÇn: + §¶m b¶o giÊc ngñ hµng ngµy. + Gi÷ cho t©m hån thanh th¶n. + Xây dựng chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lí..

(132) Hoạt động 3: Tránh lạm dụng các chất kích thích và ức chế đối với hệ thần kinh Mục tiêu: HS nắm đợc chỉ có ở con ngời, các sự vật hiện tợng đợc khái quả hoá thành các từ, các khái niệm. Nhờ vậy khi nói tới từ hoặc khái niệm đó, con ngời hiÓu vµ tëng tîng ra. Hoạt động của GV - GV cho HS quan s¸t tranh hËu qu¶ cña nghiÖn ma tuý, nghiÖn rîu, thuèc l¸... - Yªu cÇu HS th¶o luËn nhãm hoµn thnµh bµi tËp b¶ng 54 SGK. - GV yªu cÇu HS lªn b¶ng ch÷a bµi tËp. - GV nhËn xÐt, ®a ra kÕt qu¶ nÕu cÇn.. Hoạt động của HS - HS quan s¸t. - HS th¶o luËn nhãm. thèng nhÊt ý kiÕn vµ hoµn thµnh b¶ng 54. - §¹i diÖn nhãm lªn b¶ng tr×nh bµy.. TiÓu kÕt: Lo¹i chÊt ChÊt kÝch thÝch. Tªn chÊt T¸c h¹i - Rîu - Hoạt độngnão bị rối loạn, trí nhớ kém. - Nớc chè đặc, - Kích thích hệ thần kinh, gây mất ngủ. cµ phª ChÊt g©y nghiÖn - Thuèc l¸ - C¬ thÓ suy yÕu, dÔ m¾c bÖnh ung th. - Ma tuý - Suy yÕu nßi gièng, c¹n kiÖt kinh tÕ, l©y nhiÔm HIV, mÊt nh©n c¸ch... 4. Kiểm tra- đánh giá ? Muốn đảm bảo giấc ngủ tốt, cần những điều kiện gì? ? Trong vệ sinh đối với hệ thần kinh cần quan tâm tới những vấn đề gì? Vì sao? 5 . Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. - X©y dùng cho m×nh thêi gian biÓu hîp lÝ vµo vë bµi tËp vµ thùc hiÖn nghiªm túc theo thời gian biểu đó. - §äc tríc bµi 55: Giíi thiÖu chung hÖ néi tiÕt. TiÕt 58 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng X- TuyÕn néi tiÕt Bµi 55: Giíi thiÖu chung hÖ néi tiÕt A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Nắm đợc sự giống và khác nhau giữa tuyến nội tiết và ngoại tiết. - Nêu đợc các tuyến nội tiết chính của cơ thể và vị trí của chúng. - Trình bày đợc vai trò và tính chát của các sản phẩm tiết của tuyến nội tiết từ đó nêu rõ đợc tầm quan trọng của tuyến nội tiết với dời sống. - Cã kÜ n¨ng quan s¸t vµ ph©n tÝch kªnh h×nh. - Có thái độ yêu thích môn học. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 55.1; 55.2; 55.3. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc.

(133) 2. KiÓm tra bµi cò - Tr¶ lêi 2 c©u hái SGK (173). 3. Bµi míi VB: Cùng với hệ thần kinh, các tuyến nội tiết cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều hoà các hoạt động sinh lí trong cơ thể. Vậy tuyến nội tiết là gì? cã nh÷ng tuyÕn néi tiÕt nµo? Hoạt động 1: Đặc điểm của hệ nội tiết Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yêu cầu HS nghiên cứu nội dung - HS đọc thông tin và trả lời câu hỏi. th«ng tin SGK. - 1 HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c bæ sung. - Nêu đặc điểm của hệ nội tiết? - GV khẳng định lại kiến thức. KÕt luËn: - Điều hoà quá trình sinh lí của cơ thể, đặc biệt là quá trình trao đổi chất. - Sản xuất ra các hoôcmn theo đờng máu đến cơ quan đích. Tác động chậm, kéo dµi trªn diÖn réng. Hoạt động 2: Phân biệt tuyến nội tiết với tuyến ngoại tiết Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS quan s¸t H 55.1; 55.2 nghiên cứu đờng đi của sản phẩm tuyÕn vµ tr¶ lêi c©u hái : - Nªu râ sù kh¸c biÖt gi÷a tuyÕn néi tiÕt vµ tuyÕn ngo¹i tiÕt? - KÓ tªn c¸c tuyÕn mµ em biÕt vµ cho biÕt chóng thuéc lo¹i tuyÕn nµo? - Cho HS quan s¸t H 50.3 kÓ tªn tuyÕn néi tiÕt, nªu vÞ trÝ.. Hoạt động của HS - HS quan s¸tkÜ h×nh vÏ, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái. - C¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. + Giống: các tế bào tuyến đều tiết ra s¶n phÈm tiÕt. + Khác về nơi đổ sản phẩm. - HS hoạt động cá nhân và trả ời. - 1 HS nªu tªn vµ vÞ trÝ cña tuyÕn néi tiÕt.. KÕt luËn: - Tuyến ngoại tiết: sản phẩm tiết tập trung vào ống dẫn để đổ ra ngoài. - TuyÕn néi tiÕt: s¶n phÈm tiÕt ngÊm th¼ng vµo m¸u. - TuyÕn võa lµ néi tiÕt, võa lµ ngo¹i tiÕt gäi lµ tuyÕn pha: tuyÕn sinh dôc, tuyÕn tuþ. Hoạt động 3: Hoocmon Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin vµ tr¶ lêi c©u hái: - Hoocmon lµ g×? - Hoocmon cã nh÷ng tÝnh chÊt nµo? - GV giíi thiÖu thªm th«ng tin. + Hoocmon  cơ quan đích theo cơ chế ch×a kho¸, æ kho¸. + Mỗi tính chất GV đa ra 1 VD để ph©n tÝch. - Hoocmon có vai trò gì đối với cơ thÓ?. Hoạt động của HS - HS tù thu nhËn kiÕn thøc qua th«ng tin SGK. - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS l¾ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc.. - Dùa vµo th«ng tin SGK vµ tr¶ lêi..

(134) - GV lu ý HS: trong ®iÒu kiÖn ho¹t động binh thơngg của tuyến ta không thÊy râ vai trß cña chóng, chØ khi mÊt cân bằng hoạt động của tuyến nào đó g©y bÖnh lÝ mìi thÊy râ vai trß. KÕt luËn: - Hoocmon lµ s¶n phÈm tiÕt cña tuyÕn néi tiÕt. 1. TÝnh chÊt cña hoocmon - Mỗi hoocmon chỉ ảnh hởng tới một hoặc một số cơ quấnc định. - Hoocmon cã ho¹t tÝnh sinh dôc rÊt cao. - Hoocmon không mang tính đặc trng cho loài. 2. Vai trß cña hoocmon - Duy trì tính ổn định của môi trờng bên trong cơ thể. - §iÒu hoµ c¸c qu¸ tr×nh sinh lÝ diÔn ra b×nh thêng. 4. Kiểm tra- đánh giá Yªu cÇu HS hoµn thµnh bµi tËp sau: So s¸nh tuyÕn néi tiÕt vµ tuyÕn ngo¹i tiÕt vÒ cÊu t¹o vµ chøc n¨ng b»ng c¸ch hoµn thµnh th«ng tin vµo b¶ng sau: §Æc ®iÓm so TuyÕn néi tiÕt TuyÕn ngo¹i tiÕt s¸nh Giống nhau - Các tế bào tuyến đều tạo ra các sản phẩm tiết. Kh¸c nhau: - KÝch thíc lín h¬n. - KÝch thíc nhá h¬n. + CÊu t¹o - Có ống dẫn chất tiết đổ ra - Không có ống dẫn, chất tiết ngoµi. ngÊm th¼ng vµo m¸u. - Lîng chÊt tiÕt ra nhiÒu, - Lîng chÊt tiÕt ra Ýt, ho¹t tÝnh kh«ng cã ho¹t tÝnh m¹nh. m¹nh. + Chøc n¨ng 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. - §äc môc “Em cã biÕt”.. TuÇn 30 TiÕt 59 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 56: TuyÕn yªn –tuyÕn gi¸p A. môc tiªu..

(135) Khi häc xong bµi nµy, HS: - Trình bày đợc vị trí, cấu tạo, chức năng của tuyến yên, tuyến giáp. - Xác định rõ mối quan hệ nhân quả giữa hoạt động các tuyến với các bệnh do hoocmon của các tuyến đó tiết ra quá ít hoặc quá nhiều. - RÌn kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch kªnh h×nh. - Båi dìng ý thøc gi÷a g×n søc khoÎ, b¶o vÖ c¬ thÓ. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 56.1; 56.2; 56.3. - B¶ng 56.1 C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra 15 phót - LËp b¶ng so s¸nh cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña tuyÕn néi tiÕt vµ tuyÕn ngo¹i tiÕt? - Nªu vai trß cña hoocmon? 3. Bµi míi VB: ? KÓ tªn c¸c tuyÕn néi tiÕt chÝnh trong c¬ thÓ? HS kÓ - GV: Bµi häc cña chóng ta h«m nay lµ ®i t×m hiÓu vÒ 2 tuyÕn néi tiÕt: tuyÕn yªn vµ tuyÕn gi¸p. Hoạt động 1: Tuyến yên Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS quan s¸t tranh, nghiªn cøu néi dung th«ng tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nªu vÞ trÝ, cÊu t¹o cña tuyÕn yªn? - Yªu cÇu HS nghiªn cøu b¶ng 56.1 vµ tr¶ lêi c©u hái: - TuyÕn yªn tiÕt nh÷ng lo¹i hoocmon nµo? T¸c dông cña c¸c lo¹i hoocmon đó? - Nªu chøc n¨ng cña tuyÕn yªn? - GV gióp HS hoµn thiÖn kiÕn thøc vµ đa thêm một số thông tin liên quan đến hoạt động của tuyến yên.. Hoạt động của HS - HS quan s¸t tranh, nghiªn cøu néi dung th«ng tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - HS nghiªn cøu th«ng tin b¶ng 56.1, th¶o luËn nhãm thèng nhÊt ý kiÕn. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS l¾ng nghe.. KÕt luËn: - Tuyến yên nằm ở nền sọ, có liên quan tới vùng dới đồi. - Gåm 3 thuú: truú tríc, thuú gi÷a, thuú sau. - Chøc n¨ng: + Thuỳ trớc: tiết hoocmon kích thích hoạt động của nhiều tuyến nội tiết khác, ảnh hởng đến sự tăng trởng, sự trao đổi glucozơ, chất khoáng. + Thuỳ sau: tiết hoocmon điều hoà trao đổi nớc, sự co thắt các cơ trơn (ở tử cung). + Thuỳ giữa; chỉ phát triển ở trẻ nhỏ, có tác dụng đối với sự phân bố sắc tố da. - Hoạt động của tuyến yên chịu sự điều khiển trực tiếp hoặc gián tiếp của hÖ thÇn kinh. Hoạt động 2: Tuyến giáp Hoạt động của GV. Hoạt động của HS.

(136) - Yªu cÇu HS quan s¸t H 56.2 nghiªn cøu th«ng tin vµ tr¶ lêi c©u hái : - Nªu vÞ trÝ, cÊu t¹o cña tuyÕn gi¸p? - Chøc n¨ng cña tuyÕn gi¸p lµ g×? - Hãy nêu ý nghĩa của cuộc vận động “toµn d©n dïng muèi ièt”? - Ph©n biÖt bÖnh baz¬®o víi bÖnh bíu cæ do thiÕu muèi ièt vÒ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶? - GV cho HS quan s¸t tranh ¶nh vÒ 2 bÖnh nµy.. - HS quan s¸t kÜ h×nh vÏ, nghiªn cøu th«ng tin, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái. - C¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. + ThiÕu muèi ièt sÏ lµm gi¶m chøc n¨ng tuyÕn gi¸p, g©y bÖnh bíu cæ.. - HS quan s¸t tranh ¶nh.. KÕt luËn: - TuyÕn gi¸p n»m tríc sô gi¸p cña thanh qu¶n, nÆng 20 – 25 gam. - TiÕt hoocmon tirçin (cã thµnh phÇn chñ yÕu lµ ièt), cã vai trß quan träng trong trao đổi chất và quá trình chuyển hoá các chất trong tế bào. - Bệnh liên quan đến tuyến giáp: bệnh bớu cổ, bệnh bazơđô (nguyên nhân, hậu qu¶ SGK). - Tuyến giáp và tuyến cận giáp có vai trò trao đổi muối canxi và photpho trong m¸u. 4. Kiểm tra- đánh giá - HS tr¶ lêi c©u hái SGK (278) ? V× sao nãi tuyÕn yªn lµ tuyÕn néi tiÕt quan träng nhÊt? 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. - §äc môc “Em cã biÕt”. - §äc tríc bµi 57: TuyÕn tuþ vµ tuyÕn trªn thËn..

(137) TiÕt 60 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 57: TuyÕn tôy vµ tuyÕn trªn thËn A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Phân biệt đợc chức năng nội tiết và ngoại tiết của tuyến tuỵ dựa trên cấu tạo cña tuyÕn. - Sơ đô fhoá chức năng của tuyến tuỵ trong sự điều hoà lợng đờng trong máu. - Tr×nh bµy c¸c chøc n¨ng cña tuyÕn trªn thËn dùa trªn cÊu t¹o cña tuyÕn. - Cã kÜ n¨ng quan s¸t vµ ph©n tÝch kªnh h×nh. - Có thái độ yêu thích môn học. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 57.1; 57.2. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Tr×nh bµy vai trß cña tuyÕn yªn, tuyÕn gi¸p? - Em đã biết tuyến tuỵ có chức năng gì? 3. Bµi míi VB: nh các em đã học, tuyến tuỵ có chức năng ngoại tiết là tiết dịch tuỵ vµo t¸ trµng tham gia vµo tiªu ho¸ thøc ¨n, võa cã chøc n¨ng néi tiÕt, cïng víi tuyến trên thận, tuyến tuỵ tham gia vào quá trình điều hoà lợng đờng trong máu. Vậy hoạt động của 2 tuyến này nh thế nào? chúng ta cùng tìm hiểu bài học hôm nay. Hoạt động 1: Tuyến tuỵ Môc tiªu: - HS nắm đợc cấu tạo, chức năng của tuyến tuỵ và vai trò của các hoocmon tuyÕn tuþ. - Phân biệt đợc chức năng nội tiết và chức năng ngoại tiết của tuyến tuỵ. Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS quan s¸t H 57.1 SGK, đọc thông tin, quan sát H 24.3 trang 79 để nhớ lại vị trí của tuyến tuỵ. - Tuþ cã cÊu t¹o tõ c¸c lo¹i tÕ bµo nµo?Chøc n¨ng cña chóng lµ g×? - Chøc n¨ng néi tiÕt vµ ngo¹i tiÕt cña tuyến tuỵ đợc thực hiện nh thế nào?. Hoạt động của HS - Xem l¹i H 24.3 trang 79.. + HS: Tuþ cÊu t¹o tõ tÕ bµo tiÕt dÞch tuþ, tÕ bµo anpha vµ tÕ bµo bªta. TÕ bµo tiÕt dÞch tuþ; tiÕt dÞch tuþ (chøc n¨ng ngo¹i tiÕt). TÕ bµo anpha vµ bªta: tiÕt hoocmon (chøc n¨ng néi tiÕt). - TuyÕn tuþ tiÕt hoocmon nµo? Tõ + HS tr×nh bµy trªn h×nh vÏ. ®©u? - HS tr¶ lêi: - GV đặt câu hỏi: + TÕ bµo anpha: tiÕt glucag«n..

(138) - Nồng độ đờng trong máu ổn định là bao nhiêu? Khi lợng đờng trong máu tăng cao cơ thể sẽ làm gì để ổn định nồng độ đờng? - Khi lợng đờng huyết giảm sẽ có quá tr×nh nµo x¶y ra? - GV vẽ lên bảng sơ đồ: đờng > 0,12%; tế bào bêta tiết insulin. Glucoz¬. Glic«gen. đờng < 0,12%; tế bào anpha tiết glucagôn. + TÕ bµo bªta: tiÕt insulin. Khi nồng độ đờng tăng cao, tế bào bêta tiÕt insulin gióp chuyÓn ho¸ glucoz¬ thành glicôgen giúp làm giảm lợng đờng trong máu. - HS: Khi đờng huyết giảm, tế bào anpha tiÕt insulin gióp chuyÓn ho¸ glic«gen thµnh gluc«z¬ gióp t¨ng lîng đờng trong máu. - HS dựa vào sơ đồ trên bảng để trình bµy l¹i.. - Yªu cÇu HS tr×nh bµy l¹i vai trß cña hoocmon tuyÕn tuþ. - Tác động đối lập của 2 loại hoocmon - HS trình bày: giúp tỉe lệ đờng huyết insulin vµ glucag«n cã vai trß g×? luôn ổn định, đảm bảo hoạt động sinh - GV liên hệ thực tế: bệnh tiểu đờng (l- lí của cơ thể diễn ra bình thờng. ợng đờng tăng cao, thận không hấp thụlại hết đợc dẫn tới đi tiểu ra đờng). HËu qu¶: cã thÓ chÕt. - Chứng hạ đờng huyết. KÕt luËn: - Chøc n¨ng cña tuyÕn tuþ: + Chøc n¨ng ngo¹i tiÕt: tiÕt dÞch tuþ (do c¸c tÕ bµo tiÕt dÞch tuþ). + Chức năng nội tiết: do các tế bào đảo tuỵ thực hiện. - TÕ bµo anpha tiÕt glucag«n. - TÕ bµo bªta tiÕt insulin. Vai trß cña c¸c hoocmn tuyÕn tuþ: đờng > 0,12%; tế bào bêta tiết insulin. Glucoz¬. Glic«gen. đờng < 0,12%; tế bào anpha tiết glucagôn. Nhờ tác động đối lập của 2 loại hoocmon tuyến tuỵ giúp tỉ lệ đờng huyết luôn ôn định đảm bảo hoạt động sinh lí diễn ra bình thờng. Hoạt động 2: Tuyến trên thận Mục tiêu: HS nắm đợc vị trí, cấu tạo của tuyến trên thận. Chức năng tiết hoocmon cña tuyÕn trªn thËn. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS quan sát mô hình và cho + HS: Tuyến trên thận gồm 1 đôi nằm biÕt vÞ trÝ cña tuyÕn trªn thËn. trên đỉnh 2 quả thận. - TuyÕn trªn thËn n»m ë ®©u? - Yªu cÇu HS quan s¸t H 57.2 (SGK) - 1 HS lªn b¶ng tr×nh bµy. - Tr×nh bµy cÊu t¹o cña tuyÕn trªn thËn? - GV treo tranh c©m. - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK. - HS tr×nh bµy vai trß cña hoocmon. - Nªu chøc n¨ng cña c¸c hoocmon tuyÕn trªn thËn? + Vá tuyÕn? + Tuû tuyÕn?.

(139) - GV lu ý HS: Hoocmon phÇn tuû - HS tiÕp thu néi dung. tuyÕn trªn thËn cïng glucag«n (tuyÕn tuỵ) điều chỉnh lợng đờng trong máu khi bị hạ đờng huyết. KÕt luËn: - Vị trí; tuyến trên thận gồm 1 đôi, nằm trên đỉnh 2 quả thận. CÊu t¹o vµ chøc n¨ng: - Phần vỏ: tiết các hoocmon điều hoad các muối natri, kali ... điều hoà đờng huyết, làm thay đổi các đặc tính sinh dục nam. - Phần tuỷ: tiết ađrênalin và noađrênalin có tác dụng điều hoà hoạt động tim mạch và hô hấp, cùng glucagôn điều chỉnh lợng đờng trong máu. 4. Kiểm tra- đánh giá - GV cñng cè néi dung bµi. - Treo b¶ng phô cho HS hoµn thµnh bµi tËp:. Khi đờng huyết tăng. Khi đờng huyết giảm. (+). TÕ bµo bªta (-). (+). §¶o tuþ. TiÕt insulin Glucoz¬ Đờng huyết giảm đến møc b×nh thêng. TÕ bµo anpha TiÕt glucag«n. Glicogen. Glucoz¬ Đờng huyết tăng đến møc b×nh thêng. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK, lµm bµi tËp trong SBT. - §äc môc “Em cã biÕt”. - §äc tríc bµi 58: TuyÕn sinh dôc.. (-).

(140) TuÇn 31 TiÕt 61 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 58: TuyÕn sinh dôc A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Trình bày đợc các chức năng của tinh hoàn và buồng trứng. - Nắm đợc các hoocmon sinh dục nam và hoocmon sinh dục nữ. - Hiểu rõ ảnh hởng của hoocmon sinh dục nam và nữ đến những biến đổi của cơ thÓ ë tuæi dËy th×. - Cã kÜ n¨ng quan s¸t vµ ph©n tÝch kªnh h×nh. - Cã ý thøc vÖ sinh vµ b¶o vÖ c¬ thÓ. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 58.1; 58.2; 58.3. - B¶ng phô viÕt néi dung b¶ng 58.1; 58.2. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Tr×nh bµy chøc n¨ng cña c¸c hoocmon tuyÕn tuþ? - Tr×nh bµy vai trß cña tuyÕn trªn thËn? 3. Bµi míi VB: Sinh sản là một đặc tính quan trọng ở sinh vật. Đối với con ngời, khi phát triển đến một độ tuổi nhất định, trẻ em có những biến đổi. Những biến đổi đó do đâu mà có? Nó chịu sự điều khiển của hoocmon nào? Biến đổi đó có ý nghĩa gì ? đó là nội dung bài học hôm nay chúng ta sẽ nghiên cứu. Hoạt động 1: Tinh hoàn và hoocmon sinh dục nam Mục tiêu: - HS nắm đợc chức năng của hoocmon sinh dục nam và biết sự hoạt động của hoocmon sinh dục nam gây ra biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV hớng dẫn HS quan sát H 58. 1; - Cá nhận HS làm việc độc lập, quan 58.2 và làm bài tập điền từ (SGK – Tr sát kĩ hình, đọc chú thích. 182). - Th¶o luËn nhãm vµ ®iÒn tõ vµo bµi tËp. - GV nhận xét, công bố đáp án: - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm 1- LH, FSH kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. 2- TÕ bµo kÏ. 3- Testosteron ? Nªu chøc n¨ng cña tinh hoµn? - HS dựa vào bài tập vừa làm để trả lời, sau đó rút ra kết luận. - GV phát bài tập bảng 58.1 cho các - HS nam đọc kĩ nội dung bảng 58.1 và HS nam, yêu cầu: các em đánh dấu vào đánh dấu vào các ô lựa chọn..

(141) dÊu hiÖu cã ë b¶n th©n? - GV công bố đáp án. - Lu ý HS: đấu hiệu xuất tinh lần đầu - HS nghe GV giảng. lµ dÊu hiÖu cña giai ®o¹n dËy th× chÝnh thøc KÕt luËn: Tinh hoµn: + S¶n sinh ra tinh trïng. + TiÕt hoocmon sinh dôc nam testosteron. - Hoocmon sinh dục nam gây biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì của nam. - Nh÷ng dÊu hiÖu xuÊt hiÖn ë tuæi dËy th×: b¶ng 58.1 SGK. Hoạt động 2: Buồng trứng và hoocmon sinh dục nữ Mục tiêu: - HS nắm đợc chức năng của hoocmon sinh dục nữ và biết sự hoạt động của hoocmon sinh dục nữ gây ra biến đổi cơ thể nữ giới ở tuổi dậy thì. Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS quan s¸t kÜ H 58.3 vµ - C¸ nh©n HS quan s¸t kÜ h×nh t×m hiÓu lµm bµi tËp ®iÒn tõ SGK. qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nang trøng. (tõ - Yªu cÇu HS nªu kÕt qu¶. c¸c nang trøng gèc) vµ tiÕt hoocmon - GV nhận xét, khẳng định đáp án. buång trøng. 1- TuyÕn yªn - Trao đổi nhóm, lựa chọn từ cần thiết. 2- Nang trøng §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm 3- ¬strogen kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. 4- Progesteron - Nªu chøc n¨ng cña buång trøng? - Dựa vào bài tập đã làm để trả lời câu hái, rót ra kÕt luËn. - GV phát bài tập bảng 58.2 cho HS - HS nữ đọc kĩ nội dung bảng 58.2, nữ, yêu cầu: các em đánh dấu vào ô đánh dấu vào ô lựa chọn. trèng dÊu hiÖu cña b¶n th©n. - GV gäi 1 HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c - 1 HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. b«e sung. - GV tæng kÕt l¹i nh÷ng dÊu hiÖu ë tuæi dËy th×. - Lu ý HS: kinh nguyÖt lÇn ®Çu tiªn lµ - HS l¾ng nghe. dÊu hiÖu cña dËy th× chÝnh thøc ë n÷. - GV nh¾c nhë HS ý thøc vÖ sinh kinh nguyÖt. KÕt luËn: - Buång trøng: + S¶n sinh ra trøng. + TiÕt hoocmon sinh dôc n÷ ¬strogen - Hoocmon ơstrogen gây ra biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì của nữ. - Nh÷ng dÊu hiÖu xuÊt hiÖn ë tuæi dËy th× ë n÷: b¶ng 58.2 SGK. 4. Kiểm tra- đánh giá - Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái: - V× sao nãi tuyÕn sinh dôc lµ tuyÕn pha? - Nguyên nhân dẫn tới biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì ở nam và nữ?.

(142) 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. - §äc môc “Em cã biÕt”. - Đọc trớc bài 59: Sự điều hoà và phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết.. TiÕt 62 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bài 59: Sự điều hoà và phối hợp hoạt động cña c¸c tuyÕn néi tiÕt A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Nêu đợc các ví dụ để chứng minh cơ thể tự điều hoà trong hoạt động nội tiết. - Hiểu rõ đợc sự phối hợp trong hoạt động nội tiết để giữ vững tính ổn định của m«i trêng trong. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t vµ ph©n tÝch kªnh h×nh. - Cã ý thøc gi÷ g×n søc khoÎ. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 59.1; 59.2; 59.3. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Tr×nh bµy c¸c chøc n¨ng cña tinh hoµn vµ buång trøng? - Nguyên nhân nào dẫn đến những biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì ở nam và nữ? trong đó biến đổi nào là quan trọng và cần lu ý? 3. Bµi míi VB: Cũng nh hệ thần kinh, trong hoạt động nội tiết cũng có cơ chế tự điều hoà để đảm bảo lợng hoocmon tiết ra vừa đủ nhờ các thông tin ngợc. Thiếu thông tin này sẽ dẫn đến sự rối loạn trong hoạt động nội tiết và sẽ lâm vào tình tr¹ng bÖnh lÝ. Hoạt động 1: Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết Hoạt động của GV Hoạt động của HS - H·y kÓ tªn c¸c tuyÕn néi tiÕt chÞu - HS liÖt kª; tuyÕn gi¸p, tuyÕn dinh ¶nh hëng cña c¸ hoocmon tiÕt ra tõ dôc, tuyÕn trªn thËn. tuyÕn yªn? - GV tr×nh bµy néi dung th«ng tin môc I SGK kÕt hîp sö dông H 59.1 vµ 59.2.

(143) gióp HS hiÓu râ c¬ chÕ ®iÒu hoµ ho¹t động của các tuyến này. - Trình bày cơ chế điều hoà hoạt động cña tuyÕn gi¸p vµ tuyÕn trªn thËn? (hoặc sự điều hoà hoạt động của tế bào kÏ trong tinh hoµn) H 59.1; 59.2; 58.1 - Yªu cÇu HS rót ra kÕt luËn.. - HS quan s¸t kÜ H 59.1; 59.2; 58.1 vµ trình bày cơ chế điều hoà hoạt động cña tõng tuyÕn. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy trªn tranh, c¸c nhãm kh¸c bæ sung.. KÕt luËn: VD: - Tuyến yên tiết hoocmon điều khiển sự hoạt động của các tuyến nội tiết. - Sự hoạt động của tuyến yên đợc tăng cờng hay kìm hãm chịu sự chi phối của c¸c hoocmon do c¸c tuyÕn néi tiÕt kh¸c tiÕt ra. => §ã lµ c¬ chÕ tù ®iÒu hoµ cña c¸c tuyÕn néi tiÕt nhê c¸c th«ng tin ngîc. Hoạt động 2: Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết. Hoạt động của GV - Lợng đờng trong máu giữ đợc tơng đối ổn định là do đâu? - GV đa thông tin: khi lợng đờng trong m¸u gi¶m m¹nh kh«ng chØ c¸c tÕ bµo anpha của đảo tuỵ hoạt động tiết glucag«n mµ cßn cã sù phèi hîp ho¹t động của cả tuyến trên thận để góp phÇn chuyÓn ho¸ lipit vµ pr«tªin thµnh glucôzơ (tăng đờng huyết). - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 59.3: - Trình bày sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết khi đờng huyết gi¶m? - GV: Ngoµi ra a®rªnalin vµ nona®rªnalin cïng phèi hîp víi glucagôn làm tăng đờng huyết. - Gióp HS rót ra kÕt luËn.. Hoạt động của HS - HS vËn dông kiÕn thøc vÒ chøc n¨ng của hoocmon tuyến tuỵ để trình bày.. - C¸ nh©n HS quan s¸t kÜ H 59.3, trao đổi nhóm trình bày ra giấy nháp câu trả lêi. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - Tính ổn định của môi trờng bên trong.. KÕt luËn: VD: Sự phối hợp hoạt động của tuyến tuỵ và tuyến trên thận. - Sự điều hoà, phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết có tác dụng duy trì đảm b¶o cho c¸c qu¸ tr×nh sinh lÝ trong c¬ thÓ diÔn ra b×nh thêng. 4. Kiểm tra- đánh giá Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái: - Nêu rõ mối quan hệ trong sự điều hoà hoạt động của tuyến yên đối với các tuyÕn néi tiÕt kh¸c? - Trình bày cơ chế hoạt động của tuyến tuỵ? 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái 1, 2 SGK. - Nêu đợc các VD dẫn chứng cho kiến thức trên..

(144) TuÇn 32 TiÕt 63 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng XI- Sinh s¶n Bµi 60: C¬ quan sinh dôc nam A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Kể tên và xác định đợc các bộ phận trong cơ quan sinh dục nam và đờng đi của tinh trùng từ nơi sinh sản đến khi ra ngoài cơ thể. - Nêu đợc chức năng cơ bản của các bộ phận đó. - Nêu rõ đợc đặc điểm của tinh trùng. - Cã kÜ n¨ng quan s¸t h×nh, nhËn biÕt kiÕn thøc. - Có nhận thức đúng đắn về cơ quan sinh dục của cơ thể. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 6.1; 60.2. - Bµi tËp b¶ng 60 SGK. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - C©u hái 1, 2 SGK..

(145) 3. Bµi míi VB: C¬ quan sinh s¶n cã chøc n¨ng quan träng lµ duy tr× nßi gièng. VËy chóng cã cÊu t¹o nh thÕ nµo ? chóng ta cïng t×m hiÓu bµi häc h«m nay. Hoạt động 1: Các bộ phận của cơ quan sinh dục nam Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu tranh H 60.1 SGK vµ hoµn thµnh bµi tËp ®iÒn tõ. - GV nhận xét và khẳng định đáp án. 1- Tinh hoµn 2- Mµo tinh 3- B×u 4- èng dÉn tinh 5- Tói tinh - Cho HS đọc lại thông tin SGK đã hoµn chØnh vµ tr¶ lêi c©u hái: - C¬ quan sinh dôc nam gåm nh÷ng bé phËn nµo? - Chøc n¨ng cña tõng bé phËn lµ g×?. Hoạt động của HS - HS nghiªn cøu th«ng tin H 60.1 SGK , trao đổi nhóm và hoàn thành bài tËp. - §¹i ®iÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. - 1 HS đọc to thông tin. - 1 HS lªn tr×nh bµy trªn tranh.. KÕt luËn: C¬ quan sinh dôc nam gåm: + Tinh hoµn: lµ n¬i s¶n xuÊt ra tinh trïng. + Mµo tinh hoµn: n¬i tinh trïng tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn vÒ cÊu t¹o. + ống dẫn tinh: dẫn tinh trùng đến túi tinh. + Tói tinh; chøa tinh trïng. + D¬ng vËt: dÉn tinh dich, dÉn níc tiÓu ra ngoµi. + TuyÕn hµnh, tuyÕn tiÒn liÖt; tiÕt dÞch hoµ lo·ng tinh trïng. Hoạt động 2: Tinh hoàn và tinh trùng Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK, quan s¸t H 60.2, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái: - Tinh trùng đợc sản sinh ra ở đầu? Từ khi nµo? S¶n sinh ra tinh trïng nh thÕ nµo? - GV nhËn xÐt, hoµn chØnh th«ng tin. - Tinh trùng có đặc điểm về hình thái , cấu tạo và hoạt động sống nh thế nào?. Hoạt động của HS - HS nghiªn cøu th«ng tin, quan s¸t H 60.2, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái: - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. KÕt luËn: - Tinh trùng đợc sản sinh bắt đầu từ tuổi dậy thì. - Tinh trïng sinh ra trong èng sinh tinh tõ c¸c tÕ bµo mÇm (tÕ bµo gèc) tr¶i qua ph©n chia gi¶m nhiÔm (bé NST gi¶m 1/2). - Tinh trïng nhá, gåm ®Çu, cæ , ®u«i dµi, di chuyÓn nhanh, kh¶ n¨ng sèng l©u h¬n trøng (tõ 3-4 ngµy). - Cã 2 lo¹i tinh trïng lµ tinh trïng X vµ tinh trïng Y..

(146) 4. Kiểm tra- đánh giá Yªu cÇu HS hoµn thµnh bµi tËp trang 189. - GV ph¸t cho HS bµi tËp in s½n, HS tù lµm. - GV thông báo đáp án và biểu điểm cho HS tự chấm chéo của nhau. 1-c ; 2- g ; 3- i ; 4- h; 5- e; 6-a; 7-b; 8- d. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. - §äc môc “Em cã biÕt” trang 189.. TiÕt 64 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 60: C¬ quan sinh dôc n÷ A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Kể tên và xác định đợc trên tranh các bộ phận trong cơ quan sinh dục nữ. - Nêu đợc chức năng cơ bản của cơ quan sinh dục nữ. - Nêu đợc điểm đặc biệt của chúng. - Cã kÜ n¨ng quan s¸t h×nh, nhËn biÕt kiÕn thøc. - Cã ý thøc gi÷ g×n vÖ sinh vµ b¶o vÖ c¬ thÓ. B. chuÈn bÞ..

(147) - Tranh phãng to H 61.1; 61.2. - PhiÕu häc tËp néi dung b¶ng 61. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng c¸c c¬ quan cña c¬ quan sinh dôc nam? 3. Bµi míi VB: Cơ quan sinh dục nữ có chức năng đặc biệt, đó là mang thai và sinh s¶n. VËy c¬ quan sinh dôc n÷ cã cÊu t¹o phï hîp víi chøc n¨ng nh thÕ nµo? Chóng ta cïng t×m hiÓu bµi h«m nay. Hoạt động 1: Các bộ phận của cơ quan sinh dục nữ Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 61.1 SGK vµ ghi nhí kiÕn thøc. - Yªu cÇu HS th¶o luËn, tr¶ lêi c©u hái: - C¬ quan sinh dôc n÷ gåm nh÷ng bé phËn nµo? Chøc n¨ng cña tõng bé phËn lµ g×? - Yªu cÇu HS hoµn thµnh bµi tËp vµo phiÕu häc tËp. Cho HS trao đổi phiếu và so sánh với đáp án. - GV nhËn xÐt. - GV gi¶ng thªm vÒ vÞ trÝ cña tö cung và buồng trứng liên quan đến một số bÖnh ë n÷ vµ gi¸o dôc ý thøc gi÷ g×n vÖ sinh.. Hoạt động của HS - HS tù quan s¸t H 61.1 SGK vµ ghi nhí kiÕn thøc. - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS hoạt động nhóm và hoàn thành bµi tËp ®iÒn tõ. - Trao đổi phiếu giữa các nhóm, so sánh với đáp án. - HS tiÕp thu kiÕn thøc.. KÕt luËn: C¬ quan sinh dôc n÷ gåm: - Buång trøng: n¬i s¶n sinh trøng. - èng dÉn trøng; thu vµ dÉn trøng. - Tử cung: đón nhận và nuôi dỡng trứng đã thụ tinh. - Âm đạo: thông với tử cung. - Tuyến tiền đình: tiết dịch. Hoạt động 2: Buồng trứng và trứng Hoạt động của GV - GV nêu vấn đề: - Trứng đợc sinh ra bắt đầu từ khi nµo? - Trøng sinh ra tõ ®©u vµ nh thÕ nµo? - Trứng có đặc điểm gì về cấu tạo và hoạt động? - GV nhận xét, đánh giá kết quả và gióp HS hoµn thiÖn kiÕn thøc. - GV gi¶ng thªm vÒ qu¸ tr×nh gi¶m ph©n h×nh thµnh trøng (t¬ng tù ë sù. Hoạt động của HS - HS tù nghiªn cøu SGK, quan s¸t H 61.2; 58.3, th¶o luËn nhãm thèng nhÊt c©u tr¶ lêi: - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS l¾ng nghe..

(148) h×nh thµnh tinh trïng). - HS hoạt động cá nhân, suy nghĩ và trả + Tại sao trứng di chuyển đợc trong lời. èng dÉn trøng? + T¹i sao trøng chØ cã 1 lo¹i mang X? KÕt luËn: - Trứng đợc sinh ra ở buồng trứng bắt đầu từ tuổi dậy thì. - Trứng lớn hơn tinh trùng, chứa nhiều chất dinh dỡng, không di chuyển đợc. - Trøng cã 1 lo¹i mang X. - Trứng sống đợc 2 - 3 ngày và chỉ có khả năng thụ tinh trong vòng 1 ngày nếu gặp đợc tinh trùng. 4. Kiểm tra- đánh giá - GV cho HS làm bài tập bảng 61 (Tr 192) bằng phiếu bài tập đã in sẵn. + HS tù lµm, ch÷a lªn b¶ng. - GV đa đáp án, biểu điểm cho HS chấm §¸p ¸n: a- èng dÉn níc tiÓu b- Tuyến tiền đình c- èng dÉn trøng d- Sù rông trøng e- PhÔu èng dÉn trøng g- Tö cung h- ThÓ vµng, hµnh kinh, kinh nguyÖt. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK, häc theo b¶ng 61. - §äc môc “Em cã biÕt” trang 192..

(149) TuÇn 33 TiÕt 65 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 61: Thô tinh –thô thai vµ ph¸t triÓn cña thai A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Chỉ rõ đợc những điều kiện của sự thụ tinh và thụ thai trên cơ sở hiểu rõ các kh¸i niÖm vÒ thô tinh vµ thô thai. - Trình bày đợc sự nuôi dỡng thai trong quá trình mang thai và điều kiện đảm b¶o cho thai ph¸t triÓn. - Giải thích đợc hiện tợng kinh nguyệt. - Cã ý thøc gi÷ g×n vÖ sinh kinh nguyÖt. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 62.1; 62.2; 62.3. Tranh ¶nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bµo thai. - Ph«t« bµi tËp (Tr 195 – SGK). C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Nêu đặc điểm của buồng trứng và trứng? - Bµi tËp b¶ng 61? 3. Bµi míi VB: Sù thô tinh vµ thô thai x¶y ra khi nµo? trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo? Thai đợc phát triển trong cơ thể mẹ nh thế nào? Nhờ đâu? Đó là những vấn đề chóng ta sÏ häc trong tiÕt h«m nay. Hoạt động 1: Thụ tinh và thụ thai Mục tiêu: Chỉ ra các điều kiện thụ tinh và thụ thai, nêu đợc khái niệm thụ tinh vµ thô thai. Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin, quan s¸t H 61.1 SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - ThÕ nµo lµ thô tinh vµ thô thai? - §iÒu kiÖn cho sù thô tinh vµ thô thai lµ g×? - GV đánh giá kết quả, giúp HS hoàn thiÖn kiÕn thøc. - GV gi¶ng thªm: + NÕu trøng di chuyÓn xuèng gÇn tö cung míi gÆp tinh trïng th× sù thô tinh sÏ kh«ng x¶y ra. + Trứng đợc thụ tinh bám vào thành tử cung mµ kh«ng ph¸t triÓn tiÕp th× sù thô thai kh«ng cã kÕt qu¶. + Trøng thô tinh ph¸t triÓn ë èng dÉn trøng lµ hiÖn tîng chöa ngoµi d¹ con, rất nguy hiểm đến ngời mẹ. KÕt luËn:. Hoạt động của HS - HS nghiªn cøu th«ng tin, quan s¸t H 61.1 SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Trao đổi nhóm, thống nhất câu trả lời. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS rót ra nhËn xÐt.. - HS lắng nghe để tiếp thu kiến thức..

(150) - Thụ tinh là sự kết hợp giữa trứng và tinh trùng để tạo thành hợp tử. + §iÒu kiÖn: trøng vµ tinh trïng gÆp nhau ë 1/3 èng dÉn trøng phÝa ngoµi. - Thụ thai là trứng đợc thụ tinh bám vào thành tử cung tiếp tục phát triển thành thai. + Điều kiện: trứng đợc thụ tinh phải bám vào thành tử cung. Hoạt động 2: Sự phát triển của thai Mục tiêu: HS chỉ ra đợc sự nuôi dỡng thai và điều kiện đảm bảo cho thai phát triÓn b×nh thêng. Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña bµo thai diÔn ra nh thÕ nµo? - GV bæ sung thªm (chØ trªn tranh): Sau thô tinh 7 ngµy, líp ngoµi ph«i b¸m vµo mÆt tö cung ph¸t triÓn thµnh nhau thai, 5 tuÇn sau nhau thai h×nh thành đầy đủ. Thai lấy chất dinh dỡng vµ oxi tõ m¸u mÑ vµ th¶i cacbonic, urª sang cho mÑ qua d©y rèn. - Søc khoÎ cña mÑ ¶nh hëng nh thÕ nµo đối với sự phát triển của nhau thai? - Trong qu¸ tr×nh mang thai, ngêi mÑ cần làm gì để thai phát triển tốt và con sinh ra khoÎ m¹nh? - GV lu khai kh¸c thªm hiÓu biÕt cña HS qua phơng tiện thông tin đại chúng về chế độ dinh dỡng.. Hoạt động của HS - HS tù nghiªn cøu SGK, quan s¸t H 62.3, tranh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bµo thai, ghi nhí kiÕn thøc. - Trao đổi nhóm sau đó đại diện nhóm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS l¾ng nghe. - HS thảo luận nhóm, nêu đợc: + MÑ khoÎ m¹nh, thai ph¸t triÓn tèt. V× vậy mẹ cần ăn uống đầy đủ chất dinh dìng. + Ngời mẹ mang thai không đợc hút thuốc, uống rợu, vận động mạnh, kh«ng nhiÔm virut.. KÕt luËn: - Thai đợc nuôi dỡng nhờ chất dinh dỡng lấy từ mẹ qua nhau thai. - Khi mang thai, ngời mẹ cần đợc cung cấp đầy đủ chất dinh dỡng và tránh các chÊt kÝch thÝch cã h¹i cho thai nh: rîu, thuèc l¸... Hoạt động 3: Hiện tợng kinh nguyệt Mục tiêu: HS giải thích đợc hiện tợng kinh nguyệt. Hoạt động của GV - GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK, quan s¸t h 62.3 vµ tr¶ lêi c©u hái: - HiÖn tîng kinh nguyÖt lµ g×? - Kinh nguyÖt x¶y ra khi nµo? - Do ®©u cã kinh nguyÖt? - GV nhận xét, đánh giá kết quả của c¸c nhãm vµ gióp HS hoµn thiÖn kiÕn thøc. - GV gi¶ng thªm: + TÝnh chÊt cña chu k× kinh nguyÖt do t¸c dông cña hoocmon tuyÕn yªn.. Hoạt động của HS - HS tù nghiªn cøu th«ng tin SGK, quan sát H 62.3, kết hợp kiến thức chơng “Nội tiết”, trao đổi nhóm và trả lời c©u hái: - Trao đổi nhóm sau đó đại diện nhóm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS l¾ng nghe GV gi¶ng, tiÕp thu kiÕn.

(151) + Tu«iØ kinh nguyÖt cã thÓ sím hay thøc. muén tuú thuéc vµo nhiÒu yÕu tè. + Kinh nguyệt không đều là biểu hiện bÖnh lÝ, cÇn ®i kh¸m. + VÖ sinh kinh nguyÖt. KÕt luËn: - Kinh nguyệt là hiện tợng trứng không đợc thụ tinh, lớp niêm mạc tử cung bong ra, tho¸t ra ngoµi cïng m¸u vµ dÞch nhÇy. - Kinh nguyệt là dấu hiệu chứng tỏ trứng không đợc thụ tinh. - Kinh nguyÖt x¶y ra theo chu k×. - Kinh nguyệt đánh dấu chính thức tuổi dậy thì ở các em gái. 4. Kiểm tra- đánh giá - GV cho HS làm bài tập đã chuẩn bị 9trang 195) bằng phiếu bài tập đã in sẵn. + HS tù lµm, ch÷a lªn b¶ng. - GV đa đáp án, biểu điểm cho HS chấm: §¸p ¸n: 1- Cã thai vµ sinh con. 2- Trøng 3- Sù rông trøng 4- Thô tinh vµ mang thai 5- Tö cung 6- Lµm tæ, nhau 7- Mang thai. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. - §äc môc “Em cã biÕt” . - T×m hiÓu vÒ t¸c h¹i cña viÖc mang thai ë tuæi vÞ thµnh niªn.. TiÕt 66 Ngµy so¹n:.

(152) Ngµy d¹y: Bµi 63: C¬ së khoa häc cña c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Phân tích đợc ý nghĩa của cuộc vận động sinh đẻ có kế hoạch trong kế hoạch hoá gia đình. - Phân tích đợc những nguy cơ khi có thai ở tuổi vị thành niên. - Giải thích đợc cơ sở khoa học của các biện pháp tránh thai, từ đó xác định đợc các nguyên tắc cần tuân thủ để tránh thai. B. chuÈn bÞ.. - Th«ng tin vÒ hiÖn tîng mang thai ë tuæi vÞ thµnh niªn, t¸c h¹i cña mang thai sím. - 1 sè dông cô tr¸nh thai nh: bao cao su, vßng tr¸nh thai, vØ thuèc tr¸nh thai. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Thế nào là sự thụ tinh? Thụ thai Điều kiện để có sự thụ tinh, thụ thai? - HiÖn tîng kinh nguyÖt? 3. Bµi míi VB: Trong x· héi hiÖn nay, nh÷ng tÖ n¹n lµm cho cuéc sèng cña con ngêi không lành mạnh, một phần trong số đó là do thiếu hiểu biết dẫn tới có trờng hợp 15 tuổi đã có con. Tuy nhiên, khoa học đã nghiên cứu và đề ra các biện pháp tránh thai hữu hiệu nhằm giúp gia đình và xã hội phát triển ngày càng bền v÷ng. Hoạt động 1: ý nghĩa của việc tránh thai Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV nªu c©u hái: - HS th¶o luËn nhãm, thèng nhÊt ý kiÕn - Hãy cho biết nội dung cuộc vận động và nêu đợc: sinh đẻ có kế hoạch trong kế hoạch + Không sinh con quá sớm (trớc 20) hoá gia đình? + Không đẻ dày, đẻ nhiều. - GV viÕt ng¾n gän néi dung HS ph¸t biÓu vµo gãc b¶ng: + §¶m b¶o chÊt lîng cuéc sèng. - GV hái: - Cuộc vận động sinh đẻ có kế hoạch + Mỗi ngời phải tự giác nhận thức để cã ý nghÜa nh thÕ nµo? thùc hiÖn. - Thực hiện cuộc vận động đó bằng + ảnh hỏng xấu đến sức khoẻ và tinh c¸ch nµo? thÇn, kÕt qu¶ häc tËp... - §iÒu g× sÏ x¶y ra nÕu cã thai ë tuæi cßn ®ang ®i häc? - HS nªu ý kiÕn cña m×nh. - ý nghÜa cña viÖc tr¸nh thai? - GV cÇn l¾ng nghe, ghi nhËn nh÷ng ý kiến đa dạng của HS để có biện pháp tuyªn truyÒn gi¸o dôc. KÕt luËn: - ý nghÜa cña viÖc tr¸nh thai: + Trong việc thực hiện kế hoạch hoá gia đình: đảm bảo sức khoẻ cho ngời mẹ và chÊt lîng cuéc sèng. + §èi víi HS (ë tuæi ®ang ®i häc): kh«ng cã con sím ¶nh hëng tíi søc khoÎ, häc tËp vµ tinh thÇn..

(153) Hoạt động 2: Những nguy cơ có thai ở tuổi vị thành niên Hoạt động của GV - GV cho HS đọc thông tin mục “Em có biết” phần i (tr 199) để hiểu: Tuổi vị thµnh niªn lµ g×? mét sè th«ng tin vÒ hiÖn tîng mang thai ë tuæi vÞ thµnh niªn ë ViÖt Nam. - HS nghiªn cøu th«ng tin môc II SGK để trả lời câu hỏi: - Nh÷ng nguy c¬ khi cã thai ë tuæi vÞ thµnh niªn lµ g×?. Hoạt động của HS - Một HS đọc to thông tin SGK.. - HS nghiªn cøu th«ng tin, th¶o luËn nhóm, bổ sung và nêu đợc: + Mang thai ë tuæi nµy cã nguy c¬ tö vong cao v×: - Dễ xảy thai, đẻ non. - Con nếu đẻ thờng nhẹ cân khó nuôi, dÔ tö vong. - NÕu ph¶i n¹o dÔ dÉn tíi v« sinh v× dÝnh tö cung, t¾c vßi trøng, chöa ngoµi d¹ con. - Cã nguy c¬ ph¶i bá häc, ¶nh hëng tíi - GV nhắc nhở HS: cần phải nhận thức tiền đồ, sự nghiệp. về vấn đề này ở cả nam và nữ, phải giữ gìn bản thân, đó là tiền đồ cho cuộc sèng sau nµy. - Cần phải làm gì để tránh mang thai ngoµi ý muèn hoÆc tr¸nh n¹o thai ë tuæi vÞ thµnh niªn. KÕt luËn: - Cã thai ë tuæi vÞ thµnh niªn lµ nguyªn nh©n t¨ng nguy c¬ tö vong vµ g©y nhiÒu hËu qu¶ xÊu. Hoạt động 3: Cơ sở khoa học của các biện pháp tránh thai Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái: - Dùa vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn cho sù thô tinh vµ sù thô thai, h·y nªu c¸c nguyên tắc để tránh thai? - Thùc hiÖn mçi nguyªn t¾c cã nh÷ng biÖn ph¸p nµo? - GV nhËn xÐt, cho HS nhËn biÕt c¸c ph¬ng tiÖn sö dông b»ng c¸ch cho quan s¸t c¸c dông cô tr¸nh thai. - Sau khi HS th¶o luËn, GV yªu cÇu mỗi HS phải có dự kiến hành động cho b¶n th©n vµ yªu cÇu tr×nh bµy tríc líp.. Hoạt động của HS - HS dùa vµo ®iÒu kiÖn cÇn cho sù thô tinh, thụ thai (bài 62) , trao đổi nhóm thèng nhÊt c©u tr¶ lêi. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy , c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt bæ sung. - HS phải nêu đợc: + Tr¸nh quan hÖ t×nh dôc ë tuæi HS, gi÷ g×n t×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh kh«ng ¶nh hëng tíi søc khoÎ, häc tËp vµ h¹nh phóc trong t¬ng lai.. KÕt luËn: - Muèn tr¸nh thai c©n fn¾m v÷ng c¸c nguyªn t¾c: + Ng¨n trøng chÝn vµ rông. + Tr¸nh kh«ng cho tinh trïng gÆp trøng..

(154) + Chống sự làm tổ của trứng đã thụ tinh. - Ph¬ng tiÖn sö dông tr¸nh thai: + Bao cao su, thuèc tr¸nh thai, vßng tr¸nh thai. + TriÖt s¶n: th¾t èng dÉn tinh, th¾t èng dÉn trøng. 4. Kiểm tra- đánh giá - GV yªu cÇu HÈut¶ lêi c©uhái 1 9trang 198). - Hoµn thµnh b¶ng 63. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. - Đọc trớc bài 64: Các bệnh lây qua đờng tình dục.. TuÇn 34 TiÕt 67 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bài 64: Các bệnh lây truyền qua đờng tình dục A. môc tiªu.. - HS trình bày rõ đợc tác hại của một số bệnh tình dục phổ biến (lậu, giang mai, HIV, AIDS) - Nêu đợc những đặc điểm sống chủ yếu của các tác nhân gây bệnh (vi khuẩn lậu, giang mai và virut gây ra AIDS) và triệu trứng để có thể phát hiện sớm, điều trị đủ liều. - Xác đinh rõ con đờng lây truyền để tìm cách phòng ngừa đối với mỗi bệnh. Tự gi¸c phßng tr¸nh, sèng lµnh m¹nh, quan hÖ t×nh dôc an toµn. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 64 SGK. - T liÖu vÒ bÖnh t×nh dôc. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Nh÷ng nguy c¬ cã thai ë tuæi vÞ thµnh niªn? - C¸c nguyªn t¾c tr¸nh thai? 3. Bµi míi Hoạt động 1: Bệnh lậu Hoạt động của GV - GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK. - Yêu cầu HS quan sát, đọc nộidung b¶ng 64.1. - Yêu cầu HS thảo luận để trả lời: - T¸c nhËn g©y bÖnh? - TriÖu trøng cña bÖnh? - T¸c h¹i cña bÖnh? - GV nhËn xÐt.. KÕt luËn: - Do song cÇu khuÈn g©y nªn.. Hoạt động của HS - HS đọc thông tin SGK, nội dung bảng 64.1, th¶o luËn vµ tr¶ lêi c©u hái: - 1HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt bæ sung. - L¾ng nghe híng dÉn cña GV..

(155) - TriÖu chøng: + Nam: đái buốt, tiểu tiện có máu, mủ. + N÷: khã ph¸t hiÖn. - T¸c h¹i: + G©y v« sinh + Cã nguy c¬ chöa ngoµi d¹ con. + Con sinh ra cã thÓ bÞ mï loµ. Hoạt động 2: Bệnh giang mai Hoạt động của GV - GV yêu cầu HS quan sát hình 64, đọc néi dung b¶ng 64.2 SGK, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi - BÖnh giang mai cã t¸c nhËn g©y bÖnh lµ g×? - TriÖu trøng cña bÖnh nh thÕ nµo? - BÖnh cã t¸c h¹i g×?. Hoạt động của HS - HS quan sát hình 64, đọc nội dung b¶ng 64.2 SGK, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi: - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - Rót ra kÕt luËn.. KÕt luËn: - T¸c nh©n: do xo¾n khuÈn g©y ra. - TriÖu chøng: + XuÊt hiÖn c¸c vÕt loÐt n«ng, cøng cã bê viÒn, kh«ng ®au, kh«ng cã mñ, không đóng vảy, sau biến mất. + Nhiễm trùng vào máu tạo nên những chấm đỏ nh phát ban nhng không ngøa. + BÖnh nÆng cã thÓ s¨ng chÊn thÇn kinh. - T¸c h¹i: + Tæn th¬ng c¸c phñ t¹ng (tim, gan, thËn) vµ hÖ thÇn kinh. + Con sinh ra cã thÓ mang khuyÕt tËt hoÆc bÞ dÞ d¹ng bÈm sinh. Hoạt động 3: Các con đờng lây truyền và cách phòng tránh Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin - HS nghiªn cøu th«ng tin, ghi nhí do GV cung cÊp vµ ghi nhí kiÕn thøc. kiÕn thøc, th¶o luËn nhãm, thèng nhÊt - Yêu cầu HS trao đổi nhóm để trả lời: ý iến trả lời: - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm - Con đờng lây truyền bệnh lậu và khác nhận xét, bổ sung kiến thức: giang mai lµ g×? + Quan hÖ t×nh dôc bõa b·i. - Làm thế nào để giảm bớt tỉ lệ ngời m¾c bÖnh t×nh dôc trong x· héi hiÖn + Sèng lµnh m¹nh, quan hÖ t×nh dôc an nay? toµn. - Ngoµi 2 bÖnh trªn em cßn biÕt bÖnh nào liên quan đến hoạt động tình dục? + HIV. KÕt luËn: a. Con đờng lây truyền: quan hệ tình dục bừa bãi, qua đờng máu... b. C¸ch phßng tr¸nh: - Nhận thức đúng đắn về bệnh tình dục. - Sèng lµnh m¹nh..

(156) - Quan hÖ t×nh dôc an toµn. 4. Kiểm tra- đánh giá - GV cñng cè néi dông bµi. - Yªu cÇu HS nh¾c l¹i t¸c h¹i vµ c¸ch phßng tr¸nh c¸c bÖnh t×nh dôc. - GV đánh giá giờ. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. - §äc môc “Em cã biÕt” SGK. - §äc tríc bµi: §¹i dÞch ATDS – th¶m ho¹ cña loµi ngêi..

(157) TiÕt 68 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 65: §¹i dÞch AIDS –Th¶m ho¹ cña loµi ngêi A. môc tiªu.. Khi häc xong bµi nµy, HS: - Tr×nh bµy râ c¸c t¸c h¹i cña bÖnh AIDS. - Nêu đợc đặc điểm sống của virut gây bệnh AIDS. - Chỉ ra đợc các con đờng lây truyền và đa ra cách phòng ngừa bệnh AIDS. - Có kĩ năng phát hiện kiến thức từ thông tinđã có. - Có ý thức tự bảo vệ mình để phòng tránh AIDS. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 65, tranh qu¸ tr×nh x©m nhËp cña virut HIV vµo c¬ thÓ ngêi. - Tranh tuyªn truyÒn vÒ AIDS. - B¶ng trang 203. C. hoạt động dạy - học.. 1. Tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò - Trình bày con đờng lây truyền và tác hại của bệnh lậu, giang mai? 3. Bµi míi Hoạt động 1: AIDS là gì? HIV là gì? Hoạt động của GV - GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK, dựa vào hiểu biết của mình qua các phơng tiện thông tin đại chúng và trả lời c©u hái: - Em hiÓu g× vÒ AIDS? HIV? - GV yªu cÇu HS hoµn thiÖn b¶ng 65. - GV kÎ s½n b¶ng 65 vµo b¶ng phô, yªu cÇu HS lªn ch÷a bµi.. Hoạt động của HS - HS đọc thông tin SGK, dựa vào hiểu biÕt cña m×nh qua c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin đại chúng và trả lời câu hỏi: + AIDS lµ héi chøng suy gi¶m miÔn dÞch m¾c ph¶i. - 1 HS lªn b¶ng ch÷a, c¸c HS kh¸c nhận xét, bổ sung để hoàn thiện kiến thøc.. KÕt luËn: - AIDS lµ héi chøng suy gi¶m miÔn dÞch m¾c ph¶i. - HIV lµ virut g©y suy gi¶m miÔn dÞch ë ngêi. - Các con đờng lây truyền và tác hại (bảng 65). Hoạt động 2: Đại dịch AIDS – Thảm hoạ của loài ngời Hoạt động của GV - GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK. - Yêu cầu HS đọc lại mục “Em có biết” vµ tr¶ lêi c©u hái: - Tại sao đại dịch AIDS là thảm hoạ cña loµi ngêi? - GV nhËn xÐt.. Hoạt động của HS - HS đọc thông tin và mục “Em có biÕt” vµ tr¶ lêi c©u hái: + V×: AIDS l©y lan nhanh, nhiÔm HIV là tử vong và HIV là vấn đề toàn cầu..

(158) - GV lu ý HS: Sè ngêi nhiÔm cha ph¸t hiện còn nhiều hơn số đã phát hiện rất - HS tiếp thu nội dung. nhiÒu. KÕt luËn: - AIDS lµ th¶m ho¹ cña loµi ngêi v×: + TØ lÖ tö vong rÊt cao. + Kh«ng cã v¨cxin phßng vµ thuèc ch÷a. + L©y lan nhanh. Hoạt động 3: Các biện pháp lây nhiễm HIV/ AIDS Hoạt động của GV - GV nêu vấn đề: + Dựa vào con đờng lây truyền AIDS, hãy đề ra các biện pháp phòng ngừa l©y nhiÔm AIDS? + HS phải làm gì để không mắc AIDS? + Em sẽ làm gì để góp sức mình vào công việc ngăn chặn sự lây lan của đại dÞch AIDS? + T¹i sao nãi AIDS nguy hiÓm nhng không đáng sợ?. Hoạt động của HS + An toµn truyÒn m¸u. + MÑ bÞ AIDS kh«ng nªn sinh con. + Sèng lµnh m¹nh. - HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi. - C¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. KÕt luËn: - Chủ động phòng tránh lây nhiễm AIDS: + Kh«ng tiªm chÝch ma tuý, kh«ng dïng chung kim tiªm, kiÓm tra m¸u tríc khi truyÒn. + Sèng lµnh m¹nh, 1 vî 1 chång. + Ngêi mÑ nhiÔm AIDS kh«ng nªn sinh con. 4. Kiểm tra- đánh giá - GV cñng cè néi dung bµi. - Yªu cÇu HS nh¾c l¹i: nguy c¬ l©y nhiÔm, t¸c h¹i vµ c¸ch phßng tr¸nh AIDS. - §¸nh gi¸ giê. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. - ChuÈn bÞ néi dung «n tËp..

(159)

sinh 2010 2011

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về