Thế giới nghệ thuật trong văn xuôi võ quảng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LÔ THỊ THANH NGA

THẾ GIỚI NGHỆ THUẬT
TRONG VĂN XUÔI VÕ QUẢNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGÔN NGỮ VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM

THÁI NGUYÊN - 2016


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LÔ THỊ THANH NGA

THẾ GIỚI NGHỆ THUẬT
TRONG VĂN XUÔI VÕ QUẢNG
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 60 22 01 21

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGÔN NGỮ VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM

Người hướng dẫn nghiên cứu khoa học: T.S MAI THỊ NHUNG

THÁI NGUYÊN - 2016


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đề tài: “Thế giới nghệ thuật trong văn xi Võ
Quảng” là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học
của TS. Mai Thị Nhung. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong luận văn này
là trung thực và chưa từng được cơng bố dưới bất kỳ hình thức nào. Nếu phát
hiện có bất kỳ sự gian lận nào tơi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về nội dung
luận văn của mình.
Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các
thơng tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016
Tác giả luận văn

Lô Thị Thanh Nga

i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới TS. Mai Thị Nhung, người đã tận
tình hướng dẫn tơi trong suốt q trình nghiên cứu để hồn thành luận văn này.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới các thầy cô giáo khoa Ngữ văn
trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên và các nhà Khoa học, đã giảng dạy và
giúp đỡ tơi hồn thành khóa học.
Cuối cùng tơi xin chân trọng cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên
giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập và nghiên cứu.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016
Tác giả luận văn

Lô Thị Thanh Nga

ii


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN............................................................................................................. ii
MỤC LỤC.................................................................................................................iii
MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài.............................................................................................1
2. Lịch sử vấn đề.................................................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................................7
4. Mục đích nghiên cứu.......................................................................................7
5. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................................8
6. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................8
7. Đóng góp mới của luận văn:........................................................................... 8
8. Cấu trúc của luận văn......................................................................................9
PHẦN NỘI DUNG.................................................................................................. 10
Chương 1. NHÀ VĂN VÕ QUẢNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI.................................................................................... 10

1.1. Vài nét về tác giả Võ Quảng...................................................................... 10
1.1.1. Con người và sự nghiệp sáng tác thơ, văn..............................................10
1.1.2. Nhà văn Võ Quảng trong quá trình phát triển của văn học thiếu nhi
Việt Nam.................................................................................................13
1.2. Những vấn đề lý luận.................................................................................17
1.2.1. Khái niệm thế giới nghệ thuật.................................................................17
1.2.2. Khái niệm thế giới nhân vật....................................................................19
1.2.3. Khái niệm không gian nghệ thuật...........................................................22
1.2.4. Khái niệm thời gian nghệ thuật...............................................................25
Tiểu kết chương 1..............................................................................................29
Chương 2. THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG VĂN XUÔI VÕ QUẢNG.............30

iii


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

2.1. Đặc điểm thế giới nhân vật........................................................................ 30
2.1.1. Nhân vật hồn nhiên, giàu nghĩa tình, nhân hậu.......................................30
2.1.2. Nhân vật gắn bó thiết tha với quê hương đất nước, với cách mạng........38
2.2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật................................................................... 46
2.2.1. Xây dựng nhân vật qua miêu tả ngoại hình và hành động......................46
2.2.2. Nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật...................................................... 56
2.2.3. Đặt nhân vật vào những sự kiện..............................................................59
Tiểu kết chương 2.............................................................................................................................. 60
Chương 3. KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT VÀ THỜI GIAN NGHỆ
THUẬT TRONG VĂN XUÔI VÕ QUẢNG.......................................................... 66

3.1. Không gian nghệ thuật trong văn xuôi Võ Quảng..................................... 66
3.1.1. Không gian thiên nhiên...........................................................................66
3.1.2. Không gian xã hội...................................................................................72
3.2. Thời gian nghệ thuật trong văn xuôi võ quảng.......................................... 80
3.2.1. Thời gian sự kiện.....................................................................................81
3.2.2 Thời gian sinh hoạt...................................................................................85
3.2.3. Thời gian tâm lý......................................................................................89
Tiểu kết chương 3..............................................................................................94
KẾT LUẬN.............................................................................................................. 96
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 100

iv


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

MỞ ĐẦU
1.

Lý do chọn đề tài
1.1. Thiếu nhi chính là những mầm xanh của đất nước. Vì vậy, đây là đối

tượng cần được chăm sóc, yêu thương và bảo vệ. Văn hocc̣ viết vềthiếu nhi, hay
viết cho thiếu nhi làmột mảng văn học quan trongc̣ giúp cho các em có sự hình
thành và phát triển nhân cách và các nhàvăn đa ̃hết sức chúýđến đối tượng này.
Văn học thiếu nhi đươcc̣ đánh giálàmôṭbộ phận văn học quan trọng, tuy nhiên
các nhà văn cũng rất khókhăn khi viết để chạm được đến trái tim các em khiến
các em thích thú và ghi nhớ.
Bằng tình cảm yêu thương và với nhu cầu sống lại một tuổi thơ hồn
nhiên trong sáng mà ai cũng từng trải qua, sáng tác viết cho thiếu nhi đã trở
thành nguồn cảm hứng dồi dào của nhiều tác giả. Có những tác phẩm viết cho
thiếu nhi được các em nhỏ yêu thích như: Dế mèn phiêu lưu ký của nhà văn Tơ
Hồi, Cha và con của nhà văn Hồ Phương, Cái tết của mèo con của nhà văn
Nguyễn Thi,…Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ của Nguyễn Ngọc Thuần, Bí mật
giữa tơi và thằn lằn đen của Lý Lan, Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ của Nguyễn
Nhật Ánh,…Xác định nguồn cảm hứng và đề tài thiếu nhi chính là tiền đề để
các nhà văn phát triển các sáng tác viết về thiếu nhi của mình.
1.2. Cùng viết về đề tài thiếu nhi nhưng mỗi nhà văn lại có những cách
thể hiện khác nhau với màu sắc, truyền tải thơng điệp khác nhau mang đậm
phong cách riêng. Có thể nhắc tới Nguyên Hồng với lối văn truyền cảm, thiết
tha, yêu thương cảm thông với số phận con người qua những tác phẩm: Giọt
máu, Mợ Du, Những giọt sữa, Con chó vàng...; Ma Văn Kháng với những trang
viết có khám phá mới về tâm lí trẻ em như: Ơng Pồn và chú hổ con, Khu vườn
tuổi thơ, Kiểm - chú bé - con người, Ông nội cổ giả và q mùa, Bà ngồi ở góc
nhà...; Tơ Hồi thể hiện phong cách đặc sắc qua lối viết giàu tính tạo hình đem
lại nhiều bài học bổ ích cho các em như truyện Dế mèn phiêu lưu kí. Bên cạnh

1


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



đó, khơng thể không nhắc đến một trong những tên tuổi đã dành trọn vẹn sự
nghiệp văn chương của mình cho thiếu nhi là nhà văn Võ Quảng. Gần 50 năm
viết cho thiếu nhi ở cả hai thể loại thơ và văn, ông đều rất thành công, đều thể
hiện được tình yêu thương sâu sắc với các em thiếu nhi. Ông đã từng nói: “Thơ
có nhiệm vụ phải ghi sâu vào tâm hồn các em tất cả bức tranh đậm đà của đất
nước, từ những sự kiện to lớn nhất, cho đến những việc nhỏ nhất, bóng dáng
một cánh cị bay, hình ảnh sóng lúa rợp rờn, cây đa, bến nước, tất cả vẻ đẹp
của núi sơng, đó là lớp phù sa mỡ màng, trên đó mọc lên xanh tươi tình u Tổ
quốc” [15]. Có thể thấy những trang viết của Võ Quảng ln tươi mới , sống
động. Ơng được biết đến với những tuyển tập viết cho thiếu nhi đặc sắc như:
Nắng sớm (thơ, 1965), Anh Đom đóm (thơ, 1970), Quê nội (truyện, 1973),
Tảng sáng (truyện, 1978),…, trong bài “Nhà văn, nhà thơ trọn đời dành cho
văn học thiếu nhi - Võ Quảng” đã đúc kết rằng: “Một quyển sách gọi là hay,
gọi là tốt cho thiếu nhi phải đồng thời với thiếu nhi, người lớn cũng thấy tốt,
thấy hay” [15].
1.3. Với tình yêu quê hương, yêu con người và bằng vốn sống, sự hiểu
biết của mình, nhà văn Võ Quảng đã tập trung tâm huyết viết để hướng tới các
em thiếu nhi qua những vần thơ ngộ nghĩnh hay những câu chuyện đồng thoại
hồn nhiên lý thú. Lâu nay đã có nhiều người nghiên cứu thơ văn Võ Quảng,
nên luận văn khai thác mảng văn xuôi Võ Quảng với những tập truyện được
nhiều người yêu thích: Quê nội, Tảng sáng và Truyện đồng thoại, để thêm phần
làm rõ hơn về sáng tác của tác giả. Nhìn từ góc độ thi pháp học, chúng tôi chọn
đề tài luận văn: “Thế giới nghệ thuật trong văn xuôi Võ Quảng”. Mong rằng đề

tài có thể góp thêm tiếng nói khẳng định những thành công của tác giả về văn
xuôi viết cho thiếu nhi. Bên cạnh đó luận văn có thể là tài liệu tham khảo khi
nghiên cứu và học tập thơ văn Võ Quảng nói riêng, văn học Việt Nam nói
chung trong nhà trường.
2.

Lịch sử vấn đề
2


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



Với thời gian dài cầm bút dành nguồn cảm hứng sáng tác cho thiếu nhi,
nhà văn Võ Quảng được nhiều độc giả yêu mến, bạn bè đồng nghiệp cùng giới
phê bình nghiên cứu quan tâm. Từ lịng u mến, kính trọng nhà văn, những tác
phẩm đã khơi nguồn hứng thú sáng tạo cho nhiều nhà nghiên cứu thể hiện qua
những bài phê bình, các cơng trình khoa học.
Trong cuốn Bàn về văn học thiếu nhi của nhà xuất bản Kim Đồng, ở
phần II: Tác phẩm về Võ Quảng đã có rất nhiều nhận định của các nhà nghiên
cứu, phê bình dành cho tác giả và tác phẩm, có thể nhắc đến như:
Với Đoàn Giỏi trong “Tác phẩm và con người Võ Quảng” khi tiếp xúc
với truyện của Võ Quảng thời gian tuổi thơ như được sống lại: “Đọc truyện
anh Võ Quảng viết cho các em, tơi có cảm tưởng như mình trẻ lại - lùi về
những ngày thơ ấu - với tất cả rung động bồn chồn… ở mọi niềm vui cũng như
nỗi buồn của số phận từng nhân vật từ người lớn cho đến trẻ thơ”.[33, tr.112]
Nhà văn Vũ Tú Nam thể hiện sự ấn tượng với Võ Quảng qua bài viết
“Tài năng miêu tả của Võ Quảng”: “Tấm lòng Võ Quảng nặng tình nghĩa với
cái “Quê nội” ấy, với con sông quê hương ấy, đã giúp anh miêu tả thiên nhiên

và con người không phải chỉ bằng chữ nghĩa, mà bằng cả trái tim, bằng kỉ
niệm bồi hồi và nỗi nhớ.”; “Văn miêu tả của anh gọn, động, rất gần với thơ’’
[33, tr.121]. Đúng là tài năng miêu tả của Võ Quảng đã chạm tới trái tim người
đọc, khiến những trang văn của ông chạm vào bao kỷ niệm tuổi thơ của mỗi
người.
Giáo sư Phong Lê có bài viết “Vào thế giới thu nhỏ trong Quê nội và
Tảng sáng của Võ Quảng”, ông nhận ra “Một giọng điệu trầm buồn, và đơi khi
như có gì hiu hắt nữa, cứ bám riết, và hằn in lên nửa cuộc đời của số khơng ít
nhân vật trong truyện, nơi phía bên kia bóng tối chế độ cũ, mà bản lề là Cách
mạng tháng Tám 1945. Và từ đó mà toả rộng ra và loang dần ra một niềm vui,

3


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



một bâng khuâng, và đôi khi như rạo rực của một cuộc đổi đời đã diễn ra từ
mùa thu nâm ấy”[33, tr.169].
Trên các báo tạp chí, các nhà nghiên cứu phê bình cũng đã đăng một số
bài viết đáng chú ý:
Thanh Quế trong bài “Nhà văn Võ Quảng - Ông già nhân hậu viết cho
thiếu nhi” đã nhận định rất thấm thía về cả tác phẩm thơ và văn Võ Quảng:
“Thơ VõQuảng mang đến cho các em những rung cảm tinh tế, nhe ̣nhàng trước
khung cảnh quen thuôc ̣ mà các em đang sống. Qua thế giới thắm tươi và sinh
động của cỏ cây hoa lá, những con vâṭ bénhỏ, VõQuảng daỵ cho các em cách
quan sát và khám phá những cái rất độc đáo, rất riêng biêṭ trong sinh hoaṭ
hàng ngày, từ đó làm nảy sinh lịng tin u cc ̣ sống cho lứa tuổi thơ.” “Ở văn
xuôi, truyện của VõQuảng viết cho nhiều lứa tuổi. Với lứa tuổi nhi đồng, ông

viết truyện đồng thoại như "Cái mai”,"Bài hocc tốt”, "Những chiếc áo ấm”.
Nhưng cólẽphần phong phú nhất cũng là tâm huyết nhất là những truyện ông
viết cho lứa tuổi thiếu niên. Cólẽlứa tuổi sắp bước vào đời này có nhiều ước
mơ, hoài bão, tác giảmuốn trang bi ̣ cho các em hành trang đầy đủ hơn, muốn
tâm sư ̣với các em nhiều hơn.”[37].
Thu Hà theo báo điện tử Đà Nẵng trong bài “Nhà văn Võ Quảng: Trọn
đời dành cho văn học thiếu nhi” cũng có ấn tượng sâu sắc với tác phẩm tiêu
biểu của nhà văn Võ Quảng là “Quê nội” qua nhân vật Cục và Cù Lao:
“Dường như trong hình ảnh của Cục và Cù Lao, người đọc như tìm được tất
cả những gì sống động, hồn nhiên nhất của tuổi thơ. Mỗi người có một tuổi thơ
khác nhau, nhưng chắc hẳn ai cũng có ít nhiều cái ngộ nghĩnh, cái tinh nghịch,
cái khôn ranh vụng dại một thời ấy nhưng đều có chung một mong muốn là
làm được nhiều việc tốt, muốn được khẳng định về nhân cách, muốn nhanh
chóng trở thành người lớn, được giao những việc quan trọng... Ở Cục và Cù
Lao, Võ

4


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



Quảng đã phát hiện ra một cái gì thật nghiêm trang nhưng cũng thật điển hình
cho cả một thế hệ trẻ thơ, trong cái vẻ riêng ngộ nghĩnh không lặp lại.”[14].
Nhà phê bình Nguyên An trong bài “Nhà văn Võ Quảng - Người bạn lớn
của tuổi thơ” có một vài cảm nhận khi được tiếp xúc với tác phẩm văn thơ của
Võ Quảng về thời kì đó: “Giữa những năm 1980 ấy cuộc sống thật khó khăn,
có nhà, có nơi gần như mòn mỏi và bế tắc bởi sinh kế mỗi ngày và hướng đi
cho mai sau, thế mà đọc văn thơ Võ Quảng ta đã quên đi thực tại khó khăn đó.

Quên đi, và thấy tin mến, mà tự nhóm lên trong mình một nguồn sống.” [1].
Trong quyển“Nguyễn Tuân bàn về nghệ thuật” của Nguyễn Đăng Mạnh,
tác giả đã nhận định truyện thiếu nhi của Võ Quảng: “Riêng về phần tôi, ngồi
truyện Tảng sáng tơi lại thích truyện Q nội và cuốn Những chiếc áo ấm nó
chỉ có 4 truyện ngắn nhưng có một truyện. Những câu chuyện mà tơi cho là
q, q vì nó có vấn đề. Nhưng đây là vui, vui vì nó đúng, nó tốt, nó lành
mạnh và tươi đẹp, đẹp như thơ, mặc dù nó chỉ là một cái truyện ngắn văn xuôi.
Càng chứng tỏ rằng không phải có vần và dài dài trường ca thì mới là thơ”
[31, tr.674].
Tác giả Bùi Văn Tiếng với “Đôi điều về đồng thoại Võ Quảng” đã nói
rằng: “Sẽ là thiệt thòi biết mấy cho văn chương nước nhà, trước hết cho trẻ em
Việt Nam nếu như ngày ấy Võ Quảng của chúng ta vẫn tiếp tục tham gia chính
sự tham dự chính trường mà khơng trở thành một người chun sáng tác văn
học và nhất là chuyên sáng tác văn học cho thiếu nhi. Và cũng sẽ thiệt thòi biết
mấy cho văn chương nước nhà, trước hết cho trẻ em Việt Nam nếu như trong
những gì Võ Quảng viết cho thiếu nhi mà khơng có những đồng thoại thấm
đẫm chất dân gian như Bài học tớt, Sự tích những cái vằn, Mắt Giếc đỏ hoe,
Cười, Thêm sức chiến đấu” [43].

5


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



Như vậy, các nhà nghiên cứu phê bình đều thống nhất với quan điểm về
những sáng tác của nhà văn Võ Quảng, những sáng tác ấy đã phần nào nuôi
dưỡng tâm hồn trẻ thơ với những bài học cuộc sống tốt đẹp để hướng tới một
tương lai tin yêu vào cuộc sống của các em. Đồng thời khi đến với những sáng

tác của Võ Quảng, người đọc như được sống lại với những kỉ niệm nằm trong
kí ức tuổi thơ của mỗi người.
Bên cạnh những nghiên cứu, nhận xét của các nhà phê bình thì cũng có
nhiều luận văn nghiên cứu về con người và tác phẩm của nhà văn Võ Quảng:
Năm 2009, tác giả Ma Thị Như Hoa trong luận văn “Đặc sắc nghệ thuật
thơ viết cho thiếu nhi của Võ Quảng” đã nghiên cứu những nét đặc sắc nghệ
thuật trong thơ Võ Quảng. Từ những nét đặc sắc đó luận văn chỉ ra những điểm
sâu sắc về nội dung thơ, qua đó đánh giá những bài học giáo dục mà thơ Võ
Quảng đã mang lại cho trẻ thơ.
Năm 2009, tác giả Huỳnh Thị Ngọc Hân trong luận văn “Tìm hiểu sáng
tác cho thiếu nhi của Võ Quảng”, tìm hiểu sáng tác thơ văn của Võ Quảng để
thâý rõ nhà văn Võ Quảng rất quan tâm đến văn học thiếu nhi cũng như vấn đề
giáo dục các em.
Năm 2011, tác giả Nguyễn Thị Thùy Dung trong luận văn “Thế giới tuổi
thơ trong sáng tác của Võ Quảng” tập trung phát hiện những đặc điểm nổi bật
của thế giới tuổi thơ trong sáng tác của Võ Quảng, trong đó có dành một mục
nhỏ đề cập tới Không - thời gian xuất hiện thế giới nhân vật tuổi thơ.
Năm 2011, tác giả Nguyễn Thị Phượng trong luận văn “Thơ Võ Quảng
trong chương trình tiểu học” nghiên cứu những đóng góp quan trọng trong
những tác phẩm thơ của Võ Quảng được dạy ở trong chương trình tiểu học,
trong đó tác giả đã dành một mục nhỏ đề cập đến Thời gian và không gian
nghệ thuật gắn bó với tuổi thơ.

6


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Năm 2011, tác giả Phạm Thị Minh Phúc trong luận văn “Thế giới trẻ thơ
trong truyện viết cho thiếu nhi của Võ Quảng” đã nêu lên một số đặc điểm và
nghệ thuật thể hiện thế giới trẻ thơ trong truyện viết cho thiếu nhi của nhà văn
Võ Quảng.
Có thể thấy rất nhiều cơng trình nghiên cứu, rất nhiều nhận định của các
nhà phê bình văn học dành cho tác giả và tác phẩm Võ Quảng. Nhìn chung đó
là những phát hiện sâu sắc thú vị khiến cho những ai tiếp cận tác phẩm càng
thêm hiểu, thêm yêu những sáng tác và con người của tác giả. Qua những nhận
định đó có thể thấy, tài năng của tác giả và những giá trị của tác phẩm đã được
khẳng định. Trong quá trình tìm hiểu, chúng tơi nhận thấy đã có nhiều cơng
trình nghiên cứu về sáng tác của Võ Quảng, nhưng chưa có cơng trình nào lấy
thế giới nghệ thuật trong văn xi Võ Quảng làm đối tượng nghiên cứu chuyên
biệt. Vì vậy, chúng tôi đã lựa chọn đề tài: “Thế giới nghệ thuật trong văn xi
Võ Quảng” để tìm hiểu sâu hơn về sáng tác của ông.
3.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1 Đối tượng nghiên cứu
Luận văn không đi sâu nghiên cứu tất cả những vấn đề thi pháp trong
văn xuôi của Võ Quảng mà chủ yếu tập trung vào thế giới nghệ thuật trong văn
xuôi Võ Quảng.
3.2 Phạm vi nghiên cứu
Thế giới nghệ thuật có nhiều vấn đề, luận văn chỉ tập trung vào thế giới
nhân vật và không gian, thời gian nghệ thuật.
Sáng tác của Võ Quảng gồm nhiều thể loại, nhiều tác phẩm, luận văn chỉ
tập trung vào văn xuôi với những tác phẩm tiêu biểu: Quê nội, Tảng sáng và
truyện đồng thoại.
4.

Mục đích nghiên cứu

7


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



Luận văn đi sâu tìm hiểu một cách có hệ thống về thế giới nhân vật, không
gian, thời gian nghệ thuật trong văn xi của nhà văn Võ Quảng; Từ đó khẳng
định rõ nét hơn những đặc sắc trong những tác phẩm dành cho thiếu nhi của ơng,
khẳng định những đóng góp Võ Quảng dành cho nền văn học nước nhà.

Đề tài lựa chọn một số phương diện nghệ thuật đặc sắc trong văn xuôi
Võ Quảng để thấy rõ hiệu quả của thi pháp học đối với việc tiếp cận văn bản
tác phẩm văn học.
5.

Nhiệm vụ nghiên cứu
luận

Nghiên cứu những vấn đề cơ bản về tác giả, những vấn đề lý

có liên quan đến đề tài.
-

Nghiên cứu thế giới nghệ thuật trong văn xuôi Võ Quảng qua các

phương diện nghệ thuật: thế giới nhân vật, không gian, thời gian nghệ thuật.

6.

So sánh với một số tác giả tiêu biểu để làm nổi bật vấn đề.

Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành nội dung nghiên cứu, chúng tôi đã sử dụng các phương

pháp sau:
-

Phương pháp thống kê, khảo sát: Đọc tuyển tập văn xuôi của tác giả,

khảo sát nội dung, chất liệu để sắp xếp phân loại chúng vào từng nhóm hiện
tượng cần nghiên cứu.
-

Phương pháp phân tích tổng hợp: Dựa vào kết quả khảo sát thống kê,

chúng tôi tiến hành đi vào sâu phân tích để thấy rõ đặc điểm trong văn xi Võ
Quảng.
-

Phương pháp so sánh đối chiếu: so sánh đối chiếu để thấy được những

cái mới, cái độc đáo trong sáng tác Võ Quảng.
- Phương pháp hệ thống: Triển khai vấn đề trong tính hệ thống, lơ gic.
7.

Đóng góp mới của luận văn:

8


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
-



Luận văn tiếp tục nghiên cứu về sáng tác của Võ Quảng, đi sâu nghiên

cứu các tác phẩm văn xuôi viết cho thiếu nhi, khẳng định đống góp của Võ
Quảng với văn học thiếu nhi trong nền văn học Việt Nam hiện đại.
-

Luận văn cung cấp một tài liệu tham khảo thiết thực đối với việc

nghiên cứu văn xuôi Võ Quảng và việc giảng dạy, học tập văn học thiếu nhi
trong nhà trường.
8.

Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, Nội dung

luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Nhà văn Võ Quảng và những vấn đề lí luận liên quan đến đề tài

Chương 2: Thế giới nhân vật trong văn xuôi Võ Quảng
Chương 3: Không gian, thời gian nghệ thuật trong văn xuôi Võ Quảng

9

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



PHẦN NỘI DUNG
Chương 1

NHÀ VĂN VÕ QUẢNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1. Vài nét về tác giả Võ Quảng
1.1.1. Con người và sự nghiệp sáng tác thơ, văn
Nhà văn Võ Quảng sinh ngày 01 tháng 03 năm 1920. Ơng sinh ra và lớn
lên tại xã Đại Hịa, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng. Vùng đất xứ
Quảng có thiên nhiên khá khắc nghiệt nhưng cũng đa dạng phong phú về tự
nhiên và vùng đất ấy chính là nơi ni dưỡng tình u thiên nhiên, lịng yêu
thương con người sâu nặng của nhà vănVõ Quảng. Quê Đại Hịa của nhà văn
có dịng sơng Thu Bồn hiền hòa hàng năm bồi đắp phù sa thành bờ bãi, và
người dân trồng mía, bắp kín mít dọc bờ sơng. Dịng sơng ấy cũng chính là nơi
tuổi thơ ơng trơi qua với bao trải nghiệm non nớt trong sáng cùng bạn bè đồng
trang lứa. Bên cạnh đó cịn có những bãi dâu bạt ngàn với nghề tằm tơ của quê
hương đã đem đến cho ông những kinh nghiệm như một người ni tơ tằm thực
thụ. Dịng sơng q hương ấy cịn là nơi giao lưu bn bán, giao thơng bến
thuyền tấp nập giữa miền núi và đồng bằng điều đó tạo sự tiếp cận giao lưu văn
hóa giữa các vùng. Vùng quê ấy cũng sản sinh ra những câu hát hò khoan, hò
đạp nước, hò bài chòi, hò giã gạo,… hay những món ăn mang đậm chất xứ
Quảng. Một vùng quê với sự phong phú đa dạng của thiên nhiên cây cỏ và tài
sản văn hóa đậm chất xứ Quảng đã gieo vào lịng nhà văn một tình u sâu sắc
đối với quê hương từ tuổi ấu thơ.

Nhà văn Võ Quảng sinh ra trong gia đình nơng dân, cha ơng là một nhà
nho, cha ông hay ngâm vịnh, ngâm thơ của Lý Bạch, Đỗ Phủ, thơ Ly Tao của
Khuất Nguyên là những nhà thơ lớn của Trung Quốc. Võ Quảng đã được kế

10


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



thừa lịng say mê yêu thích văn thơ từ cha, là nền tảng cho sự nghiệp văn
chương của ông.
Năm 16 tuổi ông vào học ở trường Quốc học Huế. Ở đây ông được tiếp xúc
với những sách báo tiến bộ và trong ông cũng như một số học sinh trường Quốc
học đã được thổi một luồng tư tưởng mới - tư tưởng cách mạng. Năm 1935, ông
tham gia hoạt động cách mạng và năm 1936 tham gia tổ chức Thanh niên Dân chủ
ở
Huế; năm 1939 làm tổ trưởng tổ Thanh niên Phản đế và hoạt động ở
Huế; tháng

9 năm 1941, bị chính quyền Pháp bắt do những hoạt động cách mạng chống lại
chính quyền thực dân và giam ở nhà lao Thừa Phủ. Có thể thấy rằng thời gian ở
Huế đối với ông là thời gian của sự tiếp cận đổi mới trong tư tưởng một lịng
hướng tới cách mạng. Sau đó ông bị đưa đi quản thúc vô thời hạn ở quê nhà.
Trong thời gian này ông đã đọc sách triết học, văn học và càng đọc niềm say
mê văn học trong ông càng lớn dần. Thời gian này ông cũng có làm thơ tuy
nhiên các bài thơ đó chưa được đánh giá cao, nhưng nó là tiền đề cho sự nghiệp
sáng tác của ông sau này.
Nhà văn Võ Quảng giữ nhiều chức vụ sau Cách mạng tháng Tám, ông

được cử làm ủy viên Tư pháp thành phố Đà Nẵng. Khi Pháp tái chiếm Nam Bộ,
ơng giữ chức vụ Phó chủ tịch Ủy ban Hành chính kháng chiến thành phố Đà
Nẵng. Từ năm 1947 - 1954, ơng được cử làm phó Chánh án tòa án quân sự
miền Nam Việt Nam, sau đó là Hội thẩm nhân dân Tịa án nhân dân liên khu V.
Trong suốt những năm đó, Võ Quảng đã thể hiện được năng lực của mình trên
lĩnh vực hành chính và pháp luật, ơng cũng có sáng tác một số tác phẩm thơ
dành cho thiếu nhi tuy nhiên do cơng việc bận rộn của chính quyền đồn thể
cách mạng nên ông cũng chưa thể chuyên tâm tập trung cho sáng tác văn học.

11


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



Sau 1954, Võ Quảng tập kết ra Bắc, ông được điều về công tác ở chức vụ
Ủy viên Ban nhi đồng Trung ương, phụ trách văn học cho thiếu nhi. Được sự
động viên từ bạn bè khi biết ông từng viết thơ và say mê văn học nên Võ
Quảng đã hướng đến con đường viết văn. Từ đây ông đã chuyển từ cơng việc
chính trị sang tập trung hoạt động văn học, sáng tác những tác phẩm về đề tài
thiếu nhi ở cả thơ và văn xi. Đây chính là bước ngoặt lớn trong sự nghiệp của
ơng. Từ khi đó Võ Quảng chỉ chuyên tâm vào sáng tác thơ văn với nguồn cảm
hứng viết về thiếu nhi. Nhà văn Võ Quảng đã bỏ nhiều tâm huyết góp phần xây
dựng nền văn học thiếu nhi dưới chế độ mới. Ông là một trong những người
tham gia sáng lập và từng giữ chức Giám đốc nhà xuất bản Kim Đồng vào năm
1957, có nhiều tài năng đã được phát hiện và có sự gặp gỡ hợp tác của các nhà
văn, các chuyên gia đều có chung niềm đam mê đối với đề tài văn học thiếu
nhi. Sáng tác của nhà văn Võ Quảng có đóng góp cho nền giáo dục nước nhà
khi một số sáng tác được xuất hiện trong văn học nhà trường. Một thời gian sau

đó, ơng được cử làm Giám đốc Xưởng phim hoạt hình Việt Nam, ở đây nhà văn
đã không chỉ dừng lại ở việc viết văn mà đã vươn tới nghệ thuật tạo hình cho
trẻ em. Năm 1965, ông được kết nạp làm Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
Năm 1968, ông về công tác tại Bộ Văn hóa, năm 1971, về Hội Nhà văn Việt
Nam, được phân công làm chủ tịch Hội đồng Văn học Thiếu nhi Hội Nhà văn
Việt Nam và giữ chức vụ này đến khi về hưu. Là một nhà văn tâm huyết với
nghề của mình theo đuổi, trong tác phẩm của mình, ơng luôn chú trọng tới việc
giáo dục đạo đức, bồi dưỡng tình cảm trẻ thơ, hướng các em tới những giá trị
làm người tốt đẹp nhất để các em có thể trở thành một công dân tốt cho bản
thân, cho gia đình và cho xã hội.
Võ Quảng đã trở thành một nhà văn nổi tiếng của Việt Nam, ông dành cả
sự nghiệp văn chương của mình chủ yếu về đề tài thiếu nhi, viết cho thiếu nhi.
12


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



Ơng cũng là người đầu tiên dịch tác phẩm Don Quixote sang tiếng Việt dưới
bút danh Hoàng Huy năm 1959. Năm 2007, ông được trao tặng giải thưởng
Nhà nước về Văn học nghệ thuật. Nhà văn qua đời ngày 15 tháng 06 năm 2007
tại Hà Nội.
1.1.2. Nhà văn Võ Quảng trong quá trình phát triển của văn học thiếu nhi
Việt Nam
Văn học thiếu nhi Việt Nam được hình thành và phát triển từ sau Cách
mạng tháng Tám, đặc biệt là trong bối cảnh miền Bắc bắt tay vào xây dựng
cuộc sống hòa bình, đồng thời tiếp sức cho miền Nam trong cơng cuộc đấu
tranh giành độc lập thống nhất nước nhà. Trong hồn cảnh lịch sử đó văn học
thiếu nhi Việt Nam đã phát triển qua nhiều thể loại truyện, thơ, kí, kịch, tranh,

… nhân vật chính là thiếu nhi nên các sáng tác đều mang tính giáo dục, bồi
dưỡng tâm hồn, tính cách cho các em. Về đội ngũ sáng tác khơng chỉ có những
người lớn, những cây viết có tên tuổi mà tác giả viết cho thiếu nhi được phát
triển ở nhiều lứa tuổi từ các em nhỏ cho đến các nhà văn chuyên nghiệp.
Trong những ngày đầu Cách mạng tháng Tám và kháng chiến chống
Pháp, lực lượng viết cho các em thiếu nhi mới chỉ có một số nhà văn chuyên
nghiệp và sách cho thiếu nhi cũng chưa nhiều, có thể kể đến một số tên tuổi
như: Tơ Hồi, Nguyễn Tuân, Nguyên Hồng,…Từ sau 1954, ở miền Bắc đội
ngũ viết cho thiếu nhi đã có sự phát triển và nhà văn Võ Quảng cũng đứng
trong hàng ngũ này cùng với những tên tuổi như: Đoàn Giỏi, Phạm Hổ, Vũ Tú
Nam, Lê Minh, Hà Ân,… Với một lực lượng sáng tác đông đảo như vậy, văn
học viết cho thiếu nhi đã thực sự được chú ý, phát triển và trở thành một dòng
văn học chuyên biệt.
Văn học thiếu nhi Việt Nam phát triển vào khoảng năm 1960 với đủ đề
tài và thể loại. Khi đó nhà văn Võ Quảng cũng có những tác phẩm nổi tiếng
13


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



như Cái thăng và Thấy cái hoa nở. Sau 1970, khi đã trải qua nhiều lần điều
chỉnh uốn nắn các tiêu chí viết văn sao cho phù hợp với thực tiễn, văn học thiếu
nhi đã dần ổn định hơn với nhiều tác phẩm được xuất bản đã khẳng định được
bước phát triển của nền văn học thiếu nhi, có thể kể đến: Tập Măng tre và
truyện Quê nội của Võ Quảng, Chú bị tìm bạn của Phạm Hổ, Trận chung kết
của Khánh Hòa, Những tia nắng đầu tiên của Lê Phương Liên,… Các tác phẩm
văn học thiếu nhi khi đó thường đề cập đến truyền thống yêu nước đánh đuổi
giặc ngoại xâm trong những hoàn cảnh sự kiện lịch sử gay go ác liệt, các nhân

vật thiếu nhi được đề cập tới rất hồn nhiên trong sáng cũng sôi nổi tham gia vào
nhiều hoạt động trong từng bối cảnh của xã hội, các em thích phiêu lưu, thích
khám phá đều được các tác giả thể hiện một cách sinh động, hấp dẫn cuốn hút
các thế hệ độc giả, đặc biệt là các em thiếu nhi.
Hướng tới con đường phát triển nền văn học thiếu nhi, văn học thiếu nhi
những năm 1975 - 1985 đã cố gắng tìm tịi sáng tạo, tuy nhiên vẫn chưa thoát
khỏi cách tiếp cận cũ, nhà văn Võ Quảng đã tiếp nối mạch cảm xúc của tác
phẩm Quê nội và cho ra đời tác phẩm Tảng sáng. Cũng với hướng tiếp cận đó
có thể kể tới: Hoa cỏ đắng của Nguyễn Thị Như, Ngôi nhà trống của Quang
Huy,… Có thể thấy được trẻ em khi sống trong cơng cuộc xây dựng và bảo vệ
đất nước, hòa vào nhiệm vụ chung của đất nước dân tộc, bên cạnh cuộc sống
của lứa tuổi thiếu nhi thì các em cũng như trưởng thành hơn khi cùng tham gia
vào các công việc chung phục vụ cho đất nước. Ở truyện Tảng sáng của nhà
văn Võ Quảng ta có thể thấy được sự vui vẻ lạc quan, mưu trí dũng cảm của
các em trong các sự kiện xảy ra từ cuộc sống hàng ngày.
Đến nay, trên chặng đường đổi mới của văn học nói chung và của văn
học thiếu nhi nói riêng cũng có nhiều sự thay đổi trong cách viết, đổi mới về đề
tài, các sáng tác cho thiếu nhi có nhiều sự tiếp cận mới về cuộc sống của

14


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



trẻ em, đội ngũ viết cho các em cũng ngày một đông đảo với những màu sắc
riêng biệt đặc sắc. Các nhà văn viết cho các em với một tình cảm trân trọng, đi
sâu vào đời sống xã hội cũng như tâm lí trẻ em. Cũng thơng qua đó, các tác giả
gửi gắm những giá trị đạo đức, những bài học cuộc sống nhằm nuôi dưỡng

những tâm hồn trong sáng đang ngày một phát triển, hướng tới những giá trị tốt
đẹp của cuộc sống.
Nhà văn Võ Quảng, với tài năng và cuộc đời sáng tạo của mình, đã có
nhiều đóng góp trong quá trình phát triển của văn học thiếu nhi Việt Nam và
đạt được thành công ở cả hai thể loại thơ và văn xi. Ơng quan niệm viết cho
thiếu nhi khơng nằm ngồi mục đích để giáo dục các em. Nhà văn Võ Quảng
nói rằng: “giáo dục các em cần thơng qua nghệ thuật, một sáng tác chân chính
cho thiếu nhi ln phải mang tính chất nghệ thuật” [40, tr.462]. vì thế trong
sáng tác của mình, ơng đều thể hiện những triết lý sống, kinh nghiệm sống rất
tự nhiên mà bổ ích. Ở cả văn và thơ đều tốt lên một tình u thiên nhiên với
cây cỏ, chim mng; một tình yêu quê hương sâu nặng, là nơi của biết bao kỉ
niệm tuổi thơ với những người thân yêu cùng sống, là khởi nguồn cho sự
trưởng thành của một đời người.
Với gần 50 năm, ông đã sống và viết hết mình với mảng đề tài thiếu nhi,
ơng cũng giúp đỡ và hợp tác với những nhà văn khác tạo nên một đội ngũ tác
giả viết cho thiếu nhi. Đó là những đóng góp hết sức to lớn trong sự phát triển
của nền văn học thiếu nhi nước nhà. Võ Quảng đã có nhiều tác phẩm viết cho
thiếu nhi và được thiếu nhi yêu thích với gần 20 tập truyện và thơ, cùng kịch
bản phim.
Với cảm hứng dồi dào, phong phú, Võ Quảng đã sáng tác 6 tập thơ: Gà mái
hoa (1957), Thấy cái hoa nở (1962), Nắng sớm (1965), Anh Đom đóm (1970),
Măng tre (1972), Quả đỏ (1980). Ở trong thơ của Võ Quảng, ta có thể nhận thấy

15


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

một khơng gian thiên nhiên đầy cuốn hút, trong thơ có nhiều hình ảnh cỏ cây,
mng thú. Với những chất liệu đó, ông đã tạo nên trong thơ những nội dung
phong phú, sử dụng nghệ thuật đặc sắc và không thể thiếu tính giáo dục trên
từng trang thơ. Đến với thơ ơng, độc giả có thể cảm nhận bằng nhiều giác quan
bởi sự phong phú về màu sắc, hình khối, đường nét. Những điều ơng đề cập
đến đều gần gũi, bình dị, thân thuộc và dễ nhận biết, dễ nắm bắt đối với trẻ em.
Thơng qua đó, các em có thể khám phá và học được nhiều điều về cuộc sống.
Đối với những tác phẩm văn xuôi, nhà văn thành công ở mảng đề tài
truyện về quê hương cách mạng và truyện đồng thoại. Trong đó truyện và tiểu
thuyết về đề tài quê hương cách mạng là thể loại để lại nhiều dấu ấn trong sự
nghiệp của nhà văn Võ Quảng, ở thể loại này tác giả thể hiện cuộc sống sôi nổi
đầy ước mơ hoài bão của lứa tuổi thiếu niên rất sinh động gần gũi qua các tác
phẩm như: Cái Thăng (1961); Chỗ cây đa làng (1964); Quê nội (1974); Tảng
sáng (1976); Kinh tuyến, vĩ tuyến (1995). Từng tác phẩm ra đời cũng chính là
những bước phát triển triển trong cách viết, cách tiếp cận cuộc sống, sự thể
hiện các đề tài trong sự nghiệp văn chương của nhà văn Võ Quảng đặc biệt là
hướng đến thiếu nhi vùng Nam Trung Bộ, đánh dấu những bước tiến thành
công trong sự nghiệp văn chương của mình. Trong những sáng tác ấy để lại dấu
ấn sâu sắc, vang dội hơn cả đó là Quê nội và Tảng sáng, đây là hai tác phẩm
viết xoay quanh cuộc sống của nhân vật Cục và Cù Lao trên quê hương Hòa
Phước, qua nhân vật ta cũng có thể thấy ở đó có hình ảnh của nhà văn Võ
Quảng được sinh ra và lớn lên ở Hịa Phước, ơng đã sống và cùng tham gia
những sự kiện xảy ra ở quê hương mình trong những năm tháng đất nước cùng
chung nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ đất nước khi đó.
Bên cạnh truyện và tiểu thuyết với đề tài quê hương cách mạng thì truyện
đồng thoại cũng có những tác phẩm tiêu biểu đến với bạn đọc tập hợp trong ba
tập truyện: Cái Mai (1967); Những chiếc áo ấm (1970); Bài học tốt (1975).
16

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



Truyện được thể hiện thông qua những con vật gần gũi thân quen với các em,
từ đó gửi gắm những bài học về cuộc sống, những bài học mang giá trị đạo đức
giúp các em có cơ hội khám phá cuộc sống xung quanh mình, khám phá chính
tâm tư tình cảm u ghét của bản thân mình.
Ngồi việc sáng tác thơ văn nhà văn cịn viết một số bài nghiên cứu phê
bình văn học thiếu nhi, dịch và biên soạn viết bằng tiếng Pháp, ta có thể thấy
ơng đã góp phần tham gia vào cơng cuộc xây dựng trong sự hình thành và phát
triển của nền văn học thiếu nhi Việt Nam. Nhà văn Võ Quảng đã giành cả sự
nghiệp của mình để viết về mảng đề tài cho thiếu nhi và ông đã tạo dựng được
một sự nghiệp văn chương phong phú, nhiều giá trị.
1.2. Những vấn đề lý luận
1.2.1. Khái niệm thế giới nghệ thuật
Khái niệm thế giới nghệ thuật ra đời từ yêu cầu mong muốn tiếp cận tác
phẩm văn học trong dạng bao quát, đầy đủ từ những năm 70 của thế kỉ XX. Thế
giới nghệ thuật dược tiếp cận ở những cấp độ khác nhau; có nhiều nhận định,
nhiều quan niệm của các nhà nghiên cứu và phê bình văn học làm cơ sở cho
việc tiếp cận các hiện tượng và tác giả văn học.
Trên thế giới cũng đã có những cơng trình nghiên cứu về vấn đề thế giới
nghệ thuật như “Thế giới nghệ thuật của M.gorki”, “Thế giới nghệ thuật của
Sôlôkhốp”,… Và ở Việt Nam cũng có rất nhiều nhận định được đưa ra về vấn
đề thế giới nghệ thuật.
Năm 1985, Nguyễn Nghĩa Trọng trong luận án “Sự hình thành và những
vấn đề của chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa trong văn học Việt Nam hiện
đại” đã nhận định: “Thế giới nghệ thuật là một phạm trù mĩ học bao gồm tất
cả các yếu tố của quá trình sáng tạo nghệ thuật và tất cả kết quả của quá trình
hoạt động nghệ thuật của nhà văn. Nó là một chỉnh thể nghệ thuật và một giá

17


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



trị thẩm mĩ …”. Ta có thể thấy rằng nhận định này cũng đã nêu khá khái quát
về thế giới nghệ thuật và nhận thấy đây là một khái niệm rộng được triển khai ở
nhiều góc độ với nhiều cấp độ.
Trong cuốn Từ điển thuật ngữ văn học của nhóm tác giả Lê Bá Hán Trần Đình Sử - Nguyễn Khắc Phi đã nêu quan điểm thế giới nghệ thuật: “Thế
giới nghệ thuật nhấn mạnh rằng sáng tác nghệ thuật là một thế giới riêng,
được tạo ra theo các nguyên tắc tư tưởng và nghệ thuật. Thế giới nghệ thuật có
thời gian khơng gian riêng, có quy luật tâm lí thang bậc giá trị riêng trong việc
phản ánh thế giới (…)” [13, tr.201-202]. Quan điểm được đưa ra ở đây cho ta
một cái nhìn rõ nét hơn về thế giới nghệ thuật để có hướng khai thác tìm hiểu
các sáng tác và phong cách từng nhà văn.
Cuốn “Lí luận văn học” (tập 2, do Trần Đình Sử chủ biên) cịn khẳng
định: “Gọi bằng thế giới nghệ thuật bởi vì đó là cấu tạo đặc biệt, có sự thống nhất
khơng tách rời, vừa có sự phản ánh thực tại, vừa có sự tưởng tượng, sáng tạo của
tác giả, có sự khúc xạ thế giới bên trong của nhà văn. Thế giới này chỉ có trong
tác phẩm và trong tưởng tượng nghệ thuật…Thế giới nghệ thuật là thế giới tư
tưởng, thế giới thẩm mĩ, thế giới tinh thần của con người” [42, tr.78]. Thế giới
nghệ thuật là một thế giới không đồng nhất vơi thế giới tự nhiên hay xã hội. Thế
giới ấy được tạo nên từ cảm xúc sáng tạo của người nghệ sĩ, từ cách nhìn, cách lí
giải riêng của chủ thể sáng tạo và mỗi tác giả đều có thế giới nghệ thuật của riêng
mình, thể hiện được sự độc đáo trong phong cách của riêng mình.

Thế giới nghệ thuật là cả một quá trình trăn trở lao động sáng tạo của

người nghệ sĩ từ sự trải nghiệm, từ cái nhìn từ nhiều góc độ, từ sự hiểu biết của
bản thân mà lí giải, cắt nghĩa các sự vật, hiện tượng trong cuộc sống như con
người, thời gian, không gian,… và chuyển tải vào trong tác phẩm nghệ thuật,
hình thành một thế giới riêng của tác giả sáng tạo ra.

18


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



Qua một số nhận định về thế giới nghệ thuật đã nêu ở trên, ta có thể thấy
thế giới nghệ thuật là một khái niệm rất rộng, thế giới nghệ thuật ấy bao gồm
các yếu tố như chủ đề, đề tài, hệ thống nhân vật, ngôn ngữ, hành động,… Qua
thế giới nghệ thuật ấy tác giả đã đem đến các giá trị thẩm mĩ của tác phẩm văn
học, chuyển tải thành các hình tượng nghệ thuật, quan điểm nghệ thuật, từ đó
cũng có thấy được thái độ của nhà văn trong cuộc sống. Những nhận định đưa
ra có giá trị lí luận cao giúp cho việc nghiên cứu có những hướng đi cụ thể
trong việc tìm hiểu tác giả, tác phẩm văn học và có thể tìm hiểu ở đây là thế
giới nghệ thuật trong văn xuôi Võ Quảng. Nhà văn Võ Quảng là một nhà văn
đã giành phần lớn sự nghiệp văn chương của mình để viết về đề tài thiếu nhi.
Ơng có cách truyền tải nội dung tác phẩm của mình theo một cách rất riêng và
đạt được thành cơng qua từng tác phẩm. Thế giới nghệ thuật mà Võ Quảng tạo
nên trong tác phẩm của mình hiện lên một cách sinh động, gần gũi, hấp dẫn lôi
cuốn bạn đọc ở nhiều lứa tuổi và đây cũng chính là một trong những sáng tạo
góp phần làm nên thành cơng trong sự nghiệp văn chương của mình.

1.2.2. Khái niệm thế giới nhân vật
Các tác phẩm văn học đều hướng tới đối tượng chung là con người, đặt

con người ở vị trí trung tâm. Trong tác phẩm văn học có thể diễn ra nhiều sự
kiện, nhiều vấn đề xung quanh cuộc sống, tất cả đều hiện lên phong phú đa
dạng nhưng tập trung nhất vẫn là để làm nổi bật nhân vật văn học trong tác
phẩm. Và cái đọng lại sâu sắc trong mỗi bạn đọc cũng chính là những gì diễn ra
đối với nhân vật được nói đến trong tác phẩm.
Theo Từ điển tiếng Việt nhân vật được hiểu: “là đối tượng (thường là
con người) được miêu tả, thể hiện trong tác phẩm văn học” [34, tr.881].
Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cũng đã đưa ra những định nghĩa rõ nét
hơn về nhân vật. Trong cuốn Từ điển thuật ngữ văn học của nhóm tác giả Lê
Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi có đưa ra khái niệm về nhân vật văn
19