Luận văn thạc sĩ quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông tử đà huyện phù ninh, tỉnh phú thọ​

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VŨ NGỌC MINH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU BÀI
HỌC TRONG SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN
Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG TỬ ĐÀ HUYỆN PHÙ NINH,
TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VŨ NGỌC MINH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU BÀI
HỌC TRONG SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN
Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG TỬ ĐÀ HUYỆN PHÙ NINH,

TỈNH PHÚ THỌ
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS HÀ THẾ TRUYỀN

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận văn tốt nghiệp này là cơng trình nghiên cứu
của bản thân. Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực,
không trùng lặp với các đề tài khác và chưa từng được cơng bố dưới bất cứ
hình thức nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã cảm ơn và
các thơng tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 7 năm 2015
Tác giả luận văn

Vũ Ngọc Minh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNi

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tơi xin bày tỏ lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc
tới Ban giám hiệu, Ban lãnh đạo Khoa Tâm lý giáo dục, Khoa sau Đại học và
tập thể các thầy giáo, cô giáo trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã trực
tiếp giảng dạy, giúp đỡ, tạo điều kiện, cho tôi nhiều ý kiến quý báu trong suốt
quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Đặc biệt, xin trân trọng cảm ơn
PGS.TS Hà Thế Truyền đã tận tình trực tiếp hướng dẫn khoa học, giúp đỡ tơi
trong suốt q trình tơi nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Sở Giáo dục và các phòng Ban
thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Thọ; Ban Giám hiệu các trường THPT
trên địa bàn huyện Phù Ninh, giáo viên trường THPT Tử Đà, gia đình, bạn bè
đã cổ vũ, động viên, khích lệ, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi để tơi hồn
thành luận văn.
Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài, song
những thiếu sót trong luận văn khơng tránh khỏi. Kính mong nhận được các ý
kiến phê bình và đóng góp q báu của q thầy, cô giáo, các đồng nghiệp và
các bạn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 7 năm 2015
Tác giả luận văn

Vũ Ngọc Minh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNii




MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................. ii
MỤC LỤC................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT......................................................................... iv
DANH MỤC CÁC BẢNG.......................................................................................... v
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ.................................................................................... vi
MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài..................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu............................................................................................... 2
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu...................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học................................................................................................. 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................................................. 3
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu.............................................................................. 3
7. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................... 4
8. Đóng góp của đề tài................................................................................................. 4
9. Cấu trúc của luận văn.............................................................................................. 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN
CỨU BÀI HỌC TRONG SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở
TRƯỜNG THPT........................................................................................... 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề............................................................................... 6
1.2. Hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn.............................................. 11
1.2.1. Cơ sở khoa học của hoạt động NCBH............................................................. 11
1.2.2. Tổ chuyên môn................................................................................................ 14
1.2.3. Sinh hoạt tổ chuyên môn theo NCBH............................................................. 16
1.3. Hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT.....................19
1.4. Quản lý nhà trường THPT; chức năng, nhiệm vụ của Hiệu trưởng và vấn đề
quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT...19
1.4.1. Quản lý nhà trường.......................................................................................... 19
1.4.2. Quản lý nhà trường THPT............................................................................... 21
1.4.3. Chức năng, nhiệm vụ của Hiệu trưởng và vấn đề quản lý hoạt động
NCBH trong sinh hoạt tổ chun mơn.......................................................... 22

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiii


1.5. Nội dung quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở
trường THPT................................................................................................ 26
1.5.1. Xây dựng kế hoạch triển khai hoạt động NCBH của nhà trường.....................26
1.5.2. Bồi dưỡng năng lực NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn cho giáo viên......26
1.5.3. Chỉ đạo tổ chuyên môn triển khai hoạt động NCBH.......................................28
1.5.4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ NCBH của các tổ chuyên môn.............30
1.5.5. Tạo động lực cho đội ngũ TTCM, GV và học sinh.......................................... 30
1.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ
chun mơn ở trường THPT......................................................................... 31
1.6.1. Nhóm nhân tố thuộc về chủ thể quản lý.......................................................... 31
1.6.2. Nhóm nhân tố thuộc về đối tượng quản lý....................................................... 31
1.6.3. Các nhân tố thuộc về mơi trường quản lí......................................................... 31
Kết luận chương 1..................................................................................................... 32
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU
BÀI HỌC TRONG SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở
TRƯỜNG THPT TỬ ĐÀ HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ........33
2.1. Đặc điểm tình hình giáo dục THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ và
trường THPT Tử Đà..................................................................................... 33
2.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội của huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.........................33
2.1.2. Tình hình giáo dục của huyện Phù Ninh năm học 2013 - 2014.......................33
2.1.3. Tình hình phát triển giáo dục THPT của huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.........34
2.2. Thực trạng hoạt động NCBH của tổ chuyên môn trường THPT Tử Đà..............37
2.2.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về hoạt động NCBH đối với việc
phát triển nghề nghiệp của giáo viên............................................................ 37
2.2.2. Thực trạng đánh giá của CBQL, GV về kết quả thực hiện hoạt động
NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà.....................38
2.2.3. Thực trạng xây dựng kế hoạch NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở

trường THPT Tử Đà..................................................................................... 39
2.2.4. Thực trạng các cá nhân nghiên cứu bài dạy và soạn bài theo nhiệm vụ
phân công ở tổ chuyên môn của trường THPT Tử Đà.................................. 40
2.2.5. Thực trạng việc thảo luận về mục tiêu, nội dung bài dạy ở tổ chuyên
môn của trường THPT Tử Đà....................................................................... 41
2.2.6. Thực trạng cá nhân tự soạn bài - sáng tạo cá nhân........................................... 42
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiv


2.2.7. Thực trạng việc thực hiện giờ dạy minh họa trên lớp của giáo viên ở
trường THPT Tử Đà..................................................................................... 43
2.2.8. Thực trạng việc thảo luận, chia sẻ về bài học sau dự giờ mẫu ở tổ
chuyên môn của trường THPT Tử Đà........................................................... 45
2.2.9. Thực trạng việc áp dụng bài học cho thực tế dạy học hàng ngày của giáo
viên ở trường THPT Tử Đà........................................................................... 46
2.2.10. Đánh giá hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường
THPT Tử Đà................................................................................................. 47
2.3. Thực trạng quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở
trường THPT Tử Đà..................................................................................... 50
2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng quản lý hoạt
động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn đối với phát triển nghề
nghiệp của giáo viên..................................................................................... 50
2.3.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên ở
trường THPT Tử Đà..................................................................................... 51
2.3.3. Thực trạng bồi dưỡng năng lực NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn
cho giáo viên ở trường THPT Tử Đà............................................................ 52
2.3.4. Thực trạng chỉ đạo tổ chuyên môn triển khai hoạt động NCBH trong
sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà........................................... 53
2.3.5. Thực trạng đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ NCBH trong sinh hoạt
tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà.......................................................... 54

2.3.6. Thực trạng xây dựng chế độ đãi ngộ, tạo động lực cho đội ngũ tổ trưởng
chuyên môn và giáo viên ở trường THPT Tử Đà.......................................... 55
2.4. Đánh giá thực trạng và nguyên nhân.................................................................. 56
2.4.1. Đánh giá thực trạng......................................................................................... 56
2.4.2. Những thành công........................................................................................... 57
2.4.3. Những hạn chế................................................................................................. 58
2.5. Thực trạng các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động NCBH trong
sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà........................................... 58
Kết luận chương 2..................................................................................................... 63

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNv




Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU BÀI
HỌC TRONG SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG
THPT TỬ ĐÀ HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ...........................64
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động NCBH trong sinh
hoạt tổ chun mơn....................................................................................... 64
3.1.1. Ngun tắc đảm bảo tính mục tiêu và pháp lý................................................. 64
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.................................................................. 65
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi..................................................................... 66
3.2. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên
môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.........................66
3.2.1. Nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi, tạo niềm tin cho giáo viên về những
thay đổi trong phát triển nghề nghiệp khi tham gia hoạt động NCBH..........66
3.2.2. Xây dựng kế hoạch, quy chế sinh hoạt chuyên môn trong hoạt động
NCBH của nhà trường.................................................................................. 68
3.2.3. Chỉ đạo tổ chuyên môn thực hiện đúng kỹ thuật sinh hoạt chuyên môn

theo NCBH................................................................................................... 72
3.2.4. Tăng cường kiểm tra tổ chuyên môn thực hiện hoạt động NCBH...................81
3.2.5. Thành lập nhóm chuyên gia tư vấn về hoạt động NCBH cho tổ chuyên môn. 83
3.2.6. Xây dựng môi trường thuận lợi, tạo động lực thúc đẩy đội ngũ TTCM
và GV tích cực thực hiện hoạt động NCBH.................................................. 84
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp......................................................................... 85
3.4. Khảo nghiệm nhận thức về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
đề xuất.......................................................................................................... 86
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm.................................................................................... 86
3.4.2. Các bước tiến hành khảo nghiệm..................................................................... 86
3.4.3. Kết quả khảo nghiệm....................................................................................... 87
Kết luận chương 3..................................................................................................... 92
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.......................................................................... 93
1. Kết luận................................................................................................................. 93
2. Khuyến nghị.......................................................................................................... 94
TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................... 96
PHỤ LỤC................................................................................................................. 99

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNvi




DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BGH

Ban giám hiệu

BHMH

Bài học minh họa

CBCNV

Cán bộ công nhân viên

CBQL

Cán bộ quản lý

CN - TTCN

Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp

CNTT

Công nghệ thông tin

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

KT-XH

Kinh tế - xã hội

KTĐG

Kiểm tra đánh giá

NCBH

Nghiên cứu bài học

PPDH

Phương pháp dạy học

QL

Quản lý

QLGD

Quản lý giáo dục

SGK

Sách giáo khoa

SHCM

Sinh hoạt chuyên môn

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thơng

TTCM

Tổ trưởng chun mơn

UBND

Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiv




DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Thông tin cơ bản về các trường lựa chọn................................................. 8
Bảng 1.2. Bảng so sánh sự khác biệt giữa SHCM truyền thống và SHCM
theo NCBH 17
Bảng 2.1. Quy mô mạng lưới trường lớp của huyện Phù Ninh (năm học 2013 - 2014)
33
Bảng 2.2. Thống kê tình hình học sinh THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ

(năm học 2013 - 2014)

34

Bảng 2.3. Đội ngũ cán bộ quản lý các trường THPT huyện Phù Ninh (năm
học 2013 - 2014)

35

Bảng 2.4. Số lượng, chất lượng giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh
(năm học 2013 - 2014)

36

Bảng 2.5. Thống kê tình hình học sinh trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh,
tỉnh Phú Thọ (từ 2010 - 2011 đến 2013 - 2014) 37
Bảng 2.6. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng của hoạt
động NCBH đối với phát triển nghề nghiệp của giáo viên

37

Bảng 2.7. Thực trạng đánh giá của CBQL, GV về kết quả thực hiện hoạt động
NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà 38
Bảng 2.8. Thực trạng xây dựng kế hoạch NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên
môn ở trường THPT Tử Đà 39
Bảng 2.9. Thực trạng cá nhân nghiên cứu bài dạy và soạn bài theo nhiệm vụ
phân công ở tổ chuyên môn của trường THPT Tử Đà 40
Bảng 2.10. Thực trạng việc thảo luận về mục tiêu, nội dung bài dạy ở tổ
chuyên môn của trường THPT Tử Đà

41

Bảng 2.11. Thực trạng việc cá nhân giáo viên thực hiện soạn bài ở trường
THPT Tử Đà 42
Bảng 2.12. Thực trạng việc thực hiện giờ dạy minh họa và tổ chuyên môn dự
giờ trên lớp của giáo viên ở trường THPT Tử Đà

43

Bảng 2.13. Thực trạng việc thảo luận, chia sẻ về bài học sau dự giờ mẫu ở tổ
chuyên môn của trường THPT Tử Đà

45

Bảng 2.14. Thực trạng việc áp dụng bài học cho thực tế dạy học hàng ngày của
giáo viên ở trường THPT Tử Đà 46
Bảng 2.15. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn trong việc triển khai hoạt
động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNv



49


Bảng 2.16. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng của quản
lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn đối với phát
triển nghề nghiệp của giáo viên

50

Bảng 2.17. Thực trạng xây dựng kế hoạch NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên
môn ở trường THPT Tử Đà 51
Bảng 2.18. Thực trạng bồi dưỡng năng lực NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên
môn cho giáo viên ở trường THPT Tử Đà

52

Bảng 2.19. Thực trạng chỉ đạo tổ chuyên môn triển khai hoạt động NCBH
trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà 53
Bảng 2.20. Thực trạng đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ NCBH trong sinh
hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà

54

Bảng 2.21. Thực trạng xây dựng chế độ đãi ngộ, tạo động lực cho đội ngũ tổ
trưởng chuyên môn và giáo viên ở trường THPT Tử Đà

55

Bảng 2.22. Những nhân tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động NCBH trong sinh
hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà

59

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của biện pháp đề xuất.....................87
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất.................89
Bảng 3.3. Mối quan hệ giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
quản lý được đề xuất

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNvi



91


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. So sánh tần suất và kết quả thực hiện hoạt động NCBH trong
sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà, huyện Phù Ninh ...... 47

Biểu đồ 2.2. So sánh mức độ nhận thức và mức độ thực hiện hoạt động NCBH của tổ
chuyên môn trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh ....... 48

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNvi




MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong xu thế toàn cầu hoá, nền giáo dục Việt Nam cần đẩy nhanh tiến độ đổi
mới để rút ngắn khoảng cách về trình độ phát triển giáo dục so với các nước trong
khu vực và trên thế giới. Bước sang thế kỷ XIX, sự bùng nổ của tri thức, công nghệ
sản xuất mới và công nghệ thông tin truyền thông làm thay đổi nội dung giáo dục,
yêu cầu người học phải thay đổi cách học và người dạy phải thay đổi cách dạy. Khái
niệm giáo dục suốt đời trở thành đòi hỏi và cam kết của mỗi quốc gia. Người học có
thể học bất cứ đâu, bất cứ lúc nào và với bất cứ tài liệu nào; đồng thời được tạo điều
kiện tốt nhất trong việc học, học theo khả năng, theo nhịp độ và cách học phù hợp; có

quyền chọn chương trình và các loại nguồn học liệu đa dạng. Một thế giới phẳng và
các kênh thông tin đa chiều đã đặt ra yêu cầu mới về việc học: vấn đề không phải là
học cái gì mà cịn là học như thế nào và sử dụng cơng nghệ gì vào việc học, khơng
chỉ học được kiến thức mà cịn khả năng tạo ra giá trị gia tăng từ kiến thức.
Trong nhà trường THPT, mục tiêu đảm bảo và nâng cao chất lượng hoạt động
dạy học là một nhiệm vụ trọng tâm, có tính cấp bách của các nhà trường trong bối
cảnh hiện nay. Để góp phần hồn thành nhiệm vụ này, nhà trường phổ thông bên
cạnh việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới khâu kiểm tra, đánh giá,
tăng cường cơ sở vật chất... thì vấn đề tạo điều kiện cho giáo viên tự học thông qua
hoạt động của tổ chuyên môn là một hướng giải quyết khả thi và hiệu quả. Tổ chuyên
môn là nơi trực tiếp triển khai những yêu cầu về mục tiêu, nội dung, phương pháp...
của đổi mới giáo dục phổ thông, với nhiệm vụ tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và
nghiệp vụ cho giáo viên sẽ có một mơi trường chun mơn để hình thành năng lực
nghề nghiệp. Việc triển khai nghiên cứu bài học (Lesson Study) trong sinh hoạt tổ
chun mơn góp phần đắc lực hình thành năng lực nghề nghiệp của giáo viên thông
qua nghiên cứu, cải tiến các hoạt động dạy học các bài học cụ thể, qua đó cải tiến chất
lượng của học sinh. Vì vậy, quản lý có hiệu quả hoạt động nghiên cứu bài học trong
sinh hoạt tổ chuyên môn là một trong những công tác trọng tâm và thường xuyên của
Hiệu trưởng để thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà trường, nâng cao chất lượng dạy học
và giáo dục.
Thông báo số 242-TB/TW ngày 15 tháng 4 năm 2009, kết luận của Bộ Chính trị về
việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết TW2 (Khoá VIII), phương hướng phát triển Giáo dục
và Đào tạo đến đến năm 2020 đã nêu: “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học, khắc

1


phục cơ bản lối truyền thụ một chiều, phát huy phương pháp dạy học tích cực, sáng
tạo, hợp tác, giảm thời gian lý thuyết, tăng thời gian tự học, tự tìm hiểu cho học sinh,
sinh viên, gắn bó chặt chẽ giữa lý thuyết và thực hành, đào tạo gắn liền với nghiên

cứu khoa học, sản xuất và đời sống” [1].
Trong công văn Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ Giáo dục Trung học năm học
2013 - 2014, số 5466/BGDĐT-GDTrH ngày 07 tháng 08 năm 2013, đã xác định rõ
các trường THPT phải: “Tập trung đổi mới sinh hoạt chuyên môn của tổ/nhóm
chun mơn thơng qua hoạt động nghiên cứu bài học” [8]. Như vậy, quản lý hoạt
động giảng dạy nói chung và quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ
chun mơn nói riêng là nhiệm vụ cơ bản của Hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng
và hiệu quả giáo dục của nhà trường.
Song trước yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, công tác quản lý
hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn của Hiệu trưởng các trường THPT
hiện nay còn bộc lộ những hạn chế bất cập, việc soạn bài của giáo viên dường như
khốn trắng cho các tổ chun mơn, trong khi đó hoạt động của các tổ chun mơn có
lúc, có nơi cịn nặng nề về quản lý hành chính hơn là sinh hoạt chun mơn và nhiều
khi mang tính hình thức, đối phó mà chưa đi vào thực chất. Sinh hoạt chuyên môn
của tổ chuyên môn chưa được thường xuyên, thường chỉ mới tập trung vào các đợt
hội giảng, thao giảng hay các đợt thi giáo viên giỏi. Đó là nguyên nhân khiến cho các
giáo viên trong cùng chuyên môn chưa thực sự gắn kết được với nhau một cách chặt
chẽ để tạo ra sự thống nhất trong hoạt động đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời
qua đó nâng cao trình độ chun mơn, nghiệp vụ.
Thực tế trên đòi hỏi phải tăng cường các biện pháp quản lý thiết thực, hiệu quả
của Hiệu trưởng trong quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn. Vấn
đề này tuy đã được triển khai ở tỉnh Phú Thọ từ năm 2011, nhưng việc nghiên cứu
công tác quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn của Hiệu trưởng
trường THPT còn chưa được đề cập đến.
Xuất phát từ những lý do trên, Đề tài “Quản lý hoạt động nghiên cứu bài học
trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông Tử Đà huyện Phù Ninh,

tỉnh Phú Thọ” cần được đặt ra và nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng, đề xuất biện pháp quản lý hoạt

động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT nhằm góp
phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường.

2


3.

Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn
của Hiệu trưởng THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn
của Hiệu trưởng trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.
4.

Giả thuyết khoa học
Việc triển khai hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở

trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ đã đạt được một số kết quả nhất
định. Tuy nhiên, do một số nguyên nhân như còn nặng về quản lý hành chính hơn là
quản lý chun mơn, sinh hoạt chun mơn của tổ chun mơn nhiều khi mang tính
hình thức, đối phó mà chưa đi vào thực chất, chưa thực hiện thường xuyên, thường
chỉ mới tập trung vào các đợt hội giảng, thao giảng hay các đợt thi giáo viên giỏi...
Nếu đề xuất được các biện pháp phù hợp để quản lý hoạt động nghiên cứu bài học
trong sinh hoạt tổ chuyên môn và thực hiện chúng một cách đồng bộ thì chất lượng
dạy học ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ sẽ được nâng cao, góp
phần thực hiện thắng lợi mục tiêu giáo dục và đào tạo của Huyện và của Tỉnh.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong
sinh hoạt tổ chuyên mơn của Hiệu trưởng THPT.
5.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu
bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh
Phú Thọ và nguyên nhân của thực trạng.
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ
chuyên môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các biện
pháp quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn của Hiệu
trưởng trường THPT Tử Đà.
6.2. Giới hạn về thời gian nghiên cứu: Sử dụng số liệu từ năm 2012 (từ khi bắt đầu
triển khai hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn) đến năm 2014.

6.3. Giới hạn về khách thể điều tra
- 25 CBQL chuyên viên của Sở GD&ĐT.

3


- 11 CBQL các trường THPT trên địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.
- 4 tổ trưởng chuyên môn trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú
Thọ.
7.

Phương pháp nghiên cứu

7.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hố các lý thuyết, văn bản có liên quan đến đề tài như:

-

Các tài liệu khoa học về hoạt động NCBH, QL, QLGD và quản lý trường

THPT, quản lý tổ chuyên môn...
-

Các văn bản về chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về GD&ĐT, các

văn bản của ngành GD&ĐT liên quan tới quản lý hoạt động NCBH.
- Nghiên cứu các cơng trình nghiên cứu, tạp chí khoa học có liên quan đến đề
tài.

7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra viết
Sử dụng hệ thống câu hỏi đối với CBQL, GV trường THPT Tử Đà để thu thập
số liệu, đánh giá thực trạng và tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng.
7.2.2. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu các kế hoạch, hồ sơ chuyên môn của nhà trường, của tổ chuyên
môn... để nhận định, đánh giá thực trạng hoạt động nghiên cứu bài học ở tổ chuyên
môn và quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên mơn. Phân
tích được ngun nhân thực trạng để đề ra được biện pháp phù hợp.
7.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm quản lý
Nghiên cứu và tổng kết thực tiễn quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ
chuyên môn mà các biện pháp của nó mang lại giá trị thực tiễn và lý luận.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia
Xin ý kiến các chuyên gia để xây dựng và đánh giá về tính cần thiết và khả thi
của các biện pháp đề xuất.
7.3. Phương pháp xử lý thơng tin

Dùng phương pháp tốn thống kê để xử lý số liệu điều tra.
8. Đóng góp của đề tài
Đề tài góp phần nâng cao biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong
sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ nói
riêng và các trường THPT trên địa bàn tỉnh Phú Thọ nói chung.

4


9.

Cấu trúc của luận văn
Ngoài các phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội

dung chính của luận văn được trình bày trong ba chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh
hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ
chuyên môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ
chuyên môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU
BÀI HỌC TRONG SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG THPT
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Trong những nghiên cứu gần đây, đã có những tranh luận rằng việc học tập một

cách chuyên nghiệp và hiệu quả sẽ tiếp tục duy trì trong một thời gian dài, đang thúc
đẩy việc học tập, thích hợp nhất đối với những hệ thống trường phổ thơng. Điều này
địi hỏi sự kiểm tra của giáo viên diễn ra hàng ngày. Để phát triển những hệ thống
như thế, sẽ càng quan trọng hơn cho những người giảng dạy trong việc cùng nhau
quan sát và phản ánh những bài dạy tại lớp học.
Nghiên cứu bài học được phát triển tại Nhật Bản như một chỉ dẫn cho phương
pháp dạy nâng cao từ thế kỷ XIX. Theo truyền thống, có hai loại nghiên cứu bài học:
phương pháp nghiên cứu từ chung tới riêng (nó phổ biến những thơng tin giáo dục và
phương pháp nền tảng, nó cải cách những kỹ năng sư phạm bởi xem xét lại phương
pháp dạy) và học thông qua những thảo luận và quan sát của giáo viên.
Ngoài ra, hưởng ứng những vấn đề quan trọng mà xuất hiện trong các trường
học tại Nhật Bản trong cuối năm 1990, Sato và những đồng nghiệp phát triển nghiên
cứu bài học cho cộng đồng học, một phương pháp để nghiên cứu bài học là thu hút
những học viên và những nhà nghiên cứu ở Nhật. Một nhân tố làm gián đoạn các lớp
học là thời điểm cuối thời kỳ bùng nổ kinh tế và bắt đầu sự suy thoái kinh tế. Cho tới
khi trẻ con mong muốn học hành chăm chỉ bởi hy vọng rằng giáo dục tốt hơn sẽ
mang đến những người lao động tốt hơn. Tuy nhiên suy thoái kinh tế đã dẫn đến
nhiều nhân viên bị sa thải, từ đó rất nhiều trẻ em mất đi niềm yêu thích với học hành.
Nhiều vấn nạn xảy ra: học sinh nói chuyện riêng hoặc ngủ gật thường xuyên diễn ra
trong lớp học của những giáo viên độc đoán, những bài giảng của họ dựa trên những
bài giảng truyền thống, một chiều. Sato tuyên bố rằng vấn đề nghiêm trọng hơn là đa
số học sinh Nhật Bản đánh mất đi niềm yêu thích trong học tập. Để thay đổi hồn
cảnh đó, Sato và những đồng nghiệp giới thiệu nghiên cứu bài học cho các nhóm học.
Trong nghiên cứu bài học cho nhóm học thì khơng chỉ có vài bộ mơn mà tất cả các
giáo viên cần tham gia và họ cần tập trung nhiều hơn việc quan sát và phản ánh.
Nghiên cứu bài học tại Hoa Kỳ:
Xem xét những điểm số thấp của học sinh Hoa Kỳ trong những xu hướng
nghiên cứu Toán học và khoa học quốc tế so sánh với những điểm số cao của học

6

sinh Đông Á, Hiebert and Stigler (2000) đã đề cập tới vấn đề liên quan tới sự rèn
luyện sư phạm ở Hoa Kỳ. Họ khẳng định rằng, mặc dù đã có những hoạt động nhóm
và giảng viên đều tin tưởng vào hướng đi theo xu hướng xã hội của giáo dục, sự thật
thì khơng nhiều thay đổi được chú ý trong cách học cho những đứa trẻ. Thêm vào đó,
họ cũng tìm ra được rất ít thay đổi trong việc hướng học sinh đến những kiến thức
toán học sâu rộng hơn.
Trong những hồn cảnh đó, kết hợp với sự kêu gọi phát triển chuyên môn, thứ
mà lấy nền tảng từ trường học nhiều hơn trong thực tại hàng ngày, những học giả đã
giới thiệu nghiên cứu bài học như một phương pháp phát triển chuyên môn; tại Nhật
đã phản đối những hoạt động phát triển chuyên môn ngắn hạn thông thường và khẳng
định tầm quan trọng của một phương pháp được duy trì và luyện tập. Nghiên cứu bài
học được miêu tả như một quá trình bao gồm những bước sau: (1) Cùng nhau lên kế
hoạch nghiên cứu bài học; (2) Thực hiện nghiên cứu bài học, thảo luận về nghiên cứu
bài học; (3) Xem xét lại kế hoạch đã đề ra (không bắt buộc); (4) Giảng dạy theo bài
học mẫu (không bắt buộc); (5) Chia sẻ những đánh giá về mẫu bài học ôn tập.
Sự phát triển chuyên môn của giáo viên là một hoạt động đại diện của đổi mới
giáo dục. Gần đây, trong lĩnh vực phát triển chuyên môn, NCBH đã thu hút được sự
quan tâm của các nhà giáo dục và học giả trên toàn thế giới, trong đó có Hoa Kỳ;
Vương quốc Anh và Úc. NCBH là một hoạt động phát triển chun mơn có nguồn
gốc ở Nhật Bản vào thế kỷ XIX. Nó đã được mô tả trong nhiều tài liệu quốc tế là một
quá trình gồm các bước sau: (1) Hợp tác lập kế hoạch một bài học,
(2) Quan sát việc thực hiện bài học, (3) Thảo luận về bài học, (4) Sửa đổi kế hoạch
bài học (tuỳ chọn), (5) Dạy các phiên bản sửa đổi của bài học (tuỳ chọn) và (6) Chia
sẻ ý kiến và quan điểm về các phiên bản sửa đổi của bài học.
Nhiều nhà giáo dục và nhà nghiên cứu đã quan tâm đến NCBH nhận ra rằng nó
dần dần sẽ giúp thay đổi thực tiễn giảng dạy của giáo viên, học tập của trẻ em và văn
hoá trường học.
Nghiên cứu bài học đã được giới thiệu ở nhiều nước châu Á như Brunei, Inđônêxia,

Malaysia, Thái Lan và Việt Nam.
Phần lớn các hoạt động giới thiệu NCBH ở các nước nói trên hướng tới những
nhóm giáo viên, chỉ một vài môn học trong trường - đặc biệt là toán học. Tuy nhiên,
trong một số trường hợp như Indonesia và Việt Nam, toàn trường đã được tham gia
ngay từ đầu của quá trình NCBH.

7


Dự án ban đầu được lên kế hoạch và thực hiện với mục tiêu thúc đẩy việc trẻ
em làm trung tâm giáo dục trong các trường học. Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam
và Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) thực hiện dự án này từ tháng 10 năm
2004 và tháng 8 năm 2007, với 5 trường, trong nghiên cứu này đóng vai trị là các
trường thí điểm. Đội ngũ tư vấn tương tác với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Giang
với tư cách là tổ chức đối tác. Nhóm đối tác trong các Sở GD&ĐT được gọi là
“Nhóm làm việc”, bao gồm các lãnh đạo từ Sở GD&ĐT, các Phòng Giáo dục và Đào
tạo của các huyện và các giáo viên giàu kinh nghiệm và Ban giám hiệu các trường.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở GD&ĐT và JICA cùng nhau quyết định giới thiệu
các hoạt động đổi mới trường học từ tháng 6 năm 2006 bao gồm một trường thí điểm
trong mỗi huyện.
Bảng 1.1. Thông tin cơ bản về các trường lựa chọn
Trường

A

B

C

D


8


Trường

E

F

G

H


9


Sở GD&ĐT giới thiệu các trường có thể tiến hành thí điểm, các thành viên trong
nhóm tư vấn JICA đã đến thăm các trường này và cả hai cùng nhau thảo luận để quyết
định chọn các trường thí điểm. Kết quả lựa chọn đã được báo cáo với Bộ Giáo dục và
Đào tạo. Các tiêu chí lựa chọn dựa trên mức độ sẵn sàng của các trường để thực hiện đổi
mới và dễ dàng truy cập từ các trường. Tất cả các trường thí điểm đều là các trường hàng
đầu của huyện và là nơi thường xuyên diễn ra các đợt tập huấn giáo viên của huyện [15].

Qua thông tin cơ bản về các trường được lựa chọn (bảng 1.1), cho ta thấy lúc
đầu hầu hết giáo viên ở các trường được lựa chọn thí điểm đều từ chối một cách
quyết liệt hoặc tham gia thì cũng tham gia một cách miễn cưỡng. Đối với các nhà

quản lý ở các trường nêu trên thì có 3/8 trường là khơng tham gia. Tuy nhiên, sau khi
kết thúc dự án thì giáo viên ở các trường nói trên kể cả GV ở những trường khi dự án
được triển khai mà họ từ chối khơng tham gia thì nay họ đã chủ động và tham gia một
cách tích cực mặc dù cán bộ quản lý (CBQL) khơng mấy quan tâm. Điều đó nói lên ý
nghĩa và tầm quan trọng của NCBH ở tổ chuyên môn là một sự lựa chọn đúng đắn, là
cơ sở cho việc đổi mới PPDH và kiểm tra đánh giá (xem bảng 1.1).
Tháng 3 năm 2013, Vụ Giáo dục Trung học - Bộ Giáo dục và Đào tạo đã mời
các chuyên gia của tổ chức JICA Nhật Bản, các giảng viên của một số trường đại học,
các chuyên viên của Vụ tham dự Hội nghị về đổi mới SHCM theo NCBH.
Các trường tham gia SHCM theo NCBH bao gồm: Tiểu học Đồi Ngô - Lục
Nam - Bắc Giang; THCS ở tỉnh Bắc Giang, THCS Trưng Vương - Hà Nội, THCS
Quốc Oai - Hà Nội; Bậc THPT chỉ có 1 trường thí điểm.
Tháng 8 năm 2012, BGD&ĐT tiến hành tập huấn cho CBQL về “Quản lý hoạt
động đổi mới PPDH và kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS trong trường THPT”,
trong đó có đề cập đến vấn đề đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn thông qua NCBH.

Tháng 8 năm 2013, BGD&ĐT tiến hành tập huấn cho các CBQL và các tổ
trưởng, nhóm trưởng chun mơn của các Sở GD&ĐT về Hướng dẫn SHCM theo
NCBH. Việc triển khai NCBH đã được Bộ GD&ĐT tiếp tục chỉ đạo trong nhiệm vụ
năm học 2013 - 2014.

10


Một số các tác giả đã có những cơng trình NCBH như Vũ Thị Sơn, Nguyễn Duân,
2010, “Nghiên cứu bài học” - một cách tiếp cận năng lực nghề nghiệp của giáo viên [24],
Nguyễn Mậu Đức, Lê Huy Hoàng, ĐHSP ĐH Thái Nguyên, 2012, Phương pháp Bồi
dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho GV, SV sư phạm thơng qua mơ hình NCBH [14].
Hoạt động NCBH là hoạt động then chốt, chủ đạo trong các buổi sinh hoạt chuyên
môn ở các tổ chuyên môn, là công việc thường ngày của đội ngũ CB, GV ở tất cả các cấp

học. Sinh hoạt chuyên môn theo hướng NCBH nhằm nâng cao năng lực nghề nghiệp của
giáo viên, tạo cơ hội và điều kiện học tập cho tất cả các em học sinh. Qua hoạt động
chuyên môn theo nghiên cứu bài học nhằm phát triển nhà trường một cách bền vững,
chính vì vậy cơng tác quản lý hoạt động NCBH của hiệu trưởng trường THPT đã được
nhiều nhà nghiên cứu giáo dục, nhà sư phạm trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu.

Như vậy, đến thời điểm này mới có các tổng kết về triển khai NCBH ở cả ba
bậc học nhưng chưa có cơng trình nào nghiên cứu về “Quản lý hoạt động NCBH
trong sinh hoạt tổ chuyên môn”, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục Việt Nam đang triển
khai đề án đổi mới căn bản và tồn diện giáo dục phổ thơng.
Vì vậy, đề tài này cần được triển khai góp phần đóng góp cho phần lí luận và
thực tiễn quản lý giáo dục nhà trường THPT, đáp ứng mong muốn của Bộ Giáo dục
và Đào tạo trong việc phát triển nghề nghiệp cho giáo viên THPT, qua đó nâng cao
chất lượng dạy và học của các nhà trường.
1.2. Hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn
1.2.1. Cơ sở khoa học của hoạt động NCBH
Hoạt động “Nghiên cứu bài học” (tiếng Anh là Leson Study hoặc Lesson
Research) theo tiếng Nhật (jugyo kenkyu) có nghĩa là nghiên cứu và cải tiến bài học
cho đến khi nó hồn hảo [4]. Thuật ngữ “Nghiên cứu bài học” có nguồn gốc trong
lịch sử giáo dục Nhật Bản, từ thời Meiji (1868 - 1912), như một biện pháp để nâng
cao năng lực nghề nghiệp của giáo viên thông qua nghiên cứu cải tiến các hoạt động
dạy học ở từng bài học cụ thể. Cơ sở khoa học của hoạt động NCBH được dựa trên lý
thuyết vùng “phát triển gần” của nhà tâm lý học Nga V.X.VygotsKy, lý thuyết “Vòng
đối ngoại” của Mikhail Bakhtin, tháp học tập của các nhà nghiên cứu giáo dục Mỹ.

11