Luận văn thạc sĩ tổ chức thực hiện quy chế dân chủ ở các trường trung học phổ thông huyện hoành bồ, tỉnh quảng ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THỊ THU HẰNG

TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THƠNG HUYỆN HỒNH BỒ, TỈNH QUẢNG
NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THỊ THU HẰNG

TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THƠNG HUYỆN HỒNH BỒ, TỈNH QUẢNG
NINH
Chun ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Tính

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng
dẫn của PGS.TS Nguyễn Thị Tính. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn này
là trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Thái Ngun, tháng 08 năm 2015
Tác giả luận văn

Phạm Thị Thu Hằng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNi




LỜI CẢM ƠN
Bằng sự kính trọng và lịng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn
PGS.TS Nguyễn Thị Tính - người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tơi trong
suốt q trình thực hiện luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục; Bộ

phận Sau đại học; các cán bộ phòng quản lý khoa học Trường Đại học Sư phạm
- Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho tơi trong q trình học
tập, nghiên cứu tại trường.
Tôi xin gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, giáo viên và học sinh của các
trường trung học phổ thơng mà tơi thực nghiệm đã nhiệt tình cộng tác và giúp
đỡ để tơi hồn thành luận văn.
Cuối cùng, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp
đã động viên, quan tâm, chia sẻ và tạo điều kiện giúp tơi hồn thành tốt luận
văn này.
Thái Nguyên, tháng 08 năm 2015
Tác giả luận văn

Phạm Thị Thu Hằng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNii




MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN...............................................................................................i
LỜI CẢM ƠN....................................................................................................ii
MỤC LỤC.........................................................................................................iii
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT..........................................................iv
DANH MỤC BẢNG..........................................................................................v
MỞ ĐẦU............................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài.............................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu...................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu............................................................ 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu..................................................................................3

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu......................................................................3
7. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................3
8. Cấu trúc luận văn........................................................................................ 4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ
DÂN CHỦ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG................5
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.......................................................................5
1.2. Các khái niệm công cụ.............................................................................8
1.2.1. Khái niệm về dân chủ........................................................................8
1.2.2 Khái niệm về “dân chủ ở cơ sở”........................................................ 9
1.2.3. Khái niệm về QCDC ở cơ sở (QCDCCS).........................................9
1.2.3. Khái niệm về dân chủ ở trường học................................................10
1.2.4. Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT......................................11
1.3. Những vấn đề cơ bản của tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT....11
1.3.1. Những vấn đề cơ bản về thực hiện QCDC ở trường THPT............11
1.3.2. Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT......................................19
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiii


1.4. Trách nhiệm của Hiệu trưởng trường THPT trong thực hiện QCDC....24
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình tổ chức thực hiện QCDC ở
trường THPT.................................................................................................25
1.5.1. Các yếu tố chủ quan........................................................................25
1.5.2. Các yếu tố khách quan....................................................................27
Kết luận chương 1.............................................................................................28
Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN
CHỦ Ở TRƯỜNG THPT HUYỆN HOÀNH BỒ TỈNH
QUẢNG NINH................................................................................ 29
2.1. Một vài nét về khảo sát và tổ chức khảo sát.......................................... 29
2.1.1. Một vài nét về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục THPT huyện
Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh..................................................................... 29

2.1.2. Tổ chức khảo sát thực hiện QCDC................................................. 32
2.2. Thực trạng thực hiện QCDC ở trường THPT huyện

Hoành Bồ tỉnh

Quảng Ninh...................................................................................................33
2.2.1. Về nhận thức của CB, GV về thực hiện dân chủ ở trường THPT .. 33

2.2.2. Thực trạng thực hiện QCDC trong trường THPT...........................34
2.3. Thực trạng việc tổ chức thực hiện QCDC ở các trường THPT của huyện
Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh......................................................................... 42
2.3.1. Việc lập kế hoạch tổ chức thực hiện QCDC cơ sở ở trường THPT
của huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh....................................................42
2.3.2. Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT của huyện Hoành Bồ,
tỉnh Quảng Ninh........................................................................................45
2.3.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động quản lý thực hiện QCDC ở trường
THPT huyện Hồnh Bồ, tỉnh Quảng Ninh................................................48
2.3.4. Cơng tác kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện QCDC ở trường
THPT của huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh......................................... 50
2.4. Đánh giá chung về thực trạng.................................................................... 51
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiv


Kết luận chương 2.............................................................................................53
Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN
CHỦ Ở TRƯỜNG THPT

HUYỆN HOÀNH BỒ TỈNH

QUẢNG NINH................................................................................ 54

3.1. Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp tổ chức thực hiện QCDC
trường THPT.................................................................................................54
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo quản lý dựa vào nhà trường...........................54
3.1.2. Nguyên tắc phát huy tính tích cực của cán bộ giáo viên, học sinh
trong phát triển nhà trường....................................................................... 54
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính tập trung dân chủ....................................55
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo xây dựng văn hóa nhà trường........................56
3.1.5. Ngun tắc đảm bảo tính mục đích.................................................57
3.2. Các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC ở các trường THPT huyện
Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh......................................................................... 57
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên và học sinh về thực hiện
QCDC trong trường học............................................................................57
3.2.2. Xây dựng kế hoạch và hướng dẫn thực hiện QCDC ở trường THPT
cho từng năm học......................................................................................60
3.2.3. Phát huy vai trò chủ động của cán bộ, giáo viên, học sinh và các
lực lượng liên đới trong mọi hoạt động của nhà trường để nâng cao
chất lượng giáo dục...................................................................................62
3.2.4. Tăng cường công tác chỉ đạo thực hiện QCDC ở trường THPT sát
với việc thực hiện các nhiệm vụ của nhà trường...................................... 66
3.2.5. Thường xuyên thực hiện ba công khai ở trường THPT..................70
3.2.6. Tăng cường kiểm tra, đánh giá thực hiện QCDC và hoạt động ba
cơng khai ở trường THPT......................................................................... 73
3.2.7. Hồn thiện các thiết chế văn hóa quản lý trong trường học............75
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNv




3.2.8. Tổ chức hoạt động tiếp dân, tư vấn, hướng dẫn người học.............79
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất............................................80

3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
đề xuất.......................................................................................................82
Kết luận chương 3.............................................................................................85
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.................................................................86
1. Kết luận.....................................................................................................86
2. Khuyến nghị..............................................................................................87
TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................89
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNvi


DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT
BCĐ

: Ban chỉ đạo

BCH

: Ban chấp hành

CBGV

: Cán bộ giáo viên

CN

: Chủ nhiệm

CNTT

: Công nghệ thông tin

CNV

: Công nhân viên

CNXH

: Chủ nghĩa xã hội

GD&ĐT

: Giáo dục và đào tạo

GVCN

: Giáo viên chủ nhiệm

HN&GDT
X

: Hướng nghiệp và giáo dục thường xuyên

HS
KTX
NXB
QCDC
QCDCCS

: Học sinh
: Không thường xuyên
: Nhà xuất bản
: Quy chế dân chủ
: QCDC cơ sở
: Thực hiện

TH

: Trung học cơ sở

THCS

: Trung học phổ thông

THPT

: Thường xuyên

TX
UBND

: Ủy ban nhân dân
: Xã hội chủ nghĩa

XHCN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiv

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Nhận thức của cán bộ, giáo viên về thực hiện QCDC trong trường
THPT.................................................................................................33
Bảng 2.2: Nội dung thực hiện QCDC ở các trường THPT huyện Hoành Bồ,
tỉnh Quảng Ninh................................................................................35
Bảng 2.3: Thực hiện trách nhiệm của cán bộ, giáo viên trong trường THPT...37
Bảng 2.4: Các hình thức sử dụng để thực hiện QCDC trong cán bộ, giáo viên 39

Bảng 2.5: Thực trạng kiểm tra thực hiện QCDC trong cán bộ, giáo viên.........41
Bảng 2.6. Công tác lập kế hoạch tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT của
huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh...................................................43
Bảng 2.7: Tổ chức thực hiện QCDC ở các trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh
Quảng Ninh....................................................................................... 46
Bảng 2.8: Chỉ đạo thực hiện QCDC ở các trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh
Quảng Ninh....................................................................................... 48
Bảng 3.1: Đánh giá của chuyên gia về mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất82
Bảng 3.2: Đánh giá của chuyên gia về mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất .. 83

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNv




MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong quản lý giáo dục và quản lý nhà trường thực hiện QCDC là một
nguyên tắc cơ bản để nâng cao hiệu quả quản lý và đưa nhà trường vận hành
theo đúng mục tiêu đề ra.
Thực hiện QCDC trong trường học giúp hiệu trưởng nhà trường phát huy
yếu tố nội lực để phát triển, đồng thời quản lý dựa vào nhà trường nhằm tạo ra

mơi trường văn hóa tổ chức thân thiện, chia sẻ, hợp tác để phát triển. Nhờ thực
hiện QCDC mà giáo viên, cán bộ nhân viên, học sinh được phát huy tính tích
cực, tính chủ động trong quản lý nhà trường.
Quá trình thực hiện QCDC trong nhà trường thực sự phát huy được
quyền làm chủ, trí tuệ, sự sáng tạo của Hiệu trưởng, đội ngũ CBGV-NV, người
học trong nhà trường, góp phần xây dựng nền nếp, trật tự, kỷ cương trong mọi
hoạt động của nhà trường, đảm bảo cho hoạt động dạy và học đạt chất lượng,
hiệu quả mong muốn; ngăn chặn các tiêu cực và tệ nạn xã hội, thực hiện nhiệm
vụ phát triển giáo dục phù hợp với đường lối chủ trương của Đảng và pháp luật
Nhà nước. Chính vì vậy mà Đại hội XI Đảng cộng sản Việt Nam khẳng định:
“Dân chủ XHCN vừa là mục tiêu, vừa là động lực của công cuộc đổi mới, xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc, thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa Đảng, Nhà nước và
nhân dân. Phát huy dân chủ nhằm thực hiện mục tiêu của CNXH; đồng thời
tạo ra động lực cho q trình đi lên đó.” [33]
Trong những năm qua QCDC đã được triển khai trong các trường học
nói chung, các trường THPT ở huyện Hồnh Bồ, tỉnh Quảng Ninh nói riêng và
đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, góp phần tạo động lực cho giáo viên,
học sinh nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, thực hiện QCDC trong
trường học còn bộc lộ nhiều hạn chế cần phải khắc phục, đó là: Nhận thức về
dân chủ, thực hiện QCDC của một số chi ủy, Hiệu trưởng, cán bộ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN1




quản lý trường chưa đầy đủ; chưa coi trọng dân chủ trực tiếp của của cán bộ
giáo viên trong các hoạt động của nhà trường; chưa chủ động xây dựng quy
chế; việc thực hiện quy định, quy trình dân chủ không đảm bảo; giải quyết một
số vụ việc thiếu thống nhất, không công khai, gây bức xúc trong nội bộ nhà
trường; có trường việc kiện tồn và củng cố Ban chỉ đạo thực hiện QCDC

ở cơ sở không kịp thời, thiếu kiểm tra, đôn đốc; việc sơ kết, tổng kết, rút kinh
nghiệm thực hiện quy chế chưa thực hiên thường xuyên, nghiêm túc; việc
giáo viên tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền cịn hạn chế......Đây là
những ngun nhân nảy sinh các vấn đề về khiếu nại, tố cáo trong giáo dục.
Từ thực tế nêu trên, gắn với nhiệm vụ và trách nhiệm đang công tác, tôi
chọn đề tài luận văn nghiên cứu vấn đề: “Tổ chức thực hiện quy chế dân chủ
ở các trường trung học phổ thông huyện Hồnh Bồ, tỉnh Quảng Ninh”.
2.

Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực trạng thực hiện QCDC ở các trường

trung học phổ thơng huyện Hồnh Bồ, tỉnh Quảng Ninh; tác giả luận văn đề
xuất một số biện pháp tổ chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng trường THPT
huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý
trường học.
3.

Khách thể và đối

tượng nghiên cứu a- Khách
thể nghiên cứu
Quá trình thực hiện QCDC trong các trường trung học phổ thông và quản
lý hoạt động thực hiện QCDC ở trường THPT.
Khách thể điều tra, khảo sát
Hiệu trưởng, cán bộ, cơng chức, người học; các đồn thể, tổ chức của 3
trường trung học phổ thông trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
b- Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng các trường
trung học phổ thơng huyện Hồnh Bồ, tỉnh Quảng Ninh.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN2




4.

Nhiệm vụ nghiên cứu

-

Nghiên cứu cơ sở lý luận của tổ chức thực hiện QCDC ở trường Trung

học phổ thông.
-

Khảo sát thực trạng việc tổ chức thực hiện QCDC ở trường Trung học

phổ thơng huyện Hồnh Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
- Đề xuất một số biện pháp tổ chức thực hiện QCDC ở các trường
THPT
trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
5. Giả thuyết khoa học
Chất lượng và hiệu quả quản lý trường THPT phụ thuộc một phần vào
việc thực hiện QCDC trong trường học. Nếu xây dựng hệ thống các biện pháp
tổ chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng trường THPT một cách đồng bộ,
khoa học và khả thi sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ở trường THPT
huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn hiện nay.
6.

Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Tìm hiểu thực trạng thực hiện QCDC của Hiệu trưởng trong các trường

THPT trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh (điều tra, khảo sát tại 3
trường THPT của huyện Hoành Bồ năm học 2011- 2012; 2012- 2013; 2013 2014).
Đề xuất các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng trường
THPT.
7.

Phương pháp nghiên cứu

7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
-

Phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các văn bản chỉ đạo của

Đảng và văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ, của Bộ Giáo dục và Đào
tạo ban hành về thực hiện QCDC trong nhà trường.
-

Phương pháp nghiên cứu lịch sử vấn đề; vận dụng các quan điểm lý

luận liên quan đến công tác quản lý làm cơ sở cho việc nghiên cứu nội dung cơ
bản về quản lý thực hiện QCDC trong trường THPT.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN3




7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

7.2.1. Phương pháp quan sát, điều tra
-

Quan sát các hoạt động của trường THPT của huyện liên quan đến việc

thực hiện QCDC trong trường.
-

Điều tra bằng phiếu hỏi về thực trạng thực hiện QCDC trong trường đối

với Hiệu trưởng, Chủ tịch Cơng đồn, Ban chấp hành Đoàn trường, giáo viên
các trường THPT huyện Hồnh Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
7.2.2.

Phương pháp khảo nghiệm

Kiểm nghiệm tính khả thi, tính khoa học của các biện pháp đã đề xuất.
7.2.3.

Phương pháp phỏng vấn

Phỏng vấn một số Hiệu trưởng về trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo và
thực hiện QCDC trong trường học.
Phỏng vấn một số cán bộ giáo viên các trường THPT trên địa bàn huyện
Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh về trách nhiệm trong thực hiện QCDC trong các
hoạt động của nhà trường.
7.2.4.

Phương pháp bổ trợ

Sử dụng thống kê toán học để đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện
QCDC trong các trường THPT trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
8.

Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận của tổ chức thực hiện QCDC ở trường trung

học phổ thông.
Chương 2. Thực trạng tổ chức thực hiện QCDC ở các trường trung học
phổ thông của huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
Chương 3. Các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC ở trường trung học
phổ thơng huyện Hồnh Bồ, tỉnh Quảng Ninh.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN4




Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Dân chủ là quy luật phát triển của xã hội, xã hội phát triển càng cao thì
yêu cầu dân chủ càng lớn. Mỗi một thời kỳ của cách mạng thì có những u
cầu dân chủ khác nhau.
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 3, Ban chấp hành Trung ương Đảng (Khoá
VIII) đã khẳng định: Để khắc phục tình trạng mất dân chủ và nạn tham nhũng
hiện nay thì “Khâu quan trọng và cấp bách trước mắt là phát huy quyền làm
chủ của nhân dân ở cơ sở là nơi trực tiếp thực hiện mọi chủ trương, chính sách

của Đảng và nhà nước”[23]. Thông qua nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, ngày
12/8/1998, Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam Bộ Chính trị
đã ban hành Chỉ thị số 30-CT/TW ngày 18/02/1998 về xây dựng và thực hiện
QCDC ở cơ sở. Mục đích của Chỉ thị vừa để mở rộng dân chủ, giải quyết
những thắc mắc, khiếu kiện của dân nhưng cũng là để xây dựng những quy
định cụ thể thực hiện quyền dân chủ trực tiếp của nhân dân trong tất cả các lĩnh
vực hoạt động ở cơ sở. Như vậy, việc xây dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở
xuất phát từ thực tiễn yêu cầu của thời kỳ đổi mới, cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước đặt ra. Căn cứ vào Chỉ thị số 30/CT-TW của Bộ chính trị, Chính
phủ đã ban hành các Nghị định về thực hiện dân chủ trong các loại hình xã,
phường, thị trấn, trong cơ quan hành chính, sự nghiệp, doanh nghiệp Nhà
nước...
Căn cứ vào Thông tư 10/1998/TTCP-TCBC ngày 5 tháng 12 năm 1998
của Ban Tổ chức cán bộ Chính phủ, Bộ quốc phịng, Bộ Cơng an, Bộ Khoa học
cơng nghệ, Bộ Tài chính, Bộ Y tế, Bộ Tư pháp, Bộ Giáo dục và Đào tạo... đã
tiến hành tổ chức triển khai và thực hiện QCDC ở cơ sở. Bộ Giáo dục và Đào
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN5




tạo đã ban hành Quyết định số 04/2000/QĐ-BGD&ĐT ngày 01 tháng 3 năm
2000 hướng dẫn thực hiện QCDC trong hoạt động của trường học.
Nghị định số 04/2015/NĐ-CP, ngày 09 tháng 01 năm 2015 của Chính
Phủ (thay thế cho Nghị định 71/1998/NĐ-CP ngày 08/9/1998) "về thực hiện
dân chủ trong hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp
công lập"[20] đã quy định rõ nội dung thực hiện QCDC ở cơ quan, trách nhiệm
của thủ trưởng cơ quan trong thực hiện QCDC cơ sở.
Thái Ninh - Hoàng Chí Bảo (1991) đã nghiên cứu về: “Dân chủ tư sản và
dân chủ xã hội chủ nghĩa”, NXB Sự thật, Hà Nội.

Nguyễn Khắc Mai (1997) nghiên cứu về: “Dân chủ - di sản văn hóa Hồ
Chí Minh” NXB Sự thật, Hà Nội; Nguyễn Đình Lộc (1997): “Tư tưởng Hồ Chí
Minh về Nhà nước của dân, do dân, vì dân”; Lương Gia Ban: “Dân chủ và việc
thực hiện QCDC ở cơ sở” NXB Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
Các cơng trình trên tập trung làm rõ giá trị nên tảng của chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ chí Minh về dân chủ, dân chủ xã hội chủ nghĩa, đánh giá
khách quan những thành quả, tiến bộ mà chủ nghĩa tư bản có được cũng như
chỉ ra hạn chế do bản chất giai cấp tư sản quy định.
Hồng Chí Bảo nghiên cứu: “Dân chủ trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa
xã hội ở Việt Nam”, Tạp chí thơng tin lý luận, số 7/1989; Tổng quan về dân chủ
và cơ chế thực hiện dân chủ: Quan điểm, lý luận và phương pháp nghiên cứu,
Tạp chí thơng tin lý luận tư tưởng số 9/1992.
Nguyễn Tiến Phồn (2001): “Dân chủ và tập trung dân chủ - Lý luận và
thực tiễn”, NXB khoa học xã hội, Hà Nội.
Những cơng trình nghiên cứu trên đã chỉ rõ thành công, hạn chế trong
xây dựng và thực hiện nền dân chủ ở các nước xã hội chủ nghĩa, trong đó có
Việt Nam. Nêu ra những hạn chế, nguyên nhân và giải pháp khắc phục.
Trần Quang Nhiếp: “Thực hiện dân chủ ở cơ sở là một hệ giải pháp
đồng bộ thống nhất”, Báo Đại Đoàn kết, số 1/12 – 1977. Hồng Văn Hảo: “Vấn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN6




đề dân chủ và các đặc trưng của mơ hình tổng thể Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 2/200. Những bài
viết này đã bổ sung nhận thức, đề xuất cách làm mới để xây dựng, thực hiện
dân chủ phù hợp với đặc điểm lịch sử, truyền thống của dân tộc, đặc điểm của
thời kỳ quá độ ở Việt Nam.
Lưu Minh Trị: “Đổi mới và kiện toàn hệ thống chính trị ở cơ sở nơng
thơn ngoại thành Hà Nội (cấp xã) trong giai đoạn hiện nay”, Luận án tiến sĩ,

1993. Nguyễn Văn Long: “Lệ làng truyền thống với việc hình thành ý thức
pháp luật cho nơng dân Việt Nam thời kỳ đổi mới”, Luận án tiến sĩ, 2002.
Trần Quốc Huy “Hoàn thiện Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở ở Việt
Nam hiện nay”, Luận văn thạc sĩ Luật, Hà Nội, 2005; Lê Xuân Huy: Ý thức
pháp luật với q trình thực hiện dân chủ ở nơng thơn nước ta hiện nay (Qua
thực tế một số tỉnh phía Bắc), Luận văn Thạc sĩ Triết học, 2005.
Tất cả các đề tài trên được khai thác dưới góc độ chuyên ngành
CNXHKH.
Dưới góc độ chuyên ngành Quản lý giáo dục, đề tài về dân chủ cơ sở
trong trường học đã được khai thác theo các góc độ quản lý của các đơn vị
Trường THPT trên địa bàn huyện miền núi biên giới đó là đề tài của tác giả Vũ
Khắc Tùng (2012), tác giả nghiên cứu về “Công tác quản lý của Hiệu trưởng
trường THPT về thực hiện QCDC ở trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh
Quảng Ninh”. Khai thác dưới góc độ quản lý của một đơn vị Phịng Giáo dục
như đề tài của Phạm Thị Nhị Bình (2014): Nghiên cứu quản lý thực hiện
QCDC ở trường THCS huyện Sơn Dương tỉnh Tuyên Quang, đề tài đã nghiên
cứu lý luận và thực trạng thực hiện QCDC ở các trường THCS trên địa bàn
huyện Sơn Dương và đề xuất các biện pháp quản lý của trưởng phòng Giáo dục
để quản lý thực hiện QCDC ở trường THCS.
Từ thống kê trên cho thấy đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về dân chủ,
dân chủ ở cơ sở với phạm vi nghiên cứu khác nhau, có giá trị nghiên cứu khác
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN7




nhau, làm rõ bản chất, nội dung, tính chất, cơ chế thực hiện dân chủ và vai trò
của việc mở rộng quyền làm chủ của nhân dân đối với sự phát triển kinh tế xã
hội và tiến bộ xã hội. Một số cơng trình đã nghiên cứu vấn đề dân chủ ở cơ sở
trên địa bàn nông thôn, miền núi và quản lý thực hiện QCDC trong trường

THCS, chưa có cơng trình nào nghiên cứu tổ chức thực hiện QCDC ở trường
THPT trên địa bàn huyện miền núi với cương vị của Hiệu trưởng trường THPT
trên địa bàn huyện.
Với lý do trên tác giả đã lựa chọn đề tài luận văn nghiên cứu vấn đề
“Tổ chức thực hiện QCDC ở các trường Trung học phổ thơng huyện Hồnh
Bồ, tỉnh Quảng Ninh”.
1.2. Các khái niệm công cụ
1.2.1. Khái niệm về dân chủ
Dân chủ xã hội chủ nghĩa là một hình thức chính trị - nhà nước. Nó thừa
nhận quyền tự do, bình đẳng của cơng dân, thừa nhận nhân dân là chủ thể của
quyền lực. Quyền làm chủ của nhân dân được thể chế hóa thành các chuẩn mực
mang tính nhà nước và pháp quyền, thành nguyên tắc tổ chức và vận hành của
Nhà nước cũng như các thiết chế chính trị khác, tạo nên chế độ dân chủ. Nền
dân chủ XHCN với tư cách là chế độ chính trị, đồng thời với tư cách là quyền
lực của nhân dân sẽ từng bước hồn thiện và phát huy vai trị to lớn trong tiến
trình cách mạng, dưới sự lãnh đạo của Đảng Mácxít - Lêninnít.
Dân chủ với tư cách là khát vọng, là quyền tự nhiên của con người, trong
đó có quyền sử dụng tất cả sức mạnh để thực hiện vai trò của người chủ và
quyền làm chủ đã lần lượt được nhiều giai cấp thống trị trong lịch sử nhận thức
và thể chế hoá thành nguyên tắc tổ chức và vận hành của Nhà nước cùng các
thiết chế chính trị khác nhau.
Tuy nhiên, trong các chế độ dân chủ đã từng tồn tại cho đến nay thì chỉ có
chế độ dân chủ XHCN mới thực sự là chế độ dân chủ của đa số nhân dân trong xã

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN8




hội, là chế độ dân chủ của dân, do dân và vì dân. Nên dân chủ là quyền của

nhân dân tự mình quyết định hoặc tham gia với nhà nước quyết định những vấn
đề nhất định. Khái niệm dân chủ ở đây có nội dung cơ bản “Dân biết, dân bàn,
dân làm, dân kiểm tra”, được khẳng định trong đường lối của Đảng, Hiến
pháp, Pháp luật của Nhà nước ta.
1.2.2 Khái niệm về “dân chủ ở cơ sở”
Dân chủ ở cơ sở là quyền dân chủ trực tiếp của người dân, được tiến
hành từ cấp xã, phường trở xuống (đến cấp thơn xóm, đơn vị, cơ quan, nhà
máy, xí nghiệp) theo phương châm dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra.
Dân chủ ở cơ sở, trước hết là dân chủ trực tiếp - là hình thức nhân dân thực
hiện quyền làm chủ của mình bằng cách trực tiếp thể hiện ý chí (qua ý kiến)
nguyện vọng của mình đối với tổ chức và hoạt động của cơ quan chính quyền ở
cơ sở.
Dân chủ cơ sở trong trường học là quyền dân chủ trực tiếp của cán bộ,
giáo viên, nhân viên, học sinh, được tiến hành theo phương châm các thành
viên trong nhà trường được biết, được bàn, được làm, được kiểm tra mọi hoạt
động của nhà trường. Mọi thành viên trong nhà trường thực hiện quyền làm
chủ của mình bằng thể hiện ý chí, nguyện vọng, tham gia với Hiệu trưởng, lãnh
đạo nhà trường và các tổ chức trong trường về các vấn đề của nhà trường và
chất lượng giáo dục của nhà trường, cũng như thực hiện chế độ chính sách với
cá nhân.
1.2.3. Khái niệm về QCDC ở cơ sở (QCDCCS)
QCDC cơ sở là những văn bản có tính chính trị và pháp lý làm cơ sở để
mọi người, mọi tổ chức ở cơ sở xây dựng và thực hành dân chủ.
Cơ sở xã, phường, cơ quan, doanh nghiệp vv… là nơi trực tiếp thực hiện
đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước; là địa bàn nhân dân sinh sống, lao
động, sản xuất, học tập và công tác; là nơi diễn ra các mối quan hệ nhiều mặt giữa
các tầng lớp nhân dân với các cấp uỷ Đảng và chính quyền, cán bộ, đảng viên,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN9

công chức điều hành và xử lý công việc hàng ngày. Cho nên, nhân dân cần được
biết, được bàn và được tham gia giải quyết những vấn đề đặt ra ở cơ sở, đồng thời
phải kiểm tra, giám sát hoạt động của cấp uỷ, chính quyền và cán bộ lãnh đạo.
Thực hiện điều đó mới phát huy quyền làm chủ của nhân dân từ cơ sở.

QCDC cơ sở trong trường học là văn bản có tính chính trị và pháp lý làm
cơ sở để cán bộ, giáo viên, học sinh, các tổ chức trong trường thực hành dân
chủ trong xây dựng, phát triển nhà trường. Dựa trên văn bản chung của Nhà
nước mỗi trường THPT có thể xây dựng QCDC của đơn vị mình làm căn cứ
cho cán bộ, giáo viên, học sinh và các tổ chức trong trường thực hiện.
1.2.3. Khái niệm về dân chủ ở trường học
Dân chủ ở cơ sở trong trường học là việc thực hiện một cách trực tiếp
quyền làm chủ của CBGV- NV, thực hiện quyền làm chủ trực tiếp của học sinh
và phụ huynh học sinh trong việc thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ của giáo dục.
Trong trường học, CBGV-NV phát huy quyền làm chủ của mình theo
phương châm: được biết, được bàn, được tham gia ý kiến, được giám sát, kiểm
tra mọi mặt hoạt động của nhà trường: Hoạt động dạy học, hoạt động giáo dục,
hoạt động phát triển đội ngũ, quản lý của người Hiệu trưởng vv…
Dân chủ trong trường học gắn với kỷ cương, nề nếp dạy và học, nề nếp
quản lý của nhà trường, việc thực hiện dân chủ nhưng vẫn đảm bảo các nguyên
tắc, sự lãnh đạo và quản lý của Đảng và nhà nước đối với sự nghiệp phát triển
giáo dục. Việc thực hiện dân chủ của CBGV-NV, của người học trên cơ sở sự
lãnh đạo của chi bộ, sự quản lý của Ban giám hiệu nhà trường. Các đồn thể, tổ
chức trong nhà trường có vai trò to lớn trong việc tham gia, việc thực hiện dân
chủ ở trường học.
Thực hiện QCDC cơ sở trong trường học, giáo viên, học sinh tự chủ
trong dạy và học, trong đảm bảo chất lượng giáo dục của nhà trường, chịu trách

nhiệm về chất lượng dạy và học. Hiệu trưởng chịu trách nhiệm trước xã hội,
trước giáo viên, học sinh về mọi hoạt động của nhà trường và chất lượng giáo
dục của nhà trường.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN10


1.2.4. Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT
Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT là Hiệu trưởng tạo môi trường
làm việc, tổ chức hướng dẫn giáo viên, cán bộ nhân viên, học sinh và cha mẹ
học sinh để mỗi cá nhân, tổ chức thực hiện tốt vai trò trách nhiệm của mình
trong tổ chức, quản lý trường học. Phát huy vai trò làm chủ của từng cá nhân
trong mỗi vị trí cơng việc để họ được biết, được làm, được kiểm tra và chịu
trách nhiệm cá nhân trước các công việc của nhà trường.
1.3. Những vấn đề cơ bản của tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT
1.3.1. Những vấn đề cơ bản về thực hiện QCDC ở trường THPT
1.3.1.1. Mục tiêu thực hiện QCDC ở trường THPT
Thực hiện dân chủ trong nhà trường THPT nhằm thực hiện tốt nhất, có
hiệu quả nhất những điều Luật Giáo dục qui định theo phương châm: "Dân biết,
dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" trong các hoạt động của nhà trường THPT
thơng qua các hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện; đảm bảo cho CB,
GV, NV, học sinh, PHHS, đoàn thể và các tổ chức trong nhà trường thực hiện
được quyền giám sát, kiểm tra, đóng góp ý kiến tham gia xây dựng sự nghiệp
giáo dục, làm cho giáo dục thực sự là của dân, do dân và vì dân;
Thực hiện dân chủ trong nhà trường THPT nhằm phát huy quyền làm
chủ và huy động tiềm năng trí tuệ của Hiệu trưởng, nhà giáo, người học, đội
ngũ cán bộ, cơng chức trong nhà trường theo luật định, góp phần xây dựng nề
nếp, trật tự, kỷ cương trong mọi hoạt động của nhà trường, ngăn chặn các hiện
tượng tiêu cực và tệ nạn xã hội, thực hiện nhiệm vụ phát triển giáo dục phù hợp
với đường lối, chủ trương của Ðảng và pháp luật của Nhà nước. Phát triển nhà
trường theo hướng đảm bảo chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu xã hội về

nhân cách người được giáo dục.
1.3.1.2. Nội dung thực hiện QCDC ở trường THPT
Nội dung thực hiện QCDC ở trường THPT bao gồm trách nhiệm của
Hiệu trưởng, những nội dung công việc Hiệu trưởng phải xin ý kiến cán bộ,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN11


giáo viên, trách nhiệm của cán bộ, giáo viên, học sinh, trách nhiệm của nhà
trường về các hoạt động của nhà trường.
i. Thực hiện trách nhiệm của Hiệu trưởng
-

Quản lý điều hành mọi hoạt động của nhà trường, chịu trách nhiệm

trước pháp luật và cấp trên về toàn bộ hoạt động của nhà trường;
-

Tổ chức thực hiện những quy định về trách nhiệm của nhà trường, nhà

giáo, cán bộ, công chức và học sinh trong thực hiện QCDC;
-

Lắng nghe và tiếp thu những ý kiến của cá nhân, tổ chức, đồn thể

trong nhà trường và có các biện pháp giải quyết đúng theo chế độ, chính sách
hiện hành của Nhà nước, theo nội quy, quy chế, điều lệ của nhà trường và phù
hợp với thẩm quyền, trách nhiệm được giao của Hiệu trưởng; những trường
hợp vượt quá thẩm quyền giải quyết của Hiệu trưởng thì phải thơng báo cho cá
nhân, tổ chức, đoàn thể trong nhà trường biết và báo cáo lên cấp trên;

- Thực hiện chế độ hội họp theo đúng định kỳ :
+
+

Họp giao ban trong BGH: Hàng tuần vào thứ hai;

Họp liên tịch: Hàng tháng họp liên tịch giữa cấp ủy, Ban Giám hiệu,

Cơng đồn, Đồn Thanh niên;
+

Họp toàn cơ quan: Hàng tháng.

+

Họp GVCN các khối: 01 lần/02 tháng;

+
Họp tổ (đối với tổ Văn phòng và tổ Học Vụ - Giáo vụ), sinh
hoạt tổ
(nhóm) chun mơn (đối với các tổ chuyên môn): 02 lần/tháng
+

Họp với Ban Đại diện Cha mẹ học sinh: Tối thiểu 03 lần/năm học vào

sáng thứ bảy theo thoả thuận với Ban Đại diện Cha mẹ học sinh;
+
-

Hội nghị cán bộ viên chức hàng năm vào cuối tháng 9.

Thực hiện chế độ công khai tài chính theo quy định của Nhà nước;

cơng khai các quyền lợi, chế độ, chính sách và việc đánh giá định kỳ đối với
giáo viên, cán bộ, công chức, người học; công khai chất lượng giáo dục; công
khai điều kiện đảm bảo chất lượng cơ sở giáo dục.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN12


ii.

Tổ chức lấy ý kiến của cán bộ, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh

trước khi ra các quyết định về nhà trường
Hiệu trưởng cần phải xin ý kiến cán bộ, giáo viên, nhân viên nhà trường
trước khi triển khai các nội dung công việc sau đây:
-

Kế hoạch phát triển, tuyển sinh, dạy học và các hoạt động khác của nhà

trường trong năm học;
-

Quy trình quản lý giáo dục nhà trường, những vấn đề về chức năng,

nhiệm vụ của các tổ chức bộ máy trong nhà trường;
-

Kế hoạch tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng trình độ chun mơn, nghiệp

vụ của nhà giáo, cán bộ, công chức;
-

Kế hoạch xây dựng cơ sở vật chất của nhà trường, các hoạt động dịch

vụ của nhà trường;
-

Các biện pháp tổ chức phong trào thi đua, khen thưởng hàng năm, lề lối

làm việc, xây dựng nội quy, quy chế trong nhà trường;
- Các báo cáo sơ kết, tổng kết theo định kỳ trong năm học.
- Các chính sách của nhà trường để nâng cao chất lượng giáo dục
- Cơ chế phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội để giáo dục học
sinh. Ngồi ra cịn nhiều vấn đề khác tùy theo tình hình thực tiễn Hiệu trưởng
có thể xin ý kiến cán bộ, giáo viên, nhân viên nhà trường trước khi ra quyết
định.
iii.

Quy định và tổ chức thực hiện trách nhiệm của nhà giáo, viên chức

trong hoạt động của nhà trường
Hiệu trưởng quy định và tổ chức cho cán bộ, giáo viên thực hiện trách
nhiệm theo Luật giáo dục, Điều lệ nhà trường và Quy chế hoạt động của nhà
trường đã ban hành.
Tham gia đóng góp ý kiến với nhà trường về những nội dung xây dựng
phát triển nhà trường, các vấn đề quản lý, giáo dục học sinh vv…
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN13

Kiên quyết đấu tranh chống những hiện tượng bè phái, mất đoàn kết, cửa
quyền, quan liêu và những hoạt động khác vi phạm dân chủ, kỷ cương, nề nếp
trong nhà trường;
Thực hiện Luật Phịng chống tham nhũng, lãng phí, thực hành tiết kiệm,
Luật Khiếu nại, tố cáo.
Giữ gìn phẩm chất, uy tín, danh dự của nhà giáo, cán bộ, cơng chức; tôn
trọng đồng nghiệp và học sinh; bảo vệ uy tín của nhà trường.
Thực hiện tốt những việc CB, GV và CNV được biết, được tham gia ý
kiến, giám sát, kiểm tra (thơng qua hình thức dân chủ trực tiếp hoặc thơng qua
các tổ chức, đồn thể trong nhà trường):
-

Những chủ trương, chính sách, chế độ của Ðảng và Nhà nước đối với

nhà giáo, cán bộ, công chức;
- Những quy định về sử dụng tài sản, xây dựng cơ sở vật chất của nhà
trường;

-

Việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo theo quy định của Luật khiếu

nại, tố cáo;
-

Công khai các khoản đóng góp của học sinh, việc sử dụng kinh phí và

chấp hành chế độ thu, chi, quyết toán theo quy định hiện hành;
- Giải quyết các chế độ, quyền lợi, đời sống vật chất, tinh thần cho giáo
viên, cán bộ, công chức và người học;

-

Việc thực hiện nâng bậc lương, thuyên chuyển, điều động, đề bạt, khen

thưởng, kỷ luật;
- Những vấn đề về tuyển sinh và thực hiện quy chế thi từng năm học;
- Báo cáo sơ kết, tổng kết, nhận xét, đánh giá công chức hàng năm.
iv.

Nâng cao nhận thức của học sinh về các hoạt động của nhà trường

và khuyến khích học sinh tham gia ý kiến
-

Chủ trương, chế độ, chính sách của Nhà nước, của Ngành và những

quy định của nhà trường đối với học sinh;
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN14