SKKN một số giải pháp hiệu quả trong việc dạy hát dân ca cho học sinh ở trường tiểu học nga điền 2, nga sơn, thanh hóa

MỤC LỤC
NỘI DUNG

TRANG

1. Mở đầu
1.1. Lý do chọn đề tài
1.2. Mục đích nghiên cứu
1.3. Đối tượng nghiên cứu
1.4. Phương pháp nghiên cứu
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
2.3.1. Giải pháp 1: Giáo viên cần nắm chắc chương trình dạy hát dân
ca của toàn cấp học.
2.3.2. Giải pháp 2: Tạo hứng thú của học sinh trong tiết dạy học hát
dân ca.
2.3.3. Giải pháp 3: Đổi mới phương pháp dạy học phát huy tính tích
cực của học sinh trong dạy hát dân ca. Tạo sự chú ý, hiểu biết và
yêu thích của học sinh đối với dân ca.
2.3.4. Giải pháp 4: Sử dụng triệt để các trang thiết bị, đồ dùng dạy
học phục vụ tiết dạy học.
2.3.5. Giải pháp 5: Quan tâm phát triển khả năng âm nhạc cho học
sinh.
2.3.6. Giải pháp 6: Đổi mới các phương thức tổ chức hoạt động âm
nhạc ngoại khoá.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
3. Kết luận, kiến nghị
3.1. Kết luận
3.2. Kiến nghị

1
1
1
2
2
2
2
3
5
5
5
8
11
11
13
16
16
16
17

TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC SÁNG KIẾN ĐÃ ĐƯỢC HĐKH NGÀNH XẾP LOẠI

0


1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Ở cấp tiểu học, Âm nhạc giúp học sinh: Nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mỹ và

tình u âm nhạc, có đời sống tinh thần phong phú, hình thành và phát triển
những phẩm chất cao đẹp; Bước đầu trải nghiệm và khám phá nghệ thuật âm
nhạc thơng qua nhiều hình thức hoạt động, từ đó hình thành năng lực giao tiếp
và hợp tác; Bước đầu hình thành năng lực âm nhạc dựa trên kiến thức và kỹ
năng âm nhạc phổ thơng, hình thành năng lực tự chủ và tự học; Bước đầu làm
quen với sự đa dạng của thế giới âm nhạc, các giá trị âm nhạc truyền
thống;Bước đầu phát huy tiềm năng hoạt động âm nhạc, hình thành năng lực
giải quyết vấn đề và sáng tạo.[1]
Học sinh ở độ tuổi Tiểu học là lứa tuổi rất nhạy cảm với âm nhạc. Cuộc
sống của các em không thể thiếu được loại nghệ thuật này.Trong chương trình
Âm nhạc ở Tiểu học, Học hát là nội dung trọng tâm, được thực hiện từ lớp 1 đến
lớp 5, đây cũng là phân mơn học sinh u thích nhất. Phân mơn Học hát có ba
dạng bài là: bài hát thiếu nhi Việt Nam, dân ca, và các bài hát nước ngồi.
Dân ca là một thĨ loại âm nhạc cổ truyền của Việt Nam, những tinh hoa
văn hóa của dân tộc Việt Nam rất được quan tâm và gìn giữ được lưu truyền từ
đời này sang đời khác. Đối với giáo dục các bài hát dân ca cũng đã được đưa
vào trong chương trình học của các bậc học. Thực tế hiện nay, trong chương
trình giảng dạy âm nhạc của tiểu học, các bài htas dân ca được đưa vào chương
trình cịn ở mức độ khiêm tốn: 11 bài chính khóa trong q trình 5 năm học.
Thạc sỹ Tố Mai cho rằng: “Với thời lượng khiêm tốn đó thì mong muốn học sinh
phổ thông biết nhiều bài hát dân ca và thực sự yêu âm nhạc dân tộc khó thành
hiện thực. Vốn kiến thức sơ đẳng về dân ca Việt Nam nói chung của các em rất
hạn chế”.
Ngày nay, kinh tế xã hội đang trên đà phát triển hội nhập, các em cũng
được tiếp thu các nền văn hóa mới, các dòng nhạc hiện đại đang từng ngày lan
tràn trên khắp các thơn xóm là những ngun nhân đã làm cho các em khơng
cịn biết, và chú trọng đến các làn điệu dân ca là một trong những nét văn hóa
đặc trưng riêng của q hương mình.Mặt khác sự xâm nhập tràn lan những dòng
nhạc phong trào cộng với các dòng nhạc phục vụ nhu cầu hiện tại là nguyên
nhân khách quan trực tiếp tác động làm cho học sinh khơng cịn quan tâm đến

dân ca Việt Nam.
Vì vậy, là một giáo viên trực tiếp dạy môn âm nhạc tơi ln trăn trở và đặt
cho mình câu hỏi: Phải làm gì? và làm như thế nào? để khơi dậy và duy trì được
phong trào ca hát dân ca trong nhà trường. Từ những lý do trên cùng với những
điều kiện thực tế của nhà trường, bản thân đã nghiên cứu đúc rút kinh nghiệm:
“Một số giải pháp hiệu quả trong việc dạy hát dân ca cho học sinh ở trường
Tiểu học Nga Điền 2, Nga Sơn, Thanh Hóa” nhằm nâng cao chất lượng dạy
hát dân ca ở trường tiểu học.
1.2. Mục đích nghiên cứu
- Tìm ra giải pháp nâng cao chất lượng học hát dân ca cho học sinh trường
Tiểu học Nga Điền nói 2 nói riêng và học sinh tiểu học nói chung.
1


- Trang bị cho học sinh trường Tiểu học Nga Điền nói 2 nói riêng và học
sinh tiểu học nói chung và những kỹ năng cơ bản về làn điệu, kiến thức sơ đẳng
về hát dân ca. Giáo dục cho các em giữ gìn bản sắc dân tộc thơng qua các làn
điệu Dân ca.
- Thông qua dạy và học hát dân ca giúp học sinh và phụ huynh hiểu rõ
hơn và tự hào về dân tộc Việt Nam vốn có năng khiếu nghệ thuật và truyền
thống yêu âm nhạc từ xa xưa đến nay người Việt Nam đã coi âm nhạc là món ăn
tinh thần cần thiết thơng qua học dân ca học sinh còn được biết thêm về sự đa
dạng phong phú của các nhạc cụ dân tộc của việt Nam. Từ đó nâng cao nhận
thức đầy đủ giá trị nghệ thuật của gìn giữ, bảo tồn văn hóa dân tộc, yêu thích
dân ca.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
- Nghiên cứu tài liệu liên quan đến hát Dân ca Việt Nam.
- Nghiên cứu tìm hiểu về các nhạc cụ phục vụ cho dòng nhạc dân tộc
Việt Nam.
- Nghiên cứu về thực trạng về việc dạy và học Dân ca của học sinh trường

Tiểu học Nga Điền 2 nói riêng và học sinh tiểu học nói chung.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý luận: Đọc và nghiên cứu các tài liệu có
liên quan đến mơn Ân nhạc trong trường tiểu học, các làn điệu dân ca Việt Nam
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát, điều tra, nghiên cứu
phân tích thực trạng, tổng kết kinh nghiệm.
- Phương pháp thống kê: Thống kê toán học, biểu đồ, sơ đồ.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Âm nhạc là môn học bắt buộc. Nội dung bao gồm những kiến thức và kỹ
năng về hát, chơi nhạc cụ, nghe nhạc, đọc nhạc, lí thuyết âm nhạc, thường thức
âm nhạc. Ở giai đoạn này, giáo dục âm nhạc giúp HS trải nghiệm, khám phá và
thể hiện bản thân thông qua các hoạt động âm nhạc, nhằm phát triển năng lực
thẩm mỹ, nhận thức được sự đa dạng của thế giới âm nhạc và mối liên hệ giữa
âm nhạc với văn hoá, lịch sử cùng các loại hình nghệ thuật khác; đồng thời hình
thành ý thức bảo vệ và phổ biến các giá trị âm nhạc truyền thống. Thời lượng
dạy học ở mỗi lớp là 35 tiết/ năm học.[2]
Dân tộc Việt Nam là một dân tộc vốn có năng khiếu nghệ thuật và một
truyền thống yêu âm nhạc từ rất lâu đời. Với người Việt Nam, âm nhạc cần thiết
như cơm ăn nước uống, như khơng khí để thở. Bởi vậy, cha ơng ta đã tận dụng
mọi cơ hội để sáng tác ra những bài dân ca gắn liền với đời sống lao động và đời
sống tâm hồn ở từng vùng miền nhằm tô điểm cho cuộc sống thêm tươi đẹp.
Nhờ lòng say mê âm nhạc, sự thơng minh tìm tịi sáng tạo khơng mệt mỏi của
ơng cha ta. Ngày nay, chúng ta có được trong khu tàng âm nhạc Việt Nam
những làn điệu dân ca đặc sắc. Để giúp học sinh Tiểu học hiểu, biết, yêu thích,
kế thừa và phát huy được những làn điệu dân ca đó là nỗi trăn trở trong tôi người giáo viên đang đứng trên bục giảng để dạy học mơn Âm nhạc trong nhà
trường tiểu học. Chính vì vậy mà tơi đã chọn nghiên cứu, đúc rút kinh nghiệm:
2

để đưa ra một số giải pháp hiệu quả trong việc dạy hát dân ca cho học sinh ở
trường Tiểu học.
Cũng như các thể loại bài hát được dạy trong chương trình tiểu học, khi
học hát dân ca Việt Nam học sinh cần đạt được các năng lực chung đó là: tự chủ
và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo.
Thông qua luyện tập, tìm hiểu các các bài hát dân ca với nhiều hình thức
và thể loại khác nhau ở các vùng miền đã mang lại cho HS những trải nghiệm
phong phú, nhờ đó các em phát triển được vốn sống; có khả năng nhận biết cảm
xúc, tình cảm, sở thích, cá tính và năng lực của bản thân; biết tự làm chủ để có
hành vi phù hợp; có sự tự tin, tinh thần lạc quan trong học tập và đời sống. Qua
đó, giúp HS phát triển năng lực cảm xúc, nhận biết được suy nghĩ, tình cảm,
thái độ của người khác; biết sống hồ hợp và hố giải các mâu thuẫn. Với các
hoạt động múa hát tập thể sẽ tạo điều kiện cho các em được trải nghiệm trong
một mơi trường có tính hợp tác cao. Khi tham gia hát, múa các bài hát dân ca
các em trở thành những diễn viên tích cực, chủ động, sáng tạo trong việc thể
hiện các tác phẩm, qua thực tế luyện tập và biểu diễn giúp học sinh biết đề xuất
ý tưởng, tạo ra sản phẩm mới, khơng suy nghĩ theo lối mịn, hiểu và sử dụng âm
nhạc dân gian trong các mối quan hệ với lịch sử, văn hố và các loại hình nghệ
thuật khác.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
2.2.1. Thực trạng.
Đối với trường Tiểu học Nga Điền 2 - Nga Sơn - Thanh Hóa, nơi tơi đang
cơng tác, trường đóng trên địa bàn xa trung tâm thuộc vùng nơng thơn của huyện
Nga Sơn, nơn đây có khoảng hơn 70% dân số theo đạo Công giáo. Nhận thức
của gia đình, học sinh có những nơi những lúc cịn chưa đầy đủ về bộ mơn. Họ
cho rằng mơn học Âm nhạc chỉ là “môn phụ” chỉ chú trọng đầu tư vào mơn văn,
tốn, nên việc đầu tư cho bộ môn Âm nhạc chưa nhiều dẫn đến hiệu quả giảng
dạy của bộ mơn Âm nhạc cịn nhiều hạn chế, vì vậy việc hát dân ca hầu như
khơng được học sinh yêu thích và chú ý đến.
Trong những năm qua Phịng Giáo dục kết hợp Nhà văn hóa Thanh thiếu

nhi đã tổ chức hội thi tiếng hát học sinh ở cấp tiểu học, qua hội thi đã làm phát
triển phong trào hát dân ca trong các trường tiểu học rất hiệu quả. Tuy nhiên để
phong trào đó mãi được duy trì như mục tiêu đã định thì địi hỏi nhà trường và
giáo viên cần phải có những hoạt động thường xuyên hơn.
Qua những năm dạy học Âm nhạc, tôi đã thực hiện nhiều tiết dạy bài dân
ca cho học sinh ở trường Tiểu học Nga Điền 2 và thu được nhiều kinh nghiệm sư
phạm cũng như những phương pháp dạy học phù hợp. Nhờ tích luỹ được một
số kinh nghiệm nên việc dạy hát dân ca cho các em ngày càng trở nên nhẹ nhàng
và hiệu quả hơn. Bằng kinh nghiệm và lòng yêu nghề, yêu học sinh, nhiều giáo
viên đã tìm ra những biện pháp dạy học sáng tạo, giúp cho giờ học âm nhạc
thêm sinh động và hiệu quả, tạo hứng thú học tập cho học sinh.
Hơn nữa để giảng dạy tốt mơn Âm nhạc ngồi việc đầu tư về thời gian của
giáo viên thì các trang thiết bị hiện đại đầu tư cho bộ môn như: Đài, băng ghi âm
bài hát, phịng học riêng cho mơn học, tranh minh hoạ, máy chiếu,... cũng góp
phần rất lớn tới hiệu quả giảng dạy, tuy nhiên cơ sở vật chất nhà trường cũng
3


chưa đáp ứng được với nhu cầu dạy và học âm nhạc, đặc biệt là dạy học hát dân
ca cho học sinh. Bên cạnh đó. các giờ âm nhạc giáo viên vẫn chưa sử dụng triệt
để đồ dùng dạy học, hoặc có sử dụng chỉ là đàn, nhưng chưa thường xuyên và
liên tục. Các tiết học dân ca chưa có đạo cụ cho học sinh biểu diễn, chưa cho
học sinh tìm thêm các bài dân ca ngồi chương trình mà đang còn vận dụng sách
giáo khoa một cách cứng nhắc. Do thời lượng môn học rất hạn hẹp nên việc giáo
dục dân ca cho học sinh khó có thể đi vào chiều sâu.
Đa số học sinh thích học hát và có khả năng hát kết hợp các hoạt động
khác như: vận động theo nhạc, gõ đệm, tham gia trò chơi. Đối với học sinh lớp
1, 2, 3 trí nhớ cịn hạn chế, các em khó học thuộc những bài hát có lời ca tương
đối dài hoặc có nhiều lời ca. Đến lớp 4, 5, khả năng ghi nhớ của học sinh đã
được nâng cao hơn so với giai đoạn trước. Biểu hiện về năng lực âm nhạc của

học sinh rất khác biệt, mỗi lớp thường có cả những em học khá giỏi, trung bình
và học yếu. Trong mỗi lớp cũng có những học sinh có năng khiếu ở mặt này
nhưng lại yếu ở mặt khác, Chẳng hạn: có em hát đúng về cao độ thì lại chưa
vững về trường độ, có em có khả năng gõ đệm tốt nhưng lại yếu về vận động
theo nhạc… sở thích âm nhạc của học sinh khơng hồn tồn giống nhau, cảm
nhận thẩm mĩ âm nhạc của các em cũng khác biệt. Với học sinh trường tiểu học
Nga Điền 2 chủ yếu là con em thuần nông nên việc tiếp cận với dân ca của các
em qua các loại hình nghệ thuật rất hạn chế, có chăng các em chỉ được xem trên
ti vi vì vậy vốn dân ca của các em cịn rất nghèo nàn, bởi vì lâu nay các em
cũng chỉ biết đến một vài bài dân ca trong chương trình của bậc học, ở mỗi lớp
học các em chỉ được biết thêm một đến hai bài dân ca được giới thiệu ngắn
ngọn, vắn tắt, đơn giản mà các em có thể nhớ như một kiến thức cơ bản chứ các
em chưa có một niềm u thích và một vốn kiến thức thật sư sâu sắc với dân
ca. Nhận thức của các em về dân ca còn chưa đúng đắn, các em nghĩ dân ca
cũng là một trong nhiều bài hát phải học, phải thuộc, các em chưa thật sự quan
tâm, chú tới dân ca. Vì vậy về việc tự học và nghe hát các bài dân ca của các em
ở gia đình và ngồi xã hội là rất hiếm.
2.2.2. Kết quả thực trạng:
Qua khảo sát đầu năm học 2020-2021 với học sinh khối 2, 3,4,5 trường
Tiểu học Nga Điền 2 như sau:
Mức độ học sinh đạt được các yêu cầu về hát dân ca.
Các mức độ yêu cầu

Mức độ đạt được khi chưa áp
dụng các giải pháp

Hát đúng giai điệu, lời ca

244/326 = 74,8%

Biết hát kết hợp với gõ đệm theo 3 cách (nhịp,
phách, tiết tấu lời ca)

260/326 = 79,8%

Biết hát kết hợp với vận động theo nhạc

244/326 = 74,8%

Thuộc và biết được các bài dân ca đã học vùng
miền nào của Việt Nam.

195/326 = 59,8%

4


Yêu thích các bài dân ca

211/326 = 64,7%

Qua bảng khảo sát thực trạng cho thấy chất lượng hát dân ca của học sinh
là chưa đảm bảo.
Cụ thể cho thấy vốn dân ca của các em rất hạn chế, vì các em chưa chú ý,
chưa yêu thích hát dân ca nên dẫn đến việc các em chưa có được vốn kiến thức
phong phú về dân ca đôi khi ngay cả những bài dân ca trong chương trình học
các em cịn qn. Từ thực trạng đó mà trong năm học 2020-2021 tơi đã mạnh
dạn đổi mới phương pháp trong dạy hát dân ca cho học sinh các khối lớp trong
trường, sau đây là những kinh nghiệm mà bản thân tôi đã áp dụng và đúc rút đạt
hiệu quả cao trong dạy học hát dân ca cho học sinh.

2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
2.3.1. Giải pháp 1: Giáo viên cần nắm chắc chương trình dạy hát dân ca của
tồn cấp học.
Theo chương trình năm học 2020-2021 hiện hành( Lớp 1: Chương trình
GDPT 2018), học sinh Tiểu học được học 11 bài dân ca Việt Nam, đó là:
Lớp 1: - Gà gáy (dân ca Cống)
- Lí cây bơng (dân ca Nam Bộ)
Lớp 2: - Xoè hoa (dân ca Thái)
- Bắc kim thang (dân ca Nam Bộ)
Lớp 3: - Gà gáy (dân ca Cống)
- Ngày mùa vui (dân ca Thái)
Lớp 4: - Bạn ơi lắng nghe (dân ca Ba na)
- Cò lả (dân ca đồng bằng Bắc Bộ)
- Chim sáo (dân ca Khmer - Nam Bộ)
Lớp 5: - Màu xanh quê hương (dân ca Khmer- Nam Bộ)
- Hát mừng (dân ca Hrê- Tây Nguyên)
Giáo viên cần nắm vững nội dung kiến thức, kĩ năng cần đạt của từng bài
bài hát dân ca trong chương trình. Đồng thời đầu tư tìm ra những phương pháp
và hình thức tổ chức dạy học đổi mới sao cho phù hợp với điều kiện cơ sở vật
chất, trang thiết bị, đồ dùng dạy học của nhà trường và phải phù hợp với đối
tượng học sinh để áp dụng cho hiệu quả nhất. Đặc biệt giáo viên phải tạo ra
được khơng khí lớp học vui tươi, phấn khởi, tràn đầy năng lượng và hào hứng
của học sinh khi được học tiết Âm nhạc với bài các bài hát dân ca.
2.3.2. Giải pháp 2: Tạo hứng thú của học sinh trong tiết dạy học hát dân ca.
* Giới thiệu bài hát một cách hấp dẫn, lôi cuốn,tạo sự chú ý, hiểu biết v à
yêu thích của học sinh đối với Dân ca.
Ở phần giới thiệu bài hát, tôi thường dùng bản đồ, tranh ảnh để giới thiệu vị
trí địa lí và đời sống của đồng bào các dân tộc. Bước này rất hấp dẫn học sinh và
mang lại cho các em nhiều kiến thức bổ ích.Trong phần này, một yêu cầu bắt
buộc là người dạy phải giới thiệu và giải thích được cho học sinh về làn điệu và

xuất xứ của làn điệu mà các em đang học.
Có thể giới thiệu bài hát dân ca các vùng miền bằng các phương tiện trực
quan như: xem tranh ảnh, xem băng hình diễn tả nội dung của làn điệu dân ca.

5


Ví dụ: Khi dạy Tiết 12, Học bài hát "Cị lả", dân ca đồng bằng Bắc Bộ thì
giáo viên giới thiệu về vị trí và đặc điểm chính của đồng bằng Bắc Bộ trên bản
đồ và tơi đã phóng to bức tranh về hình ảnh con cị đang bay in trong SGK âm
nhạc 4 cho các em quan sát và nhận biết được ngay về nội dung bài hát dân ca.

Giáo viên có thể dùng các điệu múa đặc trưng, dùng các nhạc cụ dân tộc
của dân ca vùng miền đó, dùng lời để giới thiệu vài nét ngắn gọn về bài hát, nội
dung, xuất xứ hay là tác giả soạn lời cho làn điệu mà các em đang học…
Ví dụ khi dạy bài Xoè hoa (dân ca Thái), tôi cho học sinh quan sát hình
ảnh sau:

Hình ảnh dân tộc Thái [2]
6


Từ hình ảnh học sinh nhận ra đây là bài hát dân ca của dân tộc nào?
Hoặc khi dạy bài Gà gáy (dân ca Cống) tôi cho học sinh quan sát hình ảnh
dân tộc Cống, giới thiệu sơ qua về dân tộc này cho học sinh nắm được, trước khi
dạy hát dân ca cho học sinh.

Hình ảnh dân tộc Cống [2]
Hay khi dạy bài Quê hương tươi đẹp (dân ca Nùng) tơi lại cho học sinh
quan sát một số hình ảnh về dân tộc Nùng:

Hình ảnh dân tộc Nùng [2]
Bước này rất hấp dẫn, tạo hứng thú cho học sinh bước vào tiết học và
mang lại cho các em nhiều kiến thức bổ ích.
*Nghe( Xem hát mẫu):
Giáo viên trình bày(biểu diễn) làn điệu dân ca trên nền nhạc giai điệu của
bài hát. Bên cạnh đó, tơi thường sưu tầm các video, thông tin trên mạng Internet
7


để cho học sinh xem bài hát giúp các em biết về trang phục và động tác múa đặc
trưng, nhạc cụ dân tộc của từng vùng miền đối với từng bài dân ca cụ thể.
Trong bước nghe (hát mẫu), tôi thường sưu tầm băng đĩa hình để cho học
sinh nghe và xem bài hát trên băng đĩa hình, để các em biết về trang phục và
động tác múa hát đặc trưng của từng vùng miền.
Ví dụ: Khi dạy Tiết 5, Ôn tập bài dân ca Ba na Bạn ơi lắng nghe, tơi cho
các em xem các bạn nhỏ trình diễn bài hát với các động tác múa và trang phục
của dân tộc Ba - na trên video

Vì vậy, khi dạy các em trình diễn bài hát, các em đã thể hiện được những
động tác múa hát đặc trưng của dân tộc Bana một cách tự nhiên và sinh động,
hấp dẫn.
2.3.3. Giải pháp 3: Đổi mới phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của
học sinh trong dạy hát dân ca. Tạo sự chú ý, hiểu biết và yêu thích của học
sinh đối với dân ca.
Dạy học Âm nhạc và dạy học hát dân ca đều vận dụng quan điểm lấy
người học làm trung tâm, nhằm biến quá trình giáo dục thành tự giáo dục; giúp
học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo. Giáo viên là người tổ chức,
hướng dẫn hoạt động, tạo môi trường học tập thân thiện để học sinh có cơ hội
giao tiếp, hợp tác, trải nghiệm, tìm tịi kiến thức và phát huy tiềm năng hoạt

động âm nhạc. Ở tiểu học tập trung phát triển cảm xúc thẩm mỹ và tình yêu âm
nhạc. Cần lựa chọn các hoạt động học tập phù hợp với sở thích và nhận thức của
học sinh: nghe nhạc, vận động, chơi các trò chơi, kể chuyện,...Cần thiết kế các
hoạt động trải nghiệm và khám phá âm nhạc, được tích hợp thơng qua nhiều nội
dung và hoạt động.
Giáo viên cần kết hợp linh hoạt nhóm phương pháp dùng lời (giới thiệu,
thuyết trình, phát vấn, thảo luận, giao tiếp, giải thích, kể chuyện, nêu vấn đề,
chứng minh,...) và nhóm phương pháp tổ chức hoạt động (thực hành, trực quan,
làm mẫu, luyện tập, trị chơi, trình diễn, mơ phỏng, đóng vai,...).
Cần sử dụng hiệu quả nhạc cụ trong dạy học, chú ý sử dụng những nhạc cụ
có âm thanh chuẩn để giúp phát triển kỹ năng nghe và hát đúng nhạc. Sử dụng
8


hợp lý các phương tiện nghe nhìn và cơng nghệ thông tin để tạo nên những giờ
học sinh động và hấp dẫn. Cần phát huy năng khiếu âm nhạc của từng học sinh,
qua đó thực hiện dạy học phân hố và nâng cao chất lượng giáo dục của cả tập
thể. Những em có năng khiếu âm nhạc có thể làm hạt nhân để khơi dậy tiềm
năng, hứng thú và sự tự tin ở những em khác. Năng lực âm nhạc cần được học
tập và rèn luyện trong thời gian dài mới có thể đạt được, vì vậy khơng nên tạo áp
lực cho học sinh trước những yêu cầu quá cao. cần sử dụng những kiến thức và
kĩ năng đã học làm nền tảng để phát triển năng lực âm nhạc trong giai đoạn tiếp
theo; cần được học âm nhạc bằng đa giác quan, được trải nghiệm và khám phá
nghệ thuật âm nhạc thơng qua nhiều hình thức: học cá nhân, cặp, nhóm, tổ, học
theo dự án, học theo góc, xem hoặc biểu diễn ca nhạc, tham quan di sản văn hoá,
giao lưu với các nghệ sĩ, nhạc sĩ, nghệ nhân,...
Căn cứ vào nội dung dạy học, yêu cầu cần đạt của tiết học, thời lượng và
đặc điểm của lớp học, giáo viên nên linh hoạt sử dụng các quy trình dạy học một
tiết học hát dân ca cho phù hợp và hiệu quả: 1- Nghe, 2- Đọc, 3- Tái hiện (lặp
lại), 4- Phản ứng, 5- Sáng tạo, 6- Trình diễn, 7- Phân tích, đánh giá, 8- Ứng

dụng.
Phương pháp và cách thức dạy học phải luôn được cải tiến, sáng tạo phù
hợp với từng bài và điều kiện, khả năng học tập của từng lớp, thậm chí của từng
học sinh, gắn với đặc điểm hoạt động cộng đồng của từng địa phương. Cần dự
kiến các tình huống sư phạm có thể nảy sinh để lựa chọn cách xử lí cho phù hợp.
Ví dụ: Để tạo sự chú, hiểu biết và yêu thích của học sinh đối với Dân ca
tơi tiến hành tổ chức lồng ghép hoạt động 2 trong tiết nghe nhạc dân ca của tiết
8, tiết 11, tiết 14… - Âm nhạc lớp 5 như sau:
Bước 1: Giới thiệu sơ lược về dân ca.
Đầu tiên tôi yêu cầu 1 em trình bày lại một bài hát dân ca trong
chương trình đã học (Bài Cị lả) và hỏi đó là dân ca miền nào? (Dân ca Bắc Bộ)
và yêu cầu học sinh củng cố lại các kiến thức đã học về dân ca:
Dân ca là gì? Là những bài hát khơng phải do một nhạc sĩ nào sáng tác mà
nó được người dân tự hát lên trong khi lao động sản xuất hoặc trong các sinh
hoạt văn hóa, văn nghệ. Sau đó các bài hát ấy được lưu truyền qua từng thế hệ
trở thành các bài hát đặc trưng riêng của từng vùng, từng miền khác nhau…
Và dân ca của của vùng nào thì thể hiện rõ ngữ điệu, giọng nói và cuộc sống của
người dân vùng đó.
Bước 2: Hướng dẫn học sinh cách nhận biết đơn giản các vùng dân ca:
* Dân ca Bắc Bộ: Tôi cho các em chú ý nghe các bài hát để thi đua nhận
biết tên bài và xuất sứ của các bài dân ca.
Bài thứ nhất: Cho các em nghe 1 bài dân ca: (mở đài đĩa hoặc giáo viên
hát)
Lý cây Đa
Trèo lên quán dốc ngồi gốc ới à cây đa rằng tôi lý ới à cây đa, rằng tôi lớ
iối à cây đa , ai xui ơi à tính tang tình rằng cho cơ nàng gặp, xem hội cái đêm
hôm rằm rằng tôi lý ối à cây đa, rằng tôi lới ối à cây đa… [1]
Sau khi cho các em nghe xong, tôi hỏi các em về xuất sứ của bài hát.
Chọn một trong các đáp án sau :
9

Bài hát Lý cây đa là bài dân ca vùng nào?
A. Dân ca Bắc Bộ.
B. Dân ca Nam Bộ.
C. Dân ca Thái.
*Dân ca Nam Bộ: Tiếp theo tôi cho các em nghe một bài Dân ca khác:
Lý con cua
Con cua quẫy, nó ở trong hang quẫy a rượng a quẫy a rượng a, nó kêu ớ
rịnh rình, ớ rịnh bng ơi quẫy a rượng a lang tang tính lính tính tàng lịnh tịnh
tang, giã gạo chày ba quẫy a rượng a quẫy a rượng a. [1]
Sau khi nghe hát, tôi cho các em phát hiện xem đó là bài Dân ca vùng
nào? Dựa vào ngôn ngữ đặc trưng: ớ rịnh bịng rình, quẫy a, rượng a, lang tang
tính... và các cách phá âm: quẫy, wẩy, chày, chài, dấu hỏi hát thành dấu ngã: ở
thành ỡ (giáo viên phát âm lại). Sau khi có các hướng dẫn đơn giản trên tơi thấy
học sinh của các lớp cũng đã nhận biết đúng gần đến 90% đó là bài dân ca Nam
Bộ. Sau khi các em đã biết cách nhận biết 2 vùng dân ca đơn giản. Tôi giao
nhiệm vụ cho các em theo nhóm: Mỗi nhóm 4 em phải tìm và hát được 4 bài
Dân ca khác nhau của hai miền (Mỗi em tìm và hát được ít nhất 1 bài sau đó 4
em cùng trao đổi và hướng dẫn cho nhau cùng hát được 4 bài ).
* Dân ca Miền Trung: Về phần Dân ca Miền Trung, học sinh có thể khó
nhận biết hơn vì nó có nhiều thể loại và nhiều dạng, trong đó có các bài đặc
trưng như: Lý ngựa ô, Lý chiều chiều, lý kéo chài… và ngôn ngữ đặc trưng của
miền Trung nhiều nhất có lẽ là các ngôn từ của đất Huế, như trong bài
Lý qua đèo (dân ca Thừa Thiên Huế):
“Chiều ơ chiều, dắt ớ ơ bạn dắt ớ ơ bạn tà là đèo mà qua đèo.Chim bớ kê
u,chim bớ kêu tình kêu bên nớ, uấy, wá, chi rứa, chi rứa, ức ức con vượn
trèo tà là đèo mà qua đèo, kia bến kia ơi hỡi con vượn trèo, kìa bên kìa…”[1]
Các từ ngữ đặc trưng dễ nhận biết của Miền Trung: chi rứa, uấy óa và các
từ đệm như: ố tang tình tang, ơ hờ, ơi hời (hỡi), tà là, í a bằng răng …

*Dân ca Tây Nguyên: Đặc biệt Dân ca và văn hóa cồng chiêng Tây Nguy
ên đã được thế giới cơng nhận là một là một giá trị văn hóa phi vật thể của thế
giới, chứng tỏ bản sắc rất độc đáo của nền văn hóa Tây Ngun. Tơi cho các em
nghe một vài bài Dân ca Tây Nguyên. Ví dụ như: Bài ru em (Dân ca Xê Đăng)
bài Đến trường (Dân ca Ê đê).
Giáo viên cần hạn chế tối đa phương pháp truyền khẩu, tích cực hố hoạt
động học hát, cho các em nghe giai điệu lời ca…Ngoài việc thực hiện đúng qui
trình, vận dung linh hoạt các phương pháp để nâng cao chất lượng hát dân ca
cho học sinh, giáo viên cần:
- Nghiên cứu nắm vững nội dung mỗi bài dân ca về làn điệu, trọng âm,
phách…để hướng dẫn học sinh hát đúng.
- Tập luyện để giúp học sinh hát đúng các làn điệu dân ca của từng vùng,
miền, thuộc lời ca, hát đúng trường độ, phát âm chính xác rõ lời, thể hiện được
sắc thái bài hát và có được những biểu cảm khác nhau.
- Phân chia câu hát phù hợp đánh dấu và hướng dẫn học sinh để biết lấy
hơi, ngắt nghỉ đúng chỗ, thị phạm thật rõ ràng các tiếng có dấu luyến để hát
đúng.
10


- Cần chọn và giữ ổn định giọng chuẩn của mỗi bài hát để hướng dẫn học
sinh hát đúng. Giáo viên hát mẫu phải chuẩn vì học sinh Tiểu học hay bắt chước
và theo rất nhanh.
- Kết hợp nhuần nhuyễn các hình thức ơn luyện bài hát, tránh sự đơn điệu
như vậy sẽ gây nhàm chán cho học sinh.
- Thực hiện phần dạo nhạc phải có điểm nhấn để khi học sinh vào bài dễ
dàng hơn.Tơi thường sử dụng chính thang âm của từng bài làm mẫu âm khởi
động. Thậm chí có bài tơi đã dùng giai điệu của bài hát làm mẫu để học sinh
khởi động giọng, ví dụ bài Chim sáo tôi đã sử dụng câu hát cuối là mẫu âm:

Việc sử dụng mẫu âm này vừa giúp học sinh bước đầu được nghe âm
hưởng của bài hát, ngồi ra cịn giúp các em được tiếp xúc với giai điệu để học
bài hát dễ dàng hơn.
2.3.4. Giải pháp 4: Sử dụng triệt để các trang thiết bị, đồ dùng dạy học phục
vụ tiết dạy học.
Sử dụng triệt để các đồ dùng dạy học để trau dồi vốn hiểu biết cho học
sinh và tạo cảm hứng cho các em u thích mơn học.
Tơi ln coi trọng việc sử dụng đồ dùng dạy học đã có và làm một số đồ
dùng dễ sưu tầm một cách thường xuyên, nghiêm túc nhằm đạt được mục tiêu:
Sử dụng đồ dùng dạy học triệt để nhằm đổi mới phương pháp dạy học, mang lại
hiệu quả cao nhất cho các tiết dạy âm nhạc.
Giáo viên trong tiết dạy Âm nhạc không chỉ quan tâm tới đàn, thanh
phách thơng thường mà cần có những băng ghi âm, ghi hình về các cuộc thi hát
dân ca, hoặc đờn ca tài tử, thường xuyên thết kế bài giảng điện tử và sử dụng
triệt để ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học giúp cho học sinh tri giác
thực tiễn về các dụng cụ âm nhạc, về âm thanh của các loại đàn, sáo... về con
người, văn hóa và các làn điệu dân ca của từng vùng miền...…để học sinh được
nghe các nghệ biểu diễn, các em sẽ cảm nhận hết được các làn điệu dân ca ấy
qua tất cả các giác quan.
Trong trò chơi âm nhạc giáo viên cần qua tâm tới đạo cụ để học sinh biểu
diễn…
2.3.5. Giải pháp 5: Quan tâm phát triển khả năng âm nhạc cho học sinh.
Nội dung này là một hoạt động hỗ trợ cho học sinh những kiến thức liên
qua đến âm nhạc hoặc mối quan hệ tác động giữa âm nhạc và đời sống, làm
phong phú hình thức giáo dục âm nhạc cho học sinh. Làm cho tinh thần các em
được thoải mái, tăng cường sự hiểu biết của các em đối với nghệ thuật âm nhạc.
Có thể dạy học sinh cảm nhận tác phẩm qua tiếng hát, tiếng đàn của mình. Ví dụ
khi dạy những tiết ơn tập bao giờ tôi cũng đàn một đoạn trong bài hát dân ca và
yêu cầu học sinh nghe âm nhạc và cho biết đây là bài hát dân ca nào. Hoặc sau
mỗi bài dân ca tôi yêu cầu học sinh tìm thêm các bài dân ca khác của vùng đó.

11


Ví dụ: Khi dạy bài Cị lả (dân ca đồng bằng Bắc Bộ), tơi u cầu học sinh thi tìm
thêm các bài dân ca đồng bằng bắc bộ mà em biết, em có thể hát một câu hoặc
một đoạn trong bài dân ca đó.
Khi dạy bài Bắc kim thang (dân ca Nam Bộ), học sinh sẽ tìm các bài dân
ca Nam Bộ sau đó thi hát về các bài dân ca đó. Trong giờ học bài hát dân ca Bana “Bạn ơi lắng nghe”, tôi đã lồng thêm các điệu múa Tây Nguyên để học sinh
vừa hát vừa múa bài này. Giờ học rất sôi nổi. Các em học sinh rất hào hứng.
Hoặc trong giờ hát nhạc hát bài “Xòe hoa” dân ca Thái đã kết hợp dạy nhảy sạp.
Như vậy, vấn đề không phải là học sinh tiểu học chỉ thích nhạc mới, khơng thích
dân ca mà cái chính là làm sao để cho giờ dạy dân ca hấp dẫn được các em. Điều
đó phụ thuộc vào khả năng của các giáo viên dạy nhạc.
Ngồi ra tơi đã tổ chức cho học sinh xem đĩa hình các bài hát dân ca: tôi
tiến hành ở tiết 16: Học hát tự chọn - Âm nhạc lớp 5 [3]. Chuẩn bị băng đĩa hình
các chương trình biểu diễn các bài hát dân ca (Đã tiến hành cắt, chỉnh sửa cho
phù hợp) Địa điểm: Phòng hoạt động Đội (trang bị đầu đĩa, tivi, loa. Khi tiến
hành tiết học tôi tổ chức 2 hoạt động chính.
+ Hoạt động 1: Xem và nhận xét các bài dân ca:
Cho học sinh xem 3 bài hát dân ca của ba vùng miền khác nhau như:
Bắc Bộ (Cây trúc xinh, hoặc Cò lả… ), Nam Bộ ( Lý đất giồng) và Tây Nguyên
(bài Chimsáo) diễn phụ họa như thế nào (đơn giản hay hoành tráng ? Phụ họa
theo đặc trưng vùng miền hay theo nội dung ....? ) Khi xem mỗi bài hát dân ca
của vừng nào thì tôi cũng giới thiệu sơ qua cho các em hiểu thêm về cuộc sống
lao động, sinh hoạt và các trang phục đặc treng và các nền văn hóa.
+ Hoạt động 2 : Tập biểu diễn theo một vài động tác phụ họa của các
bài hát.
Sau khi các em đã tìm hiểu về phong cách biểu diễn của các đĩa mẫu tơi
hỏi các em xem thích động tác biểu diễn phụ họa của bài nào nhất? Và
động tác biểu diễn các bài dân ca. Giáo dục được các em tính mạnh dạn tự tin và

tích cực trong biểu diễn. Kết hợp giữa gia đình - Nhà trường - Xã hội tạo môi
trường lành mạnh cho học sinh tham gia hoạt động âm nhạc. Nghệ thuật âm
nhạc đem đến cho trẻ những cái đẹp, những cái tiến bộ và nhẹ nhàng phê phán
những cái xấu, tạo cho học sinh một trạng thái tâm hồn hết sức nhẹ nhàng,
thanh thản và trong sáng. Khi nghe lời ru của bà, của mẹ, học sinh có cảm giác
an tồn, khi tham gia hoạt động âm nhạc với cơ, với bạn ở lớp, học sinh tìm
được niềm vui, sự hồn nhiên, nhí nhảnh theo đúng đặc điểm tâm sinh lí của
mình.Vì vậy, ngồi sự hướng dẫn hoạt động âm nhạc của các giáo viên ở trường,
gia đình cũng phải là một mơi trường sinh hoạt âm nhạc lành mạnh, thường
xuyên của học sinh. Tôi hướng dẫn các bậc phụ huynh tìm mua những ấn phẩm
âm nhạc hay về hát dân ca để các em nghe, xem, theo dõi và học hỏi, bắt chước
theo. Hoặc dành thời gian cùng các em ca hát, cổ vũ và động viên khi các em
nổi hứng “ biểu diễn" tại nhà.
- Tơi ln thay đổi trang trí phịng Phịng giáo dục nghệ thuật với góc âm
nhạc thật sinh động theo chủ điểm để gây sự thu hút với các em. Góc âm nhạc là
nơi các em có điều kiện để thể hiện khả năng âm nhạc của mình, các em có thể
làm quen, ôn luyện, củng cố và vận dụng phát triển những kỹ năng âm nhạc qua
12


các tṛò chơi, các họat động sáng tạo làm phát triển khả năng sáng tạo của các
em. Tại đây, các em tự hát hay tự vận động theo nhạc, biểu diễn một mình hay
một nhóm học sinh một cách thích thú và sáng tạo.
- Tôi quay những đoạn clip mô phỏng cho bài hát tơi dạy, những hình ảnh
được làm trên chính những học sinh lớp trước của tơi. Tơi tổ chức các hoạt động
đa dạng dựa vào hoạt động trọng tâm.
Ví dụ: Bài cị lả khi trọng tâm là dạy hát thì tơi tổ chức cho các em hát
lĩnh xướng để các em nghe, xem và định hình được cách thực hiện đồng thời coa
thể rút kinh nghiệm để thể hiện tốt hơn.
2.3.6. Giải pháp 6: Đổi mới các phương thức tổ chức hoạt động âm nhạc

ngoại khoá.
* Tổ chức hội thi “ Ngày hội dân ca” và tham gia các hoạt động ngoại khóa:
+ Mục đích: Thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục giá trị truyền thống dân tộc
trong nhà trường, trong phong trào xây dường trường học thân thiện, học sinh
tích cực. Tạo khơng khí vui vẻ, sôi nổi trong nhà trường. Giúp học sinh biết
được nhiều bài hát dân ca, dân tộc vùng miền thông qua biểu diễn và xem biểu
diễn trong các hội thi. Qua đó, thơng qua hội thi phát hiện và bồi dưỡng các em
học sinh có năng khiếu, giọng hát tốt về hát dân ca.
+ Hình thức tổ chức: Sân khấu hóa, mỗi lớp tham gia thi biểu diễn 2 bài
hát dân ca vùng miền, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.
+ Tổ chức hội thi: Sau khi đã xây dựng và triển khai kế hoạch, chuẩn bị
tốt các điều kiện cho hội thi, phối hợp cùng các giáo viên trong nhà trường tổ
chức tốt hội thi.
Dân ca vốn xuất phát từ người dân lao động. Chính vì vậy mà dân ca rất
gần gũi với tất cả mọi người, mọi lứa tuổi. Tất cả mọi người đều hát được, tham
gia biểu diễn được các bài dân ca. Vì vậy, cần tổ chức nhiều hơn các trò chơi
dân gian gắn với từng bài dân ca như: hát đối , hát hội,… Tích cực tận dụng các
dịp lễ hội cho học sinh tham quan, tham gia để các em có được cảm giác sống
động của các sinh hoạt văn hóa dân gian có sử dụng hát dân ca. Hoạt động ngoại
khố là mơi trường và cơ hội thuận lợi để học sinh phát huy mọi khả năng âm
nhạc, qua đó năng khiếu của các em sẽ được bộc lộ và giáo viên cũng có định
hướng đề bồi dưỡng hạt nhân cho phong trào văn nghệ của nhà trường. Hoạt
động ngoại khố cịn hướng tới việc giáo dục đạo đức và thẩm mĩ cho học sinh,
hình thành ở các em nhu cầu và sở thích âm nhạc, khơi dậy niềm hứng thú phát
triển khả năng âm nhạc của học sinh. Theo quan điểm Học vui- vui học tôi đẩy
mạnh dạn đề xuất với nhà trường tổ chức hội thi hát dân ca vào dịp: 20-11; 2212; 26-03. Ngồi ra cịn tổ chức cho đội văn nghệ nhà trường biểu diễn vào Lễ
hội trung thu tại địa phương,… đặc biệt tôi chú trọng cho học sinh được xem
biểu diễn các làn điệu dân ca qua băng hình nhằm từng bước nâng cao năng lực
cảm thụ âm nhạc cho học sinh. Tôi mạnh dạn tổ chức các hoạt động thi hát dân
ca trong mỗi lớp dưới nhiều hình thức:

(Biện pháp này tiến hành tổ chức lồng ghép ở tiết 17, 18, 24 Âm nhạc lớp 5).
Đầu tiên là thi hát dân ca giữa các nhóm: Tơi cho thời gian các nhóm sưu
tầm theo từng chủ đề để chuẩn bị là trước một tuần. Khi tổ chức tơi chia lớp
thành hai nhóm thi hát theo chủ đề, hát đối đáp các bài hát dân ca theo vùng từ
13


Bắc vào Nam. Cuộc thi diễn ra rất sôi nổi vì các nhóm có sự chuẩn bị rất tốt, hai
nhóm thi đua nhau rất lâu vì khơng nhóm nào chịu thua. Chứng tỏ các em đã
biết tìm tịi nên vốn Dân ca của các em đã rất tốt.
Tiếp theo là tổ chức một chương trình hát dân ca ở ngay trong tiết học:
Tơi chia lớp thành 3 nhóm, mỗi nhóm phải tham gia 3 tiết mục tùy chọn có thể
đơn ca, song ca, tam ca, hoặc tốp ca và chọn các em 1 tuần để chuẩn
bị. Đến ngày thi tôi hướng dẫn cho lớp trưởng đứng ra tổ chức một cuộc thi
nghiêm túc, giáo viên chủ nhiệm là một khán giả để theo dõi quá trình thi đua và
tự nhận xét đánh giá của các nhóm. Cuộc thi diễn ra với các tiết mục phong phú,
đủ 3 miền Bắc, Trung, Nam và khơng trùng nhau. Các nhóm tham gia đều rất
hứng thú, mạnh dạn và nhiệt tình biểu diễn.
* Thành lập câu lạc bộ “ Em yêu làn điệu dân ca”:
Đưa dân ca vào là hoạt động chính trong các đợt thi đua thì các câu lạc bộ
dân ca của trường được thành lập ngày một nhiều và hoạt động thường xuyên
hơn. Vào các ngày thứ hai đầu tuần, sinh hoạt dưới cờ hoặc sinh hoạt lớp đã trở
nên sôi động, vui tươi, tạo sự đoàn kết cho học sinh. Phần lớn các lớp đều có đội
hát, múa có năng khiếu hát dân ca đăng ký, thi đua cùng thi hát dân ca và tìm
hiểu dân ca. Kể từ khi thực hiện đưa dân ca vào trường học, nhà trường thành
lập nhiều câu lạc bộ dân ca, các em không cịn hát theo cảm tính, học thuộc nữa
mà đã được dạy và tìm hiểu cách lấy hơi, giữ giọng cho từng làn điệu, nhất là
được giảng giải, hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa, tính nhân văn được truyền tải trong
mỗi làn điệu, mỗi câu hát dân ca của các miền, các dân tộc khác nhau.
Sau khi nghiên cứu áp dụng các phương pháp nâng cao chất lượng hát dân

ca vào trường học nhận được sự đồng thuận, hưởng ứng mạnh mẽ của nhà
trường, các bậc phụ huynh và đặc biệt là các em học sinh.
Vì: Phần lớn các tiết dạy hát dân ca đều có khơng khí học tập sơi nổi, học
sinh rất tích cực tham gia xây dựng bài. Các em được xem, được nghe hát dân
ca, được hát dân ca và được vận động, tham gia các sinh hoạt tập thể như biểu
diễn dân ca có kết quả tốt. Phần lớn giáo viên và học sinh đều rất phấn khởi và
hứng thú.
Trong phong trào tiếp tục thi đua xây dựng “Trường học thân thiện, học
sinh tích cực” nhà trường khuyến khích tổ chức các hoạt động tập thể vui tươi
lành mạnh, học sinh được rèn luyện kỹ năng sống, phát huy truyền thống văn
hóa đặc sắc của các dân tộc trong đó có việc tìm hiểu, tham gia sinh hoạt, các
câu lạc bộ hát dân ca. Hỗ trợ đưa dân ca vào trường học là dạy cho học sinh biết
hát một số bài hát dân ca tiêu biểu, được tiếp cận với các vùng miền qua làn điệu
dân ca, từ đó xây dựng và phát triển năng lực, năng khiếu âm nhạc cho học sinh;
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, hỗ trợ và tăng cường hiệu quả
việc giảng dạy bộ môn âm nhạc trong các giờ học chính khóa; giáo dục học sinh
biết trân trọng, yêu quý dân ca, cảm nhận được vẻ đẹp của văn hóa dân tộc cũng
như góp phần định hướng thị hiếu thưởng thức âm nhạc cho học sinh.
Qua việc tổ chức nhiều các hoạt động ngoại khóa, các câu lạc bộ dân ca
trong nhà trường, giúp các em có nhiều sân chơi bổ ích nâng cao chất lượng hát
dân ca trong nhà trường.
14


ẢNH CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA HÁT DÂN CA
CỦA CÁC EM HỌC SINH TRONG TRƯỜNG

2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
15

Trong quá trình áp dụng một số giải pháp mới trong dạy hát dân ca cho
học sinh tiểu trường Tiểu học Nga Điền 2, tôi đã điều tra và lưu lại những kết
quả thử nghiệm, nhằm so sánh về mức độ học sinh đạt được các yêu cầu về hát
dân ca.
Mức độ học sinh toàn trường đạt được các yêu cầu về hát dân ca:

Các mức độ yêu cầu
Hát đúng giai điệu, lời ca
Biết hát kết hợp với gõ đệm theo
3 cách (nhịp, phách, tiết tấu lời
ca)
Biết hát kết hợp với vận động
theo nhạc
Thuộc và biết được các bài dân
ca đã học vùng miền nào của
Việt Nam.
Yêu thích các bài dân ca

Mức độ đạt được
Khi chưa áp dụng
Sau khi áp dụng
các giải pháp
các giải pháp
SL
TL
SL
TL
244
75%

326
100%
260

80%

309

95%

75%

293

90%

195

60%

293

90%

211

65%

326

100%

244

Như vậy sau khi đổi mới phương pháp dạy hát dân ca cho sinh Tiểu học
tôi thấy chất lượng hát dân ca đã tiến bộ rõ nét. Học sinh tự tin trên sân khấu
biểu diễn qua các cuộc thi hát dân ca do liên đội tổ chức, đây là thành công bước
đầu khi tôi áp dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực cho học sinh vào
giảng dạy mơn âm nhạc nói chung và các bài hát dân ca nói riêng.
Giờ đây cứ mỗi lần đến giờ học Âm nhạc, 100% các em đều hào hứng và
yêu thích. Trong mỗi tiết học các em đều chủ động học tập rất tích cực vì thật sự
u thích mơn học này.
Qua tìm tịi nghiên cứu và áp dụng giải pháp dạy học thích hợp, bản thân
tơi đã học hỏi được rất nhiều điều bổ ích, nắm vững kiến thức về Dân ca Việt
Nam, các cơ sở lý luận, áp dụng tốt hơn các giải pháp phù hợp vào thực tiễn để
góp phần nâng cao chất lượng dạy học.
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
- Dân ca là vốn q vơ giá của ơng cha ta từ ngàn đời xưa để lại, dân ca là
hơi thở của dân tộc, lưu giữ và bảo vệ dân ca là bảo vệ dòng máu chảy trong cơ
thể của mỗi chúng ta. Dân ca là một bức tranh phong phú, đa dạng về màu sắc,
mỗi địa phương đều có những nét đặc trưng riêng, thể hiện phong tục, ngơn ngữ,
giọng nói của từng vùng quê của Tổ Quốc. Vì vậy dù là dân ca của bất cứ vùng
nào trên đất nước Việt Nam cũng đều đáng trân trọng và cần được gìn giữ, bởi
đó là tài sản tinh thần vơ giá nhất, là những tinh hoa của dân tộc được chắt lọc
qua nhiều thế kỷ.
16


- Với học sinh, là thế hệ tương lai của đất nước, để các em vẫn luôn tiếp

thu được các nền văn hóa thế giới mà khơng qn mất những tinh hoa văn hóa
của dân tộc thì ngay từ khi cịn nhỏ các em đã phải có được vốn hiểu biết, và
phải có được một tình u thật sự với dân ca. Vì vậy bồi dưỡng và phát huy vốn
dân ca cho học sinh tiểu học luôn là tiền đề đầu tiên trong việc giữ gìn tinh hoa
văn hóa dân tộc. Như lời dặn dò cuối cùng của Bác trước lúc ra đi : “ …rằng đã
yêu Tổ Quốc mình, càng yêu tha thiết những khúc hát Dân ca”.
- Qua kinh nghiệm bồi dưỡng vốn dân ca cho học sinh tiểu học cùng với
thực tế giảng dạy Âm nhạc của bản thân, tơi nhận thấy rằng: Để học sinh u
thích hát dân ca thì giáo viên cần thực hiện tốt các u cầu sau:
Giáo viên phải ln khơng ngừng tìm tịi, học hỏi, bồi dưỡng vốn kiến
thức của mình về các bài hát dân ca. Tìm hiểu nguồn gốc và các thể loại dân ca,
các giá trị văn hóa của dân tộc.
Phải rèn luyện kỹ năng thể hiện tốt các bài dân ca, sưu tầm các đĩa nhạc
dân ca của các vùng miền, các dân tộc.
Phải nắm được chuẩn kiến thức kỹ năng của từng tiết học để có thể xem
xét và lồng ghép một cách linh hoạt các hoạt động bồi dưỡng vốn dân ca sao cho
phù hợp mà vẫn đảm bảo yêu cầu về kiến thức kỹ năng tiết dạy.
Phải nắm được khả năng âm nhạc của học sinh. Có kế hoạch chương trình
cụ thể cho các hoạt động, các giải pháp của mình.
Để đạt được hiệu quả cao nhất trong khi tiến hành các hoạt động thì phải
tích cực trong cơng tác tham mưu Ban giám hiệu và phối kết hợp với các tổ chức
Đoàn thể trong nhà trường để tổ chức thực hiện.
-Dân ca là một dịng nhạc rất khó hát vì vậy địi hỏi người giáo viên phải có
kỹ năng dạy học cho học sinh để học sinh tiếp thu một cách nhẹ nhàng, tự nhiên
bằng tình u và sự ham thích hát hay được các bài hát dân ca. Giáo dục cho
học sinh biết tự hào về tinh hoa dân tộc, biết cảm nhận được cái hay, cái đặc sắc
của mỗi bài dân ca.
Một nhà văn hóa đã ví: dân ca “…. Như dịng sơng mênh mơng tình đất,
tình người, chắt lọc từ mạch nguồn cuộc sống, chảy qua nhiều thời đại, phản
ánh tâm tư, tình cảm, ước mơ khát vọng của con người trên mảnh đất quê

hương của mình…”. Trải qua bao biến cố, thăng trầm của lịch sử, dân ca vẫn có
sức sống bền chặt trong lòng mỗi người dân Việt Nam nói chung và đồng bào
dân tộc nói riêng, là nhịp cầu thời gian để ta trở về với cội nguồn của ông cha.
Trong xu thế phát triển hiện nay của xã hội, nhiều giá trị văn hóa truyền thống
đang có nguy cơ bị mặt trái của cơ chế thị trường làm mai một, nhất là các văn
hóa truyền thống các dân tộc thì việc giáo dục cho học sinh biết phát huy và giữ
gìn bản sắc dân tộc là việc làm cần thiết.
3.2. Kiến nghị
Để dân ca thực sự đi vào đời sống tinh thần của giáo viên cũng như học
sinh trong nhà trường tôi đề xuất:
Đối UBND xã Nga Điền: Quan tâm và tạo điều kiện cơ sở vật chất tốt
nhất cho nhà trường có đủ trang thiết bị, đồ dùng dạy học nói chung và mơn học
Âm nhạc nói riêng để mỗi giáo viên đều có thể đổi mới phương pháp nâng cao
chất lượng dạy hoc.
17


Đối với Đoàn, Đội, Nhà trường, ngành Giáo dục nên tổ chức nhiều cuộc
thi hát múa dân ca không chỉ với học sinh mà cả với giáo viên trong toàn ngành.
Trên đây là kinh nghiệm về việc dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học mà
tôi đã thực hiện trong năm học 2020-2021. Tôi rất mong sẽ nhận được những ý
kiến trao đổi, đóng góp của các đồng nghiệp nhằm tìm thêm những giải pháp
hữu hiệu nhất trong dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học đồng thời góp phần
vào cơng tác bảo tồn và phát huy vốn dân ca ở trường phổ thơng của huyện nhà
nói riêng và trong sự nghiệp giữ gìn và phát huy giá trị của các làn điệu dân ca
của cả đất nước nói chung.
Tơi xin chân thành cám ơn!
Nga Điền, ngày 08 tháng 4 năm
2021
XÁC NHẬN

CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến
kinh nghiệm của mình viết, khơng sao
chép nội dung của người khác.
Người viết:

Mai Thị Huyền

18


TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Các bài hát Dân ca Việt Nam.
[2] Các hình ảnh dân tộc Việt Nam.
[3] Sách giáo khoa Âm nhạc lớp 1, 2,3,4,5.
[4] Các tài liệu tham khảo.

19


DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN
KINH NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC CẤP
CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN

Họ tên tác giả : Mai Thị Huyền
Chức vụ và đơn vị công tác : Giáo viên - Trường Tiểu học Nga Điền 2
TT

Tên đề tài SKKN

Cấp đánh
giá xếp
loại

Kết quả đánh
giá xếp loại

Năm học đánh
giá xếp loại

1.
2.

20


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA

PHỊNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGA SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ GIẢI PHÁP HIỆU QUẢ
TRONG VIỆC DẠY HÁT DÂN CA CHO HỌC SINH Ở
TRƯỜNG TIỂU HỌC NGA ĐIỀN 2, NGA SƠN, THANH HĨA

Người thực hiện: Mai Thị Huyền
Chức vụ:

Giáo viên
Đơn vị cơng tác: Trường Tiểu học Nga Điền 2
SKKN thuộc lĩnh vực (mơn): Âm nhạc

THANH HỐ NĂM 2021
21