Tài liệu Cách đọc X quang chấn thương pptx

1
ĐỌC PHIM X QUANG CHẤN THƯƠNG
* Yêu cầu của phim chụp
- chất lượng tia : tia vừa, không quá non, không quá già.
- số lượng : đủ 2 phim thẳng và nghiêng.
- kích thước phim : đủ dài, lấy trên 1 khớp và dưới 1 khớp tính từ vò trí tổn thương ; đủ rộng, lấy
được cả bóng phần mềm (nhằm xác đònh tư thế chụp và để tránh bỏ sót tổn thương).
I. thủ tục hành chính
- tên tuổi bệnh nhân
- ngày tháng chụp
- số lượng phim
- phim bên phải / trái (dựa vào đánh dấu của người chụp phim)
- phim thẳng / nghiêng (nhìn vào đầu trung tâm để xác đònh)
- nhận xét phim có đạt yêu cầu không ?
+ kích cỡ : lấy trên 1 khớp và dưới 1 khớp tính từ vò trí tổn thương
+ chất lượng tia : tia vừa thì thấy rõ vân xương, bè xương, thấy được bóng phần mềm; tia
non thì phim mờ, nhiều bóng phần mềm ; tia già thì phim đen, ít bóng phần mềm
II. đọc tổn thương
1. vò trí
2. tính chất tổn thương
* Gãy xương
- đơn giản : ngang, chéo vát, xoắn vặn
- phức tạp : có mảnh rời, gãy nhiều đoạn
- gẵy không hoàn toàn : rạn, lún, gãy dưới cốt mạc, gãy cành xanh
* Sai khớp
* Gãy xương kết hợp sai khớp
3. di lệch : mô tả các loại di lệch theo nguyên tắc : đầu ngoại vi theo đầu trung tâm
- di lệch chồng (làm ngắn chi) : tính bằng cm
- di lệch giãn cách (làm dài chi) : tính bằng cm
- di lệch bên :
+ ra ngoài / vào trong (trên phim thẳng)

+ ra trước / ra sau (trên phim nghiêng)
Mô tả di lệch bên theo độ rộng của xương gãy. VD :



- di lệch mở góc : mô tả góc mở bằng độ. VD :


1 thân xương 1/2 thân xương 1 vỏ xương Hơn 1 thân xương
2
120°









- di lệch xoay :
+ có hay không có ?
+ xoay bao nhiêu độ ?(khó xác đònh được chính xác, vì thế không bắt buộc phải đọc)
Cần căn cứ vào tư thế của đầu trung tâm và đầu ngoại vi. VD đầu trung tâm là tư thế
nghiêng, nhưng đầu ngoại vi là tư thế thẳng → có di lệch xoay.
4. Đọc những bất thường về cấu trúc xương (thường gặp trong gãy xương bệnh lý hoặc gãy
xương, sai khớp cũ, có biến chứng).
Cã thĨ nhËn biÕt ®−ỵc nh÷ng thay ®ỉi vỊ cÊu tróc cđa x−¬ng trªn h×nh ¶nh X quang th«ng qua sù thay
®ỉi tÝnh chÊt c¶n quang cđa nã, bao gåm:
- Tiªu x−¬ng: Lµ t×nh tr¹ng mÊt toµn bé cÊu tróc mét vïng cđa x−¬ng. ỉ tiªu x−¬ng cã thĨ ë ®Çu hay

th©n x−¬ng, trong tđy hay ë vá x−¬ng. Ranh giíi th−êng nham nhë hc cã thĨ râ nÐt (nh− trong
nh÷ng ỉ tiªu x−¬ng cđa bƯnh Kalehr). Trong vïng tiªu x−¬ng, mËt ®é c¶n quang cã thĨ ®ång nhÊt
hc cã v¸ch ng¨n, còng cã khi cã h×nh v«i hãa hc h×nh nèt c¶n quang ®Ëm do m¶nh x−¬ng chÕt
t¹o nªn. Tiªu x−¬ng th−êng gỈp trong u ¸c tÝnh thĨ tiªu x−¬ng nguyªn ph¸t (sarcoma x−¬ng) hc
thø ph¸t (di c¨n).
1 2 3
1. tiªu x−¬ng trong Sarcoma thĨ tiªu x−¬ng
2. tiªu x−¬ng trong bƯnh ®a u tủ x−¬ng (bƯnh Kahler)
3. tiªu x−¬ng trong chËu ph¶i trong u x−¬ng ¸c tÝnh
- Dµy ®Ëm x−¬ng (do ph¶n øng t©n t¹o x−¬ng): Dµy ®Ëm x−¬ng cã thĨ x¶y ra b¾t ®Çu tõ c¸c bÌ
x−¬ng hc tõ mỈt trong cđa mµng x−¬ng. Dµy ®Ëm x−¬ng th−êng gỈp trong can x−¬ng ỉ gy, cèt
tủ viªm gian ®o¹n mn tÝnh vµ ung th− x−¬ng nguyªn ph¸t vµ di c¨n ung th− x−¬ng thĨ t¹o x−¬ng.
NÕu dµy ®Ëm x−¬ng x¶y ra ë x−¬ng dµi cã thĨ lµm che lÊp èng tủ.


Mở góc vào trong 120 độ,
hoặc mở góc vào trong với góc di lệch 60 độ

3



- Long xơng (tha xơng): Là hiện tợng giảm
can xi của xuơng, thờng gặp trong tha xơng ở
ngời già, do bất động ổ gy lâu ngày, giai đoạn đầu
của lao xơng khớp và cốt tuỷ viêm... Do giảm mật
độ can xi của xơng nên các vân xơng và bè xơng
thờng hiện rõ trên phim chụp.

- Xơng chết: Là tình trạng cấu trúc xơng chỉ còn hiện diện
thành phần các khoáng chất, không còn thành phần chất hữu
cơ. Xơng chết có thể xuất hiện trong cốt tuỷ viêm, hoại tử vô
khuẩn sụn tiếp hợp đầu xơng và các xơng con đang trong
quá trình cốt hoá.
Những thay đổi ở xơng nh mô tả trên đây có thể diễn ra
độc lập hoặc kết hợp với nhau trong một số bệnh l ý.











Dày đậm xơng trong
sarcoma xơng thể tạo xơng.
4
III. Xác đònh tư thế thẳng nghiêng trên phim

Phim thẳng Phim nghiêng

Cổ xương đùi Dài Ngắn hoặc không thấy
Góc cổ - thân 125 - 135° ≈ 180°
Mấu chuyển Thấy rõ cả 2 mấu
chuyển
Không thấy mấu
chuyển lớn
ngồi Tròn đều Nhọn
Lỗ bòt To nhỏ
Thân xương Thẳng Cong ra sau
Xương đùi
Lồi cầu đùi 2 lồi cầu nằm xa
nhau, lồi cầu trong to
và thấp hơn lồi cầu
ngoài
2 lồi cầu chồng hình
lên nhau
Xương bánh chè Chồng hình lên lồi
cầu đùi
Nằm riêng biệt, trước
xương đùi
Mâm chày Thấy rõ 2 mâm chày Không thấy rõ 2 mâm
chày
Lồi củ chày Không thấy Thấy rõ
Khoảng gian cốt Rộng Hẹp
Các mắt cá 2 mắt cá tách xa nhau 2 mắt cá chồng hình
Xương cẳng chân
Bóng phần mềm Đều 2 bên Trước ít, sau nhiều
Diện chày sên Phẳng Cong lồi lên trên
Xương sên Hình hộp Hình con sên
Xương bàn chân

Xương gót Chồng hình lên các
xương khác
Nhìn rõ, không chồng
hình

Xương đòn Thường chỉ chụp được phim thẳng.
Khớp vai Thường chỉ chụp được phim thẳng.
Mỏm trên ròng rọc và
mỏm trên lồi cầu
Cách xa nhau Chồng hình
Xương cánh tay Thẳng Cong ra trước
Xương trụ Thẳng. Khó thấy
mỏm khuỷu
Cong ra trước. Mỏm
khuỷu thấy rõ
Khớp khuỷu
Bóng phần mềm Đều 2 bên Trước
Thiết diện ngang Rộng Hẹp
Các xương tụ cốt Thấy rõ từng xương Chồng hình, chỉ thấy
rõ xương thuyền
Khớp cổ tay
Các xương đốt bàn Thấy rõ Chồng hình

5
* Hình ảnh minh hoạ :
1. khớp hông chụp thẳng



* Chú ý : trên phim nghiêng, mấu chuyển lớn ở trước, mấu chuyển bé ở sau.

2. khớp gối, chụp thẳng và nghiêng