Tu loai Tieng Viet

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (374.19 KB, 63 trang )

(1)MéT Sè KIÕN THøC TIÕNG VIÖT CÇN GHI NHí PHÇN 1: Tõ LO¹I 1.Danh tõ: -Khái niệm: DT là những từ chỉ sự vật (ngời, vật, hiện tợng, khái niệm hoặc đơn vị) *Kh¶ n¨ng kÕt hîp: + Về phía trớc: DT có thể kết hợp với số từ, với phó từ chỉ lợng, với đại từ chỉ tổng lợng. + VÒ phÝa sau: DT cã thÓ kÕt hîp víi mét nhãm tõ mét tõ, mét côm C-V. *Chøc vô ng÷ ph¸p:Chøc vô chÝnh cña DT lµ lµm chñ ng÷, ngoµi ra DT cßn cã thÓ lµm vÞ ngữ gián tiếp, làm bổ ngữ, định ngữ. *Phân loại: DT chia làm hai loại: DT chung và DT riêng, trong DT chung lại đợc chia làm hai lo¹i: DT tæng hîp vµ DT kh«ng tæng hîp. + DT tæng hîp chØ sù vËt, thùc thÓ mang ý nghÜa kh¸i qu¸t, tæng hîp: GiÊy bót, quª h¬ng, trêi biÓn, nhµ cöa, tre .... + DT kh«ng tæng hîp gåm: - DT chỉ chất liệu: gạo, cát, đất, nớc, rợu...... - DT chỉ đơn vị: chiếc, con, thằng, buộc, bó.... - DT chỉ đơn vị tổ chức địa lí: Tỉnh, xã, phơng... - DT chỉ đơn vị mang ý nghĩa tập hợp: căp, bầy, đàn, khóm..... - DT chỉ đơn vị tính toán quy ớc: mét, tấn, kilôgam, lít,miếng... - DT chỉ đơn vị chỉ phạm vi khoảng thời gian, không gian: Vùng,miền, khoảnh, nơi, chỗ, trªn, díi..... - DT chỉ đơn vị có ý nghĩa chỉ số liền của hoạt động, sự việc: lần, lợt, cuộc, cơn, trận, đợt, giai đoạn... - DT chØ kh¸i niÖm: Lµ nhøng DT mang ý nghÜa kh¸i qu¸t,trõu tợng sống mà ngời ta nhận thức đợc nhng không thể (cảm nhận) tri giác đợc bằng các giác quan. VD: C¸ch m¹ng, tinh thÇn, ý nghÜ.... *Mét sè ®iÓm cÇn lu ý: - Các DT chỉ sự vật và động từ có thể chuyển thành DT chỉ đơn vị. - C¸c DT chØ kh«ng gian chØ lµ DT khi nã chØ ®iÓm chÝnh. 2.§éng tõ: - Khái niệm: ĐT là những từ chỉ hoạt động, trạng thái của sự vật. - Kh¶ n¨ng kÕt hîp: + Về phía trớc: động từ có khả năng kết hợp với các phó từ: đã, sẽ, đang, hãy, đừng, chí, kh«ng, cha, ch¶, còng ®iÒu, cïng.... + VÒ phÝa sau: §T cã thÓ kÕt hîp víi 1 tõ, mét nhãm tõ, 1 côm C-V. - Chức vụ ngữ pháp: + Chức vụ chính của động từ là làm vị ngữ nhng có khi động từ còn làm chủ ngữ (Thi đua là yêu nớc) hoặc động từ còn làm bổ ngữ, định ngữ. - Phân loại: Dựa vào bản chất ý nghĩa – ngữ pháp của động từ ngời ta phân động từ làm hai loại: Những động từ độc lập và những động từ không độc lập. a. Những động từ độc lập: Là những động từ tự thân chúng đã có ý nghĩa, chúng có thể dùng độc lập, không cần một động từ khác đi kèm và chúng có thể giữ chức vụ làm thành phần chính của câu..

(2) ĐT độc lập có thể có các tiểu loại động từ sau: 1a. ĐT tác động: cắt, gặt, cuốc, chặt, ăn, bắt, gánh, xách, giết, đọc, đóng.... 2a. ĐT mang ý nghĩa trao nhận: tặng, cho, biếu, cấp, phát, trả, nộp, vay, mợn, đòi, chiếm... 3a. ĐT gây khiến: sai bảo, đề nghị, yêu cầu, cho phép, khiến, khuyên, cấm.... 4a. ĐT cảm nghĩ nói năng (động từ chỉ trạng thái, tâm lý): hiểu, biết, nghe, thấy, nhớ, mong, yªu, ghÐt... 5a. ĐT chỉ vận động di chuyển: ra, vào, đi, chạy, lên, xuống, về, đến...... ĐT vận độngddi chuyển có đặc điểm riêng biệt là sau động từ bắt buộc phải có thành tố phụ chỉ nơi chốn (bổ ngữ chỉ địa điểm). 6a. §T tån t¹i; cã, cßn, n¶y sinh në, mäc, lÆn, næi, sèng, chÕt, tµn, t¾t, tan t¸c..... b. Những động từ không độc lập (động từ tình thái): đợc chia làm hai tiểu loại: 1a. §T chØ quan hÖ: - ĐT chỉ quan hệ đồng nhất - §T chØ quan hÖ qu¸ tr×nh biÕn ho¸: trë nªn, trë thµnh. - ĐT chỉ quan hệ đối chiếu, so sánh: nh, giống, khác, tựa... 2b. §T chØ t×nh th¸i: - §T t×nh th¸i chØ sù cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng: nÕu, cÇn, ph¶i, cÇn ph¶i, cã thÓ, kh«ng thÓ,... - ĐT tình thái chỉ ý chí, ý muốn: định, toan, nỡ, mong...... - ĐT tình thái chỉ sự chịu đựng, chỉ sự tiếp thu: bị, phải, đợc.... *Lu ý: Một số động từ thờng bị chuyển loại. T«i vµo nhµ. T«i ®i vµo nhµ §T §T P.tõ Hoa nh ngêi b¹n tèt. Cô ấy đẹp nh tiên §T Quan hÖ tõ T«i gÆp Hµ ë cæng trêng. Nhµ t«i ë gÇn trêng Quan hÖ tõ §T 3. TÝnh tõ: - Khái niệm: TT là những từ miêu tả đặc điểm hoặc tính chất của sự vật, hoạt động, trạng th¸i.... - Khả năng kết hợp: TT có thể kết hợp với các từ chỉ mức độ: rất, hơi, quá, lắm, cực kỳ, tơng đối (đặc biệt là từ “rất”) - Chức vụ ngữ pháp: chức vụ chính của TT là làm vị ngữ trực tiếp, làm định ngữ ngoài ra TT cßn lµm chñ ng÷, lµm bæ ng÷. - Ph©n lo¹i: + TT chỉ đặc trng, tính chất tuyệt đối không đợc đánh giá theo thang độ (mức độ): trắng toát, đỏ au, xanh lè, dày cộp, sâu hoắm, công, chung, t, riêng, chính, phụ,.... + TT chỉ đặc trng thuộc về phẩm chất đợc đánh giá theo thang độ (mức độ): Xanh, đỏ, chua, cay, ngät, th¬m, cøng, mÒm, ch¾c, bÒn, nh·o, n¸t, cµng, dÞu hiÒn, th«ng minh, ngay th¼ng... C¸c TT nµy cã thÓ t¹o nªn nh÷ng cÊu tróc so s¸nh. VD: §á nh son, Xanh nh tµu l¸ 4. §¹i tõ - Khái niệm: Đại từ là lớp từ chuyên đợc dùng để xng hô hay để thay thế cho DT, ĐT, TT (hoặc cụm DT, cụm động từ, cụm TT) trong câu cho khỏi lặp lại các từ ngữ ấy..

(3) - Khả năng kết hợp: Đại từ có khả năng đứng làm trung tâm của một nhóm từ. VD: Hai chóng t«i, còng vËy. - Chức vụ ngữ pháp: Đại từ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ, định ngữ, bổ ngữ (đại từ thay thế loại từ nào thì có thể mang một nét đặc trng của loại từ đó). Ph©n lo¹i: 4.1 - Đại từ xng hô: là từ đợc ngời nói dùng để tự chỉ mình hay ngời khác khi giao tiếp. - Đại từ xng hô gốc, đích thực có 3 ngôi: + Ng«i 1: ChØ ngêi nãi: t«I, tao, tí, chóng t«I, chóng tao, chóng tí... + Ng«i 2: ChØ ngêi nghe; mµy, cËu, mi, chóng mµy, chóng bay.... + Ngôi 3: Chỉ ngời, vật đợc nói tới: hắn, thị, y, gã, họ, chúng nó, bọn nó,.... + §¹i tõ dïng ë c¶ 2 ng«i chØ c¶ ngêi nãi vµ ngêi nghe; ta, m×nh, chóng ta, chóng m×nh. - Đại từ xng hô lâm thời: là các DT chỉ ngời khi xng hô lâm thời trở thành đại từ: cô, chú, b¸c, «ng, bµ, anh, chÞ.... 4.2 - Đại từ chỉ định: - Đại từ chỉ nơi chốn, thời gian: này, kia, nọ, ấy, đó..... 4.3 - Đại từ dùng để hỏi: ai? gì? chi? Sao? Thế nào? sao sao?bao giờ? Bao nhiêu? 4.4 - §¹i tõ phiÕm chØ: ai, ngêi ta, bao nhiªu, bÊy nhiªu. 4.5 - §¹i tõ chØ khèi lîng: Tæng thÓ, c¶, tÊt c¶, tÊt th¶y, hÕt th¶y. 4.6 - §¹i tõ thay thÕ: thÕ, vËy. 5. Quan hÖ tõ: - Khái niệm: Quan hệ từ là lớp từ chuêyn dùng để nối từ, nối nhóm từ, nối câu, nối đoạn văn. - Quan hÖ tõ kh«ng tham gia thµnh phÇn c©u - Mét sè quan hÖ tõ thêng dïng: + Cña: chØ quan hÖ së h÷u + Mà: chỉ quan hệ đặc trng hoặc quan hệ mục đíchcũng có khi chỉ quan hệ đối lập (Trời ma mà đờng không lầy lội) + ở : Chỉ quan hệ định vị(địa điểm, đối tợng) + Bëi, t¹i, do, v×: ChØ quan hÖ vÒ nguyªn nh©n. + Để, cho: chỉ quan hệ hớng tới mục đích kết quả cần đạt, hớng tới đối tợng. + Nh÷ng quan hÖ tõ biÓu thÞ quan hÖ liªn hîp: vµ, víi, cïng, hay, hoÆc, còng nh, cïng víi...... - Mét sè cÆp quan hÖ tõ thêng gÆp: + V×, nªn, do....nªn, nhê....mµ (biÓu thÞ quan hÖ nguyªn nh©n – kÕt qu¶) + NÕu ....th×, hÔ ... th×...(biÓu thÞ quan hÖ ®iÒu kiÖn gi¶ thiÕt – kÕt qu¶) + Tuy......nhng, mÆc dï......nhng, (biÓu thÞ quan hÖ t¬ng ph¶n) + Kh«ng nh÷ng.......mµ cßn, kh«ng chØ.......mµ cßn…., (biÓu thÞ quan hÖ t¨ng tiÕn 6. Sù chuyÓn lo¹i cña tõ: Chuyển loại là một hiện tợng chuyển nghĩa, một phơng thức tạo từ mới. Từ mới đợc tạo ra theo phơng thức chuyển loại có các đặc điểm sau: - Gi÷ nguyªn vá ©m thanh cña tõ xuÊt ph¸t. - Mang ý nghĩa mới có quan hệ nhất định với nghĩa của từ xuất phát. - Mang những đặc điểm ngữ pháp mới (khả năng kết hợp thay đổi, khả năng làm thành phần câu thay đổi). - TiÕng viÖt thêng diÔn ra nh÷ng hiÖn tîng chuyÓn lo¹i nh sau:.

(4) a. ChuyÓn thùc tõ thµnh h tõ. VD: -Trªn b¶o, díi kh«ng nghe. DT DT -ý kiÕn Êy ch¼ng dùa trªn c¬ së nµo. QHT b. Chuyển DT thành động từ và ngợc lại. VD: - DT chỉ công cụ chuyển thành động từ chỉ hoạt động sử dụng công cụ ấy: Cái cày/ cày ruộng; cái cuốc/cuốc đất; cái bơm/bơm xe... - DT trừu tợng (2 âm tiết) chuyển thành động từ: Những nhận thức mới/ nhận thức lại vấn đề; ph¸t triÓn t duy/ ®ang t duy. - §T chØ c¶m nghÜ nãi n¨ng (2 ©m tiÕt) chuyÓn thµnh DT: ®ang suy nghÜ/ nh÷ng suy nghÜ Êy; ®ang tÝnh to¸n/ nh÷ng tÝnh to¸n Êy ... - ĐT chỉ hoạt động chuyển thành DT đơn vị: đang bó rau/hai bó rau; đang gánh nớc/ ba gánh níc... c. ChuyÓn DT thµnh TT vµ ngîc l¹i. VD: - Lý tởng của tôi/ rất lý tởng; sử dụng sắt đá/ sắt đá lắm... - Gian khæ l¾m/ nh÷ng gian khæ Êy; rÊt khã kh¨n/ khã kh¨n Êy... d. Chuyển DT thành đại từ xng hô. VD: - ChÞ t«i ®i chî. DT - ChÞ tªn lµ g×? Đại Từ PHầN 2: LOạI Từ(Từ đơn từ phức) A.KiÕn thøc cÇn ghi nhí 1. Từ đơn: là từ có một tiếng có nghĩa. 2. Tõ phøc: lµ tõ cã tõ 2 tiÕng trë lªn ghÐp l¹i mµ cã nghÜa. Từ phức đợc chia thành 2 loại:Từ ghép, từ láy. a) Tõ ghÐp: -Tõ ghÐp tæng hîp (ghÐp hîp nghÜa) c¸c tiÕng ghÐp l¹i víi nhau t¹o thµnh mét nghÜa chung: VD : đi đứng, thúng mủng, cây cối… -Tõ ghÐp ph©n lo¹i (ghÐp ph©n nghÜa) cã mét tiÕng chØ lo¹i lín, mét tiÕng chØ lo¹i nhá (mang s¾c th¸i riªng). VD: xanh lÌ, xanh um, xanh biÕc… b)Từ láy: là từ có một có một bộ phận đợc láy lại , lặp lại.( láy âm đầu, láy vần, láy tiếng, l¸y ©m vµ vÇn) *chú ý: để phân biệt từ đơn, từ ghép có thể dùng phép thử thêm từ vào giữa các kết hợp từ. Nếu thêm đợc thì kết hợp đó là 2 từ đơn, còn nếu không thêm đợc thì kết hợp đó là đó là từ ghÐp. VD: r¸n b¸nh rán cái bánh (2 từ đơn) b¸nh r¸n Không thêm đợc từ vào giữa 2 kết hợp (từ ghép) Ph©n biÖt tõ ghÐp, tõ l¸y: - Giống nhau: đều là từ nhiều tiếng ( 2; 3 hay 4 tiếng).

(5) - Kh¸c nhau: + Giữa các tiếng trong từ ghép có quan hệ về nghĩa ( Các từ khi tách ra thành từ đơn đều có nghĩa (từ ghép tổng hợp) hoặc liên kết với nhau rất chặt chẽ không thể tách rời nhau đợc) +Gi÷a c¸c tiÕng trong tõ l¸y cã quan hÖ vÒ ©m ( C¸c tõ khi t¸ch ra cã mét tiÕng cã nghÜa (nghÜa gèc), mét tiÕng kh«ng cã nghÜa (mê nghÜa)). PhÇn 3: c©u I- C¸c thµnh phÇn chÝnh cña c©u: 1- Chñ ng÷: - Chñ ng÷ lµ thµnh phÇn chÝnh thø nhÊt cña c©u. - Chñ ng÷ tr¶ lêi cho c©u hái Ai? C¸i g×? Con g×? VËt g×? - Vị trí: Chủ ngữ thờng đúng ở đầu câu trớc vị ngữ nhng cũng có trờng hợp vị ngữ đứng sau chủ ngữ (đảo ngữ). VD: - Bông mai này/ đẹp quá! CN - Đã tân tác/ những bóng thù hắc ám. (đảo ngữ) CN - CÊu t¹o: Chñ ng÷ cã thÓ lµ mét tõ hay lµ mét côm tõ, chñ ng÷ thêng do DT, côm DT hoÆc đại từ đảm nhiệm nhng cũng có khi vị ngữ là do tính ừ (cụm TT) hay động từ (cụm động từ) đảm nhiệm. VD: C« gi¸o líp em/ rÊt dÞu dµng. CN(lµ côm DT) Lan/ lµ líp trëng líp t«i CN(lµ DT) Tôi/ rất yêu gia đình mình. §¹i tõ Học tập/ là việc cần làm suốt đời của mỗi con ngời CN (là động từ) Chăm chỉ, cần mẫn/ là con đờng dẫn đến thành công. CN (lµ TT) + Chñ ng÷ cã thÓ lµ mét côm chñ vÞ. VD: Cách mạng tháng Tám thành công/ đem lại độc lập tự do cho dân tộc. + Chủ ngữ là một kết hợp gồm “có” phiếm định cộng DT. VD: Cã ngêi/ h¸ miÖng chê sung. + Chủ ngữ là một kết hợp gồm từ phủ định + DT + đại từ phiếm chỉ. VD: Ch¼ng kÎ thï nµo/ ng¨n næi bíc ch©n ta. 2. VÞ ng÷: - VÞ ng÷ lµ bé phËn chÝnh thø hai cña c©u. - VÞ ng÷ tr¶ lêi cho c©u hái: Lµm g×? thÕ nµo? lµ g×? .... - Vị trí: Vị ngữ thờng đúng sau chủ ngữ nng cũng có trờng hợp vị ngữ đứng ở đầu câu trớc chñ ng÷..

(6) - Cấu tạo: + Vị ngữ thờng là động từ (cụm động từ), TT (cụm TT. VD: Ma/ to, gió/ lớn. Chiếc xe/ lao nhanh trên đờng. VN VN VN M©y/ bay, giã/ thæi. Lóa/ chÝn vµng VN VN VN + Vị ngữ là số từ, đại từ VD: Níc ViÖt Nam/ lµ mét. VN Ngời về đích đầu tiên/ là tôi. VN + VÞ ng÷ lµ mét côm chñ vÞ. VD: C©y cam nµy/ qu¶ to vµ ngät l¾m VN + Vị ngữ là cụm DT đứng liền sau chủ ngữ. VD: Anh Êy/ ngêi Kinh. Anh Êy/ sinh viªn n¨m thø hai. VN VN + VÞ ng÷ lµ kiÕn tróc “Sè tõ + DT”. VD: Nhµ nµy/ 60 mÐt vu«ng. Em nµy / 10 tuæi. VN VN + Vị ngữ là ngữ cố định: VD: Anh ấy/ ba voi không đợc bát nớc xáo. VN II- C¸c thµnh phÇn phô cña c©u, cña tõ. 1-Tr¹ng ng÷: a- Kh¸i niÖm: Tr¹ng ng÷ lµ thµnh phÇn phô cña c©u, bæ sung cho nßng cèt c©u nh÷ng chi tiÕt nh thời gian, nơi chốn, địa điểm, hoàn cảnh, mục đích, nguyên nhân, cách thức, phơng tiÖn......tr¹ng ng÷ cã quan hÖ víi c¶ nßng cèt c©u lµm cho néi dung ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan đợc đầy đủ hơn, hiện thực hơn. b- Vị trí: Trạng ngữ thờng nằm ở đầu câu nhng cũng có khi trạng ngữ đứng ở giữa câu, cuối câu. nếu đứng ở giữa câu hoặc cuối câu nó phải đợc nhấn mạnh tách rời bằng ngữ điệu khi nói, dấu phẩy khi viết và có thể kèm theo một kết từ thích hợp. Nếu không đợc nhấn mạnh, t¸ch rêi nã sÏ lµ thµnh phÇn phô cña tõ. VD: Ngêi trong xãm, vµo mét buæi chiÒu bçng thÊy Mai trë vÒ. Tr¹ng ng÷ Bắc đã vợt lên đầu lớp, nhờ siêng năng, cần cù. TN c- CÊu t¹o: tr¹ng ng÷ cã thÓ lµ mét tõ, cã thÓ lµ mét nhãm tõ hoÆc mét côm chñ – vÞ. VD: Tay x¸ch chiÕc cÆp da lín, «ng gi¸o bíc vµo líp. TN MÆt buån rêi rîi, c« bÐ ngÈng lªn chµo t«i TN d- Ph©n lo¹i:.

(7) a.Tr¹ng ng÷ chØ thêi gian Tr¹ng ng÷ chØ thêi gian: tr¶ lêi cho c©u hái: Bao giê? Khi nµo? MÊy giê? Lóc nµo? ...... VD: Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim. TN Suèt nh÷ng n¨m th¸ng tuæi th¬, t«i sèng ë ®©y. TN 2-Trạng ngữ chỉ nơi chốn (địa điểm): trả lời cho câu hỏi ở đâu? ở chỗ nào?.... VD: Trªn cµnh c©y, chim hãt lÝu lo. TN Trong nhà, đèn thắp sáng trng. TN 3.Tr¹ng ng÷ chØ nguyªn nh©n: tr¶ lêi cho c©u hái: V× sao? Nhê ®©u? T¹i ®©u? Do ®©u? VD: Do chủ quan, tôi đã làm sai bài thi học kỳ môn toán. TN Con gµ tèt m· v× l«ng. TN R¨ng ®en v× thuèc, rîu nång v× men. TN 4-Trạng ngữ chỉ mục đích trả lời cho câu hỏi: Để làm gì? Nhằm mục đích gì? Vì cái gì? VD: §Ó cã kÕt qu¶ cao trong häc tËp, chóng ta ph¶i cè g¾ng. TN V× ngµy mai lËp nghiÖp, thanh niªn ph¶i ra søc häc tËp vµ rÌn luyÖn. TN 5-Tr¹ng ng÷ chØ ph¬ng tiÖn thêng më ®Çu b»ng c¸c tõ: b»ng, víi tr¶ lêi cho c©u hái “b»ng c¸i g×”? víi c¸i g×? VD: Hồ chủ tịch, bằng thiên tài trí tuệ và sự hoạt động cách mạng của mình, TN đã kịp thời đáp ứng nhu cầu bức thiết của lịch sử. -Với đôi bàn tay khéo léo, Hà đã gấp xong một chú chim câu xinh xắn. TN 6-Tr¹ng ng÷ chØ t×nh huèng: VD: Tíi cæng trêng, quÇn ¸o võa ít võa kh«. TN VD: Dứt lời lý trởng, quan phủ giơng đôi mắt trăng dã nhìn anh Dậu. TN 7-Tr¹ng ng÷ chØ ý nhîng bé: VD: Tuy nghÌo, nhng hä rÊt tèt bông. TN Hä rÊt tèt bông, tuy nghÌo. TN Hä, tuy nghÌo, nhng rÊt tèt bông. TN 8-Tr¹ng ng÷ chØ ®iÒu kiÖn/gi¶ thiÕt:.

(8) VD: C¸ nµy ngon, nÕu r¸n kü. Bµi nµy, nÕu h¸t nhanh th× hay. TN TN 9- Tr¹ng tõ chØ c¸ch thøc: Vd: SÊp ngöa, chÞ ch¹y vµo cæng TN 2.§Þnh ng÷(thµnh phÇn phô cña tõ) -Kh¸i niÖm: §Þnh ng÷ lµ thµnh phÇn phô bæ sung ý nghÜa cho DT trong c©u. -Vị trí: Định ngữ có thể đứng trớc hoặc sau DT trong câu. DT nào trong câu cũng có thể có định ngữ. Nếu có nhiều định ngữ thì các định ngữ đợc sắp xÕp theo thø tù sau: Định ngữ đứng trớc – DT - định ngữ đứng sau. VD: S¸ng nay, c« gi¸o em ch÷a bµi tËp TiÕng viÖt §N §N §N Tất cả học sinh lớp tôi đều đi học đúng giờ. §N §N - Phân loại: có 2 loại định ngữ: + Định ngữ đứng trớc DT chỉ số lợng, chỉ lợng. Chỉ số lợng: một, hai, ba....những, các, mọi, mçi, tõng..... + ChØ tæng lîng: TÊt c¶, c¶, toµn bé, phÇn lín .... + Định ngữ đứng sau DT: Định ngữ miêu tả chỉ đặc điểm của sự vật, chỉ vào sự vật. VD: Học sinh đội tuyển Tiếng việt đợc khen §N Học sinh ấy đợc khen. §N Mét buæi chiÒu mïa hÌ..... §N §N 3. Bæ ng÷ (thµnh phÇn phô cña tõ) - Khái niệm: Bổ ngữ là thành phần phụ bổ sung ý nghĩa cho động từ trong câu. - Vị trí: Bổ ngữ có thể đứng trớc động từ (TT) hay đứng sau động từ (TT) §T hoÆc TT nµo trong c©u còng thÓ cã bæ ng÷. - Ph©n lo¹i: + Bổ ngữ đứng trơcs thờng là các từ: Chỉ thời gian: đã, sẽ, dang, vừa, mới, từng. Chỉ sự tiếp diễn hoặc sự tơng tự: vẫn, cũng, còn, cứ, đều.... Chỉ sự phủ định: không, cha, chẳng,... Chỉ mệnh lệnh, yêu cầu: Hãy, đừng, chớ... Chỉ mức độ: Rất, khá, hơi... + Bổ ngữ đúng sau có thể là; DT đứng một mình hoặc kèm thếm bổ ngữ từ chỉ quan hệ. VD: Lan gièng chÞ. Lan gièng nh chÞ cña em. BN BN ĐT đứng một mìnhoặc kèm thêm bổ ngữ và từ chỉ quan hệ Em đi xem. Em đi để xem phim..

(9) BN BN Đại từ đứng một mình hoặc kèm thêm bổ ngữ và từ chỉ quan hệ VD: C« gi¸o d¹y nã. C« gi¸o d¹y cho nã. BN BN Bổ ngữ đứng sau còn có thể có dạng một cụm chủ vị. VD: Em nghe c« gi¸o gi¶ng bµi. Bổ ngữ bắt buộc là loại không thể thiếu đợc trong câu VD: Dßng suèi xuyªn rõng, H¶i gièng anh. BN BN Bæ ng÷ tù do lµ lo¹i kh«ng b¾t buéc ph¶i cã. VD: Em đang làm bài. Hoa đẹp nh tranh vẽ BN BN III- C©u ph©n lo¹i theo cÊu t¹o: 1. Câu đơn: - Khái niệm: Câu đơn là câu chỉ có một cụm chủ - vị làm nòng cốt câu và câu chỉ có một côm chñ vÞ duy nhÊt th«ng b¸o mét hiÖn thùc. Mô hình cấu tạo của câu đơn chủ ngữ - vị ngữ. Vd: Trêi// n¾ng chang chang CN VN §µn tr©u hiÒn lµnh// ®ang gÆm cá. CN VN - Phân loại: Câu đơn đựoc chia làm hai loại Câu đơn bình thờng là câu đầy đủ 2 thành phần (Chủ ngữ - Vị ngữ). Câu rút gọn cũng thuộc câu đơn thành phần. VD: Cánh đồng lúa quê tôi// thật đẹp. CN VN Câu rút gọn cũng là câu đơn hai thành phần + Câu đơn đặc biệt là loại câu đơn chỉ có một trung tâm cú pháp chính. Cấu tạo của câu đơn đặc biệt chỉ do một từ, một nhóm từ đảm nhận (câu một thành phần) VD: Ng·! Ch¸y nhµ! Im lÆng qu¸! Ngµy mïng 2/9/1945. 2. C©u ghÐp a- Kh¸i niÖm: C©u ghÐp lµ c©u cã nhiÒu vÕ c©u ghÐp l¹i víi nhau. Mçi vÕ cña c©u ghÐp thêng có cấu tạo giống một câu đơn (Có đủ CN –VN) và thể hiện một ý có quan hệchặt chẽ với ý cña c¸c vÕ c©u kh¸c. b- M« h×nh cÊu t¹o cña c©u ghÐp: CN – VN, CN –VN... c- Cã hai c¸ch nèi c¸c vÕ cña c©u ghÐp. + Nèi trùc tiÐp (kh«ng dïng tõ nèi), gi÷a c¸c vÒ c©u cÇn cã d©u phÈy, dÊu chÊm phÈy hoÆc dÊu hai chÊm. + Nèi b»ng nh÷ng tõ ng÷ cã t¸c dông nèi: nèi b»ng c¸c quan hÖ tõ, b»ng cÆp tõ h« øng..... - §Ó thÓ hiÖn quan hÖ nguyªn nh©n – kÕt qu¶ gi÷a 2 vÕ c©u ghÐp, ta cã thÓ nèi chóng b»ng: + Mét quan hÖ tõ: V×, bëi v×, cho nªn,.....

(10) Mét cÆp quan hÖ tõ: v×...nªn; nhê ...mµ; do....mµ.... - §Ó thÓ hiÖn quan hÖ ®iÒu kiÖn (gi¶ thiÕt) – kÕt qu¶ gi÷a 2 vÕ c©u ghÐp ta cã thÓ nèi chóng b»ng +Mét quan hÖ tõ: NÕu, hÔ, gi¸, th×.... + Mét cÆp quan hÖ tõ: NÕu... th×...., nÕu nh.....th×..., hÔ....th×...., hÔ mµ... th×..., gi¸...th×.. - §Ó thÓ hiÖn quan hÖ t¬ng ph¶n gi÷a hai vÕ c©u ghÐp cã thÓ nèi chøng b»ng: + Mét quan hÖ tõ: tuy, dï, mÆc dï, nhng .... + Mét cÆp quan hÖ tõ: Tuy... nhng, mÆc dï... nhng... - ThÓ hiÖn quan hÖ t¨ng tiÕn cã c¸c cÆp quan hÖ tõ: Kh«ng nh÷ng....mµ..., kh«ng chØ...mµ..., .... - ThÓ hiÖn quan hÖ vÒ nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u ghÐp cßn cã thÓ nèi b»ng mét sè cÆp tõ h« øng: Vừa... đã..., cha...đã..., mới ...đã..., .. VD: Trời/ ma, đờng/ rất trơn. CN1 VN1 CN2 VN2 Lan/ ®i häc cßn mÑ/ ®i lµm. CN1 VN1 CN2 VN2 Nhê trêi/ ma nªn lóa/ lªn xanh tèt. CN1 VN1 CN2 VN2 Dï nhµ/ khã kh¨n nhng Lan/ vÉn häc giái. CN1 VN1 CN2 VN2 IV- Phân loại câu theo mục đích nói: 1.C©u hái: a. Khái niệm: Câu hỏi là câu dùng để hỏi về những điều cha biết b. §Æc ®iÓm: Trong câu hỏi thờng có các từ nghi vấn (dùng để hỏi): ai, gì, nào, sao, không... khi viết cuối c©u hái thêng cã dÊu chÊm hái . VD: Bạn có thích đọc sách không? c. Nhiều khi câu hỏi còn đợc dùng với mục đích khác: VD: Sao chÞ tµi thÕ? Sao em chËm thÕ? - Dùng để khẳng định hoặc phủ định. VD: Chơi cờ cũng hay đấy chứ? T«i mµ l¹i d¹i dét thÕ µ? - Dùng để thể hiện yêu cầu hoặc mong muốn. VD: Bạn đóng cửa sổ giúp tớ đợc không? 2.C©u kÓ: a.Khái niệm: Câu kể là những câu dùng để kể, tả hoặc giới thiệu về sự vật, sự việc, hoặc nói lªn t©m t, t×nh c¶m ý kiÕn cña mçi ngêi. b. Đặc điểm: Câu kể đợc nói với giọng bình thờng, cuối câu có dấu chấm. c. c¸c kiÓu c©u kÓ: 3 kiÓu c©u - Câu kể ai làm gì? Vị ngữ trả lời câu hỏi làm gì, VN thờng là động từ (cụm động từ) VD: H«m qua, chóng t«i ®i tham quan Ao Vua. - Câu kể ai thế nào? VN trả lời câu hỏi thế nào? VN thờng là động từ (cụm TT) VD: cây gạo sừng xững nh một tháp đèn khổng lồ..

(11) - C©u kÓ Ai lµ g×? VN tr¶ lêi cho c©u hái lµ g×? VN thêng lµ DT (côm DT) VD: Sen lµ mét loµi hoa tîng trng cho sù thanh cao. 3. C©u khiÕn: a. Khái niệm: là câu dùng để nêu yêu cầu, đề nghị, mong muốn của ngời nói, ngời viết với ngêi kh¸c. b. Đặc điểm: Trong câu khiến thờng dùng các từ hãy, đừng, chớ, lên, đi, thôi, nào, đề nghị, xin, mong,.....cuối câu có dấu chấm than hoặc dấu chấm. (với những câu có yêu cầu đề nghị nhÑ nhµng thêng dïng dÊu chÊm cuèi c©u) Vd: Con h·y cè g¾ng häc tËp cho tèt nhÐ! §Ò nghÞ c¸c quý vÞ im lÆng c. Cách đặt câu khiến: Muốn đặt câu khiến có thể dùng các cách sau: - Thêm các từ: Hãy, đừng, chớ, nên, phải,....vào trớc động từ. - Thªm c¸c tõ: Lªn, ®i, th«i, nµo,...vµo cuèi c©u. - Thêm các từ: đề nghị, mong, xin,...vào đầu câu. VD: Chóng ta ®i th«i. Anh nªn suy nghÜ l¹i! Xin quý vÞ chó ý l¾ng nghe! 4. C©u c¶m: a. Khái niệm: câu cảm là câu dùng để bộc lộ cảm xúc (vui mừng, buồn, đau xót, ngạc nhiªn...) cña ngêi nãi. b. §Æc ®iÓm: Trong c©u c¶m thêng dïng c¸c tõ: «i, trêi, thËt, qu¸, l¾m, chao «i, å, biÕt bao,.... cuèi c©u c¶m thêng cã dÊu chÊm than. VD: Chµ, trêi l¹nh thËt! A, mẹ đã về! Thời tiết mới đẹp làm sao! V.C¸c dÊu c©u: 1. DÊu chÊm: Dấu chấm đặt ở cuối câu kể để kết thúc câu kể nhng cũng có khi dấu chấm đợc đặt ở cuối câu khiÕn. 2. Dấu chấm hỏi đặt ở cuối câu hỏi để kết thúc câu hỏi. 3. Dấu chấm than: đặt ở cuối câu cảm hoặc câu khiến để kết thúc câu cảm hoặc câu khiến. VD: Chµ, cËu giái th©t! (c©u c¶m) Em h·y tù giÆt quÇn ¸o ®i! (C©u khiÕn) 4. DÊu phÈy: DÊu phÈy cã 3 t¸c dông: - Dùng để ngăn cách các bộ phận cùng chức vụ trong câu: VD: Mai, Lan, Hång cïng ®i ch¬i. - Dùng để ngăn cách trạng ngữ với CN và VN - Dùng để ngăn cách các vế trong câu ghép VD: Mùa xuân đến, cây cối đâm chồi, nảy lộc. 5. DÊu hai chÊm:.

(12) Dùng để báo hiệu bộ phận câu đứng sau nó là lời nói của một nhân vật hoặc là lời giải thích cho bộ phận đứng trớc VD: Cảnh vật xung quanh tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. Khi báo hiệu lời nói của nhân vật, dấu hai chấm đợc dùng phối hợp với dấu ngoặc kép hay dÊu g¹ch ®Çu dßng. 6. DÊu ngoÆc kÐp: Dấu ngoặc kép thờng đợc dùng để dẫn lời nói trực tiép của nhân vật hoặc của ngời đợc câu v¨n nh¾c tíi. NÕu lêi nãi trùc tiÕp lµ mét c©u trän vÑn hay mét ®o¹n v¨n th× tríc dÊu ngoÆc kÐp ta thêng ph¶i thªm dÊu hai chÊm. - Dấu ngoặc kép còn đợc dùng để đánh dấu những từ ngữ đợc dùng với ý nghĩa đặc biệt Vd: Cã chó T¾c kÌ hoa X©y “lÇu” trªn c©y ®a 7. DÊu g¹ch ngang: Dấu gạch ngang dùng để: - Đánh dấu chỗ bắt đầu lời nói của nhân vật trong đối thoại - Dùng để đánh dấu phần chú thích trong câu - Dùng để đánh dấu các ý trong một đoạn liệt kê. PhÇn 4: C¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong tiÕng viÖt 1- So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tơng đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. - Mô hình cấu tạo đấy đủ của một phép so sánh gồm: + Vế A( nêu tên sự vật, sự việc đợc so sánh) + Vế B ( nêu tên sự vật, sự việc dùng để so sánh với sự vật, sự việc nói ở vế A) + Tõ ng÷ chØ ph¬ng diÖn so s¸nh + Tõ ng÷ chØ ý so s¸nh (gäi t¾t lµ tõ so s¸nh) - Trong thực tế, mô hình cấu tạo nói trên có thể biến đổi ít nhiều: + Các từ ngữ chỉ phơng tiện so sánh và chỉ ý so sánh có thể đợc lợc bớt. + Vế B có thể đợc đảo lên trớc vế A cùng với từ so sánh. 2. Nhân hoá: là gọi hoặc tả con vật, đồ vật... bằng những từ ngữ vốn đợc dùng để gọi hoặc tả con ngời; làm cho thế giới loài vật, cây cối, đồ vật... trở nên gần gũi với con ng ời, biểu thị đợc những suy nghĩ, tình cảm của con ngời. - C¸c kiÓu nh©n ho¸ thêng gÆp lµ: + Dùng những từ ngữ gọi ngời để gọi vật. (Từ đó, lão Miệng, bác Tai, cô mắt, cậu chân, cậu tay l¹i th©n mËt sèng víi nhau, mçi ngêi mét viÖc, kh«ng ai tÞ ai c¶. + Dùng những từ vốn chỉ hoạt động, tính chất của ngời để chỉ hoạt động, tính chất của vật. (GËy tre, ch«ng tre chèng l¹i s¾t thÐp cña qu©n thï. Tre xung phong...) + Trò chuyện, xng hô với vật nh đối với ngời: Trâu ơi ta bảo.... Phần 5: Một số mẹo phân biệt chính tả về phụ âm đầu Phân biệt L/ N Mẹo 1: L đứng trước âm đệm nhưng N lại không đứng trước âm đệm..

(13) Nghĩa là: chữ N không bao giờ đứng trước một vần bắt đầu bằng oa, oă, uâ, oe, uê, uy, chỉ có chữ L đứng trước những chữ ấy. chói loà, loá mắt, loã xoã, loạc choạc, loan báo, loãng, một loáng, loạng choạng, loè loẹt, luân phiên, luỹ tre, liên luỵ, luyến tiếc… Về mặt láy âm, L và N đối lập nhau. L láy âm rộng rãi nhất. N không láy âm với âm đầu nào khác, chỉ điệp âm đầu mà thôi. Cũng không có hiện tượng L láy âm với N. Mẹo 2: Gặp một từ láy mà hai âm đầu đọc giống nhau, không rõ là l hay n, thì chúng hoặc cùng là l hoặc cùng là n. Biết một từ sẽ suy ra từ kia. L láy với rất nhiều âm đầu khác nhau và l đứng ở vị trí thứ nhất . Còn n thì không . no nê, nao núng, nợ nần, náo nức, nườm nượp, nỗi niềm, nương náu, nô nức… lo lắng, lặn lội, lăm le, lơ lửng, lao lưng, lanh lẹn, lanh lợi, lành lặn… Mẹo 3: Gặp một chữ mà không phân biệt được là l hay n thì nếu có thể tạo ra một từ láy không điệp âm đầu mà từ ấy đứng trước, thì từ ấy phải là l. lệt bệt, lùng bùng, lõm bõm, lạch bạch, lang bang, lúng búng, lăng băng… lò cò, la cà, lấc cấc, lỉnh kỉnh…liu hiu, lúi húi, loay hoay…, lổ đổ, lộp độp, lẻo đẻo, lẹt đẹt, linh đình, lận đận…, lai dai, lở dở… lanh chanh, lần chần… le te, lon ton… lầm rầm, lỏn rỏn, líu ríu…lớ vớ, lởn vởn…lảm nhảm, lổn nhổn, lùng nhùng… lừng khừng, lênh khênh, lọm khọm…láo quáo, loăng quăng, luýnh quýnh…, lơ ngơ, lêu nghêu, loằng ngoằng Mẹo 4 (về từ láy âm mà n/l đứng ở vị trí thứ hai): Với n, chỉ có hai kiểu láy gi – n ( gian nan, gieo neo, giẫy nẩy… ) và  - n ( ảo não, ăn năn, áy náy…). Ngoại lệ: khúm núm, khệ nệ Với l, các phụ âm đầu còn lại: khệ nệ, khoác lác, khét lẹt…, bông lông, bảng lảng…, chói lọi, cheo leo, chìm lỉm… Có khoảng 40 từ đồng nghĩa chỉ khác nhau âm đầu l/nh. Lài/nhài, lanh/nhanh, lăm le/nhăm nhe, chuột nhắt/chuột lắt, lấp láy/nhấp nháy, lỡ làng/nhỡ nhàng, lời/nhời, lẽ/nhẽ, lố lăng/nhố nhăng, lợt lạt/nhợt nhạt, lấp láy/nhấp nháy… Mẹo 5: Có rất nhiều từ gần nghĩa cùng vần và chỉ khác nhau phụ âm đầu : n/đ, n/k. Nấy/đấy, nạo/cạo, kẹp/nẹp, cạy/nạy Lưu ý: + Những từ chỉ trỏ viết với n: nầy, này, ni, nọ, nớ, nào, nẫy, nó. + Những từ chỉ sự ẩn nấp viết với n: nấp, náu, né, nép, nương. Phân biệt TR/CH Mẹo 1: Tr không thể đứng trước trong những chữ có vần oa, oă, oe, uê. choáng mắt, ôm choàng, loắt choắt, chim chích choè, nông choèn choẹt… Mẹo 2: Gặp từ Hán- Việt mà ta không phân biệt được tr/ch, nhưng nếu từ ấy viết với dấu nặng hay huyền thì chữ ấy là TR. Trà (chè), trình, trừ phi (chừa ra), trị giá, thổ trạch, trịch thượng, tiền trạm, trào lưu, trù bị, trừng phạt… Mẹo 3: Không bao giờ TR láy âm với CH. Gặp từ láy loại này thì đó là điệp âm đầu, hoặc TR hoặc CH. Ít từ láy tr – tr . Nhiều từ láy Ch – Ch, (khoảng 180 từ). Mẹo 4: Nếu một chữ có thể tạo nên một từ láy âm không điệp âm đầu, đó là một chữ với ch, chứ không phải với tr. Chênh hênh, châng hẩng, chò hõ, chành bành, chẹp bẹp, chèo queo, chạu bạu, chàng màng, chểnh mảng, chênh vênh, chán vạn, chờn vờn, chán ngán, chồng ngồng, chộn rộn, chàng ràng… Ngoại lệ: trọc lóc, trót lọt, trẹt lét, trụi lũi..

(14) Mẹo 5: Nếu một chữ có hai hình thức, một hình thức với gi còn hình thức kia không rõ là ch, hay tr, thì đó là hình thức với tr. trời/giời, tro/gi, trầu/giầu, trồng/giồng, trăng/giăng, trề môi/giề môi, trùn/giun, tráo trở/giáo giở Mẹo từ vựng : Những chữ chỉ quan hệ gia đình đều viết với Ch,: cha, chồng, chàng, cháu, chắt, chút,.. Những đồ dùng trong nhà nông dân đều viết với Ch,: chày giã gạo, chõng tre, chiếu, chảo… Người nói theo phương ngữ Bắc Bộ không phân biệt được ch/tr, hai từ chống và trống đều phát âm như nhau. Do vậy dễ dẫn đến sự hiểu lầm những thành ngữ, tục ngữ. Có chuyện sau: Chiều 16.5.99, trên đài truyền hình trung ương, nhạc sĩ HK giới thiệu về chèo, ông nói: nếu hát chèo có dở nhưng nếu có tiếng trống đệm hay, thì sẽ cứu vãn được cho ca sĩ. Đó là vụng chèo khéo trống. (dẫn theo VN, 04.7.99). Giải thích như vậy không đứng vững được vì Nam Bộ có hát chèo đâu mà thành ngữ này vẫn dùng rất phổ biến. Thực ra ai cũng hiểu thành ngữ đúng phải là vụng chèo khéo chống. Chèo, chống liên quan đến mái chèo và cây sào, nghĩa đen của thành ngữ này nói về chuyện đi lại trên sông nước, còn nghĩa bóng lại là "làm thì dở, kém nhưng lại khéo biện bạch, chống chế". Tuy nhiên, một thành ngữ hay tục ngữ trong quá trình sử dụng nhiều khi được biến đổi theo kiểu “từ nguyên dân gian" cho phù hợp, thích hợp với những ngành nghề, những công việc nhất định. Vì vậy, quả là trong ngành biểu diễn người ta hay nói vụng chèo khéo trống. Thế là thành ngữ vụng chèo khéo chống có một biến thể mới. Con đường hình thành nhiều biến thể của một tục ngữ, thành ngữ phải chăng là như vậy ? Cứ lối giải thích này, với thành ngữ trên người ta có thể "sáng tác" ra những biến thể mới: Vụng trèo (cây) nhưng khéo chống (thang), vụng trèo (cột mỡ) nhưng khéo trống (đánh trống để cổ vũ)!! Phân biệt S/X Mẹo 1) S không đi với các vần bắt đầu bằng oa, oă, oe, uê. Ngoại lệ: soát lại, rà soát Mẹo 2) Láy điệp âm đầu: S: sắc sảo, suy suyển, sờ soạng, sồ sề, sục sạo, sung sướng, sỗ sàng,… X: xao xuyến, xôn xao, xàm xỡ, xanh xao, xì xào, xí xoá, xấp xỉ, xoèn xoẹt… X láy được với những chữ âm đầu khác, còn S thì không . Liểng xiểng, loăn xoăn, loà xoà, lộn xộn,… Bung xung, bờm xơm, bụng xụng,… Xoi mói, xích mích,… Ngoại lệ: lụp sụp/lụp xụp, đồ sộ, sáng láng. Nhận xét: Có một số chữ, s có thể thay thế bằng một từ đồng nghĩa có âm đầu là l: lạp (bạch lạp)/sáp, liên/sen, lực /sức, (đầu) lâu/sọ 3) Mẹo từ vựng : Các tên thức ăn, đồ dùng trong việc ăn uống thường là X : xôi, xốt vang, xá xíu, xúc xích, cái xanh, cái xoong, lạp xường, xiên nướng thịt… Còn lại, các danh từ phần lớn viết S: Người : nguyên soái, sứ thần, sư, sãi, Hiện tượng tự nhiên : sao, suối, hòn sỏi, giọt sương, Đồ vật: song cửa, cái sọt, cái sườn, sợi dây, súc vải, cái siêu thuốc… Cây cối: cây sen, cây sim, Động vật: cá sấu, con sò, con sên, con sóc, con sếu, … [Ngoại lệ: Mùa xuân đi xuồng gỗ xoan mang xoài đến xã, đổi xẻng ở xưởng để đem đến trạm xá, và xương, xe] Những chữ chỉ hơi đi ra viết với X: xì, xỉu, xuỳ, xọp, xẹp.

(15) Những chữ chỉ nghĩa sụp xuống viết với S: sa cơ thất thế, sẩy chân, sặc sụa, sút kém… Những chữ về công cụ ngữ pháp viết với S mà không với X: sự, sẽ, song le, sẵn, sắp,… Phân biệt Gi/D Gi không đứng trước các vần bắt đầu bằng oa, oă, uâ, oe, uê, uy. Trái lại, D thì có thể . Hậu duệ, doãng ra, doạ nạt, doanh trại, duyệt binh… Trong từ Hán Việt : D đi với dấu ngã, nặng ( mẹo "dưỡng dục"): diễn viên, hấp dẫn, bình dị, mậu dịch, tiêu diệt, kì diệu, dĩnh ngộ, dũng cảm, thảo dã, dược phẩm, can dự, dĩ nhiên, hãnh diện, nhật dạ,… Gi đi với dấu sắc, hỏi (mẹo "giảm giá"): giải thích, can gián, giảng giải, giá cả, giám sát, giới thiệu, giáp trụ, tam giác, giản lược, giả định, giá thú,… Mẹo "già giang": một từ Hán Việt có dấu huyền hay không dấu khi có nguyên âm a sẽ viết với Gi. Gian xảo, giao chiến, giai nhân, tăng gia, gia nhân, "Già giang một lão một trai" (tả việc nha lại gông Vương Ông và Vương Quan, Truyện Kiều) Mẹo "di dân": một từ Hán Việt có dấu huyền hay không dấu khi có nguyên âm khác a sẽ viết với D. Di dân, du dương, tuổi dần, do thám, dương liễu, dư dật, thung dung, dung nha, phiêu diêu, LÁY: Gi, D, đều có thể điệp âm đầu [ngoại lệ :giậm doạ] Giặc giã, giây giướng, giẹo giọ, giệch giạc, gióng giả, giấm giúi,… Dai dẳng, dài dặc, dãi dầu, dan díu, dạn dầy, dạn dĩ, dào dạt, dầm dề,.. Gi không láy với l, nhưng D, thì có thể : Lai dai, líu díu, lở dở, lâm dâm… QUAN HỆ NGUỒN GỐC : Mẹo " Giao tranh cho tôi cầm" : những chữ có Gi có cùng nguồn gốc với những chữ có gi/ tr/ ch/ t / c giềng mối, giường mối, giẫm chân, giập đầu… trả-giả, giáo giở- tráo trở… giặm/chêm, giằng gịt/chằng chịt, giẽ lúa/chẽ lúa… ngày giỗ/ngày kị, gian nhà/căn nhà, giải giáp/cởi giáp, Mẹo " Dặn đến nhà thương" : những chữ có D có cùng nguồn gốc với những chữ có d/ đ / nh / th dùng/dụng, dễ dàng/ dị, dời chỗ/di chuyển, ngao du/ dạo chơi, dứt / đứt, con dao/ thanh đao, đầy đặn/ dầy dặn,.. dử/nhử, một dúm/ một nhúm,..dư/thừa Phân biệt R với Gi và D R, cũng giống như Gi, không đứng trước các vần bắt đầu bằng oa, oă, uâ, oe, uê, uy. Không có chữ Hán Việt nào đi với R. Nhưng vẫn có một số từ điển viết lầm. LÁY ÂM: R không láy với Gi và D, nhưng có thể điệp âm đầu R. Thường để : Mô phỏng tiếng động:ra rả, rả rích, rào rạo, rầm rập, réo rắt, rỉ rả, Chỉ sự rung động:run rẩy, rung rinh, rưng rức, rùng rợn, rón rén, Có sắc thái ánh sáng: rừng rực, rờm rợp, rần rật, rạng rỡ, B, C/K láy với R mà không láy với Gi, D..

(16) bứt rứt, bộn rộn, bã rã, bịn rịn, cập rập, củ rủ, co ro, cọm rọm, cà rà, L láy với R, D . Nhưng khi L láy với R sẽ tạo ra những từ có tiếng động hay sự rung động. lẹt rẹt, lắc rắc, leng reng, lào rào, lầm rầm,… Nguồn gốc: R vốn chung nguồn gốc với D và Gi. Do vậy đôi khi có hai biến thể chính tả: ở miền Bắc viết là Gi/D trong khi ở nơi khác viết là R: ràn rụa – giàn giụa, réo rắt – giéo giắt, rập khuôn – giập khuôn, chế riễu – chế giễu, ròn giã – giòn giã theo rõi – theo dõi, rón rén – dón dén, ríu mắt – díu mắt, bóng râm –bóng dâm, xanh rờn – xanh dờn, rờn rợn – dờn dợn, rửng mỡ – dửng mỡ. Phân biệt NH với Gi và D NH, cũng giống như D, có thể đứng trước những vần bắt đầu bằng oa, oă, uâ, oe, uê, uy. Có ít chữ bắt đầu bằng D: (nổi) doá, (phủ) doãn, doanh, hậu duệ, duềnh, duyên, duy, doạ, duyệt. Nhiều chữ bắt đầu bằng NH: nhoà, nhoè, nhoai nhoái, một nhoáng, nhoáy, nhuần nhị, nhuyễn thể, năm nhuận,… LÁY ÂM: B, C/K láy với NH mà không láy với Gi, D. bầy nhầy, bạc nhạc, bùng nhùng, bắng nhắng, bét nhè,càu nhàu, kè nhè, còm nhõm, NH có thể điệp âm đầu: - Gây sắc thái không bình thường, mất thiện cảm: nhai nhải, nhả nhớt, nhằng nhẵng, nhăng nhít, nhễ nhại, nhăn nhó, nhếu nháo, nhèo nhẹo, ngồi nhong nhong, nhủng nhẳng, - Chỉ một vận động : nhóp nhép, nhỏm nhẻm, nho nhoe, nhí nhảnh, L láy với NH, D . Nhưng khi L láy với NH sẽ tạo ra những từ có sắc thái tượng hình, miêu tả vận động khá cụ thể, gây mất thiện cảm: lổn nhổn, láo nháo, lắt nhắt, lóc nhóc, lúc nhúc, lông nhông, lằng nhằng, lảm nhảm, lí nhí, lùng nhùng, leo nheo, lừ nhừ, lú nhú… Có khá nhiều từ thay thế NH bằng L vẫn được từ đồng nghĩa : Lài – nhài, chuột nhắt – chuột lắt, nhanh – lanh, lỡ làng – nhỡ nhàng, lời – nhời, lố lăng – nhố nhăng, lấp láy – nhấp nháy,.. M«n ,. TIENG VIET. TuÇn 2 T2 II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Thu thËp, xö lý th«ng tin. - Hîp t¸c (cïng t×m kiÕm sè liÖu, th«ng tin). - ThuyÕt tr×nh kÕt qu¶ tù tin.. Tuần 4 : Tạp đọc. Nh÷ng con sÕu b»ng giÊy. II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Xác định giá trị..

(17) - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng( bµy tá sù chia sÎ, c¶m th«ng víi nh÷ng n¹n nh©n bÞ bom nguyªn tö s¸t h¹i). KÓ ChuyÖn. TiÕng vÜ cÇm ë MÜ Lai. II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng.( c¶m th«ng víi nh÷ng n¹n nh©n cña vô th¶m s¸t ë MÜ Lai, đồng cảm với hành động dũng cảm với những ngời Mĩ có lơng tri). - Ph¶n håi / l¾ng nghe tÝch cùc. TuÇn 5 TËp lµm v¨n LuyÖn tËp lµm b¸o c¸o thèng kª II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - T×m kiÕm vµ xö lý th«ng tin. - Hîp t¸c (cïng t×m kiÕm sè liÖu, th«ng tin). - ThuyÕt tr×nh kÕt qu¶ tù tin. Tuần 6 Tập làm văn Luyện tập làm đơn II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quyết định ( làm đơn trình bày nguyện vọng). - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng( chia sÎ, c¶m th«ng víi nçi bÊt h¹nh cña nh÷ng n¹n nh©n chÊt độc da cam). TuÇn 9 TËp lµm v¨n. LuyÖn tËp thuyÕt tr×nh tranh luËn (tiÕt 1). II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Thể hiện sự tự tin ( nêu đợc những lí lẽ, dẫn chứng cụ thể, thuyết phục; diễn đạt gãy gọn, thái độ bình tĩnh tự tin). - L¾ng nghe tÝch cùc ( l¾ng nghe, t«n träng ngêi cïng tranh luËn). - Hîp t¸c ( hîp t¸c luyÖn tËp thuyÕt tr×nh, tranh luËn). III. C¸c ph¬ng ph¸p - Ph©n tÝch mÉu. - RÌn luyÖn theo mÉu. - §ãng vai. - Tù béc lé TËp lµm v¨n. LuyÖn tËp thuyÕt tr×nh tranh luËn (tiÕt 2). II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Thể hiện sự tự tin ( nêu đợc những lí lẽ, dẫn chứng cụ thể, thuyết phục; diễn đạt gãy gọn, thái độ bình tĩnh tự tin). - L¾ng nghe tÝch cùc ( l¾ng nghe, t«n träng ngêi cïng tranh luËn). - Hîp t¸c ( hîp t¸c luyÖn tËp thuyÕt tr×nh, tranh luËn). III. C¸c ph¬ng ph¸p - §ãng vai. - Tù béc lé. - Th¶o luËn nhãm..

(18) TuÇn 10. ¤n tËp gi÷a häc k× I ( TiÕt 1) LËp b¶ng thèng kª. II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - T kiÕm vµ xö lý th«ng tin ( kÜ n¨ng lËp b¶ng thèng kª) - Hợp tác ( kĩ năng hợp tác tìm kiếm thông tin để hoàn thành bảng thống kê). - ThÓ hiÖn sù tù tin ( thuyÕt tr×nh kÕt qu¶ tù tin) TuÇn 11 TËp lµm v¨n. Luyện tập làm đơn. II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quết định ( làm đơn kiến ngăn chặn hành vi phá hoại môi trờng). - Đảm nhận trách nhiệm với cộng đồng. TuÇn 13 Tập đọc Ngêi g¸c rõng tÝ hon II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - øng phã c¨ng th¼ng ( linh ho¹t, th«ng minh trong t×nh huèng bÊt ngê). - Đảm nhận trách nhiệm với cộng đồng. TuÇn 14 TËp lµm v¨n LuyÖn tËp lµm biªn b¶n cuéc häp II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quyết định / giải quyết vấn đề (hiểu trờng hợp nào nào cần lập biên bản, trờng hîp nµo kh«ng cÇn lËp biªn b¶n). - T duy phª ph¸n III.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Ph©n tÝch mÉu - §ãng vai - Tr×nh bµy 1 phót TËp lµm v¨n LuyÖn tËp lµm biªn b¶n cuéc häp II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quyết định / giải quyết vấn đề - Hîp t¸c ( hîp t¸c hoµn thµnh biªn b¶n cuéc häp) - T duy phª ph¸n. II.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Trao đổi nhóm. TuÇn 16 TËp lµm v¨n LuyÖn tËp lµm biªn b¶n 1 v viÖc.

(19) II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quyết định / giải quyết vấn đề - Hîp t¸c lµm viÖc nhãm, hoµn thµnh biªn b¶n vô viÖc.. Tuần 23 Lập chơng trình hoạt động T1 I.Môc tiªu Lập đợc một chơng trình hoạt động tập thể góp phần giữ gìn trật tự ,an ninh (theo gợi ý SGK ) II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài 1. Đảm nhận trách nhiệm : Có khả năng tổ chức , lập kế hoạch và phối hợp hoạt động. 2.Hîp t¸c cã hiÖu qu¶ . 3.ThuyÕt tr×nh tù tin. III.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Trao đổi cùng bạn để góp ý cho chơng trình hoạt động( mỗi học sinh tự viết). - Đối thoại (Với các thuyết trình viên về chơng trình đã lập).. TuÇn 25 TËp lµm v¨n Tập viết đoạn đối thoại I.Mục tiêu: - Dựa theo truyện Thái s Trần Thủ Độ và những gợi ý của GV, viết tiếp đợc các lời đối thoại trong màn kịch với nội dung phù hợp . II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài - Thể hiện sự tự tin( đối thoại tự nhiên, hoạt bát , đúng mục đích, đúng đối tợng và hoµn c¶nh giao tiÕp). - Kĩ năng hợp tác ( hợp tác để hoàn chỉnh màn kịch). III.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Gîi t×m , kÝch thÝch suy nghÜ s t¹o cña häc sinh. - Trao đổi trong nhóm nhỏ. - §ãng vai ( béc lé b¶n th©n).. TuÇn 26 TËp lµm v¨n. Tập viết đoạn đối thoại.

(20) I.Mục tiêu: - Dựa theo truyện Thái s Trần Thủ Độ và những gợi ý của GV, viết tiếp đợc các lời đối thoại trong màn kịch với nội dung phù hợp . II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài - Thể hiện sự tự tin( đối thoại tự nhiên, hoạt bát , đúng mục đích, đúng đối tợng và hoµn c¶nh giao tiÕp). - Kĩ năng hợp tác ( hợp tác để hoàn chỉnh màn kịch). III.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Gîi t×m , kÝch thÝch suy nghÜ s t¹o cña häc sinh. - Trao đổi trong nhóm nhỏ. - §ãng vai Tuần 29 Tap đọc Một vụ đắm tàu II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài  Tự nhận thức (nhận thức về mình, về phẩm chất cao thượng);  Giao tiếp ứng xử phù hợp.  Kiểm soát cảm xúc.  Ra quyết địnhTuÇn 29 KÓ chuyÖn. Líp trëng líp t«i. II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài - Tự nhận thức. - Giao tiếp, ứng xử phù hợp. - Tư duy sáng tạo. - Lắng nghe phản hồi tích cực. TuÇn 29 Tập đọc: Con g¸i I. Môc tiªu: - HS đọc lu loát, diễn cảm đợc toàn bộ bài văn. - HiÓu ý nghÜa: Phª ph¸n quan niÖm l¹c hËu"Träng nam, khinh n÷". Khen ngîi c« bÐ Mơ học giỏi, chăm làm , dũng cảm cứu bạn. (trả lời đợc các câu hỏi trong SGK).  KNS : KN tự nhận thức (nhận thức về sự bình đẳng nam, nữ); Giao tiếp, ứng xử phù hợp giới tính; Ra quyết định. TËp lµm v¨n:. tập viết đoạn văn đối thoại. I.Mục tiêu: - HS viết tiếp dợc lời đối thoại để hoàn chỉnh 1 đoạn kịch theo gợi ý của SGK và hớng dẫn của giáo viên; trình bày lời đối thoại của từng nhân vật phù hợp với diễn biÕn c©u chuyÖn. - KNS : Tự nhận thức; Thể hiện sự tự tin(trình bày ý kiến, quan điểm cá nhân); Giao tiếp TuÇn 30 Tập đọc:. ThuÇn phôc s tö. I. Mục tiêu: - Đọc đúng các tên riêng nớc ngoài; biết đọc diễn cảm bài văn..

(21) - HiÓu ý nghÜa : Kiªn nhÉn, dÞu dµng, th«ng minh lµ søc m¹nh cña ngêi phô n÷, gióp hä bảo vệ hạnh phúc gia đình.(trả lời đợc các câu hỏi trong SGK) II. KNS: - Tù nhËn thøc - ThÓ hiÖn sù tù tin( tr×nh bµy ý kiÕn, quan ®iÓm c¸ nh©n). - Giao tiÕp.. MéT Sè KIÕN THøC TIÕNG VIÖT CÇN GHI NHí PHÇN 1: Tõ LO¹I 1.Danh tõ: -Khái niệm: DT là những từ chỉ sự vật (ngời, vật, hiện tợng, khái niệm hoặc đơn vị) *Kh¶ n¨ng kÕt hîp: + Về phía trớc: DT có thể kết hợp với số từ, với phó từ chỉ lợng, với đại từ chỉ tổng lợng. + VÒ phÝa sau: DT cã thÓ kÕt hîp víi mét nhãm tõ mét tõ, mét côm C-V. *Chøc vô ng÷ ph¸p:Chøc vô chÝnh cña DT lµ lµm chñ ng÷, ngoµi ra DT cßn cã thÓ lµm vÞ ngữ gián tiếp, làm bổ ngữ, định ngữ. *Phân loại: DT chia làm hai loại: DT chung và DT riêng, trong DT chung lại đợc chia làm hai lo¹i: DT tæng hîp vµ DT kh«ng tæng hîp. + DT tæng hîp chØ sù vËt, thùc thÓ mang ý nghÜa kh¸i qu¸t, tæng hîp: GiÊy bót, quª h¬ng, trêi biÓn, nhµ cöa, tre .... + DT kh«ng tæng hîp gåm: - DT chỉ chất liệu: gạo, cát, đất, nớc, rợu...... - DT chỉ đơn vị: chiếc, con, thằng, buộc, bó.... - DT chỉ đơn vị tổ chức địa lí: Tỉnh, xã, phơng... - DT chỉ đơn vị mang ý nghĩa tập hợp: căp, bầy, đàn, khóm..... - DT chỉ đơn vị tính toán quy ớc: mét, tấn, kilôgam, lít,miếng... - DT chỉ đơn vị chỉ phạm vi khoảng thời gian, không gian: Vùng,miền, khoảnh, nơi, chỗ, trªn, díi..... - DT chỉ đơn vị có ý nghĩa chỉ số liền của hoạt động, sự việc: lần, lợt, cuộc, cơn, trận, đợt, giai đoạn... - DT chØ kh¸i niÖm: Lµ nhøng DT mang ý nghÜa kh¸i qu¸t,trõu tợng sống mà ngời ta nhận thức đợc nhng không thể (cảm nhận) tri giác đợc bằng các giác quan. VD: C¸ch m¹ng, tinh thÇn, ý nghÜ.... *Mét sè ®iÓm cÇn lu ý: - Các DT chỉ sự vật và động từ có thể chuyển thành DT chỉ đơn vị. - C¸c DT chØ kh«ng gian chØ lµ DT khi nã chØ ®iÓm chÝnh. 2.§éng tõ: - Khái niệm: ĐT là những từ chỉ hoạt động, trạng thái của sự vật. - Kh¶ n¨ng kÕt hîp:.

(22) + Về phía trớc: động từ có khả năng kết hợp với các phó từ: đã, sẽ, đang, hãy, đừng, chí, kh«ng, cha, ch¶, còng ®iÒu, cïng.... + VÒ phÝa sau: §T cã thÓ kÕt hîp víi 1 tõ, mét nhãm tõ, 1 côm C-V. - Chức vụ ngữ pháp: + Chức vụ chính của động từ là làm vị ngữ nhng có khi động từ còn làm chủ ngữ (Thi đua là yêu nớc) hoặc động từ còn làm bổ ngữ, định ngữ. - Phân loại: Dựa vào bản chất ý nghĩa – ngữ pháp của động từ ngời ta phân động từ làm hai loại: Những động từ độc lập và những động từ không độc lập. a. Những động từ độc lập: Là những động từ tự thân chúng đã có ý nghĩa, chúng có thể dùng độc lập, không cần một động từ khác đi kèm và chúng có thể giữ chức vụ làm thành phần chính của câu. ĐT độc lập có thể có các tiểu loại động từ sau: 1a. ĐT tác động: cắt, gặt, cuốc, chặt, ăn, bắt, gánh, xách, giết, đọc, đóng.... 2a. ĐT mang ý nghĩa trao nhận: tặng, cho, biếu, cấp, phát, trả, nộp, vay, mợn, đòi, chiếm... 3a. ĐT gây khiến: sai bảo, đề nghị, yêu cầu, cho phép, khiến, khuyên, cấm.... 4a. ĐT cảm nghĩ nói năng (động từ chỉ trạng thái, tâm lý): hiểu, biết, nghe, thấy, nhớ, mong, yªu, ghÐt... 5a. ĐT chỉ vận động di chuyển: ra, vào, đi, chạy, lên, xuống, về, đến...... ĐT vận độngddi chuyển có đặc điểm riêng biệt là sau động từ bắt buộc phải có thành tố phụ chỉ nơi chốn (bổ ngữ chỉ địa điểm). 6a. §T tån t¹i; cã, cßn, n¶y sinh në, mäc, lÆn, næi, sèng, chÕt, tµn, t¾t, tan t¸c..... b. Những động từ không độc lập (động từ tình thái): đợc chia làm hai tiểu loại: 1a. §T chØ quan hÖ: - ĐT chỉ quan hệ đồng nhất - §T chØ quan hÖ qu¸ tr×nh biÕn ho¸: trë nªn, trë thµnh. - ĐT chỉ quan hệ đối chiếu, so sánh: nh, giống, khác, tựa... 2b. §T chØ t×nh th¸i: - §T t×nh th¸i chØ sù cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng: nÕu, cÇn, ph¶i, cÇn ph¶i, cã thÓ, kh«ng thÓ,... - ĐT tình thái chỉ ý chí, ý muốn: định, toan, nỡ, mong...... - ĐT tình thái chỉ sự chịu đựng, chỉ sự tiếp thu: bị, phải, đợc.... *Lu ý: Một số động từ thờng bị chuyển loại. T«i vµo nhµ. T«i ®i vµo nhµ §T §T P.tõ Hoa nh ngêi b¹n tèt. Cô ấy đẹp nh tiên §T Quan hÖ tõ T«i gÆp Hµ ë cæng trêng. Nhµ t«i ë gÇn trêng Quan hÖ tõ §T 3. TÝnh tõ: - Khái niệm: TT là những từ miêu tả đặc điểm hoặc tính chất của sự vật, hoạt động, trạng th¸i.... - Khả năng kết hợp: TT có thể kết hợp với các từ chỉ mức độ: rất, hơi, quá, lắm, cực kỳ, tơng đối (đặc biệt là từ “rất”) - Chức vụ ngữ pháp: chức vụ chính của TT là làm vị ngữ trực tiếp, làm định ngữ ngoài ra TT cßn lµm chñ ng÷, lµm bæ ng÷..

(23) - Ph©n lo¹i: + TT chỉ đặc trng, tính chất tuyệt đối không đợc đánh giá theo thang độ (mức độ): trắng toát, đỏ au, xanh lè, dày cộp, sâu hoắm, công, chung, t, riêng, chính, phụ,.... + TT chỉ đặc trng thuộc về phẩm chất đợc đánh giá theo thang độ (mức độ): Xanh, đỏ, chua, cay, ngät, th¬m, cøng, mÒm, ch¾c, bÒn, nh·o, n¸t, cµng, dÞu hiÒn, th«ng minh, ngay th¼ng... C¸c TT nµy cã thÓ t¹o nªn nh÷ng cÊu tróc so s¸nh. VD: §á nh son, Xanh nh tµu l¸ 4. §¹i tõ - Khái niệm: Đại từ là lớp từ chuyên đợc dùng để xng hô hay để thay thế cho DT, ĐT, TT (hoặc cụm DT, cụm động từ, cụm TT) trong câu cho khỏi lặp lại các từ ngữ ấy. - Khả năng kết hợp: Đại từ có khả năng đứng làm trung tâm của một nhóm từ. VD: Hai chóng t«i, còng vËy. - Chức vụ ngữ pháp: Đại từ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ, định ngữ, bổ ngữ (đại từ thay thế loại từ nào thì có thể mang một nét đặc trng của loại từ đó). Ph©n lo¹i: 4.1 - Đại từ xng hô: là từ đợc ngời nói dùng để tự chỉ mình hay ngời khác khi giao tiếp. - Đại từ xng hô gốc, đích thực có 3 ngôi: + Ng«i 1: ChØ ngêi nãi: t«I, tao, tí, chóng t«I, chóng tao, chóng tí... + Ng«i 2: ChØ ngêi nghe; mµy, cËu, mi, chóng mµy, chóng bay.... + Ngôi 3: Chỉ ngời, vật đợc nói tới: hắn, thị, y, gã, họ, chúng nó, bọn nó,.... + §¹i tõ dïng ë c¶ 2 ng«i chØ c¶ ngêi nãi vµ ngêi nghe; ta, m×nh, chóng ta, chóng m×nh. - Đại từ xng hô lâm thời: là các DT chỉ ngời khi xng hô lâm thời trở thành đại từ: cô, chú, b¸c, «ng, bµ, anh, chÞ.... 4.2 - Đại từ chỉ định: - Đại từ chỉ nơi chốn, thời gian: này, kia, nọ, ấy, đó..... 4.3 - Đại từ dùng để hỏi: ai? gì? chi? Sao? Thế nào? sao sao?bao giờ? Bao nhiêu? 4.4 - §¹i tõ phiÕm chØ: ai, ngêi ta, bao nhiªu, bÊy nhiªu. 4.5 - §¹i tõ chØ khèi lîng: Tæng thÓ, c¶, tÊt c¶, tÊt th¶y, hÕt th¶y. 4.6 - §¹i tõ thay thÕ: thÕ, vËy. 5. Quan hÖ tõ: - Khái niệm: Quan hệ từ là lớp từ chuêyn dùng để nối từ, nối nhóm từ, nối câu, nối đoạn văn. - Quan hÖ tõ kh«ng tham gia thµnh phÇn c©u - Mét sè quan hÖ tõ thêng dïng: + Cña: chØ quan hÖ së h÷u + Mà: chỉ quan hệ đặc trng hoặc quan hệ mục đíchcũng có khi chỉ quan hệ đối lập (Trời ma mà đờng không lầy lội) + ở : Chỉ quan hệ định vị(địa điểm, đối tợng) + Bëi, t¹i, do, v×: ChØ quan hÖ vÒ nguyªn nh©n. + Để, cho: chỉ quan hệ hớng tới mục đích kết quả cần đạt, hớng tới đối tợng. + Nh÷ng quan hÖ tõ biÓu thÞ quan hÖ liªn hîp: vµ, víi, cïng, hay, hoÆc, còng nh, cïng víi...... - Mét sè cÆp quan hÖ tõ thêng gÆp: + V×, nªn, do....nªn, nhê....mµ (biÓu thÞ quan hÖ nguyªn nh©n – kÕt qu¶) + NÕu ....th×, hÔ ... th×...(biÓu thÞ quan hÖ ®iÒu kiÖn gi¶ thiÕt – kÕt qu¶).

(24) + Tuy......nhng, mÆc dï......nhng, (biÓu thÞ quan hÖ t¬ng ph¶n) + Kh«ng nh÷ng.......mµ cßn, kh«ng chØ.......mµ cßn…., (biÓu thÞ quan hÖ t¨ng tiÕn 6. Sù chuyÓn lo¹i cña tõ: Chuyển loại là một hiện tợng chuyển nghĩa, một phơng thức tạo từ mới. Từ mới đợc tạo ra theo phơng thức chuyển loại có các đặc điểm sau: - Gi÷ nguyªn vá ©m thanh cña tõ xuÊt ph¸t. - Mang ý nghĩa mới có quan hệ nhất định với nghĩa của từ xuất phát. - Mang những đặc điểm ngữ pháp mới (khả năng kết hợp thay đổi, khả năng làm thành phần câu thay đổi). - TiÕng viÖt thêng diÔn ra nh÷ng hiÖn tîng chuyÓn lo¹i nh sau: a. ChuyÓn thùc tõ thµnh h tõ. VD: -Trªn b¶o, díi kh«ng nghe. DT DT -ý kiÕn Êy ch¼ng dùa trªn c¬ së nµo. QHT b. Chuyển DT thành động từ và ngợc lại. VD: - DT chỉ công cụ chuyển thành động từ chỉ hoạt động sử dụng công cụ ấy: Cái cày/ cày ruộng; cái cuốc/cuốc đất; cái bơm/bơm xe... - DT trừu tợng (2 âm tiết) chuyển thành động từ: Những nhận thức mới/ nhận thức lại vấn đề; ph¸t triÓn t duy/ ®ang t duy. - §T chØ c¶m nghÜ nãi n¨ng (2 ©m tiÕt) chuyÓn thµnh DT: ®ang suy nghÜ/ nh÷ng suy nghÜ Êy; ®ang tÝnh to¸n/ nh÷ng tÝnh to¸n Êy ... - ĐT chỉ hoạt động chuyển thành DT đơn vị: đang bó rau/hai bó rau; đang gánh nớc/ ba gánh níc... c. ChuyÓn DT thµnh TT vµ ngîc l¹i. VD: - Lý tởng của tôi/ rất lý tởng; sử dụng sắt đá/ sắt đá lắm... - Gian khæ l¾m/ nh÷ng gian khæ Êy; rÊt khã kh¨n/ khã kh¨n Êy... d. Chuyển DT thành đại từ xng hô. VD: - ChÞ t«i ®i chî. DT - ChÞ tªn lµ g×? Đại Từ PHầN 2: LOạI Từ(Từ đơn từ phức) A.KiÕn thøc cÇn ghi nhí 1. Từ đơn: là từ có một tiếng có nghĩa. 2. Tõ phøc: lµ tõ cã tõ 2 tiÕng trë lªn ghÐp l¹i mµ cã nghÜa. Từ phức đợc chia thành 2 loại:Từ ghép, từ láy. a) Tõ ghÐp: -Tõ ghÐp tæng hîp (ghÐp hîp nghÜa) c¸c tiÕng ghÐp l¹i víi nhau t¹o thµnh mét nghÜa chung: VD : đi đứng, thúng mủng, cây cối… -Tõ ghÐp ph©n lo¹i (ghÐp ph©n nghÜa) cã mét tiÕng chØ lo¹i lín, mét tiÕng chØ lo¹i nhá (mang s¾c th¸i riªng)..

(25) VD: xanh lÌ, xanh um, xanh biÕc… b)Từ láy: là từ có một có một bộ phận đợc láy lại , lặp lại.( láy âm đầu, láy vần, láy tiếng, l¸y ©m vµ vÇn) *chú ý: để phân biệt từ đơn, từ ghép có thể dùng phép thử thêm từ vào giữa các kết hợp từ. Nếu thêm đợc thì kết hợp đó là 2 từ đơn, còn nếu không thêm đợc thì kết hợp đó là đó là từ ghÐp. VD: r¸n b¸nh rán cái bánh (2 từ đơn) b¸nh r¸n Không thêm đợc từ vào giữa 2 kết hợp (từ ghép) Ph©n biÖt tõ ghÐp, tõ l¸y: - Giống nhau: đều là từ nhiều tiếng ( 2; 3 hay 4 tiếng) - Kh¸c nhau: + Giữa các tiếng trong từ ghép có quan hệ về nghĩa ( Các từ khi tách ra thành từ đơn đều có nghĩa (từ ghép tổng hợp) hoặc liên kết với nhau rất chặt chẽ không thể tách rời nhau đợc) +Gi÷a c¸c tiÕng trong tõ l¸y cã quan hÖ vÒ ©m ( C¸c tõ khi t¸ch ra cã mét tiÕng cã nghÜa (nghÜa gèc), mét tiÕng kh«ng cã nghÜa (mê nghÜa)).. PhÇn 3: c©u I- C¸c thµnh phÇn chÝnh cña c©u: 1- Chñ ng÷: - Chñ ng÷ lµ thµnh phÇn chÝnh thø nhÊt cña c©u. - Chñ ng÷ tr¶ lêi cho c©u hái Ai? C¸i g×? Con g×? VËt g×? - Vị trí: Chủ ngữ thờng đúng ở đầu câu trớc vị ngữ nhng cũng có trờng hợp vị ngữ đứng sau chủ ngữ (đảo ngữ). VD: - Bông mai này/ đẹp quá! CN - Đã tân tác/ những bóng thù hắc ám. (đảo ngữ) CN - CÊu t¹o: Chñ ng÷ cã thÓ lµ mét tõ hay lµ mét côm tõ, chñ ng÷ thêng do DT, côm DT hoÆc đại từ đảm nhiệm nhng cũng có khi vị ngữ là do tính ừ (cụm TT) hay động từ (cụm động từ) đảm nhiệm. VD: C« gi¸o líp em/ rÊt dÞu dµng. CN(lµ côm DT) Lan/ lµ líp trëng líp t«i CN(lµ DT) Tôi/ rất yêu gia đình mình. §¹i tõ Học tập/ là việc cần làm suốt đời của mỗi con ngời CN (là động từ) Chăm chỉ, cần mẫn/ là con đờng dẫn đến thành công. CN (lµ TT) + Chñ ng÷ cã thÓ lµ mét côm chñ vÞ. VD: Cách mạng tháng Tám thành công/ đem lại độc lập tự do cho dân tộc..

(26) + Chủ ngữ là một kết hợp gồm “có” phiếm định cộng DT. VD: Cã ngêi/ h¸ miÖng chê sung. + Chủ ngữ là một kết hợp gồm từ phủ định + DT + đại từ phiếm chỉ. VD: Ch¼ng kÎ thï nµo/ ng¨n næi bíc ch©n ta. 2. VÞ ng÷: - VÞ ng÷ lµ bé phËn chÝnh thø hai cña c©u. - VÞ ng÷ tr¶ lêi cho c©u hái: Lµm g×? thÕ nµo? lµ g×? .... - Vị trí: Vị ngữ thờng đúng sau chủ ngữ nng cũng có trờng hợp vị ngữ đứng ở đầu câu trớc chñ ng÷. - Cấu tạo: + Vị ngữ thờng là động từ (cụm động từ), TT (cụm TT. VD: Ma/ to, gió/ lớn. Chiếc xe/ lao nhanh trên đờng. VN VN VN M©y/ bay, giã/ thæi. Lóa/ chÝn vµng VN VN VN + Vị ngữ là số từ, đại từ VD: Níc ViÖt Nam/ lµ mét. VN Ngời về đích đầu tiên/ là tôi. VN + VÞ ng÷ lµ mét côm chñ vÞ. VD: C©y cam nµy/ qu¶ to vµ ngät l¾m VN + Vị ngữ là cụm DT đứng liền sau chủ ngữ. VD: Anh Êy/ ngêi Kinh. Anh Êy/ sinh viªn n¨m thø hai. VN VN + VÞ ng÷ lµ kiÕn tróc “Sè tõ + DT”. VD: Nhµ nµy/ 60 mÐt vu«ng. Em nµy / 10 tuæi. VN VN + Vị ngữ là ngữ cố định: VD: Anh ấy/ ba voi không đợc bát nớc xáo. VN II- C¸c thµnh phÇn phô cña c©u, cña tõ. 1-Tr¹ng ng÷: a- Kh¸i niÖm: Tr¹ng ng÷ lµ thµnh phÇn phô cña c©u, bæ sung cho nßng cèt c©u nh÷ng chi tiÕt nh thời gian, nơi chốn, địa điểm, hoàn cảnh, mục đích, nguyên nhân, cách thức, phơng tiÖn......tr¹ng ng÷ cã quan hÖ víi c¶ nßng cèt c©u lµm cho néi dung ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan đợc đầy đủ hơn, hiện thực hơn. b- Vị trí: Trạng ngữ thờng nằm ở đầu câu nhng cũng có khi trạng ngữ đứng ở giữa câu, cuối câu. nếu đứng ở giữa câu hoặc cuối câu nó phải đợc nhấn mạnh tách rời bằng ngữ điệu khi.

(27) nói, dấu phẩy khi viết và có thể kèm theo một kết từ thích hợp. Nếu không đợc nhấn mạnh, t¸ch rêi nã sÏ lµ thµnh phÇn phô cña tõ. VD: Ngêi trong xãm, vµo mét buæi chiÒu bçng thÊy Mai trë vÒ. Tr¹ng ng÷ Bắc đã vợt lên đầu lớp, nhờ siêng năng, cần cù. TN c- CÊu t¹o: tr¹ng ng÷ cã thÓ lµ mét tõ, cã thÓ lµ mét nhãm tõ hoÆc mét côm chñ – vÞ. VD: Tay x¸ch chiÕc cÆp da lín, «ng gi¸o bíc vµo líp. TN MÆt buån rêi rîi, c« bÐ ngÈng lªn chµo t«i TN d- Ph©n lo¹i: a.Tr¹ng ng÷ chØ thêi gian Tr¹ng ng÷ chØ thêi gian: tr¶ lêi cho c©u hái: Bao giê? Khi nµo? MÊy giê? Lóc nµo? ...... VD: Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim. TN Suèt nh÷ng n¨m th¸ng tuæi th¬, t«i sèng ë ®©y. TN 2-Trạng ngữ chỉ nơi chốn (địa điểm): trả lời cho câu hỏi ở đâu? ở chỗ nào?.... VD: Trªn cµnh c©y, chim hãt lÝu lo. TN Trong nhà, đèn thắp sáng trng. TN 3.Tr¹ng ng÷ chØ nguyªn nh©n: tr¶ lêi cho c©u hái: V× sao? Nhê ®©u? T¹i ®©u? Do ®©u? VD: Do chủ quan, tôi đã làm sai bài thi học kỳ môn toán. TN Con gµ tèt m· v× l«ng. TN R¨ng ®en v× thuèc, rîu nång v× men. TN 4-Trạng ngữ chỉ mục đích trả lời cho câu hỏi: Để làm gì? Nhằm mục đích gì? Vì cái gì? VD: §Ó cã kÕt qu¶ cao trong häc tËp, chóng ta ph¶i cè g¾ng. TN V× ngµy mai lËp nghiÖp, thanh niªn ph¶i ra søc häc tËp vµ rÌn luyÖn. TN 5-Tr¹ng ng÷ chØ ph¬ng tiÖn thêng më ®Çu b»ng c¸c tõ: b»ng, víi tr¶ lêi cho c©u hái “b»ng c¸i g×”? víi c¸i g×? VD: Hồ chủ tịch, bằng thiên tài trí tuệ và sự hoạt động cách mạng của mình, TN đã kịp thời đáp ứng nhu cầu bức thiết của lịch sử. -Với đôi bàn tay khéo léo, Hà đã gấp xong một chú chim câu xinh xắn. TN 6-Tr¹ng ng÷ chØ t×nh huèng:.

(28) VD: Tíi cæng trêng, quÇn ¸o võa ít võa kh«. TN VD: Dứt lời lý trởng, quan phủ giơng đôi mắt trăng dã nhìn anh Dậu. TN 7-Tr¹ng ng÷ chØ ý nhîng bé: VD: Tuy nghÌo, nhng hä rÊt tèt bông. TN Hä rÊt tèt bông, tuy nghÌo. TN Hä, tuy nghÌo, nhng rÊt tèt bông. TN 8-Tr¹ng ng÷ chØ ®iÒu kiÖn/gi¶ thiÕt: VD: C¸ nµy ngon, nÕu r¸n kü. Bµi nµy, nÕu h¸t nhanh th× hay. TN TN 9- Tr¹ng tõ chØ c¸ch thøc: Vd: SÊp ngöa, chÞ ch¹y vµo cæng TN 2.§Þnh ng÷(thµnh phÇn phô cña tõ) -Kh¸i niÖm: §Þnh ng÷ lµ thµnh phÇn phô bæ sung ý nghÜa cho DT trong c©u. -Vị trí: Định ngữ có thể đứng trớc hoặc sau DT trong câu. DT nào trong câu cũng có thể có định ngữ. Nếu có nhiều định ngữ thì các định ngữ đợc sắp xÕp theo thø tù sau: Định ngữ đứng trớc – DT - định ngữ đứng sau. VD: S¸ng nay, c« gi¸o em ch÷a bµi tËp TiÕng viÖt §N §N §N Tất cả học sinh lớp tôi đều đi học đúng giờ. §N §N - Phân loại: có 2 loại định ngữ: + Định ngữ đứng trớc DT chỉ số lợng, chỉ lợng. Chỉ số lợng: một, hai, ba....những, các, mọi, mçi, tõng..... + ChØ tæng lîng: TÊt c¶, c¶, toµn bé, phÇn lín .... + Định ngữ đứng sau DT: Định ngữ miêu tả chỉ đặc điểm của sự vật, chỉ vào sự vật. VD: Học sinh đội tuyển Tiếng việt đợc khen §N Học sinh ấy đợc khen. §N Mét buæi chiÒu mïa hÌ..... §N §N 3. Bæ ng÷ (thµnh phÇn phô cña tõ) - Khái niệm: Bổ ngữ là thành phần phụ bổ sung ý nghĩa cho động từ trong câu. - Vị trí: Bổ ngữ có thể đứng trớc động từ (TT) hay đứng sau động từ (TT) §T hoÆc TT nµo trong c©u còng thÓ cã bæ ng÷. - Ph©n lo¹i:.

(29) + Bổ ngữ đứng trơcs thờng là các từ: Chỉ thời gian: đã, sẽ, dang, vừa, mới, từng. Chỉ sự tiếp diễn hoặc sự tơng tự: vẫn, cũng, còn, cứ, đều.... Chỉ sự phủ định: không, cha, chẳng,... Chỉ mệnh lệnh, yêu cầu: Hãy, đừng, chớ... Chỉ mức độ: Rất, khá, hơi... + Bổ ngữ đúng sau có thể là; DT đứng một mình hoặc kèm thếm bổ ngữ từ chỉ quan hệ. VD: Lan gièng chÞ. Lan gièng nh chÞ cña em. BN BN ĐT đứng một mìnhoặc kèm thêm bổ ngữ và từ chỉ quan hệ Em đi xem. Em đi để xem phim. BN BN Đại từ đứng một mình hoặc kèm thêm bổ ngữ và từ chỉ quan hệ VD: C« gi¸o d¹y nã. C« gi¸o d¹y cho nã. BN BN Bổ ngữ đứng sau còn có thể có dạng một cụm chủ vị. VD: Em nghe c« gi¸o gi¶ng bµi. Bổ ngữ bắt buộc là loại không thể thiếu đợc trong câu VD: Dßng suèi xuyªn rõng, H¶i gièng anh. BN BN Bæ ng÷ tù do lµ lo¹i kh«ng b¾t buéc ph¶i cã. VD: Em đang làm bài. Hoa đẹp nh tranh vẽ BN BN III- C©u ph©n lo¹i theo cÊu t¹o: 1. Câu đơn: - Khái niệm: Câu đơn là câu chỉ có một cụm chủ - vị làm nòng cốt câu và câu chỉ có một côm chñ vÞ duy nhÊt th«ng b¸o mét hiÖn thùc. Mô hình cấu tạo của câu đơn chủ ngữ - vị ngữ. Vd: Trêi// n¾ng chang chang CN VN §µn tr©u hiÒn lµnh// ®ang gÆm cá. CN VN - Phân loại: Câu đơn đựoc chia làm hai loại Câu đơn bình thờng là câu đầy đủ 2 thành phần (Chủ ngữ - Vị ngữ). Câu rút gọn cũng thuộc câu đơn thành phần. VD: Cánh đồng lúa quê tôi// thật đẹp. CN VN Câu rút gọn cũng là câu đơn hai thành phần + Câu đơn đặc biệt là loại câu đơn chỉ có một trung tâm cú pháp chính. Cấu tạo của câu đơn đặc biệt chỉ do một từ, một nhóm từ đảm nhận (câu một thành phần) VD: Ng·! Ch¸y nhµ! Im lÆng qu¸!.

(30) Ngµy mïng 2/9/1945. 2. C©u ghÐp a- Kh¸i niÖm: C©u ghÐp lµ c©u cã nhiÒu vÕ c©u ghÐp l¹i víi nhau. Mçi vÕ cña c©u ghÐp thêng có cấu tạo giống một câu đơn (Có đủ CN –VN) và thể hiện một ý có quan hệchặt chẽ với ý cña c¸c vÕ c©u kh¸c. b- M« h×nh cÊu t¹o cña c©u ghÐp: CN – VN, CN –VN... c- Cã hai c¸ch nèi c¸c vÕ cña c©u ghÐp. + Nèi trùc tiÐp (kh«ng dïng tõ nèi), gi÷a c¸c vÒ c©u cÇn cã d©u phÈy, dÊu chÊm phÈy hoÆc dÊu hai chÊm. + Nèi b»ng nh÷ng tõ ng÷ cã t¸c dông nèi: nèi b»ng c¸c quan hÖ tõ, b»ng cÆp tõ h« øng..... - §Ó thÓ hiÖn quan hÖ nguyªn nh©n – kÕt qu¶ gi÷a 2 vÕ c©u ghÐp, ta cã thÓ nèi chóng b»ng: + Mét quan hÖ tõ: V×, bëi v×, cho nªn,.... Mét cÆp quan hÖ tõ: v×...nªn; nhê ...mµ; do....mµ.... - §Ó thÓ hiÖn quan hÖ ®iÒu kiÖn (gi¶ thiÕt) – kÕt qu¶ gi÷a 2 vÕ c©u ghÐp ta cã thÓ nèi chóng b»ng +Mét quan hÖ tõ: NÕu, hÔ, gi¸, th×.... + Mét cÆp quan hÖ tõ: NÕu... th×...., nÕu nh.....th×..., hÔ....th×...., hÔ mµ... th×..., gi¸...th×.. - §Ó thÓ hiÖn quan hÖ t¬ng ph¶n gi÷a hai vÕ c©u ghÐp cã thÓ nèi chøng b»ng: + Mét quan hÖ tõ: tuy, dï, mÆc dï, nhng .... + Mét cÆp quan hÖ tõ: Tuy... nhng, mÆc dï... nhng... - ThÓ hiÖn quan hÖ t¨ng tiÕn cã c¸c cÆp quan hÖ tõ: Kh«ng nh÷ng....mµ..., kh«ng chØ...mµ..., .... - ThÓ hiÖn quan hÖ vÒ nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u ghÐp cßn cã thÓ nèi b»ng mét sè cÆp tõ h« øng: Vừa... đã..., cha...đã..., mới ...đã..., .. VD: Trời/ ma, đờng/ rất trơn. CN1 VN1 CN2 VN2 Lan/ ®i häc cßn mÑ/ ®i lµm. CN1 VN1 CN2 VN2 Nhê trêi/ ma nªn lóa/ lªn xanh tèt. CN1 VN1 CN2 VN2 Dï nhµ/ khã kh¨n nhng Lan/ vÉn häc giái. CN1 VN1 CN2 VN2 IV- Phân loại câu theo mục đích nói: 1.C©u hái: a. Khái niệm: Câu hỏi là câu dùng để hỏi về những điều cha biết b. §Æc ®iÓm: Trong câu hỏi thờng có các từ nghi vấn (dùng để hỏi): ai, gì, nào, sao, không... khi viết cuối c©u hái thêng cã dÊu chÊm hái . VD: Bạn có thích đọc sách không? c. Nhiều khi câu hỏi còn đợc dùng với mục đích khác: VD: Sao chÞ tµi thÕ? Sao em chËm thÕ? - Dùng để khẳng định hoặc phủ định. VD: Chơi cờ cũng hay đấy chứ?.

(31) T«i mµ l¹i d¹i dét thÕ µ? - Dùng để thể hiện yêu cầu hoặc mong muốn. VD: Bạn đóng cửa sổ giúp tớ đợc không? 2.C©u kÓ: a.Khái niệm: Câu kể là những câu dùng để kể, tả hoặc giới thiệu về sự vật, sự việc, hoặc nói lªn t©m t, t×nh c¶m ý kiÕn cña mçi ngêi. b. Đặc điểm: Câu kể đợc nói với giọng bình thờng, cuối câu có dấu chấm. c. c¸c kiÓu c©u kÓ: 3 kiÓu c©u - Câu kể ai làm gì? Vị ngữ trả lời câu hỏi làm gì, VN thờng là động từ (cụm động từ) VD: H«m qua, chóng t«i ®i tham quan Ao Vua. - Câu kể ai thế nào? VN trả lời câu hỏi thế nào? VN thờng là động từ (cụm TT) VD: cây gạo sừng xững nh một tháp đèn khổng lồ. - C©u kÓ Ai lµ g×? VN tr¶ lêi cho c©u hái lµ g×? VN thêng lµ DT (côm DT) VD: Sen lµ mét loµi hoa tîng trng cho sù thanh cao. 3. C©u khiÕn: a. Khái niệm: là câu dùng để nêu yêu cầu, đề nghị, mong muốn của ngời nói, ngời viết với ngêi kh¸c. b. Đặc điểm: Trong câu khiến thờng dùng các từ hãy, đừng, chớ, lên, đi, thôi, nào, đề nghị, xin, mong,.....cuối câu có dấu chấm than hoặc dấu chấm. (với những câu có yêu cầu đề nghị nhÑ nhµng thêng dïng dÊu chÊm cuèi c©u) Vd: Con h·y cè g¾ng häc tËp cho tèt nhÐ! §Ò nghÞ c¸c quý vÞ im lÆng c. Cách đặt câu khiến: Muốn đặt câu khiến có thể dùng các cách sau: - Thêm các từ: Hãy, đừng, chớ, nên, phải,....vào trớc động từ. - Thªm c¸c tõ: Lªn, ®i, th«i, nµo,...vµo cuèi c©u. - Thêm các từ: đề nghị, mong, xin,...vào đầu câu. VD: Chóng ta ®i th«i. Anh nªn suy nghÜ l¹i! Xin quý vÞ chó ý l¾ng nghe! 4. C©u c¶m: a. Khái niệm: câu cảm là câu dùng để bộc lộ cảm xúc (vui mừng, buồn, đau xót, ngạc nhiªn...) cña ngêi nãi. b. §Æc ®iÓm: Trong c©u c¶m thêng dïng c¸c tõ: «i, trêi, thËt, qu¸, l¾m, chao «i, å, biÕt bao,.... cuèi c©u c¶m thêng cã dÊu chÊm than. VD: Chµ, trêi l¹nh thËt! A, mẹ đã về! Thời tiết mới đẹp làm sao! V.C¸c dÊu c©u: 1. DÊu chÊm: Dấu chấm đặt ở cuối câu kể để kết thúc câu kể nhng cũng có khi dấu chấm đợc đặt ở cuối câu khiÕn..

(32) 2. Dấu chấm hỏi đặt ở cuối câu hỏi để kết thúc câu hỏi. 3. Dấu chấm than: đặt ở cuối câu cảm hoặc câu khiến để kết thúc câu cảm hoặc câu khiến. VD: Chµ, cËu giái th©t! (c©u c¶m) Em h·y tù giÆt quÇn ¸o ®i! (C©u khiÕn) 4. DÊu phÈy: DÊu phÈy cã 3 t¸c dông: - Dùng để ngăn cách các bộ phận cùng chức vụ trong câu: VD: Mai, Lan, Hång cïng ®i ch¬i. - Dùng để ngăn cách trạng ngữ với CN và VN - Dùng để ngăn cách các vế trong câu ghép VD: Mùa xuân đến, cây cối đâm chồi, nảy lộc. 5. DÊu hai chÊm: Dùng để báo hiệu bộ phận câu đứng sau nó là lời nói của một nhân vật hoặc là lời giải thích cho bộ phận đứng trớc VD: Cảnh vật xung quanh tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. Khi báo hiệu lời nói của nhân vật, dấu hai chấm đợc dùng phối hợp với dấu ngoặc kép hay dÊu g¹ch ®Çu dßng. 6. DÊu ngoÆc kÐp: Dấu ngoặc kép thờng đợc dùng để dẫn lời nói trực tiép của nhân vật hoặc của ngời đợc câu v¨n nh¾c tíi. NÕu lêi nãi trùc tiÕp lµ mét c©u trän vÑn hay mét ®o¹n v¨n th× tríc dÊu ngoÆc kÐp ta thêng ph¶i thªm dÊu hai chÊm. - Dấu ngoặc kép còn đợc dùng để đánh dấu những từ ngữ đợc dùng với ý nghĩa đặc biệt Vd: Cã chó T¾c kÌ hoa X©y “lÇu” trªn c©y ®a 7. DÊu g¹ch ngang: Dấu gạch ngang dùng để: - Đánh dấu chỗ bắt đầu lời nói của nhân vật trong đối thoại - Dùng để đánh dấu phần chú thích trong câu - Dùng để đánh dấu các ý trong một đoạn liệt kê. PhÇn 4: C¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong tiÕng viÖt 1- So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tơng đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. - Mô hình cấu tạo đấy đủ của một phép so sánh gồm: + Vế A( nêu tên sự vật, sự việc đợc so sánh) + Vế B ( nêu tên sự vật, sự việc dùng để so sánh với sự vật, sự việc nói ở vế A) + Tõ ng÷ chØ ph¬ng diÖn so s¸nh + Tõ ng÷ chØ ý so s¸nh (gäi t¾t lµ tõ so s¸nh) - Trong thực tế, mô hình cấu tạo nói trên có thể biến đổi ít nhiều: + Các từ ngữ chỉ phơng tiện so sánh và chỉ ý so sánh có thể đợc lợc bớt. + Vế B có thể đợc đảo lên trớc vế A cùng với từ so sánh. 2. Nhân hoá: là gọi hoặc tả con vật, đồ vật... bằng những từ ngữ vốn đợc dùng để gọi hoặc tả con ngời; làm cho thế giới loài vật, cây cối, đồ vật... trở nên gần gũi với con ng ời, biểu thị đợc những suy nghĩ, tình cảm của con ngời..

(33) - C¸c kiÓu nh©n ho¸ thêng gÆp lµ: + Dùng những từ ngữ gọi ngời để gọi vật. (Từ đó, lão Miệng, bác Tai, cô mắt, cậu chân, cậu tay l¹i th©n mËt sèng víi nhau, mçi ngêi mét viÖc, kh«ng ai tÞ ai c¶. + Dùng những từ vốn chỉ hoạt động, tính chất của ngời để chỉ hoạt động, tính chất của vật. (GËy tre, ch«ng tre chèng l¹i s¾t thÐp cña qu©n thï. Tre xung phong...) + Trò chuyện, xng hô với vật nh đối với ngời: Trâu ơi ta bảo.... Phần 5: Một số mẹo phân biệt chính tả về phụ âm đầu Phân biệt L/ N Mẹo 1: L đứng trước âm đệm nhưng N lại không đứng trước âm đệm. Nghĩa là: chữ N không bao giờ đứng trước một vần bắt đầu bằng oa, oă, uâ, oe, uê, uy, chỉ có chữ L đứng trước những chữ ấy. chói loà, loá mắt, loã xoã, loạc choạc, loan báo, loãng, một loáng, loạng choạng, loè loẹt, luân phiên, luỹ tre, liên luỵ, luyến tiếc… Về mặt láy âm, L và N đối lập nhau. L láy âm rộng rãi nhất. N không láy âm với âm đầu nào khác, chỉ điệp âm đầu mà thôi. Cũng không có hiện tượng L láy âm với N. Mẹo 2: Gặp một từ láy mà hai âm đầu đọc giống nhau, không rõ là l hay n, thì chúng hoặc cùng là l hoặc cùng là n. Biết một từ sẽ suy ra từ kia. L láy với rất nhiều âm đầu khác nhau và l đứng ở vị trí thứ nhất . Còn n thì không . no nê, nao núng, nợ nần, náo nức, nườm nượp, nỗi niềm, nương náu, nô nức… lo lắng, lặn lội, lăm le, lơ lửng, lao lưng, lanh lẹn, lanh lợi, lành lặn… Mẹo 3: Gặp một chữ mà không phân biệt được là l hay n thì nếu có thể tạo ra một từ láy không điệp âm đầu mà từ ấy đứng trước, thì từ ấy phải là l. lệt bệt, lùng bùng, lõm bõm, lạch bạch, lang bang, lúng búng, lăng băng… lò cò, la cà, lấc cấc, lỉnh kỉnh…liu hiu, lúi húi, loay hoay…, lổ đổ, lộp độp, lẻo đẻo, lẹt đẹt, linh đình, lận đận…, lai dai, lở dở… lanh chanh, lần chần… le te, lon ton… lầm rầm, lỏn rỏn, líu ríu…lớ vớ, lởn vởn…lảm nhảm, lổn nhổn, lùng nhùng… lừng khừng, lênh khênh, lọm khọm…láo quáo, loăng quăng, luýnh quýnh…, lơ ngơ, lêu nghêu, loằng ngoằng Mẹo 4 (về từ láy âm mà n/l đứng ở vị trí thứ hai): Với n, chỉ có hai kiểu láy gi – n ( gian nan, gieo neo, giẫy nẩy… ) và  - n ( ảo não, ăn năn, áy náy…). Ngoại lệ: khúm núm, khệ nệ Với l, các phụ âm đầu còn lại: khệ nệ, khoác lác, khét lẹt…, bông lông, bảng lảng…, chói lọi, cheo leo, chìm lỉm… Có khoảng 40 từ đồng nghĩa chỉ khác nhau âm đầu l/nh. Lài/nhài, lanh/nhanh, lăm le/nhăm nhe, chuột nhắt/chuột lắt, lấp láy/nhấp nháy, lỡ làng/nhỡ nhàng, lời/nhời, lẽ/nhẽ, lố lăng/nhố nhăng, lợt lạt/nhợt nhạt, lấp láy/nhấp nháy… Mẹo 5: Có rất nhiều từ gần nghĩa cùng vần và chỉ khác nhau phụ âm đầu : n/đ, n/k. Nấy/đấy, nạo/cạo, kẹp/nẹp, cạy/nạy Lưu ý: + Những từ chỉ trỏ viết với n: nầy, này, ni, nọ, nớ, nào, nẫy, nó. + Những từ chỉ sự ẩn nấp viết với n: nấp, náu, né, nép, nương. Phân biệt TR/CH Mẹo 1: Tr không thể đứng trước trong những chữ có vần oa, oă, oe, uê. choáng mắt, ôm choàng, loắt choắt, chim chích choè, nông choèn choẹt… Mẹo 2: Gặp từ Hán- Việt mà ta không phân biệt được tr/ch, nhưng nếu từ ấy viết với dấu nặng hay huyền thì chữ ấy là TR..

(34) Trà (chè), trình, trừ phi (chừa ra), trị giá, thổ trạch, trịch thượng, tiền trạm, trào lưu, trù bị, trừng phạt… Mẹo 3: Không bao giờ TR láy âm với CH. Gặp từ láy loại này thì đó là điệp âm đầu, hoặc TR hoặc CH. Ít từ láy tr – tr . Nhiều từ láy Ch – Ch, (khoảng 180 từ). Mẹo 4: Nếu một chữ có thể tạo nên một từ láy âm không điệp âm đầu, đó là một chữ với ch, chứ không phải với tr. Chênh hênh, châng hẩng, chò hõ, chành bành, chẹp bẹp, chèo queo, chạu bạu, chàng màng, chểnh mảng, chênh vênh, chán vạn, chờn vờn, chán ngán, chồng ngồng, chộn rộn, chàng ràng… Ngoại lệ: trọc lóc, trót lọt, trẹt lét, trụi lũi. Mẹo 5: Nếu một chữ có hai hình thức, một hình thức với gi còn hình thức kia không rõ là ch, hay tr, thì đó là hình thức với tr. trời/giời, tro/gi, trầu/giầu, trồng/giồng, trăng/giăng, trề môi/giề môi, trùn/giun, tráo trở/giáo giở Mẹo từ vựng : Những chữ chỉ quan hệ gia đình đều viết với Ch,: cha, chồng, chàng, cháu, chắt, chút,.. Những đồ dùng trong nhà nông dân đều viết với Ch,: chày giã gạo, chõng tre, chiếu, chảo… Người nói theo phương ngữ Bắc Bộ không phân biệt được ch/tr, hai từ chống và trống đều phát âm như nhau. Do vậy dễ dẫn đến sự hiểu lầm những thành ngữ, tục ngữ. Có chuyện sau: Chiều 16.5.99, trên đài truyền hình trung ương, nhạc sĩ HK giới thiệu về chèo, ông nói: nếu hát chèo có dở nhưng nếu có tiếng trống đệm hay, thì sẽ cứu vãn được cho ca sĩ. Đó là vụng chèo khéo trống. (dẫn theo VN, 04.7.99). Giải thích như vậy không đứng vững được vì Nam Bộ có hát chèo đâu mà thành ngữ này vẫn dùng rất phổ biến. Thực ra ai cũng hiểu thành ngữ đúng phải là vụng chèo khéo chống. Chèo, chống liên quan đến mái chèo và cây sào, nghĩa đen của thành ngữ này nói về chuyện đi lại trên sông nước, còn nghĩa bóng lại là "làm thì dở, kém nhưng lại khéo biện bạch, chống chế". Tuy nhiên, một thành ngữ hay tục ngữ trong quá trình sử dụng nhiều khi được biến đổi theo kiểu “từ nguyên dân gian" cho phù hợp, thích hợp với những ngành nghề, những công việc nhất định. Vì vậy, quả là trong ngành biểu diễn người ta hay nói vụng chèo khéo trống. Thế là thành ngữ vụng chèo khéo chống có một biến thể mới. Con đường hình thành nhiều biến thể của một tục ngữ, thành ngữ phải chăng là như vậy ? Cứ lối giải thích này, với thành ngữ trên người ta có thể "sáng tác" ra những biến thể mới: Vụng trèo (cây) nhưng khéo chống (thang), vụng trèo (cột mỡ) nhưng khéo trống (đánh trống để cổ vũ)!! Phân biệt S/X Mẹo 1) S không đi với các vần bắt đầu bằng oa, oă, oe, uê. Ngoại lệ: soát lại, rà soát Mẹo 2) Láy điệp âm đầu: S: sắc sảo, suy suyển, sờ soạng, sồ sề, sục sạo, sung sướng, sỗ sàng,… X: xao xuyến, xôn xao, xàm xỡ, xanh xao, xì xào, xí xoá, xấp xỉ, xoèn xoẹt… X láy được với những chữ âm đầu khác, còn S thì không . Liểng xiểng, loăn xoăn, loà xoà, lộn xộn,… Bung xung, bờm xơm, bụng xụng,… Xoi mói, xích mích,… Ngoại lệ: lụp sụp/lụp xụp, đồ sộ, sáng láng. Nhận xét: Có một số chữ, s có thể thay thế bằng một từ đồng nghĩa có âm đầu là l: lạp (bạch lạp)/sáp, liên/sen, lực /sức, (đầu) lâu/sọ 3) Mẹo từ vựng :.

(35) Các tên thức ăn, đồ dùng trong việc ăn uống thường là X : xôi, xốt vang, xá xíu, xúc xích, cái xanh, cái xoong, lạp xường, xiên nướng thịt… Còn lại, các danh từ phần lớn viết S: Người : nguyên soái, sứ thần, sư, sãi, Hiện tượng tự nhiên : sao, suối, hòn sỏi, giọt sương, Đồ vật: song cửa, cái sọt, cái sườn, sợi dây, súc vải, cái siêu thuốc… Cây cối: cây sen, cây sim, Động vật: cá sấu, con sò, con sên, con sóc, con sếu, … [Ngoại lệ: Mùa xuân đi xuồng gỗ xoan mang xoài đến xã, đổi xẻng ở xưởng để đem đến trạm xá, và xương, xe] Những chữ chỉ hơi đi ra viết với X: xì, xỉu, xuỳ, xọp, xẹp Những chữ chỉ nghĩa sụp xuống viết với S: sa cơ thất thế, sẩy chân, sặc sụa, sút kém… Những chữ về công cụ ngữ pháp viết với S mà không với X: sự, sẽ, song le, sẵn, sắp,… Phân biệt Gi/D Gi không đứng trước các vần bắt đầu bằng oa, oă, uâ, oe, uê, uy. Trái lại, D thì có thể . Hậu duệ, doãng ra, doạ nạt, doanh trại, duyệt binh… Trong từ Hán Việt : D đi với dấu ngã, nặng ( mẹo "dưỡng dục"): diễn viên, hấp dẫn, bình dị, mậu dịch, tiêu diệt, kì diệu, dĩnh ngộ, dũng cảm, thảo dã, dược phẩm, can dự, dĩ nhiên, hãnh diện, nhật dạ,… Gi đi với dấu sắc, hỏi (mẹo "giảm giá"): giải thích, can gián, giảng giải, giá cả, giám sát, giới thiệu, giáp trụ, tam giác, giản lược, giả định, giá thú,… Mẹo "già giang": một từ Hán Việt có dấu huyền hay không dấu khi có nguyên âm a sẽ viết với Gi. Gian xảo, giao chiến, giai nhân, tăng gia, gia nhân, "Già giang một lão một trai" (tả việc nha lại gông Vương Ông và Vương Quan, Truyện Kiều) Mẹo "di dân": một từ Hán Việt có dấu huyền hay không dấu khi có nguyên âm khác a sẽ viết với D. Di dân, du dương, tuổi dần, do thám, dương liễu, dư dật, thung dung, dung nha, phiêu diêu, LÁY: Gi, D, đều có thể điệp âm đầu [ngoại lệ :giậm doạ] Giặc giã, giây giướng, giẹo giọ, giệch giạc, gióng giả, giấm giúi,… Dai dẳng, dài dặc, dãi dầu, dan díu, dạn dầy, dạn dĩ, dào dạt, dầm dề,.. Gi không láy với l, nhưng D, thì có thể : Lai dai, líu díu, lở dở, lâm dâm… QUAN HỆ NGUỒN GỐC : Mẹo " Giao tranh cho tôi cầm" : những chữ có Gi có cùng nguồn gốc với những chữ có gi/ tr/ ch/ t / c giềng mối, giường mối, giẫm chân, giập đầu… trả-giả, giáo giở- tráo trở… giặm/chêm, giằng gịt/chằng chịt, giẽ lúa/chẽ lúa… ngày giỗ/ngày kị, gian nhà/căn nhà, giải giáp/cởi giáp, Mẹo " Dặn đến nhà thương" : những chữ có D có cùng nguồn gốc với những chữ có d/ đ / nh / th dùng/dụng, dễ dàng/ dị, dời chỗ/di chuyển, ngao du/ dạo chơi, dứt / đứt, con dao/ thanh đao, đầy đặn/ dầy dặn,...

(36) dử/nhử, một dúm/ một nhúm,..dư/thừa Phân biệt R với Gi và D R, cũng giống như Gi, không đứng trước các vần bắt đầu bằng oa, oă, uâ, oe, uê, uy. Không có chữ Hán Việt nào đi với R. Nhưng vẫn có một số từ điển viết lầm. LÁY ÂM: R không láy với Gi và D, nhưng có thể điệp âm đầu R. Thường để : Mô phỏng tiếng động:ra rả, rả rích, rào rạo, rầm rập, réo rắt, rỉ rả, Chỉ sự rung động:run rẩy, rung rinh, rưng rức, rùng rợn, rón rén, Có sắc thái ánh sáng: rừng rực, rờm rợp, rần rật, rạng rỡ, B, C/K láy với R mà không láy với Gi, D. bứt rứt, bộn rộn, bã rã, bịn rịn, cập rập, củ rủ, co ro, cọm rọm, cà rà, L láy với R, D . Nhưng khi L láy với R sẽ tạo ra những từ có tiếng động hay sự rung động. lẹt rẹt, lắc rắc, leng reng, lào rào, lầm rầm,… Nguồn gốc: R vốn chung nguồn gốc với D và Gi. Do vậy đôi khi có hai biến thể chính tả: ở miền Bắc viết là Gi/D trong khi ở nơi khác viết là R: ràn rụa – giàn giụa, réo rắt – giéo giắt, rập khuôn – giập khuôn, chế riễu – chế giễu, ròn giã – giòn giã theo rõi – theo dõi, rón rén – dón dén, ríu mắt – díu mắt, bóng râm –bóng dâm, xanh rờn – xanh dờn, rờn rợn – dờn dợn, rửng mỡ – dửng mỡ. Phân biệt NH với Gi và D NH, cũng giống như D, có thể đứng trước những vần bắt đầu bằng oa, oă, uâ, oe, uê, uy. Có ít chữ bắt đầu bằng D: (nổi) doá, (phủ) doãn, doanh, hậu duệ, duềnh, duyên, duy, doạ, duyệt. Nhiều chữ bắt đầu bằng NH: nhoà, nhoè, nhoai nhoái, một nhoáng, nhoáy, nhuần nhị, nhuyễn thể, năm nhuận,… LÁY ÂM: B, C/K láy với NH mà không láy với Gi, D. bầy nhầy, bạc nhạc, bùng nhùng, bắng nhắng, bét nhè,càu nhàu, kè nhè, còm nhõm, NH có thể điệp âm đầu: - Gây sắc thái không bình thường, mất thiện cảm: nhai nhải, nhả nhớt, nhằng nhẵng, nhăng nhít, nhễ nhại, nhăn nhó, nhếu nháo, nhèo nhẹo, ngồi nhong nhong, nhủng nhẳng, - Chỉ một vận động : nhóp nhép, nhỏm nhẻm, nho nhoe, nhí nhảnh, L láy với NH, D . Nhưng khi L láy với NH sẽ tạo ra những từ có sắc thái tượng hình, miêu tả vận động khá cụ thể, gây mất thiện cảm: lổn nhổn, láo nháo, lắt nhắt, lóc nhóc, lúc nhúc, lông nhông, lằng nhằng, lảm nhảm, lí nhí, lùng nhùng, leo nheo, lừ nhừ, lú nhú… Có khá nhiều từ thay thế NH bằng L vẫn được từ đồng nghĩa : Lài – nhài, chuột nhắt – chuột lắt, nhanh – lanh, lỡ làng – nhỡ nhàng, lời – nhời, lố lăng – nhố nhăng, lấp láy – nhấp nháy,.. M«n ,. TIENG VIET. TuÇn 2 T2 II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục.

(37) - Thu thËp, xö lý th«ng tin. - Hîp t¸c (cïng t×m kiÕm sè liÖu, th«ng tin). - ThuyÕt tr×nh kÕt qu¶ tù tin.. Tuần 4 : Tạp đọc. Nh÷ng con sÕu b»ng giÊy. II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Xác định giá trị. - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng( bµy tá sù chia sÎ, c¶m th«ng víi nh÷ng n¹n nh©n bÞ bom nguyªn tö s¸t h¹i). KÓ ChuyÖn. TiÕng vÜ cÇm ë MÜ Lai. II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng.( c¶m th«ng víi nh÷ng n¹n nh©n cña vô th¶m s¸t ë MÜ Lai, đồng cảm với hành động dũng cảm với những ngời Mĩ có lơng tri). - Ph¶n håi / l¾ng nghe tÝch cùc. TuÇn 5 TËp lµm v¨n LuyÖn tËp lµm b¸o c¸o thèng kª II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - T×m kiÕm vµ xö lý th«ng tin. - Hîp t¸c (cïng t×m kiÕm sè liÖu, th«ng tin). - ThuyÕt tr×nh kÕt qu¶ tù tin. Tuần 6 Tập làm văn Luyện tập làm đơn II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quyết định ( làm đơn trình bày nguyện vọng). - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng( chia sÎ, c¶m th«ng víi nçi bÊt h¹nh cña nh÷ng n¹n nh©n chÊt độc da cam). TuÇn 9 TËp lµm v¨n. LuyÖn tËp thuyÕt tr×nh tranh luËn (tiÕt 1). II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Thể hiện sự tự tin ( nêu đợc những lí lẽ, dẫn chứng cụ thể, thuyết phục; diễn đạt gãy gọn, thái độ bình tĩnh tự tin). - L¾ng nghe tÝch cùc ( l¾ng nghe, t«n träng ngêi cïng tranh luËn). - Hîp t¸c ( hîp t¸c luyÖn tËp thuyÕt tr×nh, tranh luËn). III. C¸c ph¬ng ph¸p - Ph©n tÝch mÉu. - RÌn luyÖn theo mÉu. - §ãng vai. - Tù béc lé TËp lµm v¨n. LuyÖn tËp thuyÕt tr×nh tranh luËn (tiÕt 2).

(38) II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Thể hiện sự tự tin ( nêu đợc những lí lẽ, dẫn chứng cụ thể, thuyết phục; diễn đạt gãy gọn, thái độ bình tĩnh tự tin). - L¾ng nghe tÝch cùc ( l¾ng nghe, t«n träng ngêi cïng tranh luËn). - Hîp t¸c ( hîp t¸c luyÖn tËp thuyÕt tr×nh, tranh luËn). III. C¸c ph¬ng ph¸p - §ãng vai. - Tù béc lé. - Th¶o luËn nhãm. TuÇn 10. ¤n tËp gi÷a häc k× I ( TiÕt 1) LËp b¶ng thèng kª. II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - T kiÕm vµ xö lý th«ng tin ( kÜ n¨ng lËp b¶ng thèng kª) - Hợp tác ( kĩ năng hợp tác tìm kiếm thông tin để hoàn thành bảng thống kê). - ThÓ hiÖn sù tù tin ( thuyÕt tr×nh kÕt qu¶ tù tin) TuÇn 11 TËp lµm v¨n. Luyện tập làm đơn. II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quết định ( làm đơn kiến ngăn chặn hành vi phá hoại môi trờng). - Đảm nhận trách nhiệm với cộng đồng. TuÇn 13 Tập đọc Ngêi g¸c rõng tÝ hon II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - øng phã c¨ng th¼ng ( linh ho¹t, th«ng minh trong t×nh huèng bÊt ngê). - Đảm nhận trách nhiệm với cộng đồng. TuÇn 14 TËp lµm v¨n LuyÖn tËp lµm biªn b¶n cuéc häp II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quyết định / giải quyết vấn đề (hiểu trờng hợp nào nào cần lập biên bản, trờng hîp nµo kh«ng cÇn lËp biªn b¶n). - T duy phª ph¸n III.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Ph©n tÝch mÉu - §ãng vai - Tr×nh bµy 1 phót TËp lµm v¨n LuyÖn tËp lµm biªn b¶n cuéc häp.

(39) II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quyết định / giải quyết vấn đề - Hîp t¸c ( hîp t¸c hoµn thµnh biªn b¶n cuéc häp) - T duy phª ph¸n. II.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Trao đổi nhóm. TuÇn 16 TËp lµm v¨n LuyÖn tËp lµm biªn b¶n 1 v viÖc II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quyết định / giải quyết vấn đề - Hîp t¸c lµm viÖc nhãm, hoµn thµnh biªn b¶n vô viÖc.. Tuần 23 Lập chơng trình hoạt động T1 I.Môc tiªu Lập đợc một chơng trình hoạt động tập thể góp phần giữ gìn trật tự ,an ninh (theo gợi ý SGK ) II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài 1. Đảm nhận trách nhiệm : Có khả năng tổ chức , lập kế hoạch và phối hợp hoạt động. 2.Hîp t¸c cã hiÖu qu¶ . 3.ThuyÕt tr×nh tù tin. III.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Trao đổi cùng bạn để góp ý cho chơng trình hoạt động( mỗi học sinh tự viết). - Đối thoại (Với các thuyết trình viên về chơng trình đã lập).. TuÇn 25 TËp lµm v¨n Tập viết đoạn đối thoại I.Mục tiêu: - Dựa theo truyện Thái s Trần Thủ Độ và những gợi ý của GV, viết tiếp đợc các lời đối thoại trong màn kịch với nội dung phù hợp . II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài - Thể hiện sự tự tin( đối thoại tự nhiên, hoạt bát , đúng mục đích, đúng đối tợng và hoµn c¶nh giao tiÕp). - Kĩ năng hợp tác ( hợp tác để hoàn chỉnh màn kịch). III.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông.

(40) - Gîi t×m , kÝch thÝch suy nghÜ s t¹o cña häc sinh. - Trao đổi trong nhóm nhỏ. - §ãng vai ( béc lé b¶n th©n).. TuÇn 26 TËp lµm v¨n Tập viết đoạn đối thoại I.Mục tiêu: - Dựa theo truyện Thái s Trần Thủ Độ và những gợi ý của GV, viết tiếp đợc các lời đối thoại trong màn kịch với nội dung phù hợp . II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài - Thể hiện sự tự tin( đối thoại tự nhiên, hoạt bát , đúng mục đích, đúng đối tợng và hoµn c¶nh giao tiÕp). - Kĩ năng hợp tác ( hợp tác để hoàn chỉnh màn kịch). III.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Gîi t×m , kÝch thÝch suy nghÜ s t¹o cña häc sinh. - Trao đổi trong nhóm nhỏ. - §ãng vai Tuần 29 Tap đọc Một vụ đắm tàu II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài  Tự nhận thức (nhận thức về mình, về phẩm chất cao thượng);  Giao tiếp ứng xử phù hợp.  Kiểm soát cảm xúc.  Ra quyết địnhTuÇn 29 KÓ chuyÖn. Líp trëng líp t«i. II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài - Tự nhận thức. - Giao tiếp, ứng xử phù hợp. - Tư duy sáng tạo. - Lắng nghe phản hồi tích cực. TuÇn 29 Tập đọc: Con g¸i I. Môc tiªu: - HS đọc lu loát, diễn cảm đợc toàn bộ bài văn. - HiÓu ý nghÜa: Phª ph¸n quan niÖm l¹c hËu"Träng nam, khinh n÷". Khen ngîi c« bÐ Mơ học giỏi, chăm làm , dũng cảm cứu bạn. (trả lời đợc các câu hỏi trong SGK).  KNS : KN tự nhận thức (nhận thức về sự bình đẳng nam, nữ); Giao tiếp, ứng xử phù hợp giới tính; Ra quyết định. TËp lµm v¨n:. tập viết đoạn văn đối thoại.

(41) I.Mục tiêu: - HS viết tiếp dợc lời đối thoại để hoàn chỉnh 1 đoạn kịch theo gợi ý của SGK và hớng dẫn của giáo viên; trình bày lời đối thoại của từng nhân vật phù hợp với diễn biÕn c©u chuyÖn. - KNS : Tự nhận thức; Thể hiện sự tự tin(trình bày ý kiến, quan điểm cá nhân); Giao tiếp TuÇn 30 Tập đọc:. ThuÇn phôc s tö. I. Mục tiêu: - Đọc đúng các tên riêng nớc ngoài; biết đọc diễn cảm bài văn. - HiÓu ý nghÜa : Kiªn nhÉn, dÞu dµng, th«ng minh lµ søc m¹nh cña ngêi phô n÷, gióp hä bảo vệ hạnh phúc gia đình.(trả lời đợc các câu hỏi trong SGK) II. KNS: - Tù nhËn thøc - ThÓ hiÖn sù tù tin( tr×nh bµy ý kiÕn, quan ®iÓm c¸ nh©n). - Giao tiÕp.. MéT Sè KIÕN THøC TIÕNG VIÖT CÇN GHI NHí PHÇN 1: Tõ LO¹I 1.Danh tõ: -Khái niệm: DT là những từ chỉ sự vật (ngời, vật, hiện tợng, khái niệm hoặc đơn vị) *Kh¶ n¨ng kÕt hîp: + Về phía trớc: DT có thể kết hợp với số từ, với phó từ chỉ lợng, với đại từ chỉ tổng lợng. + VÒ phÝa sau: DT cã thÓ kÕt hîp víi mét nhãm tõ mét tõ, mét côm C-V..

(42) *Chøc vô ng÷ ph¸p:Chøc vô chÝnh cña DT lµ lµm chñ ng÷, ngoµi ra DT cßn cã thÓ lµm vÞ ngữ gián tiếp, làm bổ ngữ, định ngữ. *Phân loại: DT chia làm hai loại: DT chung và DT riêng, trong DT chung lại đợc chia làm hai lo¹i: DT tæng hîp vµ DT kh«ng tæng hîp. + DT tæng hîp chØ sù vËt, thùc thÓ mang ý nghÜa kh¸i qu¸t, tæng hîp: GiÊy bót, quª h¬ng, trêi biÓn, nhµ cöa, tre .... + DT kh«ng tæng hîp gåm: - DT chỉ chất liệu: gạo, cát, đất, nớc, rợu...... - DT chỉ đơn vị: chiếc, con, thằng, buộc, bó.... - DT chỉ đơn vị tổ chức địa lí: Tỉnh, xã, phơng... - DT chỉ đơn vị mang ý nghĩa tập hợp: căp, bầy, đàn, khóm..... - DT chỉ đơn vị tính toán quy ớc: mét, tấn, kilôgam, lít,miếng... - DT chỉ đơn vị chỉ phạm vi khoảng thời gian, không gian: Vùng,miền, khoảnh, nơi, chỗ, trªn, díi..... - DT chỉ đơn vị có ý nghĩa chỉ số liền của hoạt động, sự việc: lần, lợt, cuộc, cơn, trận, đợt, giai đoạn... - DT chØ kh¸i niÖm: Lµ nhøng DT mang ý nghÜa kh¸i qu¸t,trõu tợng sống mà ngời ta nhận thức đợc nhng không thể (cảm nhận) tri giác đợc bằng các giác quan. VD: C¸ch m¹ng, tinh thÇn, ý nghÜ.... *Mét sè ®iÓm cÇn lu ý: - Các DT chỉ sự vật và động từ có thể chuyển thành DT chỉ đơn vị. - C¸c DT chØ kh«ng gian chØ lµ DT khi nã chØ ®iÓm chÝnh. 2.§éng tõ: - Khái niệm: ĐT là những từ chỉ hoạt động, trạng thái của sự vật. - Kh¶ n¨ng kÕt hîp: + Về phía trớc: động từ có khả năng kết hợp với các phó từ: đã, sẽ, đang, hãy, đừng, chí, kh«ng, cha, ch¶, còng ®iÒu, cïng.... + VÒ phÝa sau: §T cã thÓ kÕt hîp víi 1 tõ, mét nhãm tõ, 1 côm C-V. - Chức vụ ngữ pháp: + Chức vụ chính của động từ là làm vị ngữ nhng có khi động từ còn làm chủ ngữ (Thi đua là yêu nớc) hoặc động từ còn làm bổ ngữ, định ngữ. - Phân loại: Dựa vào bản chất ý nghĩa – ngữ pháp của động từ ngời ta phân động từ làm hai loại: Những động từ độc lập và những động từ không độc lập. a. Những động từ độc lập: Là những động từ tự thân chúng đã có ý nghĩa, chúng có thể dùng độc lập, không cần một động từ khác đi kèm và chúng có thể giữ chức vụ làm thành phần chính của câu. ĐT độc lập có thể có các tiểu loại động từ sau: 1a. ĐT tác động: cắt, gặt, cuốc, chặt, ăn, bắt, gánh, xách, giết, đọc, đóng.... 2a. ĐT mang ý nghĩa trao nhận: tặng, cho, biếu, cấp, phát, trả, nộp, vay, mợn, đòi, chiếm... 3a. ĐT gây khiến: sai bảo, đề nghị, yêu cầu, cho phép, khiến, khuyên, cấm.... 4a. ĐT cảm nghĩ nói năng (động từ chỉ trạng thái, tâm lý): hiểu, biết, nghe, thấy, nhớ, mong, yªu, ghÐt... 5a. ĐT chỉ vận động di chuyển: ra, vào, đi, chạy, lên, xuống, về, đến.......

(43) ĐT vận độngddi chuyển có đặc điểm riêng biệt là sau động từ bắt buộc phải có thành tố phụ chỉ nơi chốn (bổ ngữ chỉ địa điểm). 6a. §T tån t¹i; cã, cßn, n¶y sinh në, mäc, lÆn, næi, sèng, chÕt, tµn, t¾t, tan t¸c..... b. Những động từ không độc lập (động từ tình thái): đợc chia làm hai tiểu loại: 1a. §T chØ quan hÖ: - ĐT chỉ quan hệ đồng nhất - §T chØ quan hÖ qu¸ tr×nh biÕn ho¸: trë nªn, trë thµnh. - ĐT chỉ quan hệ đối chiếu, so sánh: nh, giống, khác, tựa... 2b. §T chØ t×nh th¸i: - §T t×nh th¸i chØ sù cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng: nÕu, cÇn, ph¶i, cÇn ph¶i, cã thÓ, kh«ng thÓ,... - ĐT tình thái chỉ ý chí, ý muốn: định, toan, nỡ, mong...... - ĐT tình thái chỉ sự chịu đựng, chỉ sự tiếp thu: bị, phải, đợc.... *Lu ý: Một số động từ thờng bị chuyển loại. T«i vµo nhµ. T«i ®i vµo nhµ §T §T P.tõ Hoa nh ngêi b¹n tèt. Cô ấy đẹp nh tiên §T Quan hÖ tõ T«i gÆp Hµ ë cæng trêng. Nhµ t«i ë gÇn trêng Quan hÖ tõ §T 3. TÝnh tõ: - Khái niệm: TT là những từ miêu tả đặc điểm hoặc tính chất của sự vật, hoạt động, trạng th¸i.... - Khả năng kết hợp: TT có thể kết hợp với các từ chỉ mức độ: rất, hơi, quá, lắm, cực kỳ, tơng đối (đặc biệt là từ “rất”) - Chức vụ ngữ pháp: chức vụ chính của TT là làm vị ngữ trực tiếp, làm định ngữ ngoài ra TT cßn lµm chñ ng÷, lµm bæ ng÷. - Ph©n lo¹i: + TT chỉ đặc trng, tính chất tuyệt đối không đợc đánh giá theo thang độ (mức độ): trắng toát, đỏ au, xanh lè, dày cộp, sâu hoắm, công, chung, t, riêng, chính, phụ,.... + TT chỉ đặc trng thuộc về phẩm chất đợc đánh giá theo thang độ (mức độ): Xanh, đỏ, chua, cay, ngät, th¬m, cøng, mÒm, ch¾c, bÒn, nh·o, n¸t, cµng, dÞu hiÒn, th«ng minh, ngay th¼ng... C¸c TT nµy cã thÓ t¹o nªn nh÷ng cÊu tróc so s¸nh. VD: §á nh son, Xanh nh tµu l¸ 4. §¹i tõ - Khái niệm: Đại từ là lớp từ chuyên đợc dùng để xng hô hay để thay thế cho DT, ĐT, TT (hoặc cụm DT, cụm động từ, cụm TT) trong câu cho khỏi lặp lại các từ ngữ ấy. - Khả năng kết hợp: Đại từ có khả năng đứng làm trung tâm của một nhóm từ. VD: Hai chóng t«i, còng vËy. - Chức vụ ngữ pháp: Đại từ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ, định ngữ, bổ ngữ (đại từ thay thế loại từ nào thì có thể mang một nét đặc trng của loại từ đó). Ph©n lo¹i: 4.1 - Đại từ xng hô: là từ đợc ngời nói dùng để tự chỉ mình hay ngời khác khi giao tiếp. - Đại từ xng hô gốc, đích thực có 3 ngôi:.

(44) + Ng«i 1: ChØ ngêi nãi: t«I, tao, tí, chóng t«I, chóng tao, chóng tí... + Ng«i 2: ChØ ngêi nghe; mµy, cËu, mi, chóng mµy, chóng bay.... + Ngôi 3: Chỉ ngời, vật đợc nói tới: hắn, thị, y, gã, họ, chúng nó, bọn nó,.... + §¹i tõ dïng ë c¶ 2 ng«i chØ c¶ ngêi nãi vµ ngêi nghe; ta, m×nh, chóng ta, chóng m×nh. - Đại từ xng hô lâm thời: là các DT chỉ ngời khi xng hô lâm thời trở thành đại từ: cô, chú, b¸c, «ng, bµ, anh, chÞ.... 4.2 - Đại từ chỉ định: - Đại từ chỉ nơi chốn, thời gian: này, kia, nọ, ấy, đó..... 4.3 - Đại từ dùng để hỏi: ai? gì? chi? Sao? Thế nào? sao sao?bao giờ? Bao nhiêu? 4.4 - §¹i tõ phiÕm chØ: ai, ngêi ta, bao nhiªu, bÊy nhiªu. 4.5 - §¹i tõ chØ khèi lîng: Tæng thÓ, c¶, tÊt c¶, tÊt th¶y, hÕt th¶y. 4.6 - §¹i tõ thay thÕ: thÕ, vËy. 5. Quan hÖ tõ: - Khái niệm: Quan hệ từ là lớp từ chuêyn dùng để nối từ, nối nhóm từ, nối câu, nối đoạn văn. - Quan hÖ tõ kh«ng tham gia thµnh phÇn c©u - Mét sè quan hÖ tõ thêng dïng: + Cña: chØ quan hÖ së h÷u + Mà: chỉ quan hệ đặc trng hoặc quan hệ mục đíchcũng có khi chỉ quan hệ đối lập (Trời ma mà đờng không lầy lội) + ở : Chỉ quan hệ định vị(địa điểm, đối tợng) + Bëi, t¹i, do, v×: ChØ quan hÖ vÒ nguyªn nh©n. + Để, cho: chỉ quan hệ hớng tới mục đích kết quả cần đạt, hớng tới đối tợng. + Nh÷ng quan hÖ tõ biÓu thÞ quan hÖ liªn hîp: vµ, víi, cïng, hay, hoÆc, còng nh, cïng víi...... - Mét sè cÆp quan hÖ tõ thêng gÆp: + V×, nªn, do....nªn, nhê....mµ (biÓu thÞ quan hÖ nguyªn nh©n – kÕt qu¶) + NÕu ....th×, hÔ ... th×...(biÓu thÞ quan hÖ ®iÒu kiÖn gi¶ thiÕt – kÕt qu¶) + Tuy......nhng, mÆc dï......nhng, (biÓu thÞ quan hÖ t¬ng ph¶n) + Kh«ng nh÷ng.......mµ cßn, kh«ng chØ.......mµ cßn…., (biÓu thÞ quan hÖ t¨ng tiÕn 6. Sù chuyÓn lo¹i cña tõ: Chuyển loại là một hiện tợng chuyển nghĩa, một phơng thức tạo từ mới. Từ mới đợc tạo ra theo phơng thức chuyển loại có các đặc điểm sau: - Gi÷ nguyªn vá ©m thanh cña tõ xuÊt ph¸t. - Mang ý nghĩa mới có quan hệ nhất định với nghĩa của từ xuất phát. - Mang những đặc điểm ngữ pháp mới (khả năng kết hợp thay đổi, khả năng làm thành phần câu thay đổi). - TiÕng viÖt thêng diÔn ra nh÷ng hiÖn tîng chuyÓn lo¹i nh sau: a. ChuyÓn thùc tõ thµnh h tõ. VD: -Trªn b¶o, díi kh«ng nghe. DT DT -ý kiÕn Êy ch¼ng dùa trªn c¬ së nµo. QHT b. Chuyển DT thành động từ và ngợc lại. VD:.

(45) - DT chỉ công cụ chuyển thành động từ chỉ hoạt động sử dụng công cụ ấy: Cái cày/ cày ruộng; cái cuốc/cuốc đất; cái bơm/bơm xe... - DT trừu tợng (2 âm tiết) chuyển thành động từ: Những nhận thức mới/ nhận thức lại vấn đề; ph¸t triÓn t duy/ ®ang t duy. - §T chØ c¶m nghÜ nãi n¨ng (2 ©m tiÕt) chuyÓn thµnh DT: ®ang suy nghÜ/ nh÷ng suy nghÜ Êy; ®ang tÝnh to¸n/ nh÷ng tÝnh to¸n Êy ... - ĐT chỉ hoạt động chuyển thành DT đơn vị: đang bó rau/hai bó rau; đang gánh nớc/ ba gánh níc... c. ChuyÓn DT thµnh TT vµ ngîc l¹i. VD: - Lý tởng của tôi/ rất lý tởng; sử dụng sắt đá/ sắt đá lắm... - Gian khæ l¾m/ nh÷ng gian khæ Êy; rÊt khã kh¨n/ khã kh¨n Êy... d. Chuyển DT thành đại từ xng hô. VD: - ChÞ t«i ®i chî. DT - ChÞ tªn lµ g×? Đại Từ PHầN 2: LOạI Từ(Từ đơn từ phức) A.KiÕn thøc cÇn ghi nhí 1. Từ đơn: là từ có một tiếng có nghĩa. 2. Tõ phøc: lµ tõ cã tõ 2 tiÕng trë lªn ghÐp l¹i mµ cã nghÜa. Từ phức đợc chia thành 2 loại:Từ ghép, từ láy. a) Tõ ghÐp: -Tõ ghÐp tæng hîp (ghÐp hîp nghÜa) c¸c tiÕng ghÐp l¹i víi nhau t¹o thµnh mét nghÜa chung: VD : đi đứng, thúng mủng, cây cối… -Tõ ghÐp ph©n lo¹i (ghÐp ph©n nghÜa) cã mét tiÕng chØ lo¹i lín, mét tiÕng chØ lo¹i nhá (mang s¾c th¸i riªng). VD: xanh lÌ, xanh um, xanh biÕc… b)Từ láy: là từ có một có một bộ phận đợc láy lại , lặp lại.( láy âm đầu, láy vần, láy tiếng, l¸y ©m vµ vÇn) *chú ý: để phân biệt từ đơn, từ ghép có thể dùng phép thử thêm từ vào giữa các kết hợp từ. Nếu thêm đợc thì kết hợp đó là 2 từ đơn, còn nếu không thêm đợc thì kết hợp đó là đó là từ ghÐp. VD: r¸n b¸nh rán cái bánh (2 từ đơn) b¸nh r¸n Không thêm đợc từ vào giữa 2 kết hợp (từ ghép) Ph©n biÖt tõ ghÐp, tõ l¸y: - Giống nhau: đều là từ nhiều tiếng ( 2; 3 hay 4 tiếng) - Kh¸c nhau: + Giữa các tiếng trong từ ghép có quan hệ về nghĩa ( Các từ khi tách ra thành từ đơn đều có nghĩa (từ ghép tổng hợp) hoặc liên kết với nhau rất chặt chẽ không thể tách rời nhau đợc) +Gi÷a c¸c tiÕng trong tõ l¸y cã quan hÖ vÒ ©m ( C¸c tõ khi t¸ch ra cã mét tiÕng cã nghÜa (nghÜa gèc), mét tiÕng kh«ng cã nghÜa (mê nghÜa))..

(46) PhÇn 3: c©u I- C¸c thµnh phÇn chÝnh cña c©u: 1- Chñ ng÷: - Chñ ng÷ lµ thµnh phÇn chÝnh thø nhÊt cña c©u. - Chñ ng÷ tr¶ lêi cho c©u hái Ai? C¸i g×? Con g×? VËt g×? - Vị trí: Chủ ngữ thờng đúng ở đầu câu trớc vị ngữ nhng cũng có trờng hợp vị ngữ đứng sau chủ ngữ (đảo ngữ). VD: - Bông mai này/ đẹp quá! CN - Đã tân tác/ những bóng thù hắc ám. (đảo ngữ) CN - CÊu t¹o: Chñ ng÷ cã thÓ lµ mét tõ hay lµ mét côm tõ, chñ ng÷ thêng do DT, côm DT hoÆc đại từ đảm nhiệm nhng cũng có khi vị ngữ là do tính ừ (cụm TT) hay động từ (cụm động từ) đảm nhiệm. VD: C« gi¸o líp em/ rÊt dÞu dµng. CN(lµ côm DT) Lan/ lµ líp trëng líp t«i CN(lµ DT) Tôi/ rất yêu gia đình mình. §¹i tõ Học tập/ là việc cần làm suốt đời của mỗi con ngời CN (là động từ) Chăm chỉ, cần mẫn/ là con đờng dẫn đến thành công. CN (lµ TT) + Chñ ng÷ cã thÓ lµ mét côm chñ vÞ. VD: Cách mạng tháng Tám thành công/ đem lại độc lập tự do cho dân tộc. + Chủ ngữ là một kết hợp gồm “có” phiếm định cộng DT. VD: Cã ngêi/ h¸ miÖng chê sung. + Chủ ngữ là một kết hợp gồm từ phủ định + DT + đại từ phiếm chỉ. VD: Ch¼ng kÎ thï nµo/ ng¨n næi bíc ch©n ta. 2. VÞ ng÷: - VÞ ng÷ lµ bé phËn chÝnh thø hai cña c©u. - VÞ ng÷ tr¶ lêi cho c©u hái: Lµm g×? thÕ nµo? lµ g×? .... - Vị trí: Vị ngữ thờng đúng sau chủ ngữ nng cũng có trờng hợp vị ngữ đứng ở đầu câu trớc chñ ng÷. - Cấu tạo: + Vị ngữ thờng là động từ (cụm động từ), TT (cụm TT. VD: Ma/ to, gió/ lớn. Chiếc xe/ lao nhanh trên đờng. VN VN VN M©y/ bay, giã/ thæi. Lóa/ chÝn vµng VN VN VN + Vị ngữ là số từ, đại từ.

(47) VD: Níc ViÖt Nam/ lµ mét. VN Ngời về đích đầu tiên/ là tôi. VN + VÞ ng÷ lµ mét côm chñ vÞ. VD: C©y cam nµy/ qu¶ to vµ ngät l¾m VN + Vị ngữ là cụm DT đứng liền sau chủ ngữ. VD: Anh Êy/ ngêi Kinh. Anh Êy/ sinh viªn n¨m thø hai. VN VN + VÞ ng÷ lµ kiÕn tróc “Sè tõ + DT”. VD: Nhµ nµy/ 60 mÐt vu«ng. Em nµy / 10 tuæi. VN VN + Vị ngữ là ngữ cố định: VD: Anh ấy/ ba voi không đợc bát nớc xáo. VN II- C¸c thµnh phÇn phô cña c©u, cña tõ. 1-Tr¹ng ng÷: a- Kh¸i niÖm: Tr¹ng ng÷ lµ thµnh phÇn phô cña c©u, bæ sung cho nßng cèt c©u nh÷ng chi tiÕt nh thời gian, nơi chốn, địa điểm, hoàn cảnh, mục đích, nguyên nhân, cách thức, phơng tiÖn......tr¹ng ng÷ cã quan hÖ víi c¶ nßng cèt c©u lµm cho néi dung ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan đợc đầy đủ hơn, hiện thực hơn. b- Vị trí: Trạng ngữ thờng nằm ở đầu câu nhng cũng có khi trạng ngữ đứng ở giữa câu, cuối câu. nếu đứng ở giữa câu hoặc cuối câu nó phải đợc nhấn mạnh tách rời bằng ngữ điệu khi nói, dấu phẩy khi viết và có thể kèm theo một kết từ thích hợp. Nếu không đợc nhấn mạnh, t¸ch rêi nã sÏ lµ thµnh phÇn phô cña tõ. VD: Ngêi trong xãm, vµo mét buæi chiÒu bçng thÊy Mai trë vÒ. Tr¹ng ng÷ Bắc đã vợt lên đầu lớp, nhờ siêng năng, cần cù. TN c- CÊu t¹o: tr¹ng ng÷ cã thÓ lµ mét tõ, cã thÓ lµ mét nhãm tõ hoÆc mét côm chñ – vÞ. VD: Tay x¸ch chiÕc cÆp da lín, «ng gi¸o bíc vµo líp. TN MÆt buån rêi rîi, c« bÐ ngÈng lªn chµo t«i TN d- Ph©n lo¹i: a.Tr¹ng ng÷ chØ thêi gian Tr¹ng ng÷ chØ thêi gian: tr¶ lêi cho c©u hái: Bao giê? Khi nµo? MÊy giê? Lóc nµo? ...... VD: Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim. TN Suèt nh÷ng n¨m th¸ng tuæi th¬, t«i sèng ë ®©y. TN.

(48) 2-Trạng ngữ chỉ nơi chốn (địa điểm): trả lời cho câu hỏi ở đâu? ở chỗ nào?.... VD: Trªn cµnh c©y, chim hãt lÝu lo. TN Trong nhà, đèn thắp sáng trng. TN 3.Tr¹ng ng÷ chØ nguyªn nh©n: tr¶ lêi cho c©u hái: V× sao? Nhê ®©u? T¹i ®©u? Do ®©u? VD: Do chủ quan, tôi đã làm sai bài thi học kỳ môn toán. TN Con gµ tèt m· v× l«ng. TN R¨ng ®en v× thuèc, rîu nång v× men. TN 4-Trạng ngữ chỉ mục đích trả lời cho câu hỏi: Để làm gì? Nhằm mục đích gì? Vì cái gì? VD: §Ó cã kÕt qu¶ cao trong häc tËp, chóng ta ph¶i cè g¾ng. TN V× ngµy mai lËp nghiÖp, thanh niªn ph¶i ra søc häc tËp vµ rÌn luyÖn. TN 5-Tr¹ng ng÷ chØ ph¬ng tiÖn thêng më ®Çu b»ng c¸c tõ: b»ng, víi tr¶ lêi cho c©u hái “b»ng c¸i g×”? víi c¸i g×? VD: Hồ chủ tịch, bằng thiên tài trí tuệ và sự hoạt động cách mạng của mình, TN đã kịp thời đáp ứng nhu cầu bức thiết của lịch sử. -Với đôi bàn tay khéo léo, Hà đã gấp xong một chú chim câu xinh xắn. TN 6-Tr¹ng ng÷ chØ t×nh huèng: VD: Tíi cæng trêng, quÇn ¸o võa ít võa kh«. TN VD: Dứt lời lý trởng, quan phủ giơng đôi mắt trăng dã nhìn anh Dậu. TN 7-Tr¹ng ng÷ chØ ý nhîng bé: VD: Tuy nghÌo, nhng hä rÊt tèt bông. TN Hä rÊt tèt bông, tuy nghÌo. TN Hä, tuy nghÌo, nhng rÊt tèt bông. TN 8-Tr¹ng ng÷ chØ ®iÒu kiÖn/gi¶ thiÕt: VD: C¸ nµy ngon, nÕu r¸n kü. Bµi nµy, nÕu h¸t nhanh th× hay. TN TN 9- Tr¹ng tõ chØ c¸ch thøc: Vd: SÊp ngöa, chÞ ch¹y vµo cæng TN 2.§Þnh ng÷(thµnh phÇn phô cña tõ).

(49) -Kh¸i niÖm: §Þnh ng÷ lµ thµnh phÇn phô bæ sung ý nghÜa cho DT trong c©u. -Vị trí: Định ngữ có thể đứng trớc hoặc sau DT trong câu. DT nào trong câu cũng có thể có định ngữ. Nếu có nhiều định ngữ thì các định ngữ đợc sắp xÕp theo thø tù sau: Định ngữ đứng trớc – DT - định ngữ đứng sau. VD: S¸ng nay, c« gi¸o em ch÷a bµi tËp TiÕng viÖt §N §N §N Tất cả học sinh lớp tôi đều đi học đúng giờ. §N §N - Phân loại: có 2 loại định ngữ: + Định ngữ đứng trớc DT chỉ số lợng, chỉ lợng. Chỉ số lợng: một, hai, ba....những, các, mọi, mçi, tõng..... + ChØ tæng lîng: TÊt c¶, c¶, toµn bé, phÇn lín .... + Định ngữ đứng sau DT: Định ngữ miêu tả chỉ đặc điểm của sự vật, chỉ vào sự vật. VD: Học sinh đội tuyển Tiếng việt đợc khen §N Học sinh ấy đợc khen. §N Mét buæi chiÒu mïa hÌ..... §N §N 3. Bæ ng÷ (thµnh phÇn phô cña tõ) - Khái niệm: Bổ ngữ là thành phần phụ bổ sung ý nghĩa cho động từ trong câu. - Vị trí: Bổ ngữ có thể đứng trớc động từ (TT) hay đứng sau động từ (TT) §T hoÆc TT nµo trong c©u còng thÓ cã bæ ng÷. - Ph©n lo¹i: + Bổ ngữ đứng trơcs thờng là các từ: Chỉ thời gian: đã, sẽ, dang, vừa, mới, từng. Chỉ sự tiếp diễn hoặc sự tơng tự: vẫn, cũng, còn, cứ, đều.... Chỉ sự phủ định: không, cha, chẳng,... Chỉ mệnh lệnh, yêu cầu: Hãy, đừng, chớ... Chỉ mức độ: Rất, khá, hơi... + Bổ ngữ đúng sau có thể là; DT đứng một mình hoặc kèm thếm bổ ngữ từ chỉ quan hệ. VD: Lan gièng chÞ. Lan gièng nh chÞ cña em. BN BN ĐT đứng một mìnhoặc kèm thêm bổ ngữ và từ chỉ quan hệ Em đi xem. Em đi để xem phim. BN BN Đại từ đứng một mình hoặc kèm thêm bổ ngữ và từ chỉ quan hệ VD: C« gi¸o d¹y nã. C« gi¸o d¹y cho nã. BN BN Bổ ngữ đứng sau còn có thể có dạng một cụm chủ vị..

(50) VD: Em nghe c« gi¸o gi¶ng bµi. Bổ ngữ bắt buộc là loại không thể thiếu đợc trong câu VD: Dßng suèi xuyªn rõng, H¶i gièng anh. BN BN Bæ ng÷ tù do lµ lo¹i kh«ng b¾t buéc ph¶i cã. VD: Em đang làm bài. Hoa đẹp nh tranh vẽ BN BN III- C©u ph©n lo¹i theo cÊu t¹o: 1. Câu đơn: - Khái niệm: Câu đơn là câu chỉ có một cụm chủ - vị làm nòng cốt câu và câu chỉ có một côm chñ vÞ duy nhÊt th«ng b¸o mét hiÖn thùc. Mô hình cấu tạo của câu đơn chủ ngữ - vị ngữ. Vd: Trêi// n¾ng chang chang CN VN §µn tr©u hiÒn lµnh// ®ang gÆm cá. CN VN - Phân loại: Câu đơn đựoc chia làm hai loại Câu đơn bình thờng là câu đầy đủ 2 thành phần (Chủ ngữ - Vị ngữ). Câu rút gọn cũng thuộc câu đơn thành phần. VD: Cánh đồng lúa quê tôi// thật đẹp. CN VN Câu rút gọn cũng là câu đơn hai thành phần + Câu đơn đặc biệt là loại câu đơn chỉ có một trung tâm cú pháp chính. Cấu tạo của câu đơn đặc biệt chỉ do một từ, một nhóm từ đảm nhận (câu một thành phần) VD: Ng·! Ch¸y nhµ! Im lÆng qu¸! Ngµy mïng 2/9/1945. 2. C©u ghÐp a- Kh¸i niÖm: C©u ghÐp lµ c©u cã nhiÒu vÕ c©u ghÐp l¹i víi nhau. Mçi vÕ cña c©u ghÐp thêng có cấu tạo giống một câu đơn (Có đủ CN –VN) và thể hiện một ý có quan hệchặt chẽ với ý cña c¸c vÕ c©u kh¸c. b- M« h×nh cÊu t¹o cña c©u ghÐp: CN – VN, CN –VN... c- Cã hai c¸ch nèi c¸c vÕ cña c©u ghÐp. + Nèi trùc tiÐp (kh«ng dïng tõ nèi), gi÷a c¸c vÒ c©u cÇn cã d©u phÈy, dÊu chÊm phÈy hoÆc dÊu hai chÊm. + Nèi b»ng nh÷ng tõ ng÷ cã t¸c dông nèi: nèi b»ng c¸c quan hÖ tõ, b»ng cÆp tõ h« øng..... - §Ó thÓ hiÖn quan hÖ nguyªn nh©n – kÕt qu¶ gi÷a 2 vÕ c©u ghÐp, ta cã thÓ nèi chóng b»ng: + Mét quan hÖ tõ: V×, bëi v×, cho nªn,.... Mét cÆp quan hÖ tõ: v×...nªn; nhê ...mµ; do....mµ.... - §Ó thÓ hiÖn quan hÖ ®iÒu kiÖn (gi¶ thiÕt) – kÕt qu¶ gi÷a 2 vÕ c©u ghÐp ta cã thÓ nèi chóng b»ng +Mét quan hÖ tõ: NÕu, hÔ, gi¸, th×.... + Mét cÆp quan hÖ tõ: NÕu... th×...., nÕu nh.....th×..., hÔ....th×...., hÔ mµ... th×..., gi¸...th×.. - §Ó thÓ hiÖn quan hÖ t¬ng ph¶n gi÷a hai vÕ c©u ghÐp cã thÓ nèi chøng b»ng: + Mét quan hÖ tõ: tuy, dï, mÆc dï, nhng .....

(51) + Mét cÆp quan hÖ tõ: Tuy... nhng, mÆc dï... nhng... - ThÓ hiÖn quan hÖ t¨ng tiÕn cã c¸c cÆp quan hÖ tõ: Kh«ng nh÷ng....mµ..., kh«ng chØ...mµ..., .... - ThÓ hiÖn quan hÖ vÒ nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u ghÐp cßn cã thÓ nèi b»ng mét sè cÆp tõ h« øng: Vừa... đã..., cha...đã..., mới ...đã..., .. VD: Trời/ ma, đờng/ rất trơn. CN1 VN1 CN2 VN2 Lan/ ®i häc cßn mÑ/ ®i lµm. CN1 VN1 CN2 VN2 Nhê trêi/ ma nªn lóa/ lªn xanh tèt. CN1 VN1 CN2 VN2 Dï nhµ/ khã kh¨n nhng Lan/ vÉn häc giái. CN1 VN1 CN2 VN2 IV- Phân loại câu theo mục đích nói: 1.C©u hái: a. Khái niệm: Câu hỏi là câu dùng để hỏi về những điều cha biết b. §Æc ®iÓm: Trong câu hỏi thờng có các từ nghi vấn (dùng để hỏi): ai, gì, nào, sao, không... khi viết cuối c©u hái thêng cã dÊu chÊm hái . VD: Bạn có thích đọc sách không? c. Nhiều khi câu hỏi còn đợc dùng với mục đích khác: VD: Sao chÞ tµi thÕ? Sao em chËm thÕ? - Dùng để khẳng định hoặc phủ định. VD: Chơi cờ cũng hay đấy chứ? T«i mµ l¹i d¹i dét thÕ µ? - Dùng để thể hiện yêu cầu hoặc mong muốn. VD: Bạn đóng cửa sổ giúp tớ đợc không? 2.C©u kÓ: a.Khái niệm: Câu kể là những câu dùng để kể, tả hoặc giới thiệu về sự vật, sự việc, hoặc nói lªn t©m t, t×nh c¶m ý kiÕn cña mçi ngêi. b. Đặc điểm: Câu kể đợc nói với giọng bình thờng, cuối câu có dấu chấm. c. c¸c kiÓu c©u kÓ: 3 kiÓu c©u - Câu kể ai làm gì? Vị ngữ trả lời câu hỏi làm gì, VN thờng là động từ (cụm động từ) VD: H«m qua, chóng t«i ®i tham quan Ao Vua. - Câu kể ai thế nào? VN trả lời câu hỏi thế nào? VN thờng là động từ (cụm TT) VD: cây gạo sừng xững nh một tháp đèn khổng lồ. - C©u kÓ Ai lµ g×? VN tr¶ lêi cho c©u hái lµ g×? VN thêng lµ DT (côm DT) VD: Sen lµ mét loµi hoa tîng trng cho sù thanh cao. 3. C©u khiÕn: a. Khái niệm: là câu dùng để nêu yêu cầu, đề nghị, mong muốn của ngời nói, ngời viết với ngêi kh¸c..

(52) b. Đặc điểm: Trong câu khiến thờng dùng các từ hãy, đừng, chớ, lên, đi, thôi, nào, đề nghị, xin, mong,.....cuối câu có dấu chấm than hoặc dấu chấm. (với những câu có yêu cầu đề nghị nhÑ nhµng thêng dïng dÊu chÊm cuèi c©u) Vd: Con h·y cè g¾ng häc tËp cho tèt nhÐ! §Ò nghÞ c¸c quý vÞ im lÆng c. Cách đặt câu khiến: Muốn đặt câu khiến có thể dùng các cách sau: - Thêm các từ: Hãy, đừng, chớ, nên, phải,....vào trớc động từ. - Thªm c¸c tõ: Lªn, ®i, th«i, nµo,...vµo cuèi c©u. - Thêm các từ: đề nghị, mong, xin,...vào đầu câu. VD: Chóng ta ®i th«i. Anh nªn suy nghÜ l¹i! Xin quý vÞ chó ý l¾ng nghe! 4. C©u c¶m: a. Khái niệm: câu cảm là câu dùng để bộc lộ cảm xúc (vui mừng, buồn, đau xót, ngạc nhiªn...) cña ngêi nãi. b. §Æc ®iÓm: Trong c©u c¶m thêng dïng c¸c tõ: «i, trêi, thËt, qu¸, l¾m, chao «i, å, biÕt bao,.... cuèi c©u c¶m thêng cã dÊu chÊm than. VD: Chµ, trêi l¹nh thËt! A, mẹ đã về! Thời tiết mới đẹp làm sao! V.C¸c dÊu c©u: 1. DÊu chÊm: Dấu chấm đặt ở cuối câu kể để kết thúc câu kể nhng cũng có khi dấu chấm đợc đặt ở cuối câu khiÕn. 2. Dấu chấm hỏi đặt ở cuối câu hỏi để kết thúc câu hỏi. 3. Dấu chấm than: đặt ở cuối câu cảm hoặc câu khiến để kết thúc câu cảm hoặc câu khiến. VD: Chµ, cËu giái th©t! (c©u c¶m) Em h·y tù giÆt quÇn ¸o ®i! (C©u khiÕn) 4. DÊu phÈy: DÊu phÈy cã 3 t¸c dông: - Dùng để ngăn cách các bộ phận cùng chức vụ trong câu: VD: Mai, Lan, Hång cïng ®i ch¬i. - Dùng để ngăn cách trạng ngữ với CN và VN - Dùng để ngăn cách các vế trong câu ghép VD: Mùa xuân đến, cây cối đâm chồi, nảy lộc. 5. DÊu hai chÊm: Dùng để báo hiệu bộ phận câu đứng sau nó là lời nói của một nhân vật hoặc là lời giải thích cho bộ phận đứng trớc VD: Cảnh vật xung quanh tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. Khi báo hiệu lời nói của nhân vật, dấu hai chấm đợc dùng phối hợp với dấu ngoặc kép hay dÊu g¹ch ®Çu dßng. 6. DÊu ngoÆc kÐp:.

(53) Dấu ngoặc kép thờng đợc dùng để dẫn lời nói trực tiép của nhân vật hoặc của ngời đợc câu v¨n nh¾c tíi. NÕu lêi nãi trùc tiÕp lµ mét c©u trän vÑn hay mét ®o¹n v¨n th× tríc dÊu ngoÆc kÐp ta thêng ph¶i thªm dÊu hai chÊm. - Dấu ngoặc kép còn đợc dùng để đánh dấu những từ ngữ đợc dùng với ý nghĩa đặc biệt Vd: Cã chó T¾c kÌ hoa X©y “lÇu” trªn c©y ®a 7. DÊu g¹ch ngang: Dấu gạch ngang dùng để: - Đánh dấu chỗ bắt đầu lời nói của nhân vật trong đối thoại - Dùng để đánh dấu phần chú thích trong câu - Dùng để đánh dấu các ý trong một đoạn liệt kê. PhÇn 4: C¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong tiÕng viÖt 1- So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tơng đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. - Mô hình cấu tạo đấy đủ của một phép so sánh gồm: + Vế A( nêu tên sự vật, sự việc đợc so sánh) + Vế B ( nêu tên sự vật, sự việc dùng để so sánh với sự vật, sự việc nói ở vế A) + Tõ ng÷ chØ ph¬ng diÖn so s¸nh + Tõ ng÷ chØ ý so s¸nh (gäi t¾t lµ tõ so s¸nh) - Trong thực tế, mô hình cấu tạo nói trên có thể biến đổi ít nhiều: + Các từ ngữ chỉ phơng tiện so sánh và chỉ ý so sánh có thể đợc lợc bớt. + Vế B có thể đợc đảo lên trớc vế A cùng với từ so sánh. 2. Nhân hoá: là gọi hoặc tả con vật, đồ vật... bằng những từ ngữ vốn đợc dùng để gọi hoặc tả con ngời; làm cho thế giới loài vật, cây cối, đồ vật... trở nên gần gũi với con ng ời, biểu thị đợc những suy nghĩ, tình cảm của con ngời. - C¸c kiÓu nh©n ho¸ thêng gÆp lµ: + Dùng những từ ngữ gọi ngời để gọi vật. (Từ đó, lão Miệng, bác Tai, cô mắt, cậu chân, cậu tay l¹i th©n mËt sèng víi nhau, mçi ngêi mét viÖc, kh«ng ai tÞ ai c¶. + Dùng những từ vốn chỉ hoạt động, tính chất của ngời để chỉ hoạt động, tính chất của vật. (GËy tre, ch«ng tre chèng l¹i s¾t thÐp cña qu©n thï. Tre xung phong...) + Trò chuyện, xng hô với vật nh đối với ngời: Trâu ơi ta bảo.... Phần 5: Một số mẹo phân biệt chính tả về phụ âm đầu Phân biệt L/ N Mẹo 1: L đứng trước âm đệm nhưng N lại không đứng trước âm đệm. Nghĩa là: chữ N không bao giờ đứng trước một vần bắt đầu bằng oa, oă, uâ, oe, uê, uy, chỉ có chữ L đứng trước những chữ ấy. chói loà, loá mắt, loã xoã, loạc choạc, loan báo, loãng, một loáng, loạng choạng, loè loẹt, luân phiên, luỹ tre, liên luỵ, luyến tiếc… Về mặt láy âm, L và N đối lập nhau. L láy âm rộng rãi nhất. N không láy âm với âm đầu nào khác, chỉ điệp âm đầu mà thôi. Cũng không có hiện tượng L láy âm với N. Mẹo 2: Gặp một từ láy mà hai âm đầu đọc giống nhau, không rõ là l hay n, thì chúng hoặc cùng là l hoặc cùng là n. Biết một từ sẽ suy ra từ kia..

(54) L láy với rất nhiều âm đầu khác nhau và l đứng ở vị trí thứ nhất . Còn n thì không . no nê, nao núng, nợ nần, náo nức, nườm nượp, nỗi niềm, nương náu, nô nức… lo lắng, lặn lội, lăm le, lơ lửng, lao lưng, lanh lẹn, lanh lợi, lành lặn… Mẹo 3: Gặp một chữ mà không phân biệt được là l hay n thì nếu có thể tạo ra một từ láy không điệp âm đầu mà từ ấy đứng trước, thì từ ấy phải là l. lệt bệt, lùng bùng, lõm bõm, lạch bạch, lang bang, lúng búng, lăng băng… lò cò, la cà, lấc cấc, lỉnh kỉnh…liu hiu, lúi húi, loay hoay…, lổ đổ, lộp độp, lẻo đẻo, lẹt đẹt, linh đình, lận đận…, lai dai, lở dở… lanh chanh, lần chần… le te, lon ton… lầm rầm, lỏn rỏn, líu ríu…lớ vớ, lởn vởn…lảm nhảm, lổn nhổn, lùng nhùng… lừng khừng, lênh khênh, lọm khọm…láo quáo, loăng quăng, luýnh quýnh…, lơ ngơ, lêu nghêu, loằng ngoằng Mẹo 4 (về từ láy âm mà n/l đứng ở vị trí thứ hai): Với n, chỉ có hai kiểu láy gi – n ( gian nan, gieo neo, giẫy nẩy… ) và  - n ( ảo não, ăn năn, áy náy…). Ngoại lệ: khúm núm, khệ nệ Với l, các phụ âm đầu còn lại: khệ nệ, khoác lác, khét lẹt…, bông lông, bảng lảng…, chói lọi, cheo leo, chìm lỉm… Có khoảng 40 từ đồng nghĩa chỉ khác nhau âm đầu l/nh. Lài/nhài, lanh/nhanh, lăm le/nhăm nhe, chuột nhắt/chuột lắt, lấp láy/nhấp nháy, lỡ làng/nhỡ nhàng, lời/nhời, lẽ/nhẽ, lố lăng/nhố nhăng, lợt lạt/nhợt nhạt, lấp láy/nhấp nháy… Mẹo 5: Có rất nhiều từ gần nghĩa cùng vần và chỉ khác nhau phụ âm đầu : n/đ, n/k. Nấy/đấy, nạo/cạo, kẹp/nẹp, cạy/nạy Lưu ý: + Những từ chỉ trỏ viết với n: nầy, này, ni, nọ, nớ, nào, nẫy, nó. + Những từ chỉ sự ẩn nấp viết với n: nấp, náu, né, nép, nương. Phân biệt TR/CH Mẹo 1: Tr không thể đứng trước trong những chữ có vần oa, oă, oe, uê. choáng mắt, ôm choàng, loắt choắt, chim chích choè, nông choèn choẹt… Mẹo 2: Gặp từ Hán- Việt mà ta không phân biệt được tr/ch, nhưng nếu từ ấy viết với dấu nặng hay huyền thì chữ ấy là TR. Trà (chè), trình, trừ phi (chừa ra), trị giá, thổ trạch, trịch thượng, tiền trạm, trào lưu, trù bị, trừng phạt… Mẹo 3: Không bao giờ TR láy âm với CH. Gặp từ láy loại này thì đó là điệp âm đầu, hoặc TR hoặc CH. Ít từ láy tr – tr . Nhiều từ láy Ch – Ch, (khoảng 180 từ). Mẹo 4: Nếu một chữ có thể tạo nên một từ láy âm không điệp âm đầu, đó là một chữ với ch, chứ không phải với tr. Chênh hênh, châng hẩng, chò hõ, chành bành, chẹp bẹp, chèo queo, chạu bạu, chàng màng, chểnh mảng, chênh vênh, chán vạn, chờn vờn, chán ngán, chồng ngồng, chộn rộn, chàng ràng… Ngoại lệ: trọc lóc, trót lọt, trẹt lét, trụi lũi. Mẹo 5: Nếu một chữ có hai hình thức, một hình thức với gi còn hình thức kia không rõ là ch, hay tr, thì đó là hình thức với tr. trời/giời, tro/gi, trầu/giầu, trồng/giồng, trăng/giăng, trề môi/giề môi, trùn/giun, tráo trở/giáo giở Mẹo từ vựng : Những chữ chỉ quan hệ gia đình đều viết với Ch,: cha, chồng, chàng, cháu, chắt, chút,.. Những đồ dùng trong nhà nông dân đều viết với Ch,: chày giã gạo, chõng tre, chiếu, chảo….

(55) Người nói theo phương ngữ Bắc Bộ không phân biệt được ch/tr, hai từ chống và trống đều phát âm như nhau. Do vậy dễ dẫn đến sự hiểu lầm những thành ngữ, tục ngữ. Có chuyện sau: Chiều 16.5.99, trên đài truyền hình trung ương, nhạc sĩ HK giới thiệu về chèo, ông nói: nếu hát chèo có dở nhưng nếu có tiếng trống đệm hay, thì sẽ cứu vãn được cho ca sĩ. Đó là vụng chèo khéo trống. (dẫn theo VN, 04.7.99). Giải thích như vậy không đứng vững được vì Nam Bộ có hát chèo đâu mà thành ngữ này vẫn dùng rất phổ biến. Thực ra ai cũng hiểu thành ngữ đúng phải là vụng chèo khéo chống. Chèo, chống liên quan đến mái chèo và cây sào, nghĩa đen của thành ngữ này nói về chuyện đi lại trên sông nước, còn nghĩa bóng lại là "làm thì dở, kém nhưng lại khéo biện bạch, chống chế". Tuy nhiên, một thành ngữ hay tục ngữ trong quá trình sử dụng nhiều khi được biến đổi theo kiểu “từ nguyên dân gian" cho phù hợp, thích hợp với những ngành nghề, những công việc nhất định. Vì vậy, quả là trong ngành biểu diễn người ta hay nói vụng chèo khéo trống. Thế là thành ngữ vụng chèo khéo chống có một biến thể mới. Con đường hình thành nhiều biến thể của một tục ngữ, thành ngữ phải chăng là như vậy ? Cứ lối giải thích này, với thành ngữ trên người ta có thể "sáng tác" ra những biến thể mới: Vụng trèo (cây) nhưng khéo chống (thang), vụng trèo (cột mỡ) nhưng khéo trống (đánh trống để cổ vũ)!! Phân biệt S/X Mẹo 1) S không đi với các vần bắt đầu bằng oa, oă, oe, uê. Ngoại lệ: soát lại, rà soát Mẹo 2) Láy điệp âm đầu: S: sắc sảo, suy suyển, sờ soạng, sồ sề, sục sạo, sung sướng, sỗ sàng,… X: xao xuyến, xôn xao, xàm xỡ, xanh xao, xì xào, xí xoá, xấp xỉ, xoèn xoẹt… X láy được với những chữ âm đầu khác, còn S thì không . Liểng xiểng, loăn xoăn, loà xoà, lộn xộn,… Bung xung, bờm xơm, bụng xụng,… Xoi mói, xích mích,… Ngoại lệ: lụp sụp/lụp xụp, đồ sộ, sáng láng. Nhận xét: Có một số chữ, s có thể thay thế bằng một từ đồng nghĩa có âm đầu là l: lạp (bạch lạp)/sáp, liên/sen, lực /sức, (đầu) lâu/sọ 3) Mẹo từ vựng : Các tên thức ăn, đồ dùng trong việc ăn uống thường là X : xôi, xốt vang, xá xíu, xúc xích, cái xanh, cái xoong, lạp xường, xiên nướng thịt… Còn lại, các danh từ phần lớn viết S: Người : nguyên soái, sứ thần, sư, sãi, Hiện tượng tự nhiên : sao, suối, hòn sỏi, giọt sương, Đồ vật: song cửa, cái sọt, cái sườn, sợi dây, súc vải, cái siêu thuốc… Cây cối: cây sen, cây sim, Động vật: cá sấu, con sò, con sên, con sóc, con sếu, … [Ngoại lệ: Mùa xuân đi xuồng gỗ xoan mang xoài đến xã, đổi xẻng ở xưởng để đem đến trạm xá, và xương, xe] Những chữ chỉ hơi đi ra viết với X: xì, xỉu, xuỳ, xọp, xẹp Những chữ chỉ nghĩa sụp xuống viết với S: sa cơ thất thế, sẩy chân, sặc sụa, sút kém… Những chữ về công cụ ngữ pháp viết với S mà không với X: sự, sẽ, song le, sẵn, sắp,… Phân biệt Gi/D Gi không đứng trước các vần bắt đầu bằng oa, oă, uâ, oe, uê, uy. Trái lại, D thì có thể . Hậu duệ, doãng ra, doạ nạt, doanh trại, duyệt binh… Trong từ Hán Việt : D đi với dấu ngã, nặng ( mẹo "dưỡng dục"):.

(56) diễn viên, hấp dẫn, bình dị, mậu dịch, tiêu diệt, kì diệu, dĩnh ngộ, dũng cảm, thảo dã, dược phẩm, can dự, dĩ nhiên, hãnh diện, nhật dạ,… Gi đi với dấu sắc, hỏi (mẹo "giảm giá"): giải thích, can gián, giảng giải, giá cả, giám sát, giới thiệu, giáp trụ, tam giác, giản lược, giả định, giá thú,… Mẹo "già giang": một từ Hán Việt có dấu huyền hay không dấu khi có nguyên âm a sẽ viết với Gi. Gian xảo, giao chiến, giai nhân, tăng gia, gia nhân, "Già giang một lão một trai" (tả việc nha lại gông Vương Ông và Vương Quan, Truyện Kiều) Mẹo "di dân": một từ Hán Việt có dấu huyền hay không dấu khi có nguyên âm khác a sẽ viết với D. Di dân, du dương, tuổi dần, do thám, dương liễu, dư dật, thung dung, dung nha, phiêu diêu, LÁY: Gi, D, đều có thể điệp âm đầu [ngoại lệ :giậm doạ] Giặc giã, giây giướng, giẹo giọ, giệch giạc, gióng giả, giấm giúi,… Dai dẳng, dài dặc, dãi dầu, dan díu, dạn dầy, dạn dĩ, dào dạt, dầm dề,.. Gi không láy với l, nhưng D, thì có thể : Lai dai, líu díu, lở dở, lâm dâm… QUAN HỆ NGUỒN GỐC : Mẹo " Giao tranh cho tôi cầm" : những chữ có Gi có cùng nguồn gốc với những chữ có gi/ tr/ ch/ t / c giềng mối, giường mối, giẫm chân, giập đầu… trả-giả, giáo giở- tráo trở… giặm/chêm, giằng gịt/chằng chịt, giẽ lúa/chẽ lúa… ngày giỗ/ngày kị, gian nhà/căn nhà, giải giáp/cởi giáp, Mẹo " Dặn đến nhà thương" : những chữ có D có cùng nguồn gốc với những chữ có d/ đ / nh / th dùng/dụng, dễ dàng/ dị, dời chỗ/di chuyển, ngao du/ dạo chơi, dứt / đứt, con dao/ thanh đao, đầy đặn/ dầy dặn,.. dử/nhử, một dúm/ một nhúm,..dư/thừa Phân biệt R với Gi và D R, cũng giống như Gi, không đứng trước các vần bắt đầu bằng oa, oă, uâ, oe, uê, uy. Không có chữ Hán Việt nào đi với R. Nhưng vẫn có một số từ điển viết lầm. LÁY ÂM: R không láy với Gi và D, nhưng có thể điệp âm đầu R. Thường để : Mô phỏng tiếng động:ra rả, rả rích, rào rạo, rầm rập, réo rắt, rỉ rả, Chỉ sự rung động:run rẩy, rung rinh, rưng rức, rùng rợn, rón rén, Có sắc thái ánh sáng: rừng rực, rờm rợp, rần rật, rạng rỡ, B, C/K láy với R mà không láy với Gi, D. bứt rứt, bộn rộn, bã rã, bịn rịn, cập rập, củ rủ, co ro, cọm rọm, cà rà, L láy với R, D . Nhưng khi L láy với R sẽ tạo ra những từ có tiếng động hay sự rung động. lẹt rẹt, lắc rắc, leng reng, lào rào, lầm rầm,… Nguồn gốc: R vốn chung nguồn gốc với D và Gi. Do vậy đôi khi có hai biến thể chính tả: ở miền Bắc viết là Gi/D trong khi ở nơi khác viết là R:.

(57) ràn rụa – giàn giụa, réo rắt – giéo giắt, rập khuôn – giập khuôn, chế riễu – chế giễu, ròn giã – giòn giã theo rõi – theo dõi, rón rén – dón dén, ríu mắt – díu mắt, bóng râm –bóng dâm, xanh rờn – xanh dờn, rờn rợn – dờn dợn, rửng mỡ – dửng mỡ. Phân biệt NH với Gi và D NH, cũng giống như D, có thể đứng trước những vần bắt đầu bằng oa, oă, uâ, oe, uê, uy. Có ít chữ bắt đầu bằng D: (nổi) doá, (phủ) doãn, doanh, hậu duệ, duềnh, duyên, duy, doạ, duyệt. Nhiều chữ bắt đầu bằng NH: nhoà, nhoè, nhoai nhoái, một nhoáng, nhoáy, nhuần nhị, nhuyễn thể, năm nhuận,… LÁY ÂM: B, C/K láy với NH mà không láy với Gi, D. bầy nhầy, bạc nhạc, bùng nhùng, bắng nhắng, bét nhè,càu nhàu, kè nhè, còm nhõm, NH có thể điệp âm đầu: - Gây sắc thái không bình thường, mất thiện cảm: nhai nhải, nhả nhớt, nhằng nhẵng, nhăng nhít, nhễ nhại, nhăn nhó, nhếu nháo, nhèo nhẹo, ngồi nhong nhong, nhủng nhẳng, - Chỉ một vận động : nhóp nhép, nhỏm nhẻm, nho nhoe, nhí nhảnh, L láy với NH, D . Nhưng khi L láy với NH sẽ tạo ra những từ có sắc thái tượng hình, miêu tả vận động khá cụ thể, gây mất thiện cảm: lổn nhổn, láo nháo, lắt nhắt, lóc nhóc, lúc nhúc, lông nhông, lằng nhằng, lảm nhảm, lí nhí, lùng nhùng, leo nheo, lừ nhừ, lú nhú… Có khá nhiều từ thay thế NH bằng L vẫn được từ đồng nghĩa : Lài – nhài, chuột nhắt – chuột lắt, nhanh – lanh, lỡ làng – nhỡ nhàng, lời – nhời, lố lăng – nhố nhăng, lấp láy – nhấp nháy,.. M«n ,. TIENG VIET. TuÇn 2 T2 II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Thu thËp, xö lý th«ng tin. - Hîp t¸c (cïng t×m kiÕm sè liÖu, th«ng tin). - ThuyÕt tr×nh kÕt qu¶ tù tin.. Tuần 4 : Tạp đọc. Nh÷ng con sÕu b»ng giÊy. II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Xác định giá trị. - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng( bµy tá sù chia sÎ, c¶m th«ng víi nh÷ng n¹n nh©n bÞ bom nguyªn tö s¸t h¹i). KÓ ChuyÖn. TiÕng vÜ cÇm ë MÜ Lai. II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng.( c¶m th«ng víi nh÷ng n¹n nh©n cña vô th¶m s¸t ë MÜ Lai, đồng cảm với hành động dũng cảm với những ngời Mĩ có lơng tri)..

(58) - Ph¶n håi / l¾ng nghe tÝch cùc. TuÇn 5 TËp lµm v¨n LuyÖn tËp lµm b¸o c¸o thèng kª II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - T×m kiÕm vµ xö lý th«ng tin. - Hîp t¸c (cïng t×m kiÕm sè liÖu, th«ng tin). - ThuyÕt tr×nh kÕt qu¶ tù tin. Tuần 6 Tập làm văn Luyện tập làm đơn II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quyết định ( làm đơn trình bày nguyện vọng). - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng( chia sÎ, c¶m th«ng víi nçi bÊt h¹nh cña nh÷ng n¹n nh©n chÊt độc da cam). TuÇn 9 TËp lµm v¨n. LuyÖn tËp thuyÕt tr×nh tranh luËn (tiÕt 1). II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Thể hiện sự tự tin ( nêu đợc những lí lẽ, dẫn chứng cụ thể, thuyết phục; diễn đạt gãy gọn, thái độ bình tĩnh tự tin). - L¾ng nghe tÝch cùc ( l¾ng nghe, t«n träng ngêi cïng tranh luËn). - Hîp t¸c ( hîp t¸c luyÖn tËp thuyÕt tr×nh, tranh luËn). III. C¸c ph¬ng ph¸p - Ph©n tÝch mÉu. - RÌn luyÖn theo mÉu. - §ãng vai. - Tù béc lé TËp lµm v¨n. LuyÖn tËp thuyÕt tr×nh tranh luËn (tiÕt 2). II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Thể hiện sự tự tin ( nêu đợc những lí lẽ, dẫn chứng cụ thể, thuyết phục; diễn đạt gãy gọn, thái độ bình tĩnh tự tin). - L¾ng nghe tÝch cùc ( l¾ng nghe, t«n träng ngêi cïng tranh luËn). - Hîp t¸c ( hîp t¸c luyÖn tËp thuyÕt tr×nh, tranh luËn). III. C¸c ph¬ng ph¸p - §ãng vai. - Tù béc lé. - Th¶o luËn nhãm. TuÇn 10. ¤n tËp gi÷a häc k× I ( TiÕt 1) LËp b¶ng thèng kª. II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - T kiÕm vµ xö lý th«ng tin ( kÜ n¨ng lËp b¶ng thèng kª) - Hợp tác ( kĩ năng hợp tác tìm kiếm thông tin để hoàn thành bảng thống kê). - ThÓ hiÖn sù tù tin ( thuyÕt tr×nh kÕt qu¶ tù tin).

(59) TuÇn 11 TËp lµm v¨n. Luyện tập làm đơn. II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quết định ( làm đơn kiến ngăn chặn hành vi phá hoại môi trờng). - Đảm nhận trách nhiệm với cộng đồng. TuÇn 13 Tập đọc Ngêi g¸c rõng tÝ hon II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - øng phã c¨ng th¼ng ( linh ho¹t, th«ng minh trong t×nh huèng bÊt ngê). - Đảm nhận trách nhiệm với cộng đồng. TuÇn 14 TËp lµm v¨n LuyÖn tËp lµm biªn b¶n cuéc häp II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quyết định / giải quyết vấn đề (hiểu trờng hợp nào nào cần lập biên bản, trờng hîp nµo kh«ng cÇn lËp biªn b¶n). - T duy phª ph¸n III.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Ph©n tÝch mÉu - §ãng vai - Tr×nh bµy 1 phót TËp lµm v¨n LuyÖn tËp lµm biªn b¶n cuéc häp II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quyết định / giải quyết vấn đề - Hîp t¸c ( hîp t¸c hoµn thµnh biªn b¶n cuéc häp) - T duy phª ph¸n. II.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Trao đổi nhóm. TuÇn 16 TËp lµm v¨n LuyÖn tËp lµm biªn b¶n 1 v viÖc II. Kĩ năng sống cơ bản đợc giáo dục - Ra quyết định / giải quyết vấn đề - Hîp t¸c lµm viÖc nhãm, hoµn thµnh biªn b¶n vô viÖc..

(60) Tuần 23 Lập chơng trình hoạt động T1 I.Môc tiªu Lập đợc một chơng trình hoạt động tập thể góp phần giữ gìn trật tự ,an ninh (theo gợi ý SGK ) II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài 1. Đảm nhận trách nhiệm : Có khả năng tổ chức , lập kế hoạch và phối hợp hoạt động. 2.Hîp t¸c cã hiÖu qu¶ . 3.ThuyÕt tr×nh tù tin. III.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Trao đổi cùng bạn để góp ý cho chơng trình hoạt động( mỗi học sinh tự viết). - Đối thoại (Với các thuyết trình viên về chơng trình đã lập).. TuÇn 25 TËp lµm v¨n Tập viết đoạn đối thoại I.Mục tiêu: - Dựa theo truyện Thái s Trần Thủ Độ và những gợi ý của GV, viết tiếp đợc các lời đối thoại trong màn kịch với nội dung phù hợp . II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài - Thể hiện sự tự tin( đối thoại tự nhiên, hoạt bát , đúng mục đích, đúng đối tợng và hoµn c¶nh giao tiÕp). - Kĩ năng hợp tác ( hợp tác để hoàn chỉnh màn kịch). III.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Gîi t×m , kÝch thÝch suy nghÜ s t¹o cña häc sinh. - Trao đổi trong nhóm nhỏ. - §ãng vai ( béc lé b¶n th©n).. TuÇn 26 TËp lµm v¨n Tập viết đoạn đối thoại I.Mục tiêu: - Dựa theo truyện Thái s Trần Thủ Độ và những gợi ý của GV, viết tiếp đợc các lời đối thoại trong màn kịch với nội dung phù hợp . II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài - Thể hiện sự tự tin( đối thoại tự nhiên, hoạt bát , đúng mục đích, đúng đối tợng và hoµn c¶nh giao tiÕp). - Kĩ năng hợp tác ( hợp tác để hoàn chỉnh màn kịch). III.C¸c PPDH tÝch cùc cã thÓ sö dông - Gîi t×m , kÝch thÝch suy nghÜ s t¹o cña häc sinh. - Trao đổi trong nhóm nhỏ..

(61) - §ãng vai Tuần 29 Tap đọc Một vụ đắm tàu II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài  Tự nhận thức (nhận thức về mình, về phẩm chất cao thượng);  Giao tiếp ứng xử phù hợp.  Kiểm soát cảm xúc.  Ra quyết địnhTuÇn 29 KÓ chuyÖn. Líp trëng líp t«i. II. Các kĩ năng sống đợc giáo dục trong bài - Tự nhận thức. - Giao tiếp, ứng xử phù hợp. - Tư duy sáng tạo. - Lắng nghe phản hồi tích cực. TuÇn 29 Tập đọc: Con g¸i I. Môc tiªu: - HS đọc lu loát, diễn cảm đợc toàn bộ bài văn. - HiÓu ý nghÜa: Phª ph¸n quan niÖm l¹c hËu"Träng nam, khinh n÷". Khen ngîi c« bÐ Mơ học giỏi, chăm làm , dũng cảm cứu bạn. (trả lời đợc các câu hỏi trong SGK).  KNS : KN tự nhận thức (nhận thức về sự bình đẳng nam, nữ); Giao tiếp, ứng xử phù hợp giới tính; Ra quyết định. TËp lµm v¨n:. tập viết đoạn văn đối thoại. I.Mục tiêu: - HS viết tiếp dợc lời đối thoại để hoàn chỉnh 1 đoạn kịch theo gợi ý của SGK và hớng dẫn của giáo viên; trình bày lời đối thoại của từng nhân vật phù hợp với diễn biÕn c©u chuyÖn. - KNS : Tự nhận thức; Thể hiện sự tự tin(trình bày ý kiến, quan điểm cá nhân); Giao tiếp TuÇn 30 Tập đọc:. ThuÇn phôc s tö. I. Mục tiêu: - Đọc đúng các tên riêng nớc ngoài; biết đọc diễn cảm bài văn. - HiÓu ý nghÜa : Kiªn nhÉn, dÞu dµng, th«ng minh lµ søc m¹nh cña ngêi phô n÷, gióp hä bảo vệ hạnh phúc gia đình.(trả lời đợc các câu hỏi trong SGK) II. KNS: - Tù nhËn thøc - ThÓ hiÖn sù tù tin( tr×nh bµy ý kiÕn, quan ®iÓm c¸ nh©n). - Giao tiÕp..

(62)

(63)

(64)

Tu loai Tieng Viet

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về