Tài liệu Tiểu luận: Tìm hiểu phương pháp dạy học tích cực trong bộ môn hóa học ở trường THCS Nguyễn trãi ppt

---------------  ---------------
Tiểu luận
Tìm hiểu phương pháp dạy học
tích cực trong bộ môn hóa học
ở trường THCS Nguyễn trãi



1
MỤC LỤC
A. PHẦN MỞ ĐẦU
I.Lý do chọn đề tài
Dân tộc Việt Nam vốn có truyền thống hiếu học, truyền thống đó đã tạo nên những nét
đẹp của nền văn hóa Việt Nam, và được nhân lên trong thời đại mới với sự ra đời của nước
Việt Nam dân chủ cộng hòa (1945). Những thành tựu của nền giáo dục Việt Nam trong thế kỉ
qua là hết sức to lớn, là cơ sở, là điều kiện để thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa
hiện đại hóa đất nước.
Xã hội Việt Nam ngày càng phát triển, thì người ta cũng càng quan tâm và đòi hỏi
nhiều ở Giáo dục. Ngày nay khi mà Giáo dục được xem là “quốc sách hàng đầu” và Giáo dục
trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, tham gia một cách quyết định vào việc cung ứng những
con người có đủ phẩm chất và tài năng để xây dựng và phát triển sản xuất thì Giáo dục nói
chung và Giáo dục phổ thông của chúng ta nói riêng đã bộc lộ ngày càng nhiều bất cập.
Và vấn đề phát huy tính tích cực học tập của học sinh đã được đặt ra trong ngành Giáo
dục nước ta từ năm 1960. Cũng ở thời điểm đó, trong các trường Sư phạm đã có khẩu
hiệu :”Biến quá trình đâò tạo thành quá trình tự đào tạo”. Trong cuộc cải cách Giáo dục lần
hai, năm 1980, phát huy tính tích cực đã là một trong các phương hướng cải cách, nhằm đào
tạo những người lao động sáng tạo, làm chủ đất nước.
Thế nhưng, cho đến nay sự chuyển hóa về phương pháp dạy học ở trường phổ thông,
phương pháp đào tạo ở trường Sư phạm chưa đượclà bao, phổ biến vẫn là cách dạy thông báo

kiến thứcđịnh sẵn, cách học thụ động sách vỡ. Tuy nhiên trong nhà trường đã xuất hiện nhiều
tiết dạy tốt của giáo viên giỏi, theo hướng tổ chức cho học sinh hoạt động tự chiếm lĩnh tri
thức mới nhưng tình trạng chung hằng ngày vẫn là “Thầy đọc – trò chép” hoặc giảng giải xen
kẽ, vấn đáp tái hiện, giải thích minh họa bằng tranh.
Nếu cứ tiếp tục dạy và học thụ động như thế, Giáo dục sẽ không đáp ứng những yêu
cầu mới của xã hội, sự nghiệp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước (2000 – 2020), sự
2
thách thức nguy cơ tụt hậu trên đường tiến vào thế kỉ XXI bằng cạnh tranh trí tuệ đang đòi hỏi
đổi mới Giáo dục, trong đó có sự đổi mới căn bản về phương pháp dạy và học. Đây không
phải là vấn đề riêng nước ta mà là đang được quan tâm ở mọi quốc gia trong chiến lược phát
triển nguồn lực con người phục vụ các mục tiêu kinh tế - xã hội.
Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong Nghị quyết
Trung ương 4 khóa VII (1/1993), Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII (2/1999), được thể chế
hóa trong luật Giáo dục (12/1998), được cụ thể hóa trong các chỉ thị của Bộ GD & ĐT , đặc
biệt chỉ thị số 95 (4/1999).
Luật Giáo dục, điều 24.2 đã ghi :”Phương pháp Giáo dục phổ thông phải phát huy tính
tích cực, tự giác, chủ động. sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học,
môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào trong thực
tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại sự niềm vui hứng thú học tập cho học sinh”
Có thể nói cốt lõi của đổi mới dạy và học là hướng tới học tập chủ động, chống lại thói quen
học tập thụ động.
Những “kỹ sư tâm hồn” như chúng ta không thể tự bằng lòng với những hiểu biết ít ỏi
về một thế giới mà ta đang tìm cách tác động để rồi dừng lại ở những biện pháp đơn giản
trong buổi đầu phát triển Giáo dục: “người biết hai chữ dạy cho người biết một chữ”. Người
biết kiến thức vững chưa đủ để dạy học, mà cần tìm ra phương pháp tác động đúng quy luật
và phù hợp với từng đối tượng.
Hóa học là một bộ môn khoa học có ý nghĩa quan trọng và có nhiều ứng dụng trong
thực tiễn. Vì thế mà hóa học đã được đưa vào chương trình Giáo dục phổ thông ở lớp 8. Việc
dạy và học tập Hóa học không dễ nhưng cũng không quá khó mà đòi hỏi ở giáo viên và học
sinh phải có phương pháp dạy và học như thế nào để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã

hội.
Và để đáp ứng yêu cầu ấy, không riêng vì học sinh, mà bản thân mỗi giáo viên phải
không ngừng học hỏi nâng cao trình độ tìm ra phương pháp dạy học sao cho có thể phát huy
được tính tích cực của học sinh. Vậy tính tích cực là gì? Và phương pháp dạy học tích cực
trong Hóa học là như thế nào? Đó là vấn đề hiện nay mọi người đang hướng đến để tìm ra một
phương pháp dạy học hợp lí. Và không riêng vì mọi người mà bản thân tôi cũng muốn đi tìm
hiểu rõ phương pháp dạy học tích cực này để giúp ích cho việc giảng dạy của tôi sau này.
3
II.Mục đích nghiên cứu
Tôi chọn đề tài này với mục đích nghiên cứu tìm hiểu phương pháp phát huy tính tích
cực trong học tập môn hóa học của học sinh ở trường THCS Nguyễn Trãi. Qua đó thấy được
những mặt tích cực cũng như những hạn chế của học sinh trong việc học tập phương pháp
mới, những thuận lợi ưu điểm hay khó khăn của giáo viên và học sinh khi áp dụng phương
pháp này vào dạy học .
Từ đó rút ra những kinh nghiệm trong việc giảng dạy sau, này đồng thời đề xuất những
ý kiến về những khó khăn khi dạy và học môn hóa học ngày càng đạt chất lượng cao hơn.
III.Nhiêm vụ nghiên cứu
Tìm hiểu bản chất của các phương pháp dạy học theo hướng tích cực
Vận dụng các phương pháp dạy học trong tình huống cụ thể.
Đề ra những biện pháp để học sinh học theo phương pháp này đạt hiệu quả cao hơn.
IV. Đối tượng và khách thế nghiên cứu
Đối tượng: các phương pháp dạy học tích cực
Khách thể: giáo viên và học sinh trường THCS Nguyễn Trãi
V. Phương pháp nghiên cứu
Có nhiều phương pháp nghiên cứu trong đó tôi sử dụng phổ biến ba phương pháp sau:
Phương pháp điều tra phỏng vấn giáo viên và học sinh
Phương pháp quan sát thực tiễn( quan sát tiết dự giờ)
Phương pháp trò chuyện ( giáo viên và học sinh)
Phương pháp thực hành
4

B. PHẦN NỘI DUNG
Chương I. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG HÓA HỌC
I. Định nghĩa phương pháp dạy học tích cực
1.Tính tích cực nhận thức
a.Tính tích cực: là một phẩm chất vốn có của con người trong đời sống xã hội. Khác
với động vật, con người không chỉ tiêu thụ những gì có sẵn trong thiên nhiên mà còn chủ
động, sản xuất ra những của cải vật chất cần cho sự tồn tại của xã hội, sáng tạo ra nền văn hóa
ở mỗi thời đại. Hình thành và phát triển tính tích cực xã hội đã là củng cố một trong những
nhiệm vụ chủ yếu của giáo dục nhằm đào tạo những con người năng động, thích ứng và góp
phần phát triển cộng đồng. Có thể xem tính tích cực như là điều kiện đồng thời là một kết quả
của sự phát triển nhân cách trong quá trình giáo dục.
`b.Tính tích cực học tập
Tính tích cực của con người biểu hiện trong hoạt động, đặc biệt trong những hoạt động
chủ động của chủ thể. Học tập là hoạt động chủ đạocủa lứa tuổi đi học. Tính tích cực trong
học tập – về thực chất – là tính tích cực nhận thức ,đặc trưng ở khát vọng hiểu biết, cố gắng
trí tuệ và nghị lực cao trong quá trình chiếm lĩnh tri thức.
Tính tích cực trong nhận thức trong học tập liên quan trước hết với động cơ học tập.
Động cơ đúng tạo ra hứng thú. Hứng thú là tiền đề của tự giác. Hứng thú và tự giác là hai yếu
tố tâm lí tạo nên tính tích cực. Tính tích cực sản sinh nếp tư duy độc lập. Suy nghĩ độc lập là
mầm móng của sáng tạo. Ngược lại, phong cách học tập tích cực độc lập sáng tạo sẽ phát triển
tự giác, hứng thú bồi dưỡng động cơ học tập.
Tính tích cực biểu hiện ở những khẩu hiệu như: hăng hái trả lời các câu hỏi của giáo
viên, bổ sung các câu trả lời của bạn, thích phát biểu ý kến của mình trước vấn đề nêu ra; hay
nêu thắc mắc đòi hỏi giải thích cặn kẽ những vấn đề chưa rõ ; chủ động vận dụng kiến thức kĩ
năng đã họcđể nhận thức vấn đề mới; tập trung chú ý vào vấn đề đang học kiên trì hoàn thành
các bài tập, không nản chí trước những tình huống khó khăn…
Tính tích cực đạt cấp độ từ thấp đến cao như:
5
- Bắt chước: gắng sức làm theo các mẫu hành động của thầy, của bạn…
- Tìm tòi: độc lập giải quyết vấn đề nêu ra, tìm kiếm những cách giải quyết khác nhau về

vấn đề…
- Sáng tạo: tìm ra cách giải quyết mới, độc đáo, hữu hiệu…
2.Phương pháp dạy học tích cực
Phương pháp tích cực là một thuật ngữ rút gọn, được dùng ở nhiều nước, để chỉ những
phương pháp giáo dục/ dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của
người học.
“Tích cực” trong phương pháp dạy học được dùng với nghĩa là hoạt động, chủ
động,trái nghĩa với không hoạt động, thụ động chứ không dùng theo nghĩa trái với nghĩa tiêu
cực.
Phương pháp tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức
của người học, nghĩa là tập trung vào việc phát huy tính tích cực của người học chứ không
phải tập trung vào việc phát huy tính tích cực của người dạy, đành rằng để dạy học theo
phương pháp tích cực thì giáo viên phải nổ lực nhiều hơn so với kiểu dạy theo kiểu thụ động.
Muốn đổi mới cách học phải đổi mới cách dạy. Rõ ràng là cách dạy chỉ đạo cách học
nhưng ngược lại, thói quen học tập của trò có ảnh hưởng tới cách dạy của giáo viên. Có
trường hợp học sinh đòi hỏi cách dạy tích cực hoạt động của giáo viên nhưng giáo viên chưa
đáp ứng được. Cũng có trường hợp giáo viên hăng háu áp dụng phương pháp dạy học tích cực
nhưng thất bại vì học sinh chưa nắm vững, vẫn quen lối học tập thụ động. Vì vậy giáo viên
phải kiên trì dùng cách hoạt động để dần dần xây dựng cho học sinh phương pháp học tập chủ
động một cách vừa sức từ thấp lên cao. Trong đổi mới phương pháp phải có sự hợp tác giữa
thầy và trò, sự phối hợp hoạt động dạy với hoạt động học thì mới thành công. Theo tinh thần
đó, người ta còn dùng thuật ngữ “Dạy học tích cực” phân biệt với “Dạy và học thụ động”.
Thuật ngữ rút gọn “phương pháp tích cực” hàm chứa cả phương pháp dạy và học.
II. Những dấu hiệu đặc trưng của phương pháp tích cực
a.Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh.
Trong phương pháp tích cực, người học – đối tượng của hoạt động “dạy”, đồng thời là chue
thể của “hoạt động học”- được cuốn hút vào các hoạt động học tập do giáo viên tổ chức và chỉ
đạo, thông qua đó tự lực khám phá những điều mình chưa rõ chứ không phải thụ động tiếp thu
6
những tri thức đã được giáo viên sắp đặt. Được đặt vào những tình huống thực tế, người học

trực tiếp quan sát, thảo luận làm thí nghiệm, giải quyết vấn đề đặt ra theo hướng suy nghĩ của
riêng mình, từ đó vừa nắm được kiến thức mới, vừa nắm được phương pháp “làm ra” kiến
thức, kĩ năng đó, không rập khuôn theo những khuôn mẫu sẵn có, được bộc lộ và phát huy
tiềm năng sáng tạo.
Dạy học theo cách này thì giáo viên không chỉ đơn giản truyền đạt tri thức mà còn
hướng dẫn hành động. Chương trình dạy học phải giup cho từng học sinh biết hành động và
tích cực tham gia các chương trình hành động của cộng đồng.
b.Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học
Phương pháp tích cực xem việc rèn luyện phương pháp học tập cho học sinh không chỉ
là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là một mục tieu dạy học.
Trong xã hội hiện đại đang biến đổi nhanh với sự bùng nổ thông tin, khoa học,kĩ thuật
công nghệ thông tin phát triển như vũ bão – thì không thể nhồi nhét vào đầu óc trẻ phương
pháp học ngay từ bậc tiểu học và càng lên bậc học cao hơn càng phải được chú trọng.
Trong phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học. Nếu rèn luyện cho người
học có được phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự học thì sẽ tạo cho họ lòng ham học,
khơi dạy nội lực vốn có trong mỗi con người, kết quả học tập sẽ được nhân lên gấp bội. Vì
vậy, ngày nay người ta nhấn mạnh mặt hoạt động học trong quá trình dạy học , nổ lực tạo sự
chuyển biến từ học tập thụ động sang tự học chủ động , đặt vấn đề phát triển tự học ngay
trong trường phổ thông, không chỉ tự học ở nhà sau bài lên lớp mà còn tự học có sự hướng
dẫn của giáo viên.
c. Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học nhóm.
Trong một lớp học mà trình độ kiến thức, tư duy của học sinh không thể đồng đều
tuyệt đối khi áp dụng phương pháp tích cực buộc phải chấp nhận sự phân hóa về cường độ,
tiến độ hoàn thành nhiệm vụ học tâp, nhất là khi bài học được thiết kế thành một chuỗi công
tác độc lập.
Áp dụng phương pháp dạy học tích cực ở trình độ càng cao thì sự phân hóa này càng
lớn. Việc sử dụng các phương tiện công nghệ thông tin trong nhà trường sẽ đáp ứng yêu cầu
cá thể hoạt động học tập theo nhu cầu và khả năng của mỗi học sinh.
7
Tuy nhiên, trong học tập, không phải mọi tri thức, kĩ năng, thái độ đều được hình thành

bằng những hoạt động độc lập của cá nhân. Lớp học là môi trường giao tiếp thầy – trò, trò –
trò, tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trên con đường chiếm lĩnh nội dung học tập.
Thông qua thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến mỗi cá nhân được bộc lộ, khẳng định hay
bác bỏ, qua đó người học nâng mình lên một trình độ mới. Bài học vận dụng được vốn hiểu
biết và kinh nghiệm của mỗi học sinh và của cả lớp chứ không phải chỉ dựa trên vốn hiểu biết
và kinh nghiệm của giáo viên.
Trong nhà trường, phương pháp học tập theo nhóm được tổ chức ở cấp nhóm, tổ, lớp
hoặc trường. Được sử dụng phổ biến trong dạy học là hoạt động hợp tác trong nhóm nhỏ 4-6
người. Học tập theo nhóm làm tăng hiệu quả học tập, nhất là lúc giải quyết những vấn đề gây
cấn, lúc xuất hiện thực sự nhu cầu phối hợp giữa cá nhân để hoàn thành nhiệm vụ chung.
Trong hoạt động theo nhóm nhỏ sẽ không thể có hiện tượng ỷ lại; tính cách năng lực
của mỗi thành viên được bộc lộ, uốn nắn, phát triển tình bạn, ý thức tổ chức, tinh thần tương
trợ.
Mô hình hợp tác trong xã hội đưa vào đời sống học đường sẽ làm cho các thành viên
quan tâm dần với sự phân công hợp tác trong lao động xã hội.
Trong nền kinh tế thị trường đã xuất hiện nhu cầu hợp tác xuyên quốc gia, liên quốc gia, năng
lực hợp tác phải trở thành một mục tiêu giáo dục mà nhà trường phải chuẩn bị cho học sinh.
d. Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò
Trong hoạt động học, việc đánh giá học sinh không chỉ nhằm mục đích nhận định thực
trạng và điều chỉnh hoạt động học của trò mà còn đồng thời tạo điều khiện nhận định thực
trạng và điều chỉnh hoạt động dạy của thầy.
Trước đây quan niệm giáo viên giữ độc quyền đánh giá học sinh. Trong phương pháp
tích cực, giáo viên phải hướng dẫn học sinh phát triển kĩ năng tự đánh giá tự điều chỉnh cách
học. Liên quan điều này, giáo viên cần tạo điều kiện thuận lợi để học sinh được tự đánh giá
lẫn nhau. Tự đánh giá đúng và điều chỉnh hoạt động kịp thời là một năng lực rất cần cho sự
thành đạt trong cuộc sống mà nhà trường phải trang bị cho học sinh.
Theo hướng phát triển của phương pháp tích cực để đào tạo những con người năng
động, sớm thích nghi với đời sống xã hội thì việc kiểm tra, đánh giá không thể dừng lại ở yêu
8