Mot so bien phap giup HS lop 3 nam vung cac yeu tohinh hoc

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Phần I: Đặt vấn đề 1. LÝ do vÒ tÝnh cÊp thiÕt. Bậc tiểu học là bậc học đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển nhân c¸ch cña ngêi häc sinh. §©y lµ bËc häc cung cÊp nh÷ng tri thøc khoa häc ban ®Çu vÒ tự nhiên xã hội, hoạt động nhận thức, về hoạt động thực tiễn. M«n TiÕng ViÖt còng nh To¸n nãi riªng cã vai trß lµ nh÷ng m«n quan träng đặc biệt tạo cho học sinh có một tiền đề vững chắc để học lên các lớp trên, đồng thời đáp ứng yêu cầu của con ngời trong thời đại mới. Song để giúp học sinh học toán đạt kết quả khả quan hơn là một vấn đề không đơn giản. Vì vậy môn Toán cần đợc chú trọng ở bậc học Tiểu học, để phù hợp với mục tiêu phát triển giáo dục trong giai đoạn míi. MÆt kh¸c m«n To¸n cßn gãp phÇn quan träng trong viÖc rÌn luyÖn ph¬ng ph¸p suy nghĩ, phơng pháp suy luận, phơng pháp giải quyết vấn đề, phát triển trí thông minh, cách suy nghĩ độc lập, linh hoạt, sáng tạo, góp phần giáo dục lòng tự tin, tinh thÇn ham hiÓu biÕt, tÝnh cÈn thËn, tinh thÇn vît khã vµ hîp t¸c, h×nh thµnh c¸c phÈm chất cần thiết và quan trọng của ngời lao động nh: cần cù, cẩn thận, ý chí vợt khó, ... C¨n cø vµo Tµi liÖu “Ph¬ng ph¸p d¹y häc c¸c m«n häc ë TiÓu häc” cho thÊy m«n To¸n ë cÊp tiÓu häc nh»m gióp häc sinh: - Cã nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n ban ®Çu vÒ sè häc c¸c sè tù nhiªn, ph©n sè vµ sè thập phân, các đại lợng thông dụng, một số yếu tố hình học và thống kê đơn giản. - H×nh thµnh nh÷ng kÜ n¨ng thùc hµnh tÝnh, ®o lêng, gi¶i to¸n cã nhiÒu øng dụng thực tế trong đời sống. - Bớc đầu phát triển năng lực t duy, khả năng suy luận hợp lí và diễn đạt đúng (nói, viết) cách phát hiện và cách giải quyết vấn đề đơn giản, gần gũi trong cuộc sống; kích thích trí tởng tợng, chăm học và hứng thú học tập; hình thành bớc đầu phơng pháp tự học và làm việc có kế hoạch khoa học, chủ động, linh hoạt, sáng tạo. 2. Mục đích nghiên cứu, đúc rút kinh nghiệm. Tìm hiểu một số vấn đề về nội dung, phơng pháp dạy các yếu tố hình học lớp 3 để tìm ra biện pháp giảng dạy phù hợp. 3. Kết quả cần đạt đợc. Tìm ra phơng pháp giảng dạy và các biện pháp rèn luyện kĩ năng phù hợp để kh¾c phôc nh÷ng sai sãt mµ gi¸o viªn vµ häc sinh thêng m¾c nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y yÕu tè h×nh häc cho häc sinh líp 3. 4. §èi tîng, ph¹m vi vµ kÕ ho¹ch nghiªn cøu + §èi tîng: Néi dung, ph¬ng ph¸p d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc líp 3. + Ph¹m vi: Häc sinh líp 3 trêng PTCS Hµ Sen. + Kế hoạch: Từ tháng 9/2006 đến 2/ 2008 PhÇn II: néi dung 1. Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu tổng kết kinh nghiệm: Trong ch¬ng tr×nh to¸n ë líp 3, cïng víi m¹ch kiÕn thøc sè häc, gi¶i to¸n cã lời văn thì dạy các yếu tố hình học là cơ hội tốt nhất để phát triển năng lực trí tuệ. Hình học không những thể hiện trong môn Toán mà còn đợc ứng dụng rộng rãi trong c¸c m«n häc kh¸c. H×nh häc trong To¸n 3 gåm 3 néi dung: - H×nh thµnh c¸c biÓu tîng h×nh häc míi. + Giíi thiÖu gãc vu«ng vµ gãc kh«ng vu«ng. + Giới thiệu tâm, bán kính, đờng kính của hình tròn. - TÝnh chu vi, diÖn tÝch mét sè h×nh häc. + Giíi thiÖu diÖn tÝch cña mét h×nh..

<span class='text_page_counter'>(2)</span> + H×nh thµnh c«ng thøc, kÜ n¨ng tÝnh chu vi vµ diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng. - Thùc hµnh vÏ h×nh. + VÏ gãc vu«ng b»ng thíc th¼ng vµ ª ke. + Vẽ đờng tròn bẳng com pa. §èi víi häc sinh líp 3 khi häc c¸c yÕu tè h×nh häc häc sinh ph¶i nhËn biÕt c¸c góc từ trực quan hình ảnh, vẽ đợc góc bằng thớc thẳng và ê ke, nhận biết góc vuông, góc không vuông; nhận biết các yếu tố của hình (góc, cạnh và đỉnh) và đặc điểm của h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng. - Dựa vào đặc điểm về cạnh, góc của hình chữ nhật, hình vuông hình thành c¸ch tÝnh chu vi, diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng vµ bíc ®Çu øng dông vµo thùc tÕ. - Ph©n biÖt ®iÓm ë gi÷a, trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng. - Biết sử dụng com pa vẽ hình tròn và nắm đợc tâm, bán kính, đờng kính, thực hµnh vÏ trÝ h×nh trßn. Tõ nh÷ng kiÕn thøc trªn häc sinh øng dông vµo viÖc nhËn d¹ng h×nh, ghÐp hình, vẽ hình và giải toán có lời văn liên quan đến các yếu tố hình học. Cô thÓ: * BiÓu tîng vÒ c¸c h×nh h×nh häc. - Nhận biết, gọi tên và nêu đợc một số đặc điểm của một số hình hình học: góc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng; h×nh ch÷ nhËt (cã 4 gãc vu«ng, 2 c¹nh dµi b»ng nhau, 2 c¹nh ng¾n b»ng nhau); h×nh vu«ng (cã 4 gãc vu«ng vµ 4 c¹nh b»ng nhau); h×nh trßn ( tâm, đờng kính, bán kính); nhận biết điểm ở giữa 2 ®iÓm, trung ®iÓm cña mét ®o¹n th¼ng. *TÝnh chu vi, diÖn tÝch cña h×nh h×nh häc: - BiÕt tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng ( theo quy t¾c) - BiÕt tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng ( theo quy t¾c) * Thùc hµnh vÏ h×nh: - Biết dùng ê ke để xác định góc vuông, góc không vuông. - Biết dùng thớc thẳng để xác định trung điểm của một đoạn thẳng cho trớc trong trờng hợp đơn giản: đờng thẳng vẽ trên giấy kẻ ô li, số đo độ dài đoạn thẳng là các số ch½n (2cm, 4cm, 6cm,…) - Biết dùng com pa để vẽ hình tròn - Biết vẽ đờng kính, bán kính của một hình tròn cho trớc (có tâm xác định). Nh vậy, muốn học sinh học tốt môn toán thì yếu tố quyết định là ngời thầy phải có phơng pháp giảng dạy phù hợp nhằm nâng cao chất lợng đồng thời cần phát huy đợc tính tích cực của học sinh trên tinh thần đổi mới phơng pháp dạy học theo định hớng chung. Giáo viên giúp học sinh tự phát hiện ra vấn đề của bài học để tự chiếm lĩnh kiến thức và vận dụng đợc kiến thức mới, góp phần tạo hứng thú và lòng tự tin trong học tập đặc biệt là nội dung các yếu tố hình học ở lớp 3 trên cơ sở hớng dÉn, tæ chøc cña gi¸o viªn. Nhận thức rõ vấn đề này tôi mạnh dạn tìm hiểu:"Một số vấn đề về nội dung và ph¬ng ph¸p d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc líp 3" 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu tổng kết kinh nghiệm: Thùc tr¹ng cña viÖc d¹y néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 3, qua qu¸ trình giảng dạy, qua dự giờ thăm lớp bạn bè đồng nghiệp cùng với việc tìm hiÓu nghiªn cøu s¸ch gi¸o khoa, s¸ch bµi so¹n t«i thÊy mét sè giê gi¸o viªn vµ häc sinh cßn lóng tóng vµ bÊt cËp ë mét sè ®iÓm sau: + VÒ häc sinh: - Tính thực tế của học sinh còn hạn chế. Ví dụ việc phát hiện những đồ vật có d¹ng h×nh häc..

<span class='text_page_counter'>(3)</span> - Phần thực hành của học sinh cha đạt hiệu quả cao nh vẽ cha chính xác, cha đúng và đẹp. Ví dụ vẽ hình tròn thờng là học sinh vẽ cha sắc nét, cha chuẩn theo bán kính quy định. + VÒ gi¸o viªn: Còn coi nhẹ kiến thức, cha nghiên cứu thật kĩ bài dạy, cha xác định thật rõ mục tiêu bài dạy ở mức độ cần truyền đạt tới đâu, giới hạn kiến thức ở mức độ nào? Đâu là kiến thức trọng tâm của bài dạy... Đôi lúc còn yêu cầu cao đối với học sinh (vợt ra ngoài trình độ chuẩn). Ví dụ: Một số giáo viên khi dạy biểu tợng về góc đã yêu cầu học sinh nắm định nghĩa về góc về miền trong của góc. Trong khi đó mục tiêu chỉ cần học sinh có biểu tợng về góc qua hỉnh ảnh hai kim đồng hồ tạo thành góc, từ đó nhận biết, nêu tên đúng góc vuông, góc không vuông; kiểm tra góc bằng ê ke. Hay khi dạy về hình tròn đã yêu cầu học sinh xác định khái niệm hình tròn, đờng tròn mà thực tế ở lớp 3 chỉ giới thiệu hình tròn cùng với tâm, bán kính, đờng kÝnh cña nã. Khi d¹y cßn phô thuéc nhiÒu vµo s¸ch gi¸o viªn vµ s¸ch häc sinh ë c¸c tiÕt häc mµ thùc tÕ cho ta thÊy s¸ch gi¸o viªn chØ lµ c¸i sên chung gîi ý chÝnh gióp gi¸o viên không truyền thụ sai mục đích tiết dạy mà thôi. Víi lo¹i bµi luyÖn tËp hoÆc thùc hµnh gi¸o viªn cßn coi nhÑ viÖc cho häc sinh đợc tự hoạt động (Tự vẽ, xếp, ghép hình, tính toán tìm ra kết quả …), đôi khi vẫn còn áp đặt và làm thay học sinh. Qua tiÕn hµnh kiÓm tra kh¶o s¸t häc sinh. VÝ dô nh d¹y bµi "Gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng” ë líp 3 kÕt qu¶ nh sau: Số HS đợc khảo sát. Sè HS hiÓu vµ nhí bµi. Sè HS cha hiÓu bµi. 13. 8 = 61,5%. 5 = 38,5%. Nh×n vµo kÕt qu¶ trªn t«i thÊy cha hµi lßng. T«i b¾t ®Çu ®i s©u vµo t×m hiÓu nguyên nhân vì sao và thấy vớng mắc ở những vấn đề sau: Qu¸ tr×nh h×nh thµnh biÓu tîng ban ®Çu cña mét sè h×nh khi giíi thiÖu qua vËt mÉu ch¼ng h¹n "gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng" cßn h¹n chÕ cßn cøng nh¾c, yªu cÇu cao. - Khi học sinh tìm những đồ vật xung quanh có dạng góc thờng là học sinh không tìm đợc. - Mặt khác cha gợi trí tò mò cho học sinh để học sinh tự khám phá kiến thức. Quá trình rèn luyện thực hành cho học sinh đôi lúc chỉ ở một vài dạng quen thuộc, cha ®a d¹ng phong phó, cha chó ý tíi rÌn luyÖn trÝ tëng tîng, ph¸t triÓn vèn tõ vùng vÒ h×nh häc cho häc sinh. - Phơng pháp dạy học tích cực cho học sinh chỉ mới dừng ở mức độ hình thức. Cha ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o cña häc sinh. Ch¼ng h¹n víi mét sè bµi c¾t ghÐp h×nh th× giáo viên chỉ dừng lại ở một số cách đơn giản, cha khai thác triệt để các cách, các phơng án có thể để giải quyết bài toán. 3. M« t¶ c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 3 Khi dạy các các yếu tố hình học tôi đã cần quan tâm tới các vấn đề sau: Các biÓu tîng vÒ h×nh, c¸c kÜ n¨ng nhËn d¹ng vÏ h×nh, rÌn ãc quan s¸t vµ trÝ tëng tîng ph¸t triÓn vèn tõ vùng vÒ h×nh häc. Các yếu tố hình học có cấu trúc đồng tâm lôgic với nhau. Giáo viên phải có thuËt ng÷ to¸n häc chÝnh x¸c râ rµng phï hîp víi t duy cña häc sinh lµm cho häc sinh tiÕp thu bµi dÔ h¬n, vËn dông kiÕn thøc míi vµo luyÖn tËp linh ho¹t h¬n. Sau mỗi bài học, tôi cho học sinh đợc thực hành ngay trên phiếu học tập. Nội dung các bài tập sắp xếp từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp. Ngoài ra thực hành ngay trên phiếu còn phát huy đợc năng lực của học sinh khá giỏi vì khi làm bài tập trªn phiÕu häc tËp häc sinh kh¸ giái kh«ng ph¶i chê c¸c b¹n yÕu cïng lµm. ChÝnh v×.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> vậy việc tìm hiểu nội dung và phơng pháp dạy học là nhu cầu cần thiết đối với giáo viên, giáo viên phải năm bắt đúng kiến thức trọng tâm của tiết dạy, hiểu ý đồ sách giáo khoa để từ đó lựa chọn phơng pháp dạy một cách linh hoạt có hiệu quả với nội dung thùc tiÔn cña tõng bµi. Khi dạy các yếu tố hình học trong Toán 3 bản thân phải nắm vững các đặc ®iÓm vÒ néi dung: - Néi dung h×nh häc trong To¸n 3 tiÕp tôc cñng cè vµ më réng c¸c yÕu tè h×nh häc trong To¸n 1 vµ To¸n 2. Tõ nh÷ng kÜ n¨ng ban ®Çu vÒ h×nh häc h×nh d¹ng (h×nh vuông, hình tròn, hình tam giác, điểm, đoạn thẳng, độ dài đoạn thẳng, điểm ở trong điểm ở ngoài một hình ở lớp 1 đến hình chữ nhật, hình tứ giác, đờng thẳng, đờng gấp khóc, chu vi h×nh tam gi¸c, chu vi h×nh tø gi¸c ë líp 2). Líp 3 bíc ®Çu lµm quen víi hình học định lợng (tính chu vi và diện tích của hình chữ nhật, hình vuông). ở lớp 1, líp 2 kiÕn thøc h×nh häc ë d¹ng kh¸i qu¸t (ch¼ng h¹n h×nh vu«ng, h×nh trßn, h×nh tam gi¸c, h×nh tø gi¸c,…) ë líp 3 ®i s©u vµo khai th¸c nh÷ng yếu tố chi tiết, cụ thể về góc và cạnh làm nổi bật tính đặc trng của mỗi loại hình đó (góc vuông, góc không vuông, chiều dài, chiều rộng của hình chữ nhật; Tâm, đờng kÝnh, b¸n kÝnh cña h×nh trßn,…) - Nội dung các yếu tố hình học trong chơng trình Toán 3 đợc sắp xếp hợp lí, phù hợp víi sù ph¸t triÓn cña trong giai ®o¹n häc tËp cña häc sinh còng nh c¸c m¹ch kiÕn thức (số học, đại lợng và đo đại lợng, giải toán có lời văn) của Toán 3. Việc tri giác tổng thể, khái quát mang tính trực quan đợc trình bày nhiều ở lớp 1, lớp 2 đến lớp 3 đợc làm “nhẹ dần” đồng thời tăng dần việc tri giác cụ thể, chi tiết các yếu tố đặc trng, đã góp phần hình thành t duy lôgic, phát huy trí tởng tợng sáng tạo của học sinh (nh các yếu tố về góc, cạnh, đỉnh của một hình, trung điểm của đoạn thẳng; về tâm, đờng kính, bán kính của hình tròn; về trang trí hình tròn.) Các bài toán định lợng trong nội dung yếu tố hình học (độ dài cạnh , chu vi, diện tích) đợc lựa chọn ứng với các mạch kiến thức số học, đại lợng, giải toán có lời v¨n. Khi d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 3 gi¸o viªn cÇn chó ý tíi tõng bµi, tõng tiÕt dạy sao cho thu hút đợc học sinh, gây đợc hứng thú cho các em trong tiết học giúp c¸c em n¾m bµi tù nhiªn tho¶i m¸i vµ ch¾c ch¾n. Qua vấn đề trên tôi rút ra một số phơng pháp và cách thức tổ chức dạy học ở mét sè néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 3 nh sau: - Trong mçi bµi häc gi¸o viªn kÕt hîp linh ho¹t nhiÒu ph¬ng ph¸p d¹y häc nh: trùc quan, quan s¸t, th¶o luËn nhãm nhá, thuyÕt tr×nh, thùc hµnh luyÖn tËp, ... - Dạy học trên cơ sở tổ chức và hớng dẫn các hoạt động học tập tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Cần khai thác tính đặc trng của việc hình thành khám phá kiến thức về nội dung yếu tố hình học đối với học sinh lớp 3 là thông qua con đờng “thực nghiệm” bằng quan sát và đo đạc, so sánh, phân tích đơn giản rồi quy nạp, khái quát hoá,… Trên cơ sở đó giáo viên cần lựa chọn cách dạy học phù hợp tạo ra những hoạt động học tập của học sinh đảm bảo tính tích cực cho từng đối tîng häc sinh trong líp cô thÓ lµ: * §èi víi c¸c lo¹i bµi vÒ kh¸i niÖm, biÓu tîng hoÆc nhËn d¹ng c¸c h×nh h×nh häc míi cã thÓ tæ chøc d¹y häc b»ng c¸ch: + Khai thác từ tính trực quan tổng thể đến cụ thể chi tiết để nắm vững và sâu s¾c h¬n vÒ kh¸i niÖm. Ví dụ: Hình vuông, hình chữ nhật: nhận dạng qua các yếu tố cạnh, góc, đo đạc, kiểm tra, hay khi d¹y kh¸i niÖm diÖn tÝch vµ ®o diÖn tÝch: ®o råi rót ra quy t¾c tÝnh, cã thÓ liên hệ tới việc đếm số ô vuông trong các hình đã đợc học trớc đó,… + Sử dụng đồ dùng trực quan hoặc gắn với các đồ vật trong thực tế có hình dạng hình học phù hợp để học sinh có biểu tợng hình học và nhận biết đợc hình đó (khung ¶nh, con tem, tê giÊy, … cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt; viªn g¹ch b«ng, mÆt qu©n súc sắc, khăn mùi soa có dạng hình vuông,…; Mặt đồng hồ treo tờng, miệng rổ,.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> miệng nón có dạng hình tròn, …; hình ảnh 2 kim đồng hồ, 2 cánh quạt trần tạo thành mét gãc; ª ke hoÆc thíc thî méc gióp häc sinh lµm quen víi gãc vu«ng…) + Học sinh liên hệ đợc khái niệm, kiến thức đã học với khái niệm, kiến thức mới. (cách tính chu vi hình tứ giác ở lớp 2 đến cách tính chu vi hình chữ nhật, hình vu«ng theo quy t¾c ë líp 3; khai th¸c kh¸i niÖm trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng ë bµi tríc với tâm hình tròn – trung điểm của đờng kính ở bài sau, sử dụng yếu tố góc vuông và đo độ dài đoạn thẳng để nhận biết hình chữ nhật, hình vuông,…) + Cần phát huy tính độc lập, sáng tạo của học sinh khi củng cố hiểu biết về hình dạng các hình đã học thông qua việc quan sát, lựa chọn trong tập hợp gồm nhiÒu h×nh (h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng, h×nh tam gi¸c, h×nh tø gi¸c, h×nh trßn) hoÆc h×nh cã c¸c gãc vu«ng vµ gãc kh«ng vu«ng. + Với bài luyện tập hoặc nội dung thực hành cần cho học sinh đợc tự động (tự do vẽ, xếp, ghép hình, tính toán tìm ra kết quả…), tránh áp đặt hoặc làm thay học sinh. Mét sè bµi tËp luyÖn tËp thùc hµnh cã tÝnh chÊt lµm mÉu, gi¸o viªn cÇn s¸ng t¹o thêm các bài tập khác phù hợp với từng đối tợng học sinh cụ thể và tạo đợc hứng thú cho häc sinh. Khi d¹y häc mét sè néi dung vÒ kh¸i niÖm, biÓu tîng h×nh häc gi¸o viªn cÇn có ngôn ngữ, xác định kiến thức cần chính xác, phong phú, giúp học sinh khai thác kiÕn thøc mét c¸ch nhÑ nhµng. VÝ dô: Bµi “Gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng” t«i tiÕn hµnh nh sau: §Ó cã “biÓu tîng, kh¸i niÖm” vÒ gãc gi¸o viªn cho häc sinh quan s¸t 2 kim đồng hồ lúc 3 giờ, 2 giờ, 5giờ, giáo viên giới thiệu: 2 kim đồng hồ ở mỗi hình trên tạo thành 1 góc. Nh vậy từ hình ảnh 2 kim đồng hồ, học sinh có hình ảnh về góc. - Gi¸o viªn giíi thiÖu vµ cho häc sinh nhËn d¹ng gãc vu«ng vµ gãc kh«ng vu«ng: A M C. O Góc vuông đỉnh O c¹nh OA, OB. B. P. N. Góc không vuông đỉnh P c¹nh PM, PN. E. D. Góc không vuông đỉnh E c¹nh EC, ED. - Giáo viên giới thiệu: Góc vuông đỉnh O, cạnh OA, OB. Từ đó học sinh nhận dạng đợc 2 góc còn lại là các góc không vuông, học sinh tự đọc tên góc. - Gi¸o viªn chèt, nhÊn m¹nh kiÕn thøc. - Học sinh lấy ví dụ một số đồ vật có dạng góc: (chóp nón, 2 cánh quạt trần, gãc nhµ,…) * Häc sinh lÊy ª ke – quan s¸t. £ ke cã h×nh g×? Gi¸o viªn giíi thiÖu ª ke. - Häc sinh nhËn biÕt gãc vu«ng vµ gãc kh«ng vu«ng trªn ª ke. - GV giới thiệu: Ê ke dùng để kiểm tra và vẽ góc vuông. - GV hớng dẫn cách sử dụng ê ke để đo và vẽ góc vuông. - HS thực hành dùng ê ke để đo, vẽ góc vuông trên ví dụ của GV ë bµi nµy gi¸o viªn cÇn chó ý: Néi dung cha ®i s©u vµo kh¸i niÖm gãc (miÒn trong cña gãc, sè ®o cña gãc, kÝ hiÖu cña gãc d¹ng AOB). - Học sinh dùng ê ke nhận biết các góc vuông trong hình và đánh dấu góc vu«ng:.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> - Dùng ê ke vẽ góc vuông đỉnh M cạnh MC, MD C M C. M. M D C D D Khi dạy bài “Hình chữ nhật”, để giúp học sinh nhận biết đợc các hình dựa theo đặc điểm về yếu tố cạnh và góc của hình. - Học sinh lấy hình chữ nhật (trong bộ đồ dùng) - Dùng ê ke kiểm tra các góc học sinh nhận biết đợc hình chữ nhật có 4 góc vu«ng. - §o 2 c¹nh dµi, 2 c¹nh ng¾n cña h×nh ch÷ nhËt? - Nªu nhËn xÐt: §é dµi 2 c¹nh dµi b»ng nhau, 2 c¹nh ng¾n b»ng nhau. - Gi¸o viªn ®a h×nh mÉu – Häc sinh kiÓm tra trªn h×nh mÉu cña gi¸o viªn vµ rót ra nhËn xÐt H×nh ch÷ nhËt ABCD cã: A B - 4 góc đỉnh A, B, C, D là các góc vuông. - 4 c¹nh gåm 2 c¹nh dµi AB, CD, 2 c¹nh ng¾n BC, DA - 2 cạnh dài có độ dài bằng nhau 2 cạnh ngắn có độ dài bằng nhau C D - G: Đây là đặc điểm của hình chữ nhật ABCD. - Hình chữ nhật có đặc điểm gì? - KÕt luËn: H×nh ch÷ nhËt cã 4 gãc vu«ng, cã 2 c¹nh dµi b»ng nhau, 2 c¹nh ng¾n b»ng nhau. - Häc sinh vÏ h×nh ch÷ nhËt trªn mÆt b¶ng kÎ «. - Học sinh lấy ví dụ một số đồ vật có dạng hình chữ nhật? * Tôi tiến hành tơng tự với bài “Hình vuông”, tuy nhiên khi hình thành đợc đặc điểm của hình vuông giáo viên cho học sinh so sánh đặc điểm của hình vuông và đặc điểm của hình chữ nhật có gì giống và khác nhau? * Víi bµi: “§iÓm ë gi÷a – Trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng” Gi¸o viªn giíi thiÖu ®iÓm ë gi÷a th«ng qua trùc quan (H×nh vÏ 3 ®iÓm nh A, O, B theo thứ tự đó trên một đờng thẳng) – Từ đó nêu “O là điểm ở giữa A và B” Giới thiệu “Trung điểm của đoạn thẳng” đã có tính “định nghĩa khái niÖm” râ h¬n: M lµ trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng AB khi: + M lµ ®iÓm ë gi÷a A vµ B + Độ dài đoạn thẳng AM bằng độ dài đoạn thẳng MB 3cm 3cm O A O lµ ®iÓm ë gi÷a 2 ®iÓm A vµBB. A M B M lµ trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng AB. Khi học sinh đã có khái niệm, biểu tợng hình học giáo viên cần rèn cho học sinh kÜ n¨ng nhËn d¹ng, ph©n biÖt h×nh. ë c¸c líp 1, 2 häc sinh nhËn d¹ng c¸c h×nh qua trùc gi¸c tæng thÓ cßn víi líp 3 mức độ đã đợc nâng lên theo đặc điểm về yếu tố cạnh, góc của hình nh: “Hình chữ nhËt cã 4 gãc vu«ng, 2 chiÒu dµi b»ng nhau, 2 chiÒu réng b»ng nhau”; “H×nh trßn cã tâm, đờng kính, bán kính, độ dài bán kính bằng nửa độ dài đờng kính.”… Nh vËy víi líp 3 häc sinh nhËn biÕt h×nh qua c¸ch “ kiÓm tra” h×nh d¹ng b»ng ê ke, com pa, thớc đo độ dài nh: Nhận biết góc vuông, góc không vuông (bằng ê ke); nhËn biÕt trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng (®o b»ng thíc cã chia v¹ch x¨ng – ti - mÐt);.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> NhËn biÕt h×nh trßn (b»ng com pa). Khi d¹y kÜ n¨ng nhËn d¹ng h×nh t«i tiÕn hµnh theo c¸c h×nh thøc bµi tËp sau: + NhËn d¹ng h×nh theo yªu cÇu: Víi d¹ng bµi tËp nµy gi¸o viªn tiÕn hµnh nh sau: - Yªu cÇu häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n thao t¸c trªn h×nh : dïng ª ke, thíc hay com pa đo, kiểm tra để nhận biết đúng yêu cầu. Giáo viên bao quát giúp đỡ học sinh - Häc sinh nªu kÕt qu¶. - Häc sinh gi¶i thÝch c¸ch lùa chän: Cã thÓ gi¶i thÝch theo c¸ch lùa chän h×nh đúng hoặc giải thích theo hình sai VÝ dô: Bµi 2/42 Trong c¸c h×nh díi ®©y: a. Nêu tên đỉnh và các cạnh góc vuông; b. Nêu tên đỉnh và các cạnh góc không vuông; D G I C. A. B. C. H E. D. K G. X. M. N Q P I Nh vậy ở bài này học sinh dùng ê ke đo từng góc sau đó học sinh đọc tên đỉnh và các cạnh góc vuông, góc không vuông. (Góc vuông đỉnh A cạnh AD, AC; góc vuông đỉnh D cạnh DM, DN…). Bµi 1/84: Trong c¸c h×nh díi ®©y h×nh nµo lµ h×nh ch÷ nhËt? A B M N E G R S. D. C Q P I H U T - ë bµi nµy häc sinh dïng ª ke vµ thíc ®o kiÓm tra c¸c gãc vµ c¹nh cña mçi hình, dựa vào đặc điểm về cạnh và góc của hình chữ nhật để nhận thấy các hình chữ nhËt - Häc sinh nªu tªn c¸c h×nh ch÷ nhËt lµ MNPQ, RSTU - T¹i sao 2 h×nh nµy lµ h×nh ch÷ nhËt? (2 h×nh cã 4 gãc vu«ng vµ 2 c¹nh dµI b»ng nhau, 2 c¹nh ng¾n b»ng nhau) Bµi 1/85: Trong c¸c h×nh díi ®©y h×nh nµo lµ h×nh vu«ng? N E G A B C. D. M. P. I Q Bài 1/111: Nêu tên các bán kính, đờng kính có trong mỗi hình. P. H. C M. N. A. IO. B O.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Q D + Dạng bài tập trắc nghiệm: Cho sẵn một số tình huống trong đó có 1 tình huống đúng, các tình huống còn lại đều sai, học sinh cần xác định tình huống đúng/sai. Với dạng bài tập này học sinh quan sát đo đạc, đối chiếu với kiến thức đã học hay cắt ghép hình để nhận ra trờng hợp đúng/sai sau đó khoanh vào chữ đặt trớc câu trả lời hoặc đánh dấu x vào ô trống. - Ví dụ : 1. Khoanh vào chữ đặt trớc câu trả lời đúng: Sè gãc vu«ng trong h×nh bªn lµ: A. B. C. D.. 1 2 3 4. - Bµi nµy häc sinh ph¶i dïng ª ke ®o c¸c gãc råi khoanh vµo ch÷ c¸i D 2. §óng ghi §, sai ghi S: M Độ dài đoạn thẳng OC dài hơn độ dài đoạn thẳng OD Độ dài đoạn thẳng OC ngắn hơn độ dài đoạn thẳng OM C. D O. Độ dài đoạn thẳng OC bằng 1/2 độ dài đoạn thẳng CD. - Với bài này học sinh phải dựa vào kiến thức đã học về mối quan hệ giữa bán kính và đờng kính để tìm ra đáp án đúng là đáp án thứ 3. 3. Câu nào đúng, câu nào sai? A a. DiÖn tÝch h×nh tam gi¸c ABC lín h¬n diÖn tÝch h×nh tø gi¸c ABCD b. DiÖn tÝch h×nh tam gi¸c ABC nhá h¬n diÖn tÝch D h×nh tø gi¸c ABCD B c. DiÖn tÝch h×nh tam gi¸c ABC b»ng diÖn tÝch C h×nh tø gi¸c ABCD - Bài này học sinh phải dùng hình thức cắt ghép hình để tìm đáp án đúng + D¹ng bµi tËp gÊp, c¾t, ghÐp h×nh. 1. Hai miếng bìa nào có thể ghép lại đợc 1 góc vuông nh hình A hoặc hình B? A. B. 1. 2. 3. 2. Gấp mảnh giấy theo hình để đợc 4 góc vuông.. 4.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> 3.Gấp tờ giấy hình chữ nhật ABCD rồi đánh dấu trung điểm I của đoạn thẳng AB và trung ®iÓm K cña ®o¹n th¼ng DC. A. B. I. D. C. K. B A. A. I. D. K. C D. 4. So s¸nh diÖn tÝch h×nh A víi diÖn tÝch h×nh B. A. B C. B. Với bài này, học sinh có thể so sánh diện tích của 2 hình bằng cách đếm số ô vuông hoặc cắt ghép hình tam giác thành hình vuông để so sánh và ngợc lại. * Häc sinh kh«ng chØ cã kÜ n¨ng nhËn d¹ng h×nh mµ cßn thùc hµnh vÏ h×nh: Để học sinh vẽ đợc các hình vấn đề ở đây giáo viên phải rèn cho học sinh kĩ năng sử dụng đồ dùng (ê ke, com pa, thớc) để vẽ hình. Những lỗi học sinh thờng mắc khi thao tác trên đồ dùng nh: Đặt góc vuông của ê ke cha đúng; Giữ thớc không chặt, hay bị lệch; Cầm com pa không đúng cách dẫn đến các hình vẽ không chuẩn nh vậy khi dạy giáo viên cần chú ý tới các lỗi này của học sinh để sửa - VÝ dô 1. Dùng ê ke để vẽ góc vuông. A B C Với bài này học sinh phải dùng ê ke để vẽ cạnh thứ hai của góc, giáo viên cần lu ý học sinh đặt đỉnh góc vuông của ê ke trùng với điểm cho trớc, một cạnh góc vu«ng cña ª ke trïng víi c¹nh cho tríc, dïng thíc v¹ch theo c¹nh gãc vu«ng cßn l¹i cña ª ke. 2) a. Kẻ thêm một đoạn thẳng để đợc hình chữ nhật.. b. Kẻ thêm một đoạn thẳng để đợc hình vuông..

<span class='text_page_counter'>(10)</span> 3. Xác định trung đIểm của đoạn thẳng CD. C D 4. VÏ h×nh trßn t©m O b¸n kÝnh 2cm. VÏ h×nh trßn t©m O b¸n kÝnh 3cm. * ViÖc d¹y häc vÒ tÝnh chu vi, diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt; h×nh vu«ng ë líp 3 nhằm mục đích cho học sinh vận dụng đợc các quy tắc tính chu vi, diện tích để tÝnh chu vi, diÖn tÝch c¸c h×nh. Mçi bµi häc thêng thùc hiÖn 3 bíc: + Bíc 1: X©y dùng (h×nh thµnh) quy t¾c. + Bớc 2: Nắm đợc (học thuộc) các quy tắc. + Bíc 3: VËn dông c¸c quy t¾c vµo c¸c bµi luyÖn tËp thùc hµnh. - VÝ dô: Bµi “Chu vi h×nh ch÷ nhËt” + Bớc 1: Từ hình chữ nhật chiều dài 4cm, chiều rộng 3cm dẫn đến tính chu vi h×nh ch÷ nhËt b»ng c¸ch lÊy (ChiÒu dµi + ChiÒu réng) x 2 - HS ¸p dông c¸ch tÝnh chu vi h×nh tø gi¸c vµo b¶ng con: 4 + 3 + 4 + 3 = 14 (cm) - Hình chữ nhật có đặc điểm gì về cạnh? (2 chiều dài bằng nhau, 2 chiều rộng b»ng nhau) - Dựa vào đặc điểm đó tìm cách tính khác? (4 + 3) x 2 = 14 (cm) Đây chính là cơ sở để hình thành quy tắc tính chu vi hình chữ nhật. + Bíc 2: Cho häc sinh n¾m quy t¾c: - 4 vµ 3 lµ sè ®o yÕu tè nµo? (chiÒu dµi vµ chiÒu réng) - Muèn tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt ta lµm nh thÕ nµo? - Học sinh đọc lại quy tắc. + Bớc 3: Vận dụng quy tắc để giải quyết ví dụ giáo viên đa và các bài tập 1, 2, 3 trong SGK. - VÝ dô: Bµi “DiÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt” + Bớc 1: Xác định diện tích hình chữ nhật: Học sinh lấy hình chữ nhật, các hình vuông đơn vị 1cm2. - Xếp các hình vuông đơn vị phủ kín hình chữ nhật. - §Õm sè « vu«ng. - DiÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt lµ bao nhiªu? (12 cm2).

<span class='text_page_counter'>(11)</span> + Bíc 2: T×m quy t¾c tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt. Yªu cÇu häc sinh t×m quy t¾c tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt theo c¸ch sau: - Không đếm, tính số ô vuông theo hàng: 4 x 3 = 12 cm2 - Không đếm, tính số ô vuông theo cột: 3 x 4 = 12 cm2 - Nªu sè ®o chiÒu dµi, chiÒu réng h×nh ch÷ nhËt? - So s¸nh c¸c thõa sè khi tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt víi chiÒu dµi vµ chiÒu r«ng? - Nªu c¸ch tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt theo chiÒu dµi, chiÒu réng h×nh ch÷ nhËt + Bíc 3: VËn dông quy t¾c lµm bµi tËp 1, 2, 3 Bài toán có nội dung hình học đợc lồng trong mạch kiến thức “Dạy học giải to¸n cã lêi v¨n” (TÝnh chu vi, diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng). V× vËy bªn c¹nh kiÕn thøc vÒ h×nh häc còng cÇn rÌn kÜ n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n. + Bớc 1: Đọc kĩ đề – xác định yêu cầu. + Bớc 2: Phân tích, xác định lời giải. + Bíc 3: Tr×nh bµy bµi gi¶i cã c©u tr¶ lêi. + Bớc 4: Kiểm tra lời giải và đáp số. Với cách dạy theo tinh thần đổi mới phơng pháp lấy học sinh làm trung tâm là toàn diện và hệ thống hơn, có khả năng phát triển, khả năng diễn đạt và kích thích t duy cho c¸c em. Các bài dạy, các nội dung đợc sắp xếp xen kẽ và đợc trình bày một cách cụ thể sinh động với nhiều hình vẽ trức quan nhng vẫn đảm bảo tính chính xác, tính khoa học. Hệ thống bài tập đợc sắp xếp từ dễ đến khó, các bài tập ban đầu thờng nhằm mục đích củng cố kiến thức, các bài tập tiếp theo có yêu cầu rèn luyện kĩ năng thực hành từ mức độ thấp đến cao, bài tập cuối cùng yêu cầu mở rộng nâng cao. Để góp phÇn h×nh thµnh ph¬ng ph¸p suy nghÜ, ph¬ng ph¸p häc tËp vµ lµm viÖc tÝch cùc, chñ động khoa học, sáng tạo cho học sinh giáo viên cần tổ chức các hoạt động học tập, thờng xuyên tạo ra các tình huống có vấn đề, tìm các biện pháp lôi cuốn học sinh tự phát hiện và giải quyết vấn đề bằng cách hớng dẫn để học sinh tìm hiểu kĩ vấn đề đó, huy động các kiến thức và các công cụ đã có của học sinh. 4. KÕt qu¶ thùc hiÖn: Sau mét thêi gian ¸p dông c¸ch lµm trªn cho häc sinh líp 3, t«i tiÕn hµnh kh¶o sát và thu đợc kết quả: Sè häc sinh kh¶o s¸t. Sè HS hiÓu bµi. Sè HS cha hiÓu kÜ bµi. 13. 12 = 92,3%. 1 = 7,7%. Nh vậy, với cách làm trên tôi thấy học sinh nắm bài tơng đối chắc chắn song còn những em cha thật hiểu bài tôi hi vọng dần dần các em đợc làm quen với cách häc ë nh÷ng tiÕt sau. PhÇn III: KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ Nh vậy để học sinh học toán đạt kết quả khả quan thì ngời giáo viên cần có phơng pháp dạy học thích hợp, phải có lòng yêu nghề, mến trẻ tích cực học tập đồng nghiÖp, t×m tßi nghiªn cøu s¸ng t¹o. Cã nh vËy th× viÖc lÜnh héi cña häc sinh chñ động sáng tạo hơn. Tất cả các em đều tham gia vào hoạt động học. Nhận thức không lệ thuộc vào giáo viên hớng dẫn mà tự mình đạt tới nội dung bài học. Nãi tãm l¹i: §æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc nh»m n©ng cao chÊt lîng giê d¹y to¸n nãi chung néi dung h×nh häc nãi riªng lµ viÖc lµm thêng xuyªn víi gi¸o viªn v× vËy trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y gi¸o viªn cÇn cã sù c©n nh¾c lùa chon ph¬ng ph¸p sao cho phù hợp với từng bài, từng đối tợng học sinh để đạt đợc yêu cầu, kiến thức của bµi d¹y. Muèn vËy mäi gi¸o viªn cÇn ph¶i:.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> - KÕt hîp linh ho¹t nhiÒu ph¬ng ph¸p d¹y häc nh: trùc quan, quan s¸t, th¶o luËn nhãm nhá, thuyÕt tr×nh, thùc hµnh luyÖn tËp, ... - Dạy học trên cơ sở tổ chức và hớng dẫn các hoạt động học tập tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. - Phải gợi ý, gợi trí tò mò của các em để các em tự khám phá kiến thức mới. Ng«n ng÷, kiÕn thøc cña gi¸o viªn cÇn chÝnh x¸c phong phó. - Khai thác từ tính trực quan tổng thể đến cụ thể chi tiết. Sử dụng đồ dùng trực quan hoặc gắn với các đồ vật trong thực tế có hình dạng hình học phù hợp. - Tổ chức cho học sinh liên hệ khái niệm, kiến thức đã học với khái niệm, kiến thøc míi. - Những bài có nội dung thực hành giáo viên tổ chức cho học sinh tự động, tự do thao tác trên hình để tìm ra kết quả, tránh áp đặt hay làm thay học sinh. Những vấn đề tôi nêu ra không ngoài mong muốn đợc trao đổi cùng đồng nghiệp, góp phần bé nhỏ vào phong trào "Dạy tốt - Học tốt". Rất mong sự đóng góp của đồng nghiệp để vấn đề tôi nêu ra đợc hoàn thiện hơn. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ Sen, ngµy 28 th¸ng 1 n¨m 2008 Ngêi viÕt. Ph¹m ThÞ Thu Thuû.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> PhÇn IV: TµI liÖu tham kh¶o STT 1. 2 3. Chøc danh khoa häc vµ hä tªn t¸c gi¶ Vò V¨n D¬ng, Ng« ThÞ Thanh H¬ng, Bïi Anh Tó, NguyÔn ThÞ HiÒn, Ph¹m VÜnh Th«ng Vò v¨n D¬ng, NguyÔn ThÞ B×nh Vò Mai H¬ng NguyÔn ThÞ B×nh. Tªn tµi liÖu tham kh¶o Ph¬ng ph¸p d¹y häc c¸c m«n häc ë líp 3 (tËp 1). Tªn NXB Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc. To¸n 3 – S¸ch gi¸o viªn To¸n 3 – S¸ch gi¸o khoa. Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc. N¨m xuÊt b¶n 2007. 2004 2004. Phần V: Danh sách sáng kiến kinh nghiệm đã viết STT. Tªn SKKN. 1. Mét sè viÖc lµm nh»m n©ng cao chÊt lîng giê d¹y ng÷ ph¸p ë líp 4 Một số biện pháp rèn đọc – học thuéc lßng cho häc sinh líp 4. 2. Thuéc thÓ lo¹i. N¨m viÕt 2004 2005.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> 3 4. Néi dung vµ ph¬ng ph¸p d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 1 Hớng dẫn học sinh lớp 3 dùng sơ đồ ®o¹n th¼ng trong gi¶i to¸n. 2006 2007. Môc lôc PhÇn (ch¬ng, môc) PhÇn I 1 2 3 4 PhÇn II 1 2 3 4 PhÇn III PhÇn IV PhÇn V. Néi dung Đặt vấn đề LÝ do vÒ tÝnh cÊp thiÕt Mục đích nhiên cứu, đúc rút kinh nghiệm Kết quả cần đạt đợc §èi tîng, ph¹m vi vµ kÕ ho¹ch nghiªn cøu Néi dung C¬ së lÝ luËn Thùc tr¹ng M« t¶ c¸c gi¶i ph¸p KÕt qu¶ thùc hiÖn KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ Tµi liÖu tham kh¶o Danh sách những SKKN đã viết. Trang 1 1 1 1 1 2 2 3 4 14 14 16 17.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Hội đồng khoa học trờng §iÓm: …………………….. XÕp lo¹i: …………………………… Hµ Sen, ngµy ……th¸ng…….n¨m 2008. Hội đồng khoa học cụm §iÓm: …………………….. XÕp lo¹i: …………………………… Hµ Sen, ngµy ……th¸ng…….n¨m 2008. Hội đồng khoa học huyện §iÓm: ……………………...

<span class='text_page_counter'>(16)</span> XÕp lo¹i: …………………………… C¸t Bµ, ngµy ……th¸ng…….n¨m 2008.

<span class='text_page_counter'>(17)</span>