giao an bdhsg 7

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.03 MB, 189 trang )

(1)chuyên đề bồi dỡng học sinh giỏi M«n Ng÷ v¨n 7 - N¨m häc 2012-2013 TuÇn 1. Ngµy so¹n: 15/8/2012 Ngµy gi¶ng:22/8/2012 phần I. nội dung ôn tập lại kiến thức ngữ văn đã học. - Ôn tập củng cố kiến thức cơ bản của chơng trình Ngữ văn lớp 6. Trên cơ sở đó tích hợp 1 số phần hoặc chơng kiến thức có liên quan đến chơng trình Ngữ văn lớp 7. Bồi dỡng n¨ng lùc c¶m thô t¸c phÈm v¨n häc vµ v¨n biÓu c¶m, ngÞ luËn v¨n häc vµ nghÞ luËn x· héi. - KiÕn thøc träng t©m «n tËp: + Phân môn tiếng Việt: Ôn lại một số bptt đã học để vận dụng vào các bài văn cảm nhËn tiÕn tíi lµm quen víi thÓ lo¹i biÓu c¶m ë líp 7. BiÕt vµ vËn dông 1 sè kiÓu c©u trong t¹o lËp v¨n b¶n. + Phần Văn: Hiểu biết khái niệm thể loại văn bản. Chủ đề và t tởng của các văn bản đã học. + PhÇn lµm v¨n: Cñng cè vµ n©ng cao kiÕn thøc vµ ph¬ng ph¸p lµm bµi v¨n tù sù vµ v¨n miªu t¶. - Rèn kỹ năng tạo lập văn bản ở mức độ tổng hợp kết hợp nhiều phơng thức biểu đạt trong cïng 1 bµi lµm v¨n. I. PhÇn tiÕng ViÖt: 1. Tõ vµ nghÜa cña tõ: - Nh¾c l¹i kh¸i niÖm vµ thùc hµnh ph©n biÖt tõ theo tõng tiªu chÝ: + CÊu t¹o + NghÜa - Tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ - Bp: Lµm theo mÉu vµ thùc hµnh ph©n biÖt ngÉu nhiªn  ViÕt ®o¹n 2. C¸c biÖn ph¸p tu tõ: - Gåm: So s¸nh, nh©n ho¸, Èn dô, ho¸n dô, ch÷a lçi dïng tõ. - Nh¾c l¹i kh¸i niÖm, t¸c dông vµ ý nghÜa tu tõ trong v¨n c¶nh. - Bp: Cho ng÷ liÖu  Y/c h/s ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch ý nghÜa t¸c dông ng÷ nghÜa trong tõng v¨n c¶nh cô thÓ  LuyÖn viÕt ®o¹n vµ bµi v¨n c¶m thô hoµn chØnh (TLV). 3. Tõ lo¹i: - Gồm: Danh, động, tính, số, lợng, chỉ phó từ. - ¤n kh¸i qu¸t vÒ kh¸i niÖm vµ kh¶ n¨ng vai trß tõng lo¹i trong c©u. 4. Côm tõ: - Khắc sâu và nâng cao về khả năng mở rộng của 1 số cụm từ trong câu để tích hợp phần dùng cụm C-V để mở rộng câu (lớp 7). 5. C¸c lo¹i c©u vµ ch÷a c©u. - ¤n c¬ b¶n (chØ nh¾c l¹i). II. PhÇn V¨n häc: 1. TruyÖn d©n gian: - Néi dung vµ t tëng cña tõng kiÓu lo¹i truyÖn d©n gian; - Phân tích một vài truyện để minh hoạ;.

(2) - Thuéc cèt truyÖn vµ tiÕn tíi kÓ s¸ng t¹o (TLV). 2. Văn học hiện đại: - N¾m v÷ng néi dung ý nghÜa cña mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu; - BiÕt vËn dông c¶m thô mét sè ®o¹n t¸c phÈm tr÷ t×nh - Cñng cè kiÕn thøc vÒ v¨n b¶n tù sù, miªu t¶, tr÷ t×nh, nhËt dông (TLV). III. PhÇn lµm v¨n: 1. V¨n c¶m nhËn: - Kh¸i niÖm thÓ lo¹i. - C¸ch lµm bµi v¨n c¶n nhËn. - Thùc hµnh 1 sè ®o¹n ng÷ liÖu tiªu biÓu trong ch¬ng tr×nh líp 6. 2. V¨n tù sù: - §Æc ®iÓm thÓ lo¹i. - C¸c thao t¸c tiÕn hµnh lµm bµi - Thực hành viết một số đề bài (TK: Các dạng bài TLV và cảm thụ lớp 6) 3. V¨n miªu t¶: - §Æc ®iÓm thÓ lo¹i. - C¸c thao t¸c tiÕn hµnh lµm bµi - Thực hành viết một số đề bài (TK: Các dạng bài TLV và cảm thụ lớp 6 + Ngữ văn 6 n©ng cao) * Chú ý: Rèn học sinh phân biệt đợc rõ đặc điểm và vai trò của yếu tố tự sự và miêu tả để h/s linh hoạt vận dụng khi viết bài tổng hợp. Đồng thời trong năm các em sẽ vận dông tèt trong 2 kiÓu bµi sÏ häc lµ: BiÓu c¶m vµ NghÞ luËn (líp 7). IV. PhÇn bµi tËp cô thÓ 1. Bài 1: Em hãy tả để làm rõ các nét đáng yêu của một em bé mà em quý mến. 2. Bài 2: Vận dụng quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét của em để viết 4 câu văn, mỗi câu miêu tả một hình ảnh sau: - Mặt trời - Mặt biển - Những con thuyền - Những cánh chim Bài 3: Miêu tả một cảnh đẹp của quê hương em. Bài 4: Cho cụm từ: “ Mỗi khi hè về”, hãy viết tiếp để tạo thành câu hoàn chỉnh. Bài 5: Em đã có dịp ngắm một đêm trăng đẹp ở quê mình. Hãy tả lại cảnh đó. Đã lâu lắm rồi em mới có dịp trở lại thăm ngôi trường cũ. Trường đã thay đổi nhiều nhưng vẫn giữ được những hình ảnh gắn bó với tuổi thơ em. Hãy tả lại ngôi trường ấy. Bài 6: Em hãy tả một người thân của em. Bài 7. Tả một người mà em yêu thương. Bài 8. Tả một khu vườn trong buổi sáng đẹp trời..

(3) Bài 9: Chọn một trong hai đề sau, viết bài văn dài khoảng 350 đến 400 chữ. Đề 1. Đóng vai thầy Mạnh Tử lúc còn bé trong truyện “Mẹ hiền dạy con” để kể lại câu chuyện. Đề 2. Kể một kỷ niệm đáng nhớ của em. Bài 10): Sau khi đánh tan giặc Ân, Thánh Gióng về trời tâu với Ngọc Hoàng công việc mình làm dới trần gian. Em hãy kể lại chuyện đó?. KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Lª Thanh. TuÇn 2. Ngµy so¹n:24/8/2012 Ngµy gi¶ng: 29/8/2012 phÇn Ii. néi dung «n tËp ng÷ v¨n líp 7. : Chuyên đề Giíi thiÖu c¸ch tiÕp cËn vµ c¶m thô mét sè thÓ lo¹i t¸c phÈm v¨n häc tr÷ t×nh. T¸c phÈm v¨n häc nµo còng biÓu hiÖn t tëng , t×nh c¶m nhng t¸c phÈm tr÷ t×nh l¹i thÓ hiÖn t×nh c¶m theo c¸ch riªng . Từ những câu ca dao xa tới những bài thơ đơng đại, dấu hiệu chung của tác phẩm trữ t×nh lµ sù biÓu hiÖn trùc tiÕp cña thÕ giíi chñ quan cña con ngêi . §ã lµ c¶m xóc, t©m tr¹ng, suy nghÜ cña chÝnh t¸c gi¶ . Vµ biÓu hiÖn trùc tiÕp nh÷ng c¶m xóc, suy tëng cña con ngêi lµ c¸ch ph¶n ¸nh thÕ giíi cña t¸c phÈm tr÷ t×nh..

(4) Muốn hiểu đợc một tác phẩm trữ tình thì chúng ta cần hiểu hai lớp nội dung : - Nội dung hiện thực đời sống . - Nội dung của những ý nghĩ, cảm xúc, suy t ẩn sau hiện thực đời sống Cụ thể hơn đó chính là hiểu: cảnh và tình, sự và tình trong mỗi tác phẩm . 1. Víi ca dao : - Phải xác định đợc ca dao chính là những lời nói tâm tình, là những bài ca bắt nguồn từ t×nh c¶m trong mèi quan hÖ cña nh÷ng ngêi trong cuéc sèng hµng ngµy : t×nh c¶m víi cha mẹ , tình yêu nam nữ , tình cảm vợ chồng , tình cảm bạn bè ... hiểu đợc điều đó sẽ giúp ngời đọc và học sinh ý thức sâu sắc hơn về tình cảm thông thờng hàng ngày . - Ph¶i hiÓu t¸c phÈm ca dao tr÷ t×nh thêng tËp trung vµo nh÷ng ®iÒu s©u kÝn tinh vi vµ tÕ nhị của con ngời nên không phải lúc nào ca dao cũng giãi bầy trcj tiếp mà phải tìm đờng đến sự xa sôi , nói vòng , hàm ẩn đa nghĩa . Chính điều ấy đòi hỏi ngời cảm thụ phải nắm đợc những biện pháp nghệ thuật mà ca dao trữ tình thờng sử dụng nh : ẩn dụ so sánh ví von : VÝ dô : “ Bây giờ mận mới hỏi đào Vờn hồng đã có ai vào hay cha? ” - Ph¶i hiÓu râ hai líp néi dung hiÖn thùc - c¶m xóc suy t . “.” VÝ dô trong bµi ca dao “ Trong đầm gì đẹp bằng sen L¸ xanh b«ng tr¾ng l¹i chen nhÞ vµng NhÞ vµng b«ng tr¾ng l¸ xanh GÇn bïn mµ ch¼ng h«i tanh mïi bïn ” . Bức tranh đời sống trong bài ca dao đợc tái hiện lên rất cụ thể, sinh động : Một vẻ đẹp “ Không gì đẹp bằng ” của hoa sen trong đầm . Đó là vẻ đẹp rực rỡ, đầy màu sắc và hơng thơm , một vẻ đẹp vơn lên giữa bùn lầy mà vẫn vô cùng thanh khiết tr¾ng trong . Vẻ đẹp của loài hoa này đã đợc tác giả khảng định bằng phơng thức so sánh tuyệt đối : “ Trong đầm gì đẹp bằng sen ” Tiếp đến là mô tả cụ thể từng bộ phận của cây sen để chứng minh vẻ đẹp của nó “L¸ xanh b«ng tr¾ng l¹i chen nhÞ vµng ” . Cây sen , hoa sen hiện lên với dáng vẻ m, màu sắc, hơng thơm . Sự đối sánh bất ngờ trong mói liên quan với hoàn cảnh càng khảng định phẩm chất của loài sen, một phẩm chất tốt đẹp bên trong tơng ứng với vẻ bên ngoài . “ GÇn bïn mµ ch¼ng h«i tanh mïi bïn ” . Không chỉ dừng lại ở đó, bài ca giao còn là lời ngợi ca, khảng định, tự hào về phẩm chất không chỉ của loài hoa đẹp đẽ , giản dị , gần gũi với ngời lao động mà còn của những con ngêi cã phÈm chÊt thanh cao trong s¹ch , nh÷ng con ngêi kh«ng bao giê bÞ tha ho¸ bëi hoµn c¶nh . 2. Với thơ trữ tình trung đại và hiện đại . - Nắm vững hoàn cảnh sáng tác , cuộc đời và sự nghiệp của từng tác giả . Bởi vì có những tác phẩm : “Trữ tình thế sự ”, đó là những tác phẩm nghi lại những xúc động, những cảm nghĩ về cuộc đời về thế thái nhân tình. Chính thơ “ trữ tình thế sự ” gợi cho ngời đọc đi sâu suy nghĩ về thực trạng xã hội. Cả hai tác giả Nguyễn Trãi - Nguyễn Khuyến đều sáng tác rất nhiều tác phẩm khi cáo quan về quê ở ẩn . Phải chăng từ những tác phẩm của Nguyễn Trãi , Nguyễn Khuyến thì ngời đọc hiểu đợc suy t về cuộc đời của hai tác giả đó ..

(5) - HiÓu râ ng«n ng÷ th¬ tr÷ t×nh giµu h×nh ¶nh : Hình ảnh trong thơ không chỉ là hình ảnh của đời sống hiện thực mà còn giàu màu s¾c tëng tîng bëi khi c¶m xóc m·nh liÖt th× trÝ tëng tîng cã kh¶ n¨ng bay xa ngoµi “ v¹n dÆm ” Lu HiÖp . VÝ dô : “ Níc s«ng tu«n th¼ng ba ngµn thíc Tëng d¶i Ng©n Hµ tuét khái m©y ” . Lý B¹ch Mục đích chính của hình ảnh trong thơ trữ tình là sự khách thể hoá những rung cảm néi t©m , bëi thÕ giíi tinh thÇn vµ c¶m xóc con ngêi vèn v« h×nh nªn nhÊt thiÕt ph¶i dùa vào những điểm tạ tạo hình cụ thể để đợc hữu hình hoá. Một nỗi nhớ vốn không nhìn thấy đợc đã trở lên cụ thể đầy khắc khoải, bồn chồn: “Kh¨n th¬ng nhí ai Khăn rơi xuống đất Kh¨n th¬ng nhí ai Kh¨n v¾t lªn vai ” . Hay : “ ¤i B¸c Hå ¬i nh÷ng xÕ chiÒu Ngh×n thu nhí B¸c biÕt bao nhiªu Ra ®i, B¸c dÆn : cßn non níc ... NghÜa nÆng , lßng kh«ng d¸m khãc nhiÒu ” . (ChÕ Lan Viªn) - HiÓu râ ng«n ng÷ th¬ tr÷ t×nh giµu nh¹c tÝnh . Bëi th¬ ph¶n ¸nh cuéc sèng qua nh÷ng rung động của tình cảm . Thế giới nội tâm của nhà thơ không chỉ biểu hiện bằng từ ngữ mà bằng cả âm thanh nhiịp điệu của từ ngữ ấy . Nhạc tính trong thơ thể hiện ở sự cân đối t¬ng xøng hµi hoµ gi÷a c¸c dßng th¬ . VÝ dô : “ G¸c m¸i ng «ng vÒ viÔn phè Gâ sõng môc tö l¹i c« th«n ” . (HuyÖn Thanh Quan) Nhạc tính còn thể hiện ở sự trầm bổng của ngôn ngữ thơ . Đó là sự thay đổi âm thanh cao thấp khác nhau . Chính âm thanh của chữ nghĩa đã tạo nên những điều mà nghĩa kh«ng thÓ nãi hÕt : “ T«i l¹i vÒ quª mÑ nu«i xa Mét buæi tra , n¾ng dµi b·i c¸t Giã léng x«n xao , sãng biÓn ®u ®a M¸t rîi lßng ta ng©n nga tiÕng h¸t ” . (Tè H÷u) - Đặc điểm nổi bật của thơ trữ tình là rất hàm xúc điều đó đòi hỏi ngời cảm thụ phải tìm hiểu từ lớp ngữ nghĩa , lớp hình ảnh , lớp âm thanh, nhịp điệu để tìm hiểu nghĩa đen, nghÜa bãng . VÝ dô : “ Ôi những cánh đồng quê chảy máu D©y thÐp gai ®©m n¸t trêi chiÒu Những đêm dài hành quân nung nấu Bçng bån chån nhí m¾t ngêi yªu ” . (NguyÔn §×nh Thi ).

(6) - N¾m râ c¸c gi¸ trÞ nghÖ thuËt mµ th¬ tr÷ t×nh sö dông . §ã lµ c¸c phÐp tu tõ Èn dô nhân hoá, so sánh, ví von . Cách thể hiện tình cảm thờng đợc thông qua các cách miêu tả : “ Cảnh ngụ tĩnh ” . Ai cũng biết , mọi cảm xúc tâm trạng suy nghĩ của con ngời đều là cảm xúc về cái gì ? Tâm trạng hiện thực nào - Suy nghĩ về vấn đề đó . Do vậy các sự kiện đời sống đợc thể hiện một cách gián tiếp . Nhng cũng có bài thơ trữ tình trực tiếp miêu tả bức tranh phong cảnh làm nhà thơ xúc động : “ Bớc tới đèo ngang bóng xế tà Cỏ cây chen đá, lá chen hoa Lom khom díi nói tiÒu vµi chó Lác đác bên sông chợ mấy nhà Nhí níc ®au lßng con quèc quèc Th¬ng nhµ mái miÖng c¸i gia gia ” . (Bµ HuyÖn Thanh Quan) Đến đây ngời đọc cảm nhận thấy : Từ cảnh vật đèo ngang - tâm trạng buồn thơng cô đơn của tác giả . - Th¬ tr÷ t×nh cã nÐt kh¸c biÖt h¼n víi lêi th¬ tù sù . Ngêi c¶m nhËn th¬ tr÷ t×nh ph¶i hiểu rõ ngôn ngữ thơ trữ tình thờng là lời đánh giá trực tiếp chủ thể đối với cuụoc đời VÝ dô nh : “ §Ñp v« cïng tæ quèc ta ¬i Rừng cọ đồi chè,đồng xanh ngào ngạt ” (Tè H÷u) Ngay khi miêu tả, lời thơ cũng là lời đánh giá: “ N«ng trêng ta réng mªnh m«ng Tr¨ng lªn, tr¨ng lÆn còng kh«ng ra ngoµi ” (TÕ Hanh) Chính việc đánh giá trực tiếp làm cho lời thơ chữ tình căn bản khác với lời tự sự là lời miªu t¶. Vµ lêi th¬ tr÷ t×nh lµ lêi cña chñ thÓ: VÝ dô: “ Trêi xanh ®©y lµ cña chóng ta Nói rõng ®©y lµ cña chóng ta. ” (NguyÔn §×nh Thi.) 3. Víi thÓ lo¹i tuú bót . - HiÓu râ tuú bót lµ thÓ lo¹i v¨n xu«i phãng kho¸ng.Nhµ v¨n theo ngän bót mµ suy tëng, trÇn thuËt nhng thùc chÊt lµ th¶ m×nh theo dßng liªn tëng, c¶m xóc mµ t¶ ngêi kÓ viÖc. Ví dụ: Trong “ Thơng nhớ mời hai ” Vũ Bằng, nhà văn đã đi sâu theo dòng hồi ức với nh÷ng kû niÖm ®Çy ¾p th©n th¬ng vÒ mêi hai mïa trong n¨m. Mçi th¸ng lµ mét kû niÖm s©u ®Ëm. “ Th¸ng giªng ” víi c¶m xóc vÒ nh÷ng ngµy tÕt víi “ Giã lµnh l¹nh - ma riªu riªu - víi tiÕng trèng chÌo tõ xa v¨ngr l¹i ”.TÊt c¶ nh muèn “ Ngêi ta trÎ l¹i - tim ®Ëp nhanh h¬n - ngùc trµn trÒ nhùa sèng ”... Chính thể loại tuỳ bút giúp chúng ta hiểu đợc nhân cách, chủ thể giàu có về tâm t×nhcña nhµ v¨n. * Trong tác phẩm trữ tình, tình cảm cảm xúc có khi đợc biểu hiện một cách trực tiếp song thông thờng nó đợc biểu hiện một cách gián tiếp. Khi cảm nhận, thởng thức tác phẩm trữ tình không đợc thoát li văn bản. Phải đọc thật kỹ văn bản ( đọc tìm hiểu - đọc cảm thụ ...).

(7) §Æc biÖt kh«ng thªr dõng l¹i ë bÒ mÆt ng«n tõ mµ ph¶i ®i t×m hiÓu ý nghÜa hµm Èn - t×m hiÓu gi¸ trÞ nghÖ thuËt vµ néi dung cña t¸c phÈm. KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Ngµy so¹n: 31/8/2012 Ngµy gi¶ng: 7/9/2012 TuÇn 3. Chuyên đề Giới thiệu: Văn học dân gian và đặc trng thơ Trung đại Việt Nam và Thơ Đờng. I. V¨n häc d©n gian ViÖt Nam 1. Khái niệm văn học dân gian. - Văn học dân gian là một thành tố của văn hoá dân gian, tức là phôncơlo (trí tuệ nhân dân). - Văn học dân gian còn gọi là văn học truyền miệng hoặc văn học bình dân. - Văn học dân gian là những sáng tác tập thể truyền miệng của nhân dân, ra đời từ thời viễn cổ, phát triển qua các thời kì lịch sử, đến cả hiện nay và mai sau. Văn học dân gian có những đặc trưng riêng so với văn học viết; nó cùng với văn học viết hợp thành nền văn học dân tộc. 2. Các thể loại văn học dân gian a. Thơ ca dân gian: tục ngữ, câu đố, ca dao, hò, vè, truyện thơ. b. Truyện dân gian: thần thoại, sử thi, truyền thuyết, cổ tích, truyện cười, truyện ngụ ngôn. c. Sân khấu dân gian: chèo, tuồng đồ. 3. Những đặc trưng cơ bản của văn học dân gian a. Tính tập thể (trong sáng tạo, trong lưu truyền, trong sử dụng và cảm thụ...) b. Tính truyền miệng. c. Gắn với sinh hoạt xã hội (đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân lao động...) 4. Giá trị và vai trò của văn học dân gian trong nền văn học dân tộc a. Văn học dân gian là kho báu về trí tuệ, tâm hồn và thẩm mĩ cao đẹp của nhân dân. b. Văn học dân gian là ngọn nguồn, là cơ sở kết tinh của văn học dân tộc. II. Văn học Trung đại Việt Nam 1. Sự nghiệp trước tác của Nguyễn Trãi - "Quân trung từ mệnh tập". - "Bình Ngô Đại Cáo" "Dư địa chí "... "Lam Sơn thực lực" "Phú núi Chí Linh", "Quốc âm thi tập", "Ức Trai thi tập",.

(8) - v.v... a. Nội dung thơ văn Nguyễn Trãi. *) Tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước và thương dân sâu sắc - Thương dân, trừng phạt kẻ có tội (điếu phạt) tiêu diệt quân tàn bạo hại nước hại dân (trừ bạo), đem lại yên vui, hạnh phúc cho nhân dân (yên dân), đó là việc nhân nghĩa: "Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân Quân điếu phạt trước lo trừ bạo" - Sức mạnh nhân nghĩa là sức mạnh Việt Nam để chiến thắng thù trong giặc ngoài. Đó là "Đại nghĩa" (nghĩa lớn vì nước vì dân), là lòng "chí nhân" (thương người vô hạn): "Đem đại nghĩa để thắng hung tàn, Lấy chí nhân để thay cường bạo" - Lòng căm thù giặc sôi sục, quyết không đội trời chung với quân "cuồng Minh": Ngẫm thù lớn há đội trời chung, Căm giặc nước thề không cùng sống - Tư tưởng nhân nghĩa của Ức Trai luôn luôn gắn liền với lòng "trung hiếu" và niềm "ưu ái" (lo nước, thương dân). B " ui có một lòng trung lẫn hiếu Mài chăng khuyết, nhuộm chăng đen" (Thuận hứng - 24) B " ui một tấc lòng ưu ái cũ, Đêm ngày cuồn cuộn nước triều Đông" (Thuật hứng - 5) *) Văn thơ Nguyễn Trãi thể hiện tình yêu thắm thiết đối với thiên nhiên, đối với quê hương, gia đình. - Yêu thiên nhiên: + Yêu cây cỏ hoa lá, trăng nước mây trời, chim muông ... "Hái cúc ương lan, hương bén áo Tìm mai, đạt nguyệt, tuyết xâm khăn" "Kho thu phong nguyệt đầy qua nóc Thuyền chở yên hà nặng vạy then" "Cò nằm, hạc lẩn nên bầy bạn Ủ ấp cùng ta làm cái con" + Yêu quê hương gia đình: "...Ngỏ cửa nho, chờ khách đến Trồng cây đức, để con ăn" "Nợ cũ chước nào báo bổ.

(9) Ơn thầy ơn chúa liễn ơn cha" "Quê cũ nhà ta thiếu của nào Rau trong nội, cá trong ao" + Yêu danh lam thắng cảnh. M " uôn hàng giáo ngọc tre gài cửa Bao dải tua châu đá rủ mành" (Đề chùa Hoa yên, núi Yên Tử) M " ột vùng biếc sẫm gương lồng bóng, Muôn hộc xanh om tóc mượt màu" (Vân Đồn) "Kình ngạc băm vằm non mấy khúc Giáp gươm chìm gẫy bãi bao tầng" (Cửa biển Bạch Đằng) *) Một cuộc đời thanh bạch, một tâm hồn thanh cao. ...."Một tầm lòng son ngời lửa luyện. Mười năm thanh chức ngọc hồ băng" ..."Nước biển non xanh thuyền gối bãi Đêm thanh nguyệt bạc khách lên lầu". "Say minh nguyệt, chè ba chén Thú thanh phong, lều một gian " "Sách một hai phiên làm bậu bạn. Rượu năm ba chén đổi công danh" b. Nghệ thuật - Văn chính luận như "Bình Ngô Đại Cáo" thì hùng hồn, đanh thép, sắc sảo, đúng là tiếng nói của một dân tộc chiến thắng, một đất nước có nền văn hiến lâu đời. - Thơ chữ Hán hàm súc, tinh luyện, thâm trầm. Thơ chữ Nôm bình dị mà tài hoa, thiết tha đằm thắm. Thơ thất ngôn xen lục ngôn là một dấu ấn kì lạ của nền thơ chữ Nôm dân tộc. Nguyễn Trãi là anh hùng dân tộc, nhà văn hoá vĩ đại, là đại thi hào dân tộc. Nguyễn Trãi còn là ông tiên ở trong lầu ngọc mà tâm hồn lộng gió thời đại. Cuộc đời và thơ văn Nguyễn Trãi là bài ca yêu nước, tự hào dân tộc. 2. T¸c gi¶ TrÇn Quang Kh¶i Trần Quang Khải (1241 - 1294) là thượng tướng, có công lớn trong cuộc kháng chiến (lần thứ 2 và lần thứ 3) đánh thắng giặc Nguyên – Mông. Học rộng, giỏi thơ văn, có tài thao lược và ngoại giao. Ông có tập thơ "Lạc đạo", nổi tiếng nhất là bài thơ "Tụng giá hoàn kinh sư" Xuất xứ chủ đề.

(10) a. Tháng 4/1285, Trần Nhật Duật chém đầu Toạ Đô tại Hàm Tử quan. Tháng 6/1285, Trần Quang Khải đại phá giặc Nguyên Mông tại Chương Dương độ, tiến lên giải phóng Thăng Long. Bài thơ "Tụng giá hoàn kinh sư "được viết sau chiến thắng Chương Dương độ. b. Bài thơ biểu lộ niềm tự hào, niềm vui thắng trận và nói lên khát vọng đem tài trí xây dựng đất nước thanh bình bền vững muôn đời. Bài thơ được viết theo thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt. Hai câu đầu bình đối như hai trang kí sự chiến trường. Vị ngữ "đoạt sóc" (cướp giáo) và "cầm Hồ" (bắt giặc Mông Cổ) được đặt ở đầu câu, thể hiện hai thế đánh, hai cú đánh liên tiếp giáng xuống đầu giặc với sức mạnh "Sát Thát" của tướng sĩ thời Trần. Chương Dương độ và Hàm Tử quan, hai địa danh, hai chiến công đã được ghi vào sử sách và thơ ca dân tộc trở nên trường tồn, chói lọi: "Đoạt sóc Chương Dương độ Cầm Hồ Hàm Tử quan " Câu thơ như một bản tin chiến sự, có một sức nén và vang xa, dạt dào tự hào. Phải là người tham dự, chỉ huy trận đánh mới viết hàm súc và đĩnh đạc, hào hùng như vậy. Hai câu cuối, một ý thơ mới xuất hiện. Trong khói lửa chiến trường, trong niềm vui chiến thắng giải phóng kinh thành Thăng Long trên đống tro tàn do lũ giặc gây ra, nhà thơ nghĩ đến nhiệm vụ mới: "Thái bình tu trí lực Vạn cổ thử giang san” Trước mắt mọi người, từ vua tôi, tướng sĩ đến trăm họ, toàn dân, ai ai cũng phải đem tài trí sức lực, của cải (trí lực) để xây dựng giang san đất nước bền vững trong thanh bình đến muôn đời. Nhãn quan chính trị của Trần Quang Khải vô cùng sáng suốt. Câu thơ trên có ý nghĩa thời sự đối với chúng ta hiện nay. Tóm lại, "Tụng giá hoàn kinh sư" là bài thơ kiệt tác. Bản dịch của tác giả Trần Trọng Kim rất đặc sắc. KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Lª Thanh.

(11) TuÇn 4. Ngµy so¹n:8/9/2012 Ngµy gi¶ng: 12/9/2012. Chuyên đề Giới thiệu: Văn học dân gian và đặc trng thơ Trung đại Việt Nam và Thơ Đờng III. PhÇn th¬ §êng * Thành tựu và nguyên nhân phát triển 1. Thành tựu Thơ Đường là một trong những thành tựu rực rỡ về thi ca của nền văn học Trung Quốc, là một trong những thành tựu chói lọi của nền văn minh nhân loại. Thơ Đường hiện còn khoảng 48000 bài trên 2300 thi sĩ, trong đó có Lý Bạch, Đỗ Phủ, Bạch Cư Dị và hàng trăm tên tuổi khác đã bất tử với thời gian, được người đời ngưỡng mộ. 2. Nguyên nhân phát triển - Triều đại nhà Đường kéo dài ngót 300 năm (618-907), tuy có luc thăng trầm, nhưng xã hội Trung Quốc và chế độ phong kiến Trung Hoa phát triển mạnh. Đời sống vật chất và tinh thần thay đổi lớn lao. - Kinh tế nông nghiệp, thủ công nghiệp, hàng hải, thương nghiệp mở mang, phát triển. Nghệ thuật như kiến trúc, hội hoạ, âm nhạc đạt đến trình độ cao, chói sáng. Chế độ thi cử chọn người làm quan, kẻ sĩ được đề cao, việc học thịnh đạt. Các tao nhân mặc khách được trọng vọng. - Đó là những nguyên nhân tạo nên bước phát triển kỳ diệu của thơ Đường. 3. Một số đặc điểm về nội dung và hình thức nghệ thuật thơ Đường a. Nội dung - Cảm hứng thiên nhiên trữ tình: ca ngợi phong cảnh hùng vĩ tráng lệ, miêu tả vẻ đẹp bốn mùa, với hoa lá cây cỏ, trăng, tuyết gió mây.... thể hiện tình yêu thiên nhiên tạo vật, yêu quê hương đất nước (Lư Sơn bộc bố, Tuyệt cú...) - Cảm hứng nhân đạo: nói lên nỗi khổ của nhân dân vì cơ hàn, vì chiến tranh loạn lạc, lòng khao khát hạnh phúc, hoà bình, ca ngợi tình vợ chồng, tình bạn (Thạch Hào lại, Nguyệt dạ, Hoàng Hạc lâu Tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng...) - Có những vần thơ siêu thoát ca ngợi cuộc sống ẩn dật ở chốn điền viên, lâm tuyền. Có những vần thơ nói về sinh hoạt thôn dã, đồng nội; thú vui cầm, kỳ, thi tửu của mặc khách tao nhân. Tài tử giai nhân là một đề tài có nhiều tuyệt bút. Nội dung thơ Đường rất phong phú và đa dạng, là một bức tranh rộng lớn xã hội Trung Quốc thời Đường trong 300 năm. b. Nghệ thuật *. Thể thơ: Từ, Cổ phong, Đường luật..

(12) *. Luật thơ: - Vần thơ (vần chân và vần cách, vần trắc và vần bằng). - Bằng, trắc. - Niêm (dính). - Đối. - Cấu trúc bài thơ rất chặt chẽ, nhất là Đường luật. + Thơ tứ tuyệt: khai, thừa, chuyển, hợp. + Thơ bát cú: đề, thực, luận, kết. *. Ngôn ngữ thơ: tinh luyện, hàm xúc, Thi trung hữu hoạ. Thi trung hữu cầm. Coi trọng lời thơ: thanh, nhã (trong sáng, trang nhã...) ước lệ tượng trưng.... *. Tứ thơ: phong phú, đa dạng, biến hoá, khơi gợi... Tóm lại, làm thơ Đường phải giỏi, phải có tay nghề cao và giàu tâm hồn thi sĩ . Học và cảm thụ thơ Đường phải hiểu đặc điểm nội dung và nghệ thuật thơ Đường. IV. PhÇn bµi tËp cô thÓ Bài 1: Tìm một ví dụ về phép điệp ngữ trong bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh và nêu tác dụng của phép điệp ngữ đó. Bài 2: Cảm nghĩ của em về một bài ca dao, dân ca đã học. Bài 3: Viết đoạn văn (khoảng 15 dòng) chứng minh ý kiến sau : Truyện ngắn “ Sống chết mặc bay”của Phạm Duy Tốn đã sử dụng thành công nghệ thuật tương phản để vạch trần bản chất của tên quan phủ. Bài 4: Viết một đoạn văn (khoảng 10 dòng) chứng minh cho ý sau: Sách vở là người bạn tốt của mỗi học sinh. Bài 5: Giải thích ý nghĩa câu tục ngữ: Uống nước nhớ nguồn. Bài 6: Giải thích câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”. Giải thích câu tục ngữ: “Đói cho sạch, rách cho thơm.” Bài 7: Truyện ngắn “Sống chết mặc bay” của Phạm Duy Tốn đã phản ánh cuộc sống khổ cực của người dân, đồng thời lên án thói vô trách nhiệm của bọn quan lại phong kiến. Hãy chứng minh nhận định trên. Bài 8: Nhân dân ta có câu: “Đói cho sạch, rách cho thơm”. Hãy làm rõ ý của người xưa qua câu tục ngữ này. Bài 9: Hãy chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ: “Cã c«ng mμi s¾t cã ngμy nªn kim” Bài 10: Thế nào là nghệ thuật tăng cấp ? Tìm hai chi tiết thể hiện nghệ thuật tăng cấp trong truyện “Sống chết mặc bay”. Bµi 11: Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ bµi ca dao sau: " C«ng cha nh nói Th¸i S¬n NghÜa mÑ nh níc trong nguån ch¶y ra Mét lßng thê mÑ kÝnh cha.

(13) Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con" Bµi 12: ViÕt ®o¹n v¨n vÒ c¶nh biÓn vµ béc lé c¶m xóc cña em. Bài 13: Viết bức th (thay mặt En-ri-cô) gửi cho bố sau khi đọc bức th của bố. Bµi 14: ViÕt trang nhËt ký diÔn t¶ c¶m xóc cña em sau khi häc xong truyÖn ng¾n "Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª" Bµi 15: ViÕt vÒ vÇng tr¨ng ký øc tuæi th¬. Bµi 16: C¶m nhËn cña em vÒ bµi ca dao: " Chiều chiều ra đứng ngõ sau Tr«ng vÒ quª mÑ ruét ®au chÝn chiÒu" Bµi 17: Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ bµi ca dao: " Th©n em nh tr¸i bÇn tr«i Giã dËp, sãng dåi biÕt tÊp vµo ®©u" Bµi 18: ViÕt vÒ loµi c©y em yªu! Bµi 19: Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ bµi ca dao sau: " Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng thấy mênh mông bát ngát Đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng thấy bát ngát mênh mông Thân em nh chẽn lúa đòng đòng PhÊt ph¬ díi ngän n¾ng hång ban mai" Bµi 20: ViÕt vÒ c¸nh diÒu tuæi th¬! Bµi 21: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ t×nh c¶m cña nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi th¬ "Qua đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan. Bµi 22: C¶m nghÜ vÒ ngêi mÑ th©n yªu cña m×nh! Bµi 23: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ t×nh b¹n cña nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi th¬ "Bạn đến chơi nhà" của tác giả Nguyễn Khuyến. Bµi 24: Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ 2 khæ th¬ ®Çu trong bµi th¬ "TiÕng gµ tra" cña t¸c gi¶ Xu©n Quúnh. Bµi 25: ViÕt vÒ t×nh b¹n trong løa tuæi häc trß ngµy nay. Bài 26: Viết về vấn đề bảo vệ môi trờng của con ngời hiện nay. Bµi 27: C¶m nghÜ vÒ mãn quµ tuæi th¬! Bµi 28: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ bµi th¬ "TiÕng gµ tra" cña Xu©n Quúnh. Bµi 29: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ bµi th¬ "C¶nh khuya" cña Hå ChÝ Minh. Bµi 30: Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ 2 ®oan v¨n tiªu biÓu trong tuú bót "Mét thø quµ cña lóa non - Cèm" cña t¸c gi¶ Th¹ch Lam. Bài 31: Hãy chứng minh rằng từ xa đến nay nhân dân ta luôn sống theo đạo lý "Ăn qu¶ nhí kÎ trång c©y". Bài 32: Hãy giải thích câu tục ngữ: "Đi một ngày đàng, học một sàng khôn" Bµi 33: Chøng minh tÝnh biÖn chøng cña 2 c©u tôc ng÷ sau: "Không thầy đố mày làm nên" vµ c©u: "Häc thÇy kh«ng tÇy b»ng häc b¹n".

(14) KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Lª Thanh.

(15) TuÇn 5. Ngµy so¹n :14/9/2012 Ngµy gi¶ng :19/9/2012 gîi ý vµ bµi luËn vÒ c¸c t¸c gi¶ t¸c phÈm đợc học trong chơng trình Ngữ văn 7 (Tµi liÖu bæ trî, båi dìng Häc sinh giái). NGUYỄN KHUYẾN Nguyễn Khuyến (1835-1909) là nhà thơ Nôm kiệt xuất của dân tộc. Ông để lại nhiều bài thơ nói về tình bạn: bạn cùng quê, bạn đồng học, bạn đồng khoa… “Ai lên thăm hỏi bác Châu Cầu Lụt lội năm nay bác ở đâu…” (Lụt hỏi thăm bạn) “Bác Dương thôi đã thôi rồi Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta…” (Khóc Dương Khuê) Châu cầu, Dương Khuê là hai bạn đồng khoa của Nguyễn Khuyến. Bài “Bạn đến chơi nhà” là một trong những bài thơ Nôm đặc sắc của ông, nói lên một tình bạn đẹp. Câu nhập đề rất tự nhiên, như một lời nói mộc mạc của nhà thơ sau bao tháng ngày mới gặp lại bạn. Lời chao vồn vã, biểu lộ niềm vui mừng không xiết: “Đã bấy lâu nay bác tới nhà”. Chữ “bác” gợi lên thái độ niềm nở, thân mật và kính trọng, một cách xưng hô thân tình. Đằng sau câu thơ - lời chào hỏi – có thể là những giọt lệ ứa ra ở khoé mắt đôi bạn già. “Đã bấy lâu nay” là bao năm tháng? Tính thời gian không được xác định cụ thể, nhưng chắc chắn là đã khá lâu, vì sức yếu, tuổi già… nên xiết bao đợi chờ, mong nhớ. Bộ phận trạng ngữ chỉ thời gian được đặt lên đầu câu thơ diễn tả sự xac cáhc nhớ mong, làm nổi bật ý thơ: niềm xúc động và niềm vui sướng vô hạn khi gặp lại bạn. Trong bài thơ “Khóc Dương Khuê”, có một chi tiết giúp ta cảm nhận được mọt phần nào cái hay, cái tình ẩn chứa trong câu nhập đề: “Muốn đi lại tuổi già thêm nhác, Trước ba năm gặp bác một lần, Cầm tay hỏi hết xa gần Mừng rằng bác vẫn tinh thần chưa can”. Chữ “bác” được nói đến trong bài thơ “Bạn đến chơi nhà” là bạn chí thân, ở xa, lâu ngày mới gặp nên Nguyễn Khuyến rất mừng và cảm động. Sáu câu thơ tiếp theo toát lên một nụ cười hóm hỉnh. Một ý thơ bao trùm: Đã lâu ngày bạn mới đến chơi, biết lấy gì đãi bạn đây? Một tình thế khá éo le: “Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa”. Chữ “thời” (thì) là một hư từ, rất ít khi xuất hiện trong thơ vì dễ rơi vào sự tầm thường nhạt nhẽo. Nhưng dưới ngòi bút Tam nguyên Yên Đổ, nó trở nên thanh thoát tự nhiên vô cùng, chứng tỏ ông có một bản lĩnh nghệ thuật già dặn, điêu luyện. Nguyễn Khuyến sau khi cáo quan, lui về sống bình dị ở chốn vườn Bùi quê cũ, với “năm gian nhà cỏ thấp le te”, với một cơ ngơi: “Chín sào tư thổ là nơi ở, Một bó tàn thư ấy nghiệp nhà”. (Ngày xuân dạy các con – 1).

(16) Phần thực và luận, tính hệ thống của ngôn ngữ thơ rất chặt chẽ, nhất quán ở một cách nói, một lối biểu cảm: Có tất cả mà cũng chẳng có gì để đãi bạn thân! Có ao và cá, có vườn và gà, có cà và cải, có mướp và bầu… Bức tranh vườn Bùi thân thuộc hiện lên sống động, vui tươi. Một nếp sống thong dã chất phác, cần cù, bình dị đáng yêu. Một cuộc đời thanh bạch, ấm áp cây đời và tình người rất đáng tự hào. Chúng ta như cảm thấy Nguyễn Khuyến đang dắt tay bạn ra thăm vườn cây ao cá, tận hưởng thú vui dân dã của một ông quan về quê ở ẩn. Phép đối hợp cách, chặt chẽ; cảnh với cảnh, thượng hạ, trắc bằng phân minh, tạo nên một giọng thơ nhẹ nhàng, vui tươi lời thơ cân xứng, hoà hợp như cảnh vườn tược xinh xắn, hữu tình: “Ao sâu nước cả, khôn chài cá Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà”. Dân gian có câu: “Khách đến chơi nhà khong gà cũng vịt”. Qua các câu thơ trên, ta thấy Nguyễn Khuyến đang giãi bày với bạn: trong nhà ngoài vườn có bao nhiêu thứ, nhưng thực ra chẳng có gì để thết bạn, đãi bạn vì tất cả mọi thứ, mọi thức chưa đến lúc, đến thời! Câu thơ thứ bảy tiếp nối và mở rộng ý thơ trên, khẳng định luôn cái “không có”: “Đầu trò tiếp khách trầu không có”. Phải chăng cái nghèo của cụ Tam nguyên Yên Đổ đã đến mức ấy ư? “Vẻ chi một mớ trầu cay” (ca dao). Nhà thơ đã thậm xưng hoá cái nghèo, thi vị hoá cái nghèo. Một ông quan to triều Nguyễn về quê ở ẩn, với một cơ ngơi “chín sào tư thổ là nơi ở” thì không thể “miếng trầu là đầu câu chuyện” để tiếp bạn cũng “không có”. Đây là một lời thơ hóm hỉnh, pha chút tự trào vui vui, để bày tỏ một cuộc sống thanh bạch, một tâm hồn thanh cao của một nhà nho khước từ lương bổng của thực đan Pháp, lui về sống bình dị giữa xóm làng quê hương. Câu kết là một sự “bùng nổ” về ý và tình. Tiếp bạn chẳng cần có mâm cao, cỗ đầy, cao lương mĩ vị, cơm gà cá gỏi, mà chỉ có một tấm lòng, một tình bạn chân thành, thắm thiết: “Bác đến chơi đây, ta với ta”. Lần thứ hai, chữ “bác” đã xuất hiện trong bài thơ, thể hiện mọt sự trìu mến, kính trọng. Bác đã không quản tuổi già sức yếu, không quản đường sá xa xôi đến thăm tôi, còn gì quý hoá bằng! Tình bạn là trên hết. Không một thứ vật chất nào có thể thay thế được tình bạn tri âm, tri kỉ. Mọi cái đều “không có” nhưng lại “có”; tình bằng hữu thân thiết. Chữ “ta” là đại từ nhẵnng, trong bài thơ này là “tôi”, là “bác”, là “hai chúng ta”, không có gì cách bức nữa. Cụm từ “ta với ta” biểu lộ một niềm vui trọn vẹn, tràn đầy và lắng đọng trong tâm hồn, toả rộng trong không gian và thời gian. Với cụm từ “ta với ta” trong câu thơ “Một mảnh tình riêng ta với ta” của Bà Huyện Thanh Quan là nỗi buồn cô đơn của khách ly hương khi đứng trên đỉnh đèo Ngang lúc hoàng hôn, còn ở đây, trong câu thơ của Nguyễn Khuyến lại ấm áp tình đời và sau nặng tình bạn. Qua đó, ta cảm nhận được phần nào tính cá thể hoá cua ngôn ngữ và sắc điệu trữ tình tạo nên giá trị văn chương trong những bài thơ cổ. Có đọc qua một số bài thơ của Nguyễn Khuyến viết về tình bạn, ta mới thấy cái hay, cái ý vị của bài thơ “Bạn đến chơi nhà”: “Từ trước bảng vàng nhà sẵn có, Chẳng qua trong bác với ngoài tôi” (“Gửi bác Châu Cầu”) “Đến thăm bác, bác đang đau ốm, vừa thấy tôi, bác nhổm dậy ngay..

(17) Bác bệnh tật, tôi yếu gầy. Giao du rồi biết sau này ra sao?” (“Gửi thăm quan Thượng thư họ Dương”) Bài thơ viết theo thể thơ thất ngôn bát cú, niêm luật, đối chặt chẽ, hợp cách. Ngôn ngữ thuần nôm, không có một từ Hán - Việt nào, đọc lên nghe thanh thoát, nhẹ nhàng, tự nhiên. Ta có cảm giác như Nguyễn Khuyến xuất thân thành chương. Đặc biệt bố cục bài thơ không theo qui cách; đề, thực, luận, kết – mà lại cấu trúc theo: (1+6+1) câu đầu nói lên niềm vui khi bạn đến; 6 câu giữa hóm hỉnh, cười vui không có gì để tiếp bạn; câu cuối chỉ có tình bạn đẹp mà thôi! Bài thơ nôm khó quên này cho thấy một hồn thơ đẹp, một tình bằng hữu thâm giao, chân tình, một tấm lòng hồn hậu, đẹp đẽ. Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong sáng, thanh bạch, đối lập với nhan tình thế thái “còn bạc, còn tiền, còn đệ tử - Hết cơm hết rượu hết ông tôi” mà Nguyễn Bỉnh Khiêm đã kịch liệt lên án. Hai nhà thơ sống cách nhau mấy trăm năm mà có chung một tâm hồn lớn: nhân hậu, thuỷ chung, thanh bạch. Tâm hồn đó, tấm lòng đó của tiền nhân đối với ngày nay vẫn xứng đáng là tấm gương sáng để mọi người soi chung. Nguyễn Khuyến không những là nhà thơ của làng cảnh Việt Nam mà còn là nhà thơ của tình bạn trong sáng, thuỷ chung và cao đẹp rất đáng yêu, đáng kính. MỜI TRẦU Hồ Xuân Hương Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi, Này của Xuân Hương mới quệt rồi. Có phải duyên nhau thì thắm lại, Đừng xanh như lá, bạc như vôi. Tác giả Hồ Xuân Hương sống vào cuối thế kỷ 18 đầu thế kỷ 19. Gốc gác gia đình ở Nghệ An sống nhiều năm ở phường Khán Xuân, gần Hồ Tây, thành Thăng Long. Bà có tài thơ Nôm, giàu cá tính, một cuộc đời "bảy... nổi ba chìm"! Tác phẩm hiện còn trên dưới 50 bài thơ Nôm Đường luật và tập "Lưu Hương kí" bằng chữ Hán. Hồn thơ dân tộc và phong vị đồng quê là bản sắc thơ Hồ Xuân Hương. Trong thơ của nữ sĩ có tình yêu thương, quí mến người phụ nữ, có tâm hồn nồng nhiệt với cuộc sống và thiên nhiên, có thái độ phủ định đối với lễ giáo phong kiến và các thế lực thồng trị... Một tiếng cười, một tiếng nói trào phúng hóm hỉnh, sâu cay, có lúc trữ tình, đằm thắm mà chua xót. Thơ lưỡng ngôn, đa nghĩa rất hàm súc và độc đáo. Lời bình Không phải là cau vàng, trầu quế mà chỉ là "Quả cau nho nhỏ, miếng trầu hôi". Một cách nói khiêm nhường, tình tứ. Câu thứ hai "Này của Xuân Hương mới quệt rồi", cũng chỉ là cách xưng hô thân mật. Chữ "này" biểu thị một cử chỉ thân mật, vồn vã, chân thành đối với khách. "Mới quệt rồi" - vừa giới thiệu miếng trầu tươi ngon, vừa biểu lộ một tấm lòng chân thành, hiếu khách. Việc chủ nhân xưng tên "Này của Xuân Hương mới quệt.

(18) rồi" cho thấy đối tượng được mời là một văn nhân tài tử từng có "tình ý" với nữ sĩ . Điều đó cũng cho biết Hồ Xuân Hương viết bài thơ này thời con gái, vừa duyên dáng, vồn vã trong mời đón khách đến chơi nhà, vừa biểu lộ một cá tính Xuân Hương, sắc sảo trong ứng xử "có góc có cạnh". "Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi, Này của Xuân Hương mới quệt rồi". Câu thơ - lời mời trầu - rất hóm hỉnh đã gợi ra trong đối tượng được mời trầu bao liên tưởng thú vị. Thú vị của mối tình thôn nữ với chàng thư sinh thuở nào: "Quả cau nho nhỏ - Cái vỏ vân vân - Nay anh học gần - Mai anh học xa - Lấy anh từ thuở mười ba - Đến năm mười tám thiếp đã năm con - Ra đường thiếp hãy con son - Về nhà thiếp đã năm con cùng chàng" - Thú vị ở sự dao duyên, đưa duyên, ngỏ tình qua miếng trầu chén rượu: "Có trầu cho miếng đỏ môi, Có rượu xin chén đẹp môi má hồng". Thú vị ở sự chân tình "mới quệt rồi" mà lá trầu, quả cau đều là cây nhà lá vườn đậm đà chân quê: V " ào vườn hái quả cau xanh, Bổ ra làm sáu mời anh xơi trầu". Nói rằng thơ Hồ Xuân Hương mang phong vị hồn quê là như vậy. Hai câu tiếp theo là một lời nói "ướm thử", một cách thăm dò đối tượng - chàng trai mà cô gái đang mời trầu: "Có phải duyên nhau thì thắm lại, Đừng xanh như lá, bạc như vôi". Xin cho được là miếng trầu ngon: miệng thơm, môi cắn chỉ quết trầu, cau, trầu, vôi "thắm lại" trong cái duyên trầu cau. Mong miếng trầu này, miếng trầu "chàng" - anh sẽ ăn không nhợt nhạt, vôi đi đằng vôi, lá đi đằng lá, xin đừng "xanh như lá bạc như vôi". Câu thơ mang một hàm ý: cô gái mời trầu đã bày tỏ niềm mơ ước thiết tha về một tình duyên đằm thắm, mặn nồng, son sắt thuỷ chung. Vừa cầu mong, mơ ước "Có phải duyên nhau thì thắm lại", vừa như thầm nhắc khẽ "Đừng xanh như lá, bạc như vôi". Có người cho rằng, qua câu thơ này, cô Xuân Hương đã ngầm răn đe người khách đang mời trầu - Âu đó cũng là một cách cảm nhận. Có điều câu thơ đầy ám ảnh như một "dự báo về con đường tình duyên của nữ chủ nhân mời trầu này. Câu thơ "Đừng xanh như lá, bạc như vôi" cho ta nhiều ngại ngùng về một điều gì sẽ xẩy ra, chẳng bao giờ "thắm lại" được! Miếng trầu là đầu câu chuyện. Duyên trầu cau cũng là duyên đôi lứa... Qua mời trầu, Hồ Xuân Hương nói lên một khát khao, mơ ước về một tình duyên đẹp, thuỷ chung. Một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt, ngôn ngữ bình dị, mượn miếng trầu để đưa duyên. Bài thơ mang vị đời và thắm tình người - người con gái làng quê hai trăm năm về trước. BÁNH TRÔI NƯỚC HỒ XUÂN HƯƠNG, chưa rõ lai lịch, hành trang. Con một nhà nho ở Nghệ An. Bà sống nhiều năm ở Thăng Long. Có học, có tài thơ văn, có mối quan hệ với nhiều danh sĩ, trong đó có Nguyễn Du. Cuộc đời riêng của bà nhiều bi kịch- Bà là một trong những nhà thơ lớn của dân tộc. Tác phẩm còn lại khoảng 50 bài thơ chữ Nôm và tập thơ chữ Hán “Lưu Hương Ký” – Thơ của bà sắc sảo, trào phúng thì sắc nhọn, trữ tình thì tê tái xót đau, có giá trị nhân đạo sâu sắc. Bà được ca ngợi là “Bà chúa thơ Nôm”. BÁNH TRÔI NƯỚC.

(19) “Thân em vừa trắng lại vừa tròn, Bảy nổi ba chìm với nước non. Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vẫn giữ tấm lòng son”. Bài thơ “Bánh trôi nước” là bài thơ đa nghĩa. Tác giả tả thực cái bánh trôi nước, làm bằng bột nếp, nhân bằng đường phen (lòng son), dạng bánh “tròn”, sắc bánh “trắng”, được luộc trong nồi nước sôi “bảy nổi ba chìm”. Nữ sĩ viết về một món ăn dân tộc, với tất cả lòng yêu mến tự hào bản sắc nền văn hóa Việt Nam. Bài thơ giàu tính nhân dân. Bài thơ còn mang hàm nghĩa độc đáo. Câu 1 có 2 tiểu đối: “Thân em vừa trắng” // “lại vừa tròn”, gợi tả chất bánh ngon lành, tinh khiết, chiếc bánh xin xắn, dân đã bình dị đáng yêu, hàm ẩn sự duyên dáng, trinh trắng, vẻ đẹp xinh xắn của người thiếu nữ Việt Nam. Hai tiếng “Thân em” không chỉ nhân hoá chiếc bánh trôi nước, thể hiẹn một cách nói đậm đà màu sắc dân gian (“thân em” như hạt mưa sa…, thân em như tấm lụa đào…) mà còn ngợi ca đức tính khiêm nhường, kín đáo duyên dáng của người con gái làng quê. Hai câu 2, 3, ngôn ngữ tương phản: “rắn” với “nát”, nghĩa đen là bánh ngon hay bánh không ngon; nghĩa bóng là hạnh phúc hay bất hạnh, đều tuỳ thuộc vào “tay kẻ nặn”, vào người cha, người chồng… vào lễ giáo phong kiến, vào số phận. Thành ngữ “bảy nổi ba chìm” được vận dụng tài tình nhằm gợi tả số phận người phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến trọng nam khinh nữ. Hai câu 3, 4 cấu trúc: “mặc dù… mà … vân …” nhằm khẳng định một tâm thế. “Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn, Mà em vẫn giữ tấm lòng son” “vẫn giữ” biểu thị một thái độ kiên trinh, bền vững. “Tấm lòng son” tượng trưng cho phẩm chất sắt son thuỷ chung, chịu thương chịu khó của người phụ nữ Việt Nam trong cuộc đời. Câu thơ thể hiện niềm tự hào và biểu lộ khá đậm tính cách Xuân Hương. Bài thơ nói về bánh trôi nước, một món ăn dân tộc bằng một thứ ngôn ngữ bình dị, dân gian. Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt đã được Việt hóa hoàn toàn. Thơ hàm súc đa nghĩa giàu bản sắc Xuân Hương. Bài thơ biểu lộ niềm cảm thông và tự hào đối với số phận, thân phận và phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam, nó có giá trị nhân bản đặc sắc. NGUYÊN TIÊU “Nguyên tiêu” nằm trong chùm thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh viết trong 9 năm kháng chiến chống Pháp, tại chiến khu Việt Bắc: “Nguyên tiêu”, “Báo Tiệp”, “Thu dạ”, …Sau chiến thắng Việt Bắc, thu đông năm 1947, sang xuân hè 1948, quân ta lại thắng lớn trên đường số bốn. Niềm vui thắng trận tràn ngập tiền tuyến hậu phương. Trong không khi sôi động và phấn chấn ấy, bài thơ “Nguyên tiêu” của Bác Hồ xuất hiện trên báo “ Cứu quốc” như một đoá hoa xuân ngào ngạt và rực rỡ sắc hương. Xuân Thuỷ đã dịch khá hay bài thơ này. Nguyên tác bằng chữ Hán, viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt: “Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên, Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên; Yên ba thâm xứ đàm quân sự, Dạ bán quy lại nguyệt mãn thuyền”..

(20) Đêm nguyên tiêu trăng sáng ngời trên một không gian bao la. Bài thơ nói lên cảm xúc và niềm vui dào đạt trong tâm hồn lãnh tu đêm nguyên tiêu lịch sử. Hai câu đầu vẽ lên cảnh đẹp tuyệt vời đêm nguyên tiêu. Trên bầu trời, vầng trăng vừa tròn (nguyệt chính viên). Trăng rằm tháng giêng mang vẻ đẹp tươi xinh khác thường vì mùa xuân làm cho trăng thêm đẹp. Và trăng cũng làm cho cảnh vật mang vẻ dẹp hữu tình. Đất nước quê hương bao la một màu xanh bát ngát. Màu xanh lấp lánh củ “xuân giang”. Màu xanh ngọc bích của “xuân thuỷ” tiếp nối với màu xanh thanh thiên của “xuân thiên”. Ba từ “xuân” trong câu thơ thứ hai là những nét vẽ đặc sắc làm nổi bật cái “thần” của cảnh vật sông, nước và bầu trời. “Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên”. (Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân) “Xuân” trong câu thơ chữ Hán của Bác là mùa xuân, là tuổi tre, là vẻ đẹp xinh tươi. Nó còn gợi tả mùa xuân, của sông nước, đất trời vào xuân. Nó thể hiện vẻ đẹp và sức sống mãnh liệt của đất nước ta: trong lửa đạn vẫn dạt dào một sức sống trẻ trung, tiềm tang. Ngoài giá trị miêu tả cảnh đẹp đêm nguyên tiêu, vần thơ còn biểu hiện tinh tế cảm xúc tự hào, niềm vui sướng mênh mông của một hồn thơ đang rung động giữa một đêm xuân đẹp, một đêm xuân lịch sử, đất nước đang anh dũng kháng chiến. Với Bác Hồ, yêu vẻ đẹp đêm nguyên tiêu, yêu thiên nhiên cũng là yêu đời tha thiết. Bác yêu thiên nhiên nên sống, núi, cỏ cây, hoa lá, tạo vật trong thơ Bác rất hữu tình. Có “Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa”. Có “Trăng vào cửa sổ đòi thơ” trong niềm vui thắng trận. Bác yêu hoa núi, chim rừng Việt Bắc: “Xem sách, chim rừng vào cửa đậu – Phê văn hoá núi ghé nghiên soi”; yêu ngọn núi, chim rừng báo mùa thu chợt đến… Thiên nhiên trong thơ Hồ chí Minh là một trong những yếu tố tạo nên sắc điệu trữ tình và màu sắc cổ điển. Hai câu thơ cuối nói về dòng sông, khói sóng và con thuyền trăng: “Yêu ba thâm xứ đàm quân sự, Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền”. Ánh trăng ngày trước (1942-1943) chiếu vào ngục lạnh nơi đất khách quê người, thì đêm nguyên tiêu này là (1948), trăng lại soi xuống con thuyền trong đó Bác đang “đàm quân sự” (bàn bạc việc quân). Trăng nguyên tiêu là trăg ước hẹn, báo trước nhưng mùa trăng trong năm, được nhân dân đón đợi với bao hy vọng, bao tình cảm nồng hậu. Lại nữa, trường hợp thưởng trăng không phải là trường hợp bình thường diễn ra trên sân nhà, ngõ xóm, hay “đăng lâu vọng nguyệt”, … mà là thưởng trăng trên khói sóng, nơi “yên ba thâm xứ” – cõi sâu kín, bí mật trên dòng sông, giữa núi rừng chiến khu bao la! Người đang thưởng trăng nguyên tiêu không chỉ mang cốt cách như các tao nhân mặc khách ngày xưa, mà còn là con người hành động, người chiến sĩ đánh giặc, vị lãnh tụ đang “bàn bạc việc quân” để lãnh đạo nhân dân kháng chiến, bảo vệ non sông đất nước. Quả thật, đây là một trường hợp thưởng trăng rất đặc biệt: “Yên ba thâm xứ đàm quân sự”. “Yên ba” là khói sóng, một thi liệu cổ được Bác vận dụng rất sáng tạo làm hco bài thơ “Nguyên tiêu” mang phong vị Đường thi. Ba chữ “Đàm quân sự” đã khu biệt thơ Bác với thơ của người xưa, làm cho vần thơ mang màu sắc hiện đại và không khí lịch sử của thời đại. Sau những canh dài bàn bạc việc quân căng thẳng nơi khói sóng sâu kín, trời đã về khuya. Nửa đêm (Dạ bán), Bác trở về bến, tâm hồn sảng khoái vô cùng. Con thuyền của vị thống soái, con thuyền kháng chiến trở thành con thuyền trăng của thi nhân nhẹ bơi trên sông nước mênh mông, chở đầy ánh trăng vàng: “Dạ bán quy lai, nguyệt mãn thuyền”..

(21) (Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền). “Nguyệt mãn thuyền” là một hình ảnh rất đẹp và trữ tình, nó làm ta nhớ đến nhưng vần thơ thi hoa lệ: “Bạn chơi năm ngoái nào đâu tá? Trăng nước như xưa chín với mười”. (Triệu Hỗ - Đường thi) “Thuyền mấy là đông, tây lặng ngắt, Một vầng trăng trong vắt lòng sông…” (Bạch Cư Dị) “Nước biếc non xanh thuyền gối bãi, Đêm thanh nguyệt bạc, khách lên lầu” (Nguyễn Trãi) Trở lại bài thơ Hồ Chí Minh, ta thấy con thuyền đang trôi nhẹ trên sông, ẩn hiện trong màn khói sóng, mang theo bao ánh trăng, hiện lên một thủ lĩnh quân sự giàu hồn thơ đang lãnh đạo quân dân ta kháng chiến để giành lại độc lập, tự do, để giữ mãi những đêm nguyên tiêu trăng đầy trời của đất nước quê hương thanh bình. Hình ảnh con thuyền trăng trong bài thơ này cho thấy tâm hồn Bác giàu tình yêu thiên nhiên, trong kháng chiến gian khổ vẫn lạc quan yêu đời. Qua bài thơ “Nguyên tiêu”, ta có thể nói, trăng nước trong thơ Bác rất đẹp. Chính vầng trăng ấy đã thể hiện phong thái ung dung, tâm hồn thanh cao của vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc mang cốt cách nghệ sĩ, nhà hiền triết phương Đông. “Nguyên tiêu” được viết theo thẻ thơ thất ngôn tứ tuyệt, man mác phong vị Đường thi. Bài thơ có đầy đủ những yếu tố của bài thơ cổ: một con thuyền, một vầng trăng, có sông xuân, nước xuân, trời xuân, có khói sóng. Điệu thơ thanh nhẹ. Không gian bao la, yên tĩnh… Chỉ khác một điều, ở giữa khung cảnh thiên nhiên hữu tình ây, nhà thơ không có rượu và hoa để thưởng trăng, không đàm đạo thi phú từ chương, mà chỉ “đàm quân sự”. Bài thơ như một đoá hoa xuân đẹp trong vườn hoa dân tộc, là tinh hoa kết tụ từ tâm hồn, trí tuệ, đạo đức của Hồ Chí Minh. Văn tức là người. Thơ là tấm lòng, là tiếng lòng cộng hưởng từ một người đến với muôn người. Thơ Bác Hồ tuy nói đến “trăng, hoa, tuyết, nguyệt…” nhưng đã phản ánh tâm tư, tình cảm, lẽ sống cao đẹp của Bác. Bác yêu nước, thương dân tha thiết nên Bác càng yêu đêm nguyên tiêu với vầng trăng xuân thơ mộng. Trong kháng chiến gian khổ, Bác đã hướng tới vầng trăng rằm tháng giêng, hướng tới bầu trời xuân với tâm hồn trong sáng và phong thái ung dung. Cuộc đời không thể thiếu vầng trăng. Biết yêu trăng cũng là biết sống đẹp. “Nguyên tiêu” là một bài thơ trăng tuyệt tác của nhà thơ Hồ Chí Minh. Con thuyền chở đầy ánh trăng cũng là con thuyền kháng chiến đang hướng tới chiến công và niềm vui thắng trận. KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Lª Thanh.

(22) TuÇn 6. Ngµy so¹n:20/9/2012 Ngµy gi¶ng: 26/9/2012 gîi ý vµ bµi luËn vÒ c¸c t¸c gi¶ t¸c phÈm đợc học trong chơng trình Ngữ văn 7 (Tµi liÖu bæ trî, båi dìng Häc sinh giái). TỤNG GIÁ HOÀN KINH SƯ “Tụng giá hoàn kinh sư” như một trang ký sự bằng thơ nóng hổi tính thời sự và đầy ắp sự kiện lịch sử của thời đại nhà Trần. Bài thơ tứ tuyệt này ghi lại một cách hào hùng hai chiến công vang dội của quân và dân Đại Việt vào xuân – hè năm Ất Dậu, 1285: trận Hàm Tử và trận Chương Dương. Thừa thắng, quân ta tiến lên giải phóng Kinh thành Thăng Long. Trần Quang Khải cùng đoàn quân chiến thắng rước xa giả Trần Trọng Kim: “Chương Dương cướp giáo giặc, Ham Tử bắt quân thù Thái bình lên gắng sức, Non nước ấy ngàn thu”. Thượng tướng Trần Quang Khải là một người văn võ toàn tài, một trong những anh hùng –thi sĩ tài ba lỗi lạc thời nhà Trần. Ông là một trong những anh hùng đã đem tài thao lược chỉ huy tướng sĩ làm nên những chiến công oanh liệt Chương Dương, Hàm Tử. 1. Hai câu đầu ghi lại những trận thuỷ chiến dữ dội nổ ra trên chiến tuyến sông Hồng. Trận Hàm Tử diễn ra vào tháng 4- 1285, tướng Trần Nhật Duật chém được Toa Đô. Hai tháng sau, Trần Quang Khải đại phá giặc Nguyên – Mông tại Chương Dương độ. Hàng vạn giặc bị tiêu diệt, bị bắt làm tù binh. Quân ta chiếm được nhiều chiến thuyền, vũ khí và lương thảo của quân giặc phương Bắc. Nhà thơ đã sử dụng thủ pháp liệt kê và phép đối, làm nổi bật hai sự kiện lịch sử mang tầm chiến lược đã diễn ra tại bến đò và quan ải trọng yếu trên phòng tuyến sông Hồng. Việc sau (Chương Dương) nói trước, việc trước (Hàm Tử) kể sau: nói ít mà gợi nhiều, sức rung cảm của vần thơ rất kỳ diệu: “Đoạt sóc Chương Dương độ, Cầm Hồ Hàm Tử quan”. Hai cụm từ: “Đoạt sóc” (cướp giáo) và “Cầm Hồ” (bắt giặc) được đặt ở vị trí đầu câu thơ, như một trọng âm, một nốt nhấn trong khúc ca khải hoàn, đồng thời gợi tả hai cú đánh trời giáng xuống đầu quân xâm lược. Chiến công nối tiếp chiến công, quân ta đánh thắng giòn giã. Niềm vui thắng trận tràn ngập lòng người. Từ nhà vua đến tướng sĩ, từ vương hầu đến người dân, ai ai cũng hả hê, sung sướng. Cuốn “Kinh thế đại điển tự lục” đời Nguyên đã ghi nhận: “Thuỷ lục đến đánh vào đại doanh, vây thành vòng, tuy chết nhiều, nhưng quân tăng thêm càng trở nên đông. Quan quân (nhà Nguyên) sớm tối đánh rất khốn đốn, thiếu thốn, khí giới đều kiệt”. (Dẫn theo tác giả “Cuộc kháng chiến chống xâm lược Nguyên – Mông”). Hai chiến công Chương Dương độ và Hàm Tử quan đã làm thay đổi cục diện chiến trường, quân ta từ rút lui chiến lược đã tiến lên phản công như vũ bão. Mới ngày nào, 50 vạn quân Mông Cổ do Thoát Hoan cầm đầu kéo sang như sóng dữ tràn ngập bờ cõi Đại Việt. Khói lửa ngút trời Kinh thành Thăng Long. Giặc từ hai phía kẹp lại như hai gọng kìm sắt, từ ải Nam Quan đánh xuống, từ Chiêm Thành đánh ra. Vận nước như ngàn cân.

(23) treo sợi tóc. Nhưng với tài thao lược của Trần Quốc Tuấn và tướng sĩ, quân ta đã “lấy đoản binh chế trường trận” của quân xâm lược Thiên triều. Trận Chương Dương, Hàm Tử đại thắng. Thế cờ đảo ngược. Quân ta đánh thắng giòn giã, giáng sấm sét xuống đầu lũ giặc phương Bắc. Kinh thành Thăng Long được hoàn toàn giải phóng. Quân xâm lược bị quét sạch ra khỏi đất nước ta. Đó là những ngày tháng vinh quang của dân tộc. Mùa hè năm Ất Dậu, 1285 là mùa hè mà niềm vui chiến thắng trào dâng sông núi. Câu thơ của Trần Quang Khải như một trang ký sự chân thực, hào hùng tráng mang phẩm vị anh hùng ca tạo nên một nét rất đẹp của bài thơ “Tụng giá hoàn kinh sư”. Máu xương của ba quâ, lòng qủa cảm của người chiến binh, tài thao lược của tướng soái… đã góp phần làm nên chiến công Chương Dương, Hàm Tử oanh liệt. Phải là người trong cuộc, phải là nhà thơ tài hoa, Trần Quang Khải mới viết được những câu thơ hùng tráng như vậy! Tác giả “Tụng giá hoàn kinh sư” là một trong những thi sĩ đầu tiên của Đại Việt đã đem địa danh sông núi thân yêu in đậm vào lịch sử và nền thơ ca dân tộc như một dấu son chói lọi: Chương Dương và Hàm Tử. Ta đã biết tính hàm súc la một trong những tính chất làm nên vẻ đẹp văn chương của thơ ca đích thực. Chỉ 2 câu thơ ngũ ngôn, thi sĩ đã gợi ra bao ý nghĩ, bao liên tưởng, bao cảm xúc, ý vị sâu xa về sức mạnh Đại Việt. 2. Từ trong khói lửa của chiến tranh, từ trong đống tro tàn của đất nước, nhà thơ đã nghĩ về đất nước trong ngày mai thanh bình. Phần hai của bài thơ nói lên những suy nghĩ của Trần Quang Khải về giang sơn Tổ quốc, về tiền đồ của dân tộc. Giọng thơ trở nên sâu lắng, thâm trầm. Như một lời tâm tình, nhắn gửi” “Thái bình tu trí lực, Vạn cổ thử giang san”. Nhà thơ tự nói với mình, tự nhắc nhở mình về nhiệm vụ trước mắt cũng là nhiệm vụ lâu dài: “Thái bình tu trí lực”. Giặc ngoại xâm đã bị quét sạch, đất nước mới được thái bình, các quý tộc, các vương hầu phải “tu trí lực”, nghĩa là nên gắng sức, đem tài trí, đem sức người, sức của ra xây dựng đất nước. Đó cũng là điều tâm huyết mà nhà thơ muốn nhắc nhở mọi người. Lời thơ cho thấy nhãn quan sáng suốt, sâu xa của Trần Quang Khải, cho thấy tầng lớp quý tộc nhà Trần là lực lượng tiến bộ nhất, trong xu thế đi lên của lịch sử, đang nắm quyền lãnh đạo đất nước Đại Việt. Vì sự vững bền của giang sơn đến muôn đời mà “tu trí lực”. Lời thơ bình dị, nhưng ý tưởng chứa đựng bên trong, cái ý thức nhắc nhở của nhà thơ thì không chút tầm thường và đơn giản. Câu thơ hàm chứa mọt tư tưởng vĩ đại. Khi Tổ quốc Đại Việt đứng trước hoạ xâm lăng của Hốt Tất Liệt thì “Vua tôi đồng lòng, anh em hoà thuận, cả nước góp sức” (Trần Quốc Tuấn). Trong hoà bình, từ vua tôi đến tướng sĩ, từ vương hầu đến người dân bình thường, ai ai cũng phải biết “tu trí lực”. Lời thơ bình dị, nhưng ý tưởng chứa đựng bên trong, cái ý nhắc nhở của nhà thơ thì không chút tầm thường và đơn giản. câu thơ hàm chứa một tư tưởng vĩ đại. Khi Tổ quốc Đại Việt đứng trứoc hoạ xâm lăng của Hốt Tất Liệt thì “Vua tôi đồng lòng, anh em hoà thuận, cả nước góp sức” (Trần Quốc Tuấn). Trong hoà bình, từ vua tôi đến tướng sĩ, từ vương hầu đến người dân bình thường, ai ai cũng phải biết “tu trí lực” sống hết mình vì sự bền vững muôn thuở của đât nước thân yêu: Tự hào về quá khứ oanh liệt của ông cha, mọi người phải nghĩ về tương lai, của đất nước, về tiền đồ của dân tộc, để sống và lao động sáng tạo sao cho thật có ích, có nhiều ý nghĩa: “Thái bình nên gắng sức, Non nước ấy ngàn thụ”..

(24) Tóm lại, bài thơ “Tụng giá hoàn kinh sư” là một kiệt tác trong nền thơ văn cổ Việt Nam. Ý thơ hàm súc, ngôn ngữ thơ bình dị mà sâu sắc. Bài thơ có giá trị lịch sử như một tượng đài chiến công tráng lệ, nó làm ta sống lại những năm tháng kháng chiến hào hùng đánh thắng giặc Nguyên – Mông. Nó nhắc nhở mỗi con người Việt Nam biết nâng cao ý thức trách nhiệm công dân trong bảo vệ và dựng xây đất nước thanh bình, đẹp tươi, bền vững muôn đời. Trên hành trình đi tới thế kỷ 21 của nhân dân ta, vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh…” bài thơ “Tụng giá hoàn kinh sư” của Trần Quang Khải vẫn mang tính thời sự thiết thực đối với mỗi chúng ta. Tâm thức của thi sĩ – anh hùng vẫn như ánh sao chiếu sáng bầu trời quê hương đất nước! Bµi ca dao §øng bªn ni ----- bªn tª" Bài ca dao này có hai cái đẹp: cái đẹp của cánh đồng và cái đẹp của cô gái thăm đồng. Cả hai cái đẹp đều được miêu tả rât hay. Cái hay ở đây là cái hay riêng của bài ca dao này, không thấy có ở bất kỳ một bài ca dao nào khác. Phân tích bài ca dao này, nhiều người thường chia ra hai phần: phần trên (hai câu đầu) là hình ảnh cánh đồng; phần dưới (hai câu cuối) là hình ảnh cô gái thăm đồng. Thực ra không hoàn toàn như vậy. Bởi vì, ngay từ hai câu đầu, hình ảnh cô gái thăm đồng đã xuất hiện hết sức rõ nét và sống động. Cụm từ “mênh mông bát ngát” được đặt ở vị trí cuối cùng. Trước đó, trước khi nói đến sự mênh mông bát ngát của cánh đồng, cô gái đã tự miêu tả và giới thiệu rất cụ thể về chỗ đứng cũng như cách quan sát cánh đồng của mình. Hình ảnh cô gái thăm đồng hiện lên với tất cả dáng điệu của một con người năng nổ, tích cực. Đứng “bên ni” rồi lại đứng “bên tê” để ngắm nhìn, quan sát cánh đồng từ nhiều phía, dường như cô muốn thâu tóm, nắm bắt, cảm nhận cho thật rõ tất cả cái mênh mông bát ngát của đồng lúa quê hương. Cả hai câu đầu đều không có chủ ngữ, khiến cho người nghe, người đọc rất dễ đồng cảm với cô gái, tưởng chừng như đang cùng cô gái đi thăm đồng, đang cùng cô “đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng…” và ngược lại. Nhờ vậy mà cái cảm giác về sự mênh mông, bát ngát của cánh đồng cũng lan truyền sang ta một cách tự nhiên và ta cảm thấy như chính mình đã trực tiếp cảm nhận, rút ra và nói lên điều đó. Nếu như ở hai câu đầu, cô gái phóng tầm mắt nhìn bao quát toàn bộ cánh đồng lúa quê hương để chiêm ngưỡng sự “bát ngát mênh mông” của nó, thì ở hai câu cuối, cô gái lại tập trung ngắm nhìn, quan sát và đặc tả riêng một “chẹn lúa đồng đòng” và liên hệ so sánh với bản thân minh một cách rất hồn nhiên” “Em như chẹn lúa đòng đòng Phất phơ giữa ngọn nắng hồng buổi mai.” Từ “em” ở đầu câu trên có người ghi là “thân em”*. Trong ca dao truyền thống, nhất là trong ca dao tình yêu, những từ “em” và “thân em” được dùng khá phổ biến. Nói chung đó là những từ có nghĩa khác nhau, nhưng riêng trong bộ phận ca dao than thân, hai từ đó lại được dùng và đươcj coi là đồng nghĩa. Ví dụ: “Thân em như con cá rô thia Ra sông mắc lưới, vào đìa mắc câu”. “Em như con hạc đầu đình Muốn bay chẳng cất nổi mình mà bay”. Ở bài ca dao này, dùng từ “em” thích hợp hơn cụm từ “thân em”. Vì đây không phải là ca dao than thân. Hơn nữa, hai câu đầu của bài ca dao này đã được làm theo thể thơ tự do (mỗi câu kéo dài trên mười tiếng), nếu câu thứ ba dùng từ “em” thì hai câu cuối.

(25) sẽ trở về với thể thơ lục bát chính thức, nghiêm chỉnh, như thế hiệu quả thẩm mĩ sẽ cao hơn. Hình ảnh “chẹn lúa đòng đòng” tượng trưng cho cô gái đang tuổi dậy thì căng đầy sức sống. Hình ảnh “ngọn nắng” thật độc đáo. Có người cho rằng đã có “ngọn nắng” thì cũng phải có “gốc năng” và “gốc nắng” chính là mặt trời vậy. Bài ca dao quả là một bức trnah tuyệt đẹp và giàu ý nghĩa. BÀI LÀM 2 Có câu hát nào đẹp như ca dao dân ca? Ca dao dân ca đã hoà nhập một cách hồn nhiên, kỳ diệu vào tâm hồn tuổi thơ của mỗi người. Ca dao dân ca Việt Nam giàu bản sắc, vô cùng đẹp đẽ và phong phú. Nó là tiếng hát tâm tình nơi bờ xôi ruộng mặt, nơi bến cũ đò xưa… lưu luyến trong dân gian, phản ánh cuộc sống và ước mơ của nhân dân ta từ bao đời nay. Có những khúc hát ru ngọt ngào chứa chan tình nghĩa. Có những bài hát giao duyên say đắm lòng người. Có những bài ca nói về đất nước quê hương, với nương dâu, ruộng lúa, với hình ảnh duyên say đắm lòng người. Có những bài ca nói về đất nước quê hương, với nương dâu, ruộng lúa, với hình ảnh người dân quê một nắng hai sương, cần mẫn, hiền lành, đáng yêu. Cánh cò “bay lả bay la” đầm sen “lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng”. Cô thôn nữ tát nước đêm trăng “múc ánh trăng vàng đổ đi”,… tất cả đều đem đến cho lòng ta biết bao niềm thương nỗi nhớ. Ấy là ca dao. Ấy là tuổi thơ của mỗi chúng ta. Cánh đồng làng quê và hình ảnh cô thôn nữ được nói đến trong bài ca dao sau đây là hình ảnh thân thuộc đáng yêu đối với mỗi người Việt Nam từ ngàn xưa” “Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát, Đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng, cũng bát ngát mênh mông. Thân em như chẹn lúa đòng đòng, Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai”. Ca dao thường được viết bằng thể thơ lục bát. Nhưng ở bài ca dao này, nhà thơ dân gian đã viết bằng thơ lục bát biến thể, mở rộng câu thơ thành 12, 13 từ. Cô thôn nữ không làm chuyện văn chương thơ phú như ai, mà cô chỉ nói lên những rung động, những cảm xúc tự nhiên, hồn nhiên của lòng mình khi ngắm nhìn cánh đồng lúa thân yêu của làng minh. Trước mắt là cánh tồng lúa “bát ngát mênh mông… mênh mông bát ngát”, thắng cảnh cò bay, càng trông càng “ngó”, càng thích thú tự hào. Câu ca dài mãi ra cũng với chân trời, với sóng lúa: “Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát, Đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng, cũng bát ngát mênh mông. “Ngó” gần nghĩa với với nhìn, trông, ngắm nghía… Từ “ngó” rất dân dã trong văn cảnh này gợi tả một tư thế say sưa ngắm nhìn không chán mắt, một cách quan sát kỹ càng. Cô thôn nữ “đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng” rồi lại “đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng”, dù ở vị trí nào, góc độ nào, cô cũng cảm thấy sung sướng tự hào trước sự “mênh mông bát ngát… bát ngat mênh mông” của cánh đồng thân thuộc. Hai tiếng “bên ni” và “bên tê” vốn là tiếng nói của bà con Thanh, Nghệ dùng để chỉ vị trí “bên này”, “bên kia”, được đưa vào bài ca thể hiện đức tính mộc mạc, chất phác của cô thôn nữ, của một miền quê. Nghệ thuật đảo từ ngữ: “mênh mông bát ngát // bát ngát mênh mông” góp phần đặc tả cánh đồng lúa rộng bao la, tưởng như không nhìn thấy bến bờ “lúa hai mùa cuộn sóng, đến chân trời”…Có yêu quê hương tha thiết mới có cái nhìn đẹp, cách nói hay như thế!.

(26) Tục ngữ có câu: “Ngắm núi, nhìn sông, trông đồng, trông chợ”. Nghĩa là ngắm nhìn sông núi để biết xứ lạ ít hay nhiều nhân tài; trông đồng, trông chợ mà biết miền quê giàu hay nghèo. Cánh đồng lúa là cảnh sắc của làng quê ta. Cánh đồng “mênh mông bát ngát… bát ngát mênh mông” nói lên sự giàu có của quê “em”. Bằng tấm lòng yêu mến, tự hào nơi chôn nhau cắt rốn của mình, mảnh đất đã thấm biết bao máu và mồ hôi của ông bà tổ tiên, của đồng bào từ bao đời nay thì nhà thơ dân gian mới có thể viết nên những lời ca mộc mạc mà đằm thắm nghĩa tình đọc lên làm xao xuyến lòng người như vậy. Câu ca không hề nói đén mà xanh và hương thơm của lúa, sắc trắng của cánh cò “chớp trắng” trên nền trời xanh bao la, mà ta vẫn cảm thấy cái ngào ngạt của “hương lúa nếp thơm nồng”, “mùa thu hương cốm mới”, nơi bờ ruộng mật quyện lấy tâm hồn ta. Nhờ thế, ta yêu thêm đất mẹ quê cha, với hoài niệm tuổi thơ: “Đất hiền như tuổi thơ, Cánh cò bay trong sắc trời lá mạ” (Lê Anh Xuân) Hai câu tiếp theo nói về cô thôn nữ ra thăm đồng. Niềm vui sướng trào dâng trong long. Nhìn lúa tốt tươi rồi cô nghĩ về mình. Cô không mặc cảm thân phận mình là “hạt mưa sa”, “là tấm lụa đào”, là “củ ấu gai”…như ai đó, thân phận vui ít buồn nhiều. Trái lại, cô đã so sánh mình với chẹn lúa đòng đòng trên cánh đồng quê hương. “Chẹn lúa” còn gọi là dảnh lúa, một bộ phận của khóm lúa. “Chẹn lúa đòng đòng” nói lên sự trưởng thành, sinh sôi nẩy nở, hứa hẹn một mùa sây hạt, trĩu bông. Hình ảnh so sánh “Thân em như chẹn lúa đòng đòng” gợi tả một vẻ đẹp duyên dáng, xinh tươi, một sức lực căng tràn hứa hẹn. Đây là một hình ảnh trẻ trung, khoẻ khoắn, hồn nhiên nói về cô gái Việt Nam trong ca dao, dân ca: “Thân em như chẹn lúa đòng đòng, Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai”. “Phất phơ” là nhẹ nhàng đung đưa, uốn lượn... “Chẹn lúa đòng đòng” phất phơ nhẹ bay trước làn gió trên đồng nội một buổi sớm mai hồng tuyệt đẹp. “Em” sung sướng hân hoan thấy hồn mình phơi phới niềm vui trước một bình minh đẹp. Có thể dùng hình ảnh “tia nắng”, “làn nắng” mà ý câu ca dao vẫn không thay đổi. Nhưng “ngọn nắng” hay hơn, sát nghĩa hơn, vì đó là làn nắng, tia nắng đầu tiên của một ngày nắng đẹp, ánh hồng rạng đông đang nhuốm hồng ngọn lúa đòng đòng xanh ngào ngạt. Hai câu cuối bài ca hội tụ bao vẻ đẹp nói lên một tình quê vơi đầy. Vẻ đẹp màu xanh của lúa, mà hồng của nắng ban mai,… Vẻ đẹp duyên dáng, xinh tươi của cô thôn nữ và vẻ đẹp căng tràn nhựa sống của chẹn lúa đòng đòng trên cánh đồng bát ngát mênh mông. Qua đó, ta cảm nhận được vẻ đẹp của ngôn từ chính xác, hình tượng và biểu cảm. Giá trị thẩm mĩ của bài ca là ở cách nói mộc mạc, bình dị mà hồn nhiên, đáng yêu. Hai tiếng “thân em” gợi ra trong lòng người thưởng thức ca dao, dân ca một trường liên tưởng về hình ảnh cô gái làng quê: trinh trắng, dịu dàng, cần mẫn, thuỷ chung… những nàng “môi cắn chỉ quết trầu”, rất đáng yêu, đáng nhớ? Đọc bài ca dao này có người tự hỏi: buổi sớm mai hồng của mùa xuân hay mùa thu? Mùa xuân mới có “ngọn nắng hồng ban mai” đẹp rực rỡ như thế. Vả lại đã có thiếu nữ thì phải có mùa xuân. Người đọc xưa nay vẫn cảm nhận là cô thôn nữ vác cuốc ra thăm đồng một sáng sớm mùa xuân đẹp. Tóm lại, bài ca dao nói về mùa xuân, đồng xanh và thôn nữ. Cảnh và người rất thân thuộc, đáng yêu. Cảnh vừa có diện vừa có điểm, câu ca đồng hiện không gian nghệ thuật và thời gian nghệ thuật “đơn sơ mà lộng lẫy”. Thơ lục bát biến thể sống động, lối so sánh ví von đậm đà, ý vị. “Thơ ca là sự chắt lọc tâm hồn, là tình yêu ta mơ ước…”. Đọc bài ca.

(27) dao “Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng…”, ta cảm thấy như thế, Hương quê và tình quê làm vương vấn tâm hồn ta, đem đến cho ta “tình yêu và mơ ước”… BÀI CA DAO "GIÓ Đ ƯA ..." Hình ảnh quê hương đât nước được nói đến nhiều trong ca dao dân ca. Có con “đường vô xứ Nghệ quanh quanh – Non xanh nước biếc như trnah họa đồ”. Nơi ải BẮc xa xôi là “Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa – Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh”, Huế đẹp mộng mơ có “Núi Truồi ai đắp mà cao – Sông Hương ai bới, ai đào mà sâu?...”. Và có cảnh sáng sớm mùa thu trên Hồ Tây, nơi kinh thành Thăng Long “ngàn năm văn vật”: “Gió đưa cành trúc la đà, Tiếng chuông trấn Vũ, canh gà Thọ Xương. Mịt mù khói tỏa ngàn sương, Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ”. Bài ca dao mang màu sắc một bài thơ cổ điển, đẹp như một bức tranh thuỷ mặc. Cảnh vật Hồ Tây được miêu tả thật nên thơ: hình ảnh, màu sắc, đường nét, âm thanh hài hòa, sống động. Những khóm trúc ven hồ, cành lá um tùm rậm rạp, đeo nặng sương mai “la đà” sát mặt nước, sát mặt đất, rung rinh, đu đưa trước làn gió nhẹ. Từ láy tượng hình “la đà” - một nét vẽ thoáng và gợi cảm, đầy ấn tượng: “Gió đưa cành trúc la đà, Cây tre, cây trúc rất gần gũi, thân thuộc với con người Việt Nam. Tre, trúc là cánh sắc làng quê. Tre , trúc là biểu tượng cho vẻ đẹp tâm hồn người thiếu nữ quê ta: “Trúc sinh trúc mọc bờ ao, Em xinh em đứng nơi nào cũng xinh”. Sau khi tả cành trúc, tác giả nói về âm thanh gần, xa: “Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương”. Câu ca dao ngắt thành hai nhịp chẵn 4-4, hai vế tiểu đối cân xứng, hòa hợp như âm thanh tiếng chuông đền Trấn Vũ và tiếng gà gáy sang canh từ làng Thọ Xương vọng tới. Đền Trấn Vũ còn gọi là đền Quan Thánh nằmn cạnh Hồ Tây là nơi thờ đức Huyền Thiên Trấn Vũ. Tiếng chuông Trấn Vũ ngân lên trong sương sớm như ru hồn người vào huyền thoại, lắng hồn núi sông ngàn năm, để ta yêu hơn non nước quê nhà: “Quán Trấn Vũ nắng mưa nào chuyển, lưỡi gươm thiêng còn để tích giam Rùa” (“Tụng Tây Hồ phú” Nguyễn Huy Lượng). Tiếng gà gáy sang canh… lại làm ta tỉnh mộng, songs lại nhịp sống đời thường dân đã “Lao xao gà gáy rạng ngày, Vai vác cái cày, tay giắt con trâu…”. Cùng với tiếng gà gáy báo sáng là nhịp chày giã đó làm giấy ở phường Yên Thái vàng lên rộn rã, nhịp nhàng. Lụa làng Trúc, giấy Yên Thái là sản phẩm nức tiếng kinh kỳ Thăng Long từ thời nhà Lý xa xưa, là niềm tự hào của những người thợ thủ công tài hoa: “Lụa làng Trúc vừa thanh vừa bóng May áo chàng cùng sóng áo em,…” (Ca dao) “Chày Yên Thái nện trong sương chểnh choảng Lưới Nghi Tàm ngăn ngọn nước quanh co Liễu bờ kia bay to biếc phất phơ, thoi oanh ghẹo hai phường dệt gấm…” (“Tụng Tây Hồ phú”) Tiếng gà gáy, tiếng chày giã đó đã diễn tả nhịp sống lao động cần mẫn của nhân dân ta nơi ba mươi sáu phố phường. Qua âm thanh ấy, ta cảm nhận được cuộc sống sôi nổi của nhân dân ta một thời thanh bình, no ấm và yên vui..

(28) Nhà thơ dân gian như đang đứng trầm ngâm, lặng ngắm cảnh Hồ Tây lúc sáng sớm. Mùa thu, sáng sớm cảnh vật phủ mờ sương khói. Phố phường, làng mạc, cảnh vật, cỏ cây “mịt mờ” trong “ngàn sương” và “khói tỏa”. Sương phủ trắng bao la; mênh mông và mịt mù. Huyền ảo và thơ mộng qúa. Câu thưo cổ kính, chứa chan thi vị: “Mịt mù khói tỏa ngàn sương”. Từ láy tượng hình “mịt mờ” và hình ảnh ẩn dụ “ngàn sương” đã làm cho câu ca dao mang màu sắc cổ điển, dẫn giắt cảm xúc người đọc liên tưởng đến những vần cổ thi. Cuối bài ca dao là hình ảnh Hồ Tây trong sương sớm được ví với “mặt gương”. Biện pháp tu từ ẩn dụ được vận dụng thần tình, vẽ lên một cảnh sắc tuyệt đẹp: “Mặt gương Tây Hồ”. Hồ Tây yên tĩnh mênh mông và bao la, nước trong xanh, phẳng lặng như một tấm gương khổng lồ. Hồ Tây, qua hàng nghìn năm là một thắng cảnh của thành Thăng Long cố đô của các triều đại Lý, Trần, Lê, chói lọi trong sử sách, biểu tượng thiếng liêng của hồn nước nghìn năm. Ngày nay, nó là Hà Nội, thủ đô nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Bài ca dao làm đẹp tâm hồn mỗi con người Việt Nam, nó làm ta thêm yêu Hà Nội. Nhớ Thăng Long nghìn xưa, lòng ta bồi hồi tự hào về nền văn hiến Đại Việt. KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Lª Thanh.

(29) TuÇn 7. Ngµy so¹n:28/9/2012 Ngµy gi¶ng: 4/10/2012 gîi ý vµ bµi luËn vÒ c¸c t¸c gi¶ t¸c phÈm đợc học trong chơng trình Ngữ văn 7 (Tµi liÖu bæ trî, båi dìng Häc sinh giái). BÀI CA "CON CÒ ĐI ĂN ĐÊM" Cánh cò trong ca dao sao đẹp thế! Màu xanh của lúa điểm trắng cánh cò sớm sớm chiều chiều. “Con cò bay lả bay la – Bay từ cửa phủ bay ra cánh dồng…” Con cò là người bạn thân thiết, hiền lành của nhà nông. Con cò trong ca dao là hiện thân của người dân cày quê ta: chất páhc, siêng năng, cần mẫn, trải qua nhiều vất vả, gieo neo. Cánh cò từ hàng ngàn năm xa xưa đã nhập vào tâm hồn tuổi thơ qua lời ru êm ái, ngọt ngào của mẹ: “Con cò mà đi ăn đêm, Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao. Ông ơi ông vớt tôi nao, Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng. Có xáo thì xáo nước trong Đừng xáo nước đục đau lòng cò con”. Bài ca dao mượn tiếng kêu thương của con cò lâm nạn đẻ nói lên thân phận vất vả, bất hạnh của nhà nông, ca ngợi một tâm thế đẹp, thà chết trong còn hơn sống đục. Câu đầu nói về một cuộc đời, về một thân phận. Câu da đọc lên nghe nhiều thương cảm, ai oán” “Con cò mà đi ăn đêm” Vạc mới đi ăn đêm, chứ cò thì kiếm ăn ban ngày. Cò phải đia ăn đêm, đó là một nghịch lý trong cuộc đời. Cuộc sống của cò nhiều lận đận, vất vả. Chữ “mà” trong câu ca làm nổi bật cấu trúc tương phản, gợi lên nhiều xót xa cảm thương cho một đời cò! Tục ngữ, ca dao của Vũ Ngọc Phan ghi là: “Con cò mày đi ăn đêm”. Cần cù, chịu khó kiếm ăn tưởng sẽ được ấm no, hạnh phúc? Bầy cò con chắc sẽ được mẹ cò tha mồi về tổ cho nhiều hơn? Cuộc đời vất vả gian truân thế, cò còn phải trải fqua nhiều bất hạnh đắng cay, nhiều hoạn nạn đau đớn không thể nào kể xiết! Cò đã “đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao”. Cò có cánh, cò bay giỏi, cò có rơi xuống ao thì vẫn bay lên được. Hai từ “lộn cổ” nói lên tai họa cò gặp phải. Cò không thể nào thoát hiểm được khi bị “lộn cổ xuống ao”. Tiếng cò cất lên trong đêm khuya sao mà thảm thương thế. Câu cảm thán diễn tả tiếng kêu cứu, lời phân trần của cò: “Ông ơi ông vớt tôi nao. Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng”. Ba từ “ông”, hai từ “tôi” được điệp lại như nốt nhấn bi thảm của bài ca. Cò mong “ông” cứu vớt, đoái thương. “Tôi có lòng nào…” là lời phân trần: cò đi ăn đêm… nhưng cò không phải là kẻ bất lương, mà cò hiền lành, lương thiện. Con cò trong bài ca dao là hình ảnh ẩn dụ, là biểu tượng về người nông dân “hai sương một nắng”. Đó là những con người hiền lành, chất phác cần cù, lam lũ, chịu thương chịu khó trong cuộc đời. Bất hạnh của con cò “lộn cổ xuống ao” cũng là những bất hạnh, hoạn nạn của nhà nông đứng trước mọi thế lực thống trị và áp bưc trong xã hội. Sưu cao thuế nặng. Ách thống trị nặng nề của bọn vua quan. Nạn áp bức, bòn rút của bọn địa chủ, cường hào. “Phần thuế quan Tây, phần trả nợ” - Nửa công đưa ở, nửa thuê bò” (Nguyễn Khuyến). Trải qua hàng ngàn năm, người nông dân Việt Nam đã đổ mồ hôi vất vả làm ra củ khoai, hạt gạo nuôi sống nhân dân, nhưng cuộc đời của họ có khác gì thân.

(30) phận con cò trong bài ca dao nay. Tiếng kêu thương của con cò đã vọng vào cuộc đời theo thời gian năm tháng. Bài ca dao đã gieo vào lòng chúng ta sự xót thương, đồng cảm với bao nạn nhân trong xã hội, nhất là đối với số phận người nông dân Việt Nam đêm trước cách mạng Tháng Tám. Bài ca dao càng trở nên sâu sắc và thấm thía khi chúng ta đọc đến hai câu cuối: “Có xáo thì xáo nước trong, Đừng xáo nước đục đau lòng cò con”. Gặp tai họa chưa chắc đã thoát hiểm: tính mạng nghìn cân treo sợi tóc. Trước cái chết cầm chắc trong tay, thế mà cò chỉ nghĩ đến bầy con thơ, thương bầy con nhỏ tội nghiệp. Cò giàu tình thương yêu, giàu đức hy sinh và vị tha. Cò cam chịu số phận. Những phẩm chất ấy của cò cũng là những đức tính của nhà nông quê ta. Cái đặc sắc của bài ca dao là ngoài tình cảm nhân đạo còn hàm chứa tư tưởng rất đẹp. Đã có câu tục ngữ nêu lên cách ứng xử “đói cho sạch, rách cho thơm”. Đã có bài ca dao ca ngợi một tâm thế thanh cao “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bun”. Đã có một thế đứng cao đẹp như dáng trúc trước hoạn nạn: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Ở đây cũng vậy, qua thân phận con cò, nhà thơ dân gian đã nêu lên một triết lý nhân sinh tuyệt đẹp, ca ngợi tâm hồn trong sáng, hồn hậu: thà chết trong còn hơn sống đục! Hai chữ “trong” và “dục” tương phản nhau, lời nguyền của kẻ tử nạn trở nên thống thiết, khẳng định một lẽ sống đẹp. Chữ “xáo” được điệp lại 4 lần, ý thơ được nhấn mạnh diễn tả sự đinh của người bất hạnh trong cảnh ngộ đáng thương. Cuộc đời của anh Pha, chị Dậu, lão Hạc… có khác gì cuộc đời và thân phận con cò “lộn cổ xuống ao” trong bài ca dao này? Lão Hạc “thà chết trong còn hơn sống đục”; trước lúc kết thúc cuộc đời bằng cái bả chó, lão đã gửi lại ông giáo mảnh vườn cho đứa con tra tha hương chưa về, gời lại tiền cho ông giáo để lo việc tang ma… Người nhà quê tuy nghèo khổ nhưng tâm thế của họ đẹp lắm, đáng tự hào lắm. Bài ca dao này cũng như phần lớn các bài ca dao dân ca đều được viết bằng thẻ thơ lục bát. Bốn câu đầu, cách gieo vần rất sáng tạo độc đáo. Chữ cuối câu lục không vần với chữ thứ 6 câu 8 như thường lệ mà lại vần với chữ thứ 4 câu bát. Người ta gọi đó là lục bát biến thể” “Con cò mà đi ăn đêm, Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao. Ông ơi ông vớt tôi nao. Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng…” Âm điệu bài ca như tiếng nấc, đọc lên nghe thật là ai oán, cay đắng nghẹn ngào. Các biện pháp nghệ thuật như ẩn dụ, điệp từ và cảm thán đã góp phần làm tăng tính thẩm mĩ và biểu cảm của bài thơ dân gian này. Thương con cò lâm nạ “lộn cổ xuống ao…”, thương “con cò đi đón cơn mưa…”, thương “con cò chết rũ trên cây…”, chúng ta nghìn lần thương yêu, kính phục người dân cày Việt Nam. Hơn 80% dân số nước ta làm nghề nông. Nghề nông là nghề căn bản của dân tộc. Trải qua 4000 năm dựng nước và giữ nước, người dân cày Việt Nam đã từng dùng gộc tre đánh giặc, siêng năng cày bừa cấy hái để làm nên những bát cơm đầy dẻo thơm: “Đất nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc, (…) Cái kèo cái cột thành tên, Hạt gạo phải một nắng hai sương Xay giã giần sàng, Đât nước có từ ngày đó…”.

(31) (Nguyễn Khoa Điềm) Trong hai cuộc kháng chiến thần thánh vừa qua, anh bộ đội cụ Hồ là người nông dân mặc áo lính. Cần cù, dũng cảm, yêu nước, chất phác… là phẩm chất cao quý của nhà nông quê ta… Học bài ca dao “Con cò mà đi ăn đêm” ta thêm thương yêu kính phục họ. Bài học thà chết trong còn hơn sống đục mà nhà thưo dân gian gửi cho đến nay vẫn còn có nhiều ý nghĩa đối với thế hệ trẻ chúng ta. BÀI CA "CHI ỀU CHI ỀU" Kho tàng ca dao dân gian Việt Nam vô cùng phong phú và đẹp đẽ. Nó rực rỡ và thơm ngát như bông sen trong đầm. Nó thân thuộc với người dân cày Việt Nam như luỹ tre xanh bao bọc làng quê, như cánh cò “bay lả bay la” trên đồng lúa… Nó gắn bó với tâm hồn nhân dân ta từ bao đời nay. Trong đó, những bài ca dao nói về tình cảm gia đình sao hồn hậu, thắm thiết thế. Tình cha, nghĩa mẹ, tình yêu thương anh chị em, tình yêu nam nữ, tình nghĩa vợ chồng, v.v… những giai điệu tâm tình ấy từng làm say đắm hồn người xưa, nay… Nhiều câu ca dao “sống” với ta như một kỷ niệm đẹp không bao giờ fquên. Bài ca dao nói về tình thương nỗi nhớ của người con gái đối với mẹ già là một ví dụ làm cho ta cảm động: “Chiều chiều ra đứng ngõ sau, Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều”. Thơ lục bát vốn nhịp nhàng, êm đềm. Hai câu ca dao này, cũng vậy, nhịp 2 cân đối hài hòa, với 9 thanh bằng qúa bán, với 3 tiếng “chiều chiều…chiều” đứng ở đầu và cuối câu,… đã tạo nên nhạc điệu, giai điệu nhè nhẹ, buồn thương. Điệu tâm hồn của câu ca dao là vô cùng đặc sắc, nó quyện lấy người đọc người nghe. Sức hấp dẫn trước hết ở giọng điệu tâm tình. Câu thứ nhất vừa có tính thời gian (chiều chiều) vừa có tính không gian buổi chiều tà, nhất là lúc hoàng hôn, ngày tàn màn đêm dần buông xuống, là thời điểm gợi nhớ, gợi sầu man mác cho những người tha hương. “Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà” (Huy Cận). Bài ca dao cũng nói về buổi chiều, không chỉ một buổi chiều mà là nhiều buổi chiều rồi: “chiều chiều …”. Sự việc cứ diễn ra, cứ lặp lại “ra đứng ngõ sau”… “Ngõ sau” là nơi vắng vẻ. Câu ca dao gợi lên một chút tâm tình cô đơn. Câu ca dao không nói ai “ra đứng ngõ sau”, ai trông về quê mẹ…”, nhân vật trữ tình không được giới thiệu cụ thể về dáng hình, diện mạo… nhưng người đọc, người nghe xưa nay tinh lắm, vẫn cảm nhận được đó là cô gái xa quê hương, xa gia đình… (đi lấy chồng xa?). Nhớ lắm, nỗi nhớ với đầy, nên chiều nào cũng như chiều nào, nàgn một mình “ra đứng ngõ sau”, lúc hoàng hôn để nhìn về quê mẹ phía chân trời xa: “Chiều chiều ra đứng ngõ sau”… Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều”. Thơ lục bát vốn nhịp nhàng, êm đềm. Hai câu ca dao này, cũng vậy, nhịp 2 cân đối hài hòa, với 9 thanh bằng quá bán, với 3 tiếng “chiều chiều… chiều” đứng ở đầu và cuối câu,… đã tạo nên nhạc điệu, giai điệu nhè nhẹ, buồn thương. Điệu tâm hồn của câu ca dao là vô cùng đặc sắc, nó quyện lấy người đọc người nghe. Sức hấp dẫn trước hết ở giọng điệu tâm tình. Câu thứ nhất vừa có tính thời gian (chiều chiều) vừa có tính không gian buổi chiều tà, nhất là lúc hoàng hôn, ngày tàn màn đêm dần buông xuống, là thời điểm gợi nhớ, gợi sầu man mác cho những người tha hương. “Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà” (Huy Cận). Bài ca dao cũng nói về buỏi chiều, không chỉ một buổi chiều mà là nhiều buổi.

(32) chiều rồi; “chiều chiều…”. Sự việc cứ diễn ra, cứ lặp lại “ra đứng ngõ sau”… “Ngõ sau” là nơi vắng vẻ. Câu ca dao gợi lên một chút tâm tình cô đơn. Câu ca dao không nói ai “ra đứng ngõ sau”, ai trông về quê mẹ…”, nhân vật trữ tình không được giới thiệu cụ thể về dáng hình, diện mạo… nhưng người đọc, người nghe xưa nay tinh lắm, vẫn cảm nhận được đó là cô gái xa quê hương, xa gia đình… (đi lấy chồng xa?). Nhớ lắm, nỗi nhớ vơi đầy, nên chiều nào cũng như chiều nào, nàng một mình “ra đứng ngõ sau”, lúc hoàng hôn để nhìn về quê mẹ phía chân trời xa: `”Chiều chiều ra đứng ngõ sau”… Càng trông về quê mẹ, người con càng thấy lẻ loi nơi quê người, nỗi thương nhớ da diết không nguôi: “Trông về quê mẹ, ruột đau chín chiều” Quê mẹ khuất sau luỹ tre xanh. Có cây đa, bến nước, sân đình. Có con đò nhỏ và dòng sông xanh uốn quanh. Có cánh đông “mênh mông bát ngát.. bất ngát mênh mông” ngào ngạt bốn mùa hương lúa. Có bà con chất phác, hiền lành và lam lũ sớm hôm. Có ngôi nhà gianh nhỏ bé thân yêu, nơi người con gái sinh ra với bao kỷ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ, của thời thiếu nữ. “Năm gian nhà cỏ htấp le te…” (Nguyễn Khuyến). Quê mẹ là nơi anh chị em ruột thịt quây quần xung quanh mâm cơm dẻo thơm có “canh rau muống… cà dầm tương”. Quê mẹ giờ đây có người mẹ già tóc bạc phơ đang tựa cửa thương nhớ đứa con gái đi xa… Chính trong cảnh hoàng hôn, nghe tiếng chim viẹt gọi bầy, kẻ tha hương lại càng bâng khuâng nhớ mẹ hiền khôn xiết kể: “Vẳng nghe chim vịt kêu chiều, Bâng khuâng nhớ mẹ chín chiều ruột đau”. Ca dao nói ít, tả ít mà gợi nhiều bởi nó là “cây đàn muôn điệu” của dân gian. Chỉ hai chữ “Quê mẹ” thôi mà đã đem đén cho người đọc một trường liên tưởng chứa chan tình quê hương. Người con “trông về quê mẹ”, càng trông càng nhớ day dứt, tha thiết, nhớ khôn nguôi. Bốn tiếng “ruột đau chín chiều” diễn tả cực hay nỗi nhớ đó. Nhà thơ dân gian không sử dụng một bổ ngữ, một trạng ngữ mà lại dùng số từ “chín chiều” để biểu lộ tâm trạng, thật là độc đáo. Tục ngữ, thành ngữ có “chín nhớ mười thương” thì ở câu ca dao này lại có “ruột đau chín chiều”. Buổi chiều nào cũng thấy nhớ thươn, đau đớn. Đứng trông về chiều hướng nào, phương hướng nào, người con tha hương cũng buồn đau tê tái, nỗi nhớ quê, nhớ mẹ, nhớ người thân thương vơi đầy dâng lên, nên càng thấy cô đơn lẻ loi vô cùng. Tình mẹ con, tình yêu quê hương được nói đến trong bài ca dao trên đã để lại một ấn tượng sâu sắc trong tâm hồn mỗi chúng ta. Tình thương nỗi nhớ gắn lièn với tấm lòng biết ơn của người con gái đi xa đối với mẹ già. Giọng điệu taam tình, sâu lắng dàn trải khắp vần thơ, một nỗi buồn đẹp khơi dậy trong lòng người đọc bao liên tưởng về quê hương yêu dấu, về tuổi thơ. Có thể nói đây là một trong những bài ca dao trữ tình hay nhất nói về tình thương nhớ mẹ già, một đóa hoa đồng nội tươi thắm mãi với thời gian và con người quê ta. C«NG CHA…. Ca dao, dân ca là cây đàn muôn điệu của người dân quê Việt Nam. Tiếng đàn gọt ngào vời vợi từng lan xa theo hương lúa và cánh cò trầm bổng ngân nga trên sóng nước theo nhịp chèo của con thuyền xuôi ngược thiết tha âu yếm qua lời ru của mẹ hiền nhịp nhàng thưo tiếng võng kẽo kẹt trưa hè… Khúc hát tâm tình của quê hương đã thấm sâu.

(33) vào taam hồn tuổi thơ của mỗi chúng ta mà năm tháng không thể phai mờ. Ta nhớ mãi lời ru của bà, của mẹ… “Công cha như núi Thái Sơn, Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra. Một lòng thờ mẹ kính cha, Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”. Bài ca ca dao chứa chan nghĩa tình. Nó ca ngợi công cha nghĩa mẹ vô cùng to lớn, sâu nặng và nhắc nhở đạo làm con phải lấy chữ hiếu làm đầu. Giọng điệu của bài ca dao sao thân thương thế! Hai câu đầu nói về công cha nghĩa mẹ. Nhà thơ dân gian đã sử dụng biện pháp ví von để tạo ra hai hình ảnh cụ thể, sóng đôi nhau: công cha đi liền với nghĩa mẹ, câu trên nói về núi Thái Sơn thì câu dưới mượn nước trong nguồn…, tạo ra một sự đăng đối hài hòa, lời thơ sâu bền thấm sâu vào hồn dân tộc. “Núi Thái Sơn” theo quan niệm của dân gian là ngọn núi cao nhất, hùng vĩ nhất trong những ngọn núi. “Nước trong nguồn…” không bao giờ vơi cạn, vừa trong mát ngọt lành như dòng sữa mẹ, thầm lặng mà cao cả! Lấy núi Thái Sơn và nước trong nguồn chảy ra để làm ví với công cha, nghĩa mẹ, ca ngợi công ơn cha mẹ to lớn, sâu nặng, đó là một cách nói sâu sắc thấm thía vô cùng. Có con người Việt Nam nào không thuộc câu ca dao này? Nhớ, thuộc từ lâu, nhưng mỗi lần ngâm lên, ta vẫn thấy mới mẻ, xúc động: “Công cha như núi Thái Sơn Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”. Cha mẹ đã sinh ra, nuôi dưỡng, dạy bảo con nên người. Cha thức khuya dậy sớm, làm lụng vất vả, lo cho con có cơm ăn, áo mặc, đựoc học hành. Dòng sữa ngọt ngào, lời ru của mẹ, ngời con nào có thể quên? Lúc con ốm đau tật bệnh,… cha mẹ lo lắng. Lúc con ngoan ngoãn, lớn khôn… cha mẹ vui sướng, tự hào. Thật vậy, công on của cha mẹ không thể nào kể xiết. Vì thế nhân dân ta có biết bao câu ca, bài hát ca ngợi công ơn cha mẹ: “Mẹ già như chuối ba lương, Như xôi nếp mật, như đường mía lau”. Hai câu 3, 4 nói về đạo làm con. Nhân dân ta muốn nhắc nhở mọi người một bài học về chữ hiếu. Con cái phải hiếu thảo với cha mẹ; phải htể hiện bằng hành động cụ thể, tình cảm cụ thể là phải “thờ mẹ, kính cha” nghĩa là săn sóc, phụng dưỡng cha mẹ lúc tuổi già, cả về tinh thần lẫn vật chất. Đó là sự đền ơn đáp nghĩa. Hai chữ “một lòng” nói lên sự đinh ninh, sắt son, không thay đổi. Chữ “tròn” diễn tả sự trọn vẹn, con cái ăn ở thuỷ chung, tình nghĩa, hiếu thảo với cha mẹ. Mỗi câu, mỗi chữ chứa đựng bao tình cảm: “Một lòng thờ mẹ kính cha, Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”. Có làm “tròn chữ hiếu” mới xứng đáng là đạo làm con. Hiếu thảo là cái đức của con cháu. Đạo lý của dân tộc ta đề cao chữ hiếu và chữ trung. Kẻ bất hiếu, bất trung bị nhân dân nguyền rủa, lên án. Bài học về đạo lý được diễn tả một cách ngắn gọn, bình dị mà sâu sắc, thấm thía. Câu ca dao có tính giáo dục rất cao, làm ta cảm động. Bài ca dao “Công cha như núi Thái Sơn…” cũng như phần lớn hàng nghìn bài ca dao, dân ca khác đã được sáng tác bằng thể thơ lục bát của dân tộc. Nghệ thuật so sánh ví von, sát hợp và gợi cảm, cách dùng từ chọn lọc, chính xác, lời thơ cân xứng hài hòa, giọng thơ êm ái nhẹ nhàng… đã tạo nên bản sắc của bài thơ dân gian này. Có thể nói đây là một trong những bài ca dao đặc sắc nhất nói về tình cảm gia đình. Nó xứng đáng là “viên ngọc” của thơ ca dân gian. Tính truyền cảm, nội dung giáo dục của bài ca dao tạo.

(34) nên giá trị nhân bản và tính nhân văn lâu bền, sống mãi qua hàng ngàn năm với đất nước và con người Việt Nam. KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Lª Thanh. Ngµy so¹n:6/10/2012 Ngµy gi¶ng: 10/10/2012. TuÇn 8 ÔN TẬP VÀ THỰC HÀNH MỘT SỐ BÀI TẬP NÂNG CAO VỀ TỪ VỰNG TIẾNG VIỆT (TỪ GHÉP, TỪ LÁY, ĐẠI TỪ ) I. Mục tiêu cần đạt:.

(35) - Tiếp tục củng cố cho học sinh kiến thức về từ ghép,từ láy,đại từ. - Biết cách nhận biết và sử dụng các loại từ trên. II. Tiến trình bài giảng. A. TỪ GHÉP I. Lý thuyết 1. Thế nào là từ ghép,có mấy loại từ ghép. 2. Lấy ví dụ. II. Thực hành Bài tập 1: Hãy gạch chân các từ ghép - phân loại. a. Trẻ em như búp trên cành. Biết ăn ngủ biết học hành là ngoan. (HCM) b. Ai ơi bưng bát cơm đầy. Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần. (ca dao) c. Nếu không có điệu Nam Ai. Sông Hương thức suốt đêm dài làm chi. Nếu thuyền độc mộc mất đi. Thì Hồ Ba Bể còn gì nữa em. (Hà Thúc Quả) Bài tập 2: Phân biệt, so sánh nghĩa của từ nghép với nghĩa của các tiếng: a. ốc nhồi, cá trích, dưa hấu . b. Viết lách, giấy má, chợ búa, quà cáp. c. Gang thép, mát tay, nóng lòng. * Gợi ý: Có một số tiếng trong cấu tạo từ ghép đã mất nghĩa, mờ nghĩa. Tuy vậy người ta vẫn xác định được đó là từ ghép CP hay đẳng lập. Cụ thể: Nhóm a: Nghĩa của các từ ghép này hẹp hơn nghĩa của tiếng chính  từ ghép CP. Nhóm b: Nghĩa của các từ ghép này khái quát hơn nghĩa của các tiếng  từ ghép Đl. Nhóm c: Mát tay có nghĩa khác “mát” + “tay”. Nghĩa của các từ ghép này đã bị chuyển trường nghĩa so với nghĩa của các tiếng. Bài tập 3: Hãy tìm các từ ghép và từ láy có trong VD sau. a. Con trâu rất thân thiết với người dân lao động. Những trâu phải cái nặng nề, chậm chạp, sống cuộc sống vất vả, chẳng mấy lúc thảnh thơi. Vì vậy, chỉ khi nghĩ đến đời sống nhọc nhằn, cực khổ của mình, người nông dân mới liên hệ đến con trâu. b. Không gì vui bằng mắt Bác Hồ cười. Quên tuổi già tươi mãi tuổi hai mươi. Người rực rỡ một mặt trời cách mạng..

(36) Mà đế quốc là loài dơi hốt hoảng. Đêm tàn bay chập choạng dưới chân Người.  Gợi ý: a.- Các từ ghép: con trâu, người dân, lao động, cuộc sống, cực khổ, nông dân, liên hệ. - Các từ láy: thân thiết, nặng nề, chậm chạp, vất vả, thảnh thơi, nhọc nhằn. b- Từ ghép: tuổi già, đôi mươi, mặt trời, cách mạng, đế quốc, loài dơi. - Từ láy: rực rỡ, hốt hoảng, chập choạng. Bài tập 4: Hãy tìm từ ghép trong đoạn văn sau & sắp xếp chúng vào bảng phân loại. Mưa phùn đem mùa xuân đến, mưa phùn khiến những chân mạ gieo muộn nảy xanh lá mạ. Dây khoai, cây cà chua rườm rà xanh rợ các trảng ruộng cao. Mầm cây sau sau, cây nhội, cây bàng hai bên đường nảy lộc, mỗi hôm trông thấy mỗi khác. … Những cây bằng lăng mùa hạ ốm yếu lại nhú lộc. Vầng lộc non nảy ra. Mưa bụi ấm áp. Cái cây được cho uống thuốc. (Tô Hoài) Từ ghép chính phụ Từ ghép đẳng lập Bài tập 5: Hãy chọn cụm từ thích hợp (trăng đã lên rồi, cơn gió nhẹ, từ từ lên ở chân trời, vắt ngang qua, rặng tre đen, những hương thơm ngát) điền vào chỗ trống để hoàn chỉnh đoạn văn dưới đây: Ngày chưa tắt hẳn, trăng đã lên rồi. Mặt trăng tròn, to và đỏ từ từ lên ở chân trời, sau rặng tre đen của làng xa. Mấy sợi mây con vắt ngang qua, mỗi lúc mảnh dần rồi đứt hẳn. Trên quãng đồng ruộng, cơn gió nhẹ hiu hiu đưa lại, thoang thoảng những hương thơm ngát. (Thạch Lam) Bài tập 6: Hãy viết một đoạn văn có sử dụng từ ghép và chỉ rõ. B. TỪ LÁY I. Lý thuyết 1. Thế nào là từ láy, có mấy loại từ láy. 2. Lấy ví dụ. II. Thực hành Bài tập 1: Cho các từ láy: Long lanh, khó khăn,vi vu, nhỏ nhắn, ngời ngời, bồn chồn, hiu hiu, linh tinh, loang loáng, thăm thẳm, tim tím. Hãy sắp xếp vào bảng phân loại: Láy toàn bộ. Láy bộ phận.

(37) Bài tập 2: Đặt câu với mỗi từ sau: A. Lạnh lùng. B. Lạnh lẽo. C. Lành lạnh. D. Nhanh nhảu. Đ. Lúng túng. Bài tập 3:Tìm, tạo từ láy khi đã cho trước vần a.Vần a: VD: êm ả, óng ả, oi ả, ra rả, ha hả, dà dã, na ná. . . b. Vần ang: VD: làng nhàng, ngang tàng, nhịp nhàng, nhẹ nhàng . . . c. Phụ âm nh: VD: nho nhỏ, nhanh nhảu, nhanh nhẹn, nhóng nhánh, nhỏ nhoi, nhớ nhung . . . d. Phụ âm kh: VD: khúc khích, khấp khểnh, khập khà khập khiễng, khó khăn. . . Bài tập 4: Hãy thay từ “có” bằng từ láy thích hợp để đoạn văn sau giàu hình ảnh hơn. Đồng quê vang lên âm điệu của ngày mới. Bến sông có những chuyến phà. Chợ búa có tiếng người.Trường học có tiếng trẻ học bài VD: (dạt dào- rộn ràng- ngân nga) Bài tập 5: Hãy tìm & phân tích giá trị biểu cảm của các từ láy trong đoạn thơ sau: a.Vầng trăng vằng vặc giữa trời. Đinh ninh hai miệng, một lời song song. . . (Tkiều-NDu) b.Gà eo óc gáy sương năm trống. Hòe phất phơ rủ bóng bốn bên. Khắc giờ đằng đẵng như niên. Mối sầu dằng dặc tựa miền biển xa. . . (Chinh phụ ngâm) c.Lom khom dưới núi, tiều vài chú, Lác đác bên sông chợ mấy nhà. (Bà huyện Thanh Quan) d.Năm gian nhà cỏ thấp le te. Ngõ tối đêm sâu đóm lập lòe. Lưng dậu phất phơ màu khói nhạt. Làn ao lóng lánh bóng trăng loe. (Thu ẩm-NKhuyến) đ.Chú bé loắt choắt..

(38) Cái sắc xinh xinh. Cái chân thoăn thoắt. Cái đầu nghênh nghênh. (Lượm- Tố Hữu) Bài tập 7: Hãy chọn từ thích hợp trong các từ: âm xâm, sầm sập, ngai ngái, ồ ồ, lùng tùng, độp độp, man mác để điền vào chỗ trống trong đoạn văn sau: Mưa đổ sầm sập, giọt ngã, giọt bay, bụi nước tỏa trắng xóa.Trong nhà âm xâm hẳn đi.Mùi nước mưa mới ấm, ngòn ngọt, man mác. Mùi ngai ngái, xa lạ của những trận mưa đầu mùa đem về. Mưa rèo rèo trên sân, gõ độp độp trên phên nứa, mái giại, đập lùng tùng, liên miên vào tàu lá chuối. Tiếng giọt gianh đổ ồ ồ, xối lên những rãnh nước sâu. Bài tập 8: Hãy viết một đoạn văn nêu cảm nghĩ của em về 1 cảnh chia tay trong: “Cuộc chia tay của những con búp bê”-Trong đó có sử dụng từ láy, chỉ rõ. (học sinh cảm thụ) Bài tập 9: Tìm những từ láy trong đoạn văn sau đây, phân loại những từ láy ấy. " Mưa xuân. Không, không phải mưa. Đó là sự bâng khuâng gieo hạt xuống mặt đất nồng ấm, mặt đát lúc nào cũng phập phồng như muốn thể dài vỡ bồi hồi xốn xang…Hoa xoan rắc nhớ nhung xuống cỏ non ướt đẫm. Đồi đất đỏ lấm tấm một thảm hoa trầu trắng". Bài tập10: Điền các tiếng láy vào trước hoặc sau các tiếng gốc để tạo từ láy: nặng……tràn……nhỏ……,……bé đỏ……,sạch……….xa………, xanh………… Bài tập 11: Cho các từ láy điền vào chỗ trống thích hợp trong câu: nhỏ nhặt, nhỏ nhẹ. Nhỏ nhen, nhỏ nhoi. a. Cậu ấy nói năng…………….quá! b. Bà ta bụng dạ thật……………… c. Bạn đừng chấp những điều ………….ấy! d. Những túm lá………………phất phơ đầu cành. Bài tập 12: Đặt câu với mỗi từ láy : a. lành lạnh, lạnh lùng, lạnh lẽo. b. Nhỏ nhẹ, nhẹ nhàng, nhẹ nhõm. Bài tập 13: Tìm các từ láy có nghĩa giảm nhẹ so với tiếng gốc cho trước: Khỏe, bé, yếu, thấp, thơm. Bài tập 14: Tìm các từ có ý nghĩa nhấn mạnh so với tiếng gốc cho trước: Mạnh, hùng, nặng, xấu, buồn. KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM.

(39) Lª Thanh. Ngµy so¹n:12/10/2012 Ngµy gi¶ng: 16/10/2012. TuÇn 9 ÔN TẬP VÀ THỰC HÀNH MỘT SỐ BÀI TẬP NÂNG CAO VỀ TỪ VỰNG TIẾNG VIỆT (TỪ GHÉP, TỪ LÁY, ĐẠI TỪ ) C .ĐẠI TỪ I. Lý thuyết 1. Thế nào là đại từ,đặc điểm của đại từ. 2. Lấy ví dụ. II. Thực hành Bài tập 1: Hãy xác định đại từ & chỉ rõ nó thuộc loại đậi từ nào? a. Bố để ý là sáng nay, lúc cô giáo đến thăm khi nói tới mẹ, tôi có nhỡ thốt ra một lời thiếu lễ độ với mẹ. Để cảnh cáo tôi bố đã viết thư này. Đọc thư tôi đã xúc động vô cùng. b. Sao không về hả chó?.

(40) Nghe bom thằng Mĩ nổ. Mày bỏ chạy đi đâu? Tao chờ mày đã lâu. Cơm phần mày để cửa Sao không về hả chó? Tao nhớ mày lắm đó. Vàng ơi là vàng ơi. (Trần Đăng Khoa) c. Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang. Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu. d. Ôi lòng Bác vậy cứ thương ta. Thương cuộc đời chung thương cỏ hoa. đ. Hồng Sơn cao ngất mấy tầng. Đồ Cát mấy trượng là lòng bấy nhiêu. Bài tập 2: Các từ gạch chân có phải là đại từ không? Vì sao? a.Cháu đi liên lạc. Vui lắm chú à. ở đồn mang cá. Thích hơn ở nhà. b.Tôi bảo mày đi. Mày lo cho khỏe. Đừng lo nghĩ gì.. ở nhà có Mé. * Gợi ý: Trong xưng hô một số danh từ chỉ người... cũng được sử dụng như đại từ Bài tập 3: Đại từ có tác dụng gì trong các trường hợp sau. a. Hỡi đồng bào! Chúng ta phải đứng lên! Bất kì đàn ông, đàn bà, bất kì người già,người trẻ,không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc[...] Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm. Ai cũng phải ra sức chống TDP (Hồ Chí Minh). * Gợi ý: (Ai: thế cho “Bất kì đàn ông.... đảng phái, dân tộc” có tác dụng liên kết văn bản, tăng tính mạch lạc cho văn bản). b. Mẹ tôi giọng khản đặc, từ trong màn nói vọng ra: Thôi, hai đứa liệu mà chia đồ chơi ra đi. Vừa nghe thấy thế, em tôi bất giác run lên bần bật. * Gợi ý: (thế: rút ngắn văn bản,tránh việc lặp lại) Bài tập 4: Nêu giá trị biểu cảm của đại từ trong các VD sau. a. - Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang..

(41) Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu. - Ai ơi bưng bát cơm đầy. Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần. b. - Dừng chân đứng lại trời non nước. Một mảnh tình riêng ta với ta. - Đầu trò tiếp khách trầu không có. Bác đến chơi đây ta với ta. * Gợi ý: Sử dụng đại từ có sắc thái biểu cảm  HS cảm thụ Bài tập 5: Đại từ “mình”có thể sử dụng ở các ngôi nào? A. Ngôi thứ nhất. VD: Bạn giúp mình nhé. B. Ngôi thứ hai. Mình về có nhớ ta chăng. C. Ngôi thứ ba. Người ta thường ít đề cao mình. D. Cả ba ngôi. Bài tập 6: Viết 1 đoạn văn đối thoại ngắn (khoảng 5-7 câu), nêu tình cảm của em với con vật nuôi hoặc 1 đồ chơi mà em thích. (Trong đó có sử dụng đại từ, chỉ rõ). * Gợi ý: Cô Tâm vừa cho chúng tôi một chú cún con. Sợ nó chưa quen nhà mới mà bỏ đi, mẹ tôi nhốt nó vào một căn nhà xinh xinh, căn nhà của chó. Nó cứ buồn thiu, tôi đem đĩa cơm vào dỗ. - Cún ơi, ăn đi. - Ăng... ẳng, mẹ tôi đâu rồi? Ai bắt tôi về đây. Bài tập 7: Tìm và phõn tích đại từ trong những câu sau; a. Ai ơi có nhớ ai không Trời mưa một mảnh áo bông che đầu Nào ai có tiết ai đâu Áo bông ai ướt khăn đầu ai khô ( Trần Tế Xương) b. Chê đây lấy đấy sao đành Chê quả cam sành lấy quả quýt khô ( ca dao) c. Đấy vàng đây cũng đồng đen Đấy hoa thiên lý đây sen Tây Hồ ( Ca dao) Bài tập8: Trong những câu sau đại từ dùng để trỏ hay để hỏi? a. Thác bao nhiêu thác cũng qua Thênh thang là chiếc thuyền ta xuôi dòng (Tố Hữu) b. Bao nhiêu người thuê viết Tấm tắc ngợi khen tài Hoa tay thảo những nét Như phượng múa rồng bay (Vũ Đình Liên).

(42) c. Qua cầu ngả nón trông cầu Cầu bao nhiêu nhịp dạ sầu bấy nhiêu (Ca dao) d. Ai đi đâu đấy hỡi ai Hay là trúc đó nhớ mai đi tìm (Ca dao) Bài tập 9: Bé Lan hỏi mẹ: " Mẹ ơi, tại sao bố mẹ bảo con gọi bố mẹ chi Xoan là bác còn bố mẹ em Giang là chú, dì, trong khi đó họ chỉ là hàng xóm mà không có họ hàng với nhà mình?. Em hãy thay mặt bố mẹ Lan giải thích cho bạn rõ. Bài tập10: Viết một đoạn văn ngắn kể lại một câu chuyện thú vị em trực tiếp tham gia hoặc chứng kiến.Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất 3 đại từ, gạch chân những đại từ đó. KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Lª Thanh. Ngµy so¹n:18/10/2012 Ngµy gi¶ng: 24/10/2012. TuÇn 10 ÔN TẬP VÀ THỰC HÀNH MỘT SỐ BÀI TẬP NÂNG CAO VỀ TỪ VỰNG TIẾNG VIỆT (TỪ GHÉP HÁN VIỆT , QUAN HỆ TỪ ) I. Mục tiêu : 1.- Kiến thức: -Ôn tập, vận dụng các kiến thức đã học để thực hành làm bài tập dưới nhiều dạng khác nhau của từ Hán Việt để khắc sâu, mở rộng kiến thức về "Từ Hán - Việt" 2- Kĩ năng: -Rèn kỹ năng sử dụng từ Hán Việt khi nói hoặc viết. - Biết vận dụng những hiểu biết có được từ bài học tự chọn để phân tích một số văn bản học trong chương trình. 3- Thái độ: -Bồi dưỡng ý thức, tinh thần cầu tiến của học sinh II. Tiến trình bài giảng. 1.Tổ chức: 2. Bài mới A. Từ Hán Việt.

(43) I-Ôn tập. Từ ghép Hán Việt có mấy loại ví dụ. 1.Yếu tố Hán Việt.. Gv chốt vấn đề cho hs nắm. 2.Từ ghép Hán Việt (có 2 loại) : a. Từ ghép đẳng lập(ví dụ: huynh đệ, sơn hà,…) b. Từ ghép chính phụ (ví dụ:. đột biến, thạch mã…) GV: Gợi ý cho hs phân nghĩa các yếu tố Hán c. Trật tự giữa các yếu tố Hán Việt Việt. (ôn lại nội dung sgk) Cho các nhóm hs tự thực hiện -> lớp nhận xét, sữa chữa, bổ sung. II- Luyện tập. Bài tập 1: Phân biệt nghĩa các yếu tố Hán - Việt đồng âm. Công 1-> chung. Công 2-> Ngay thẳng, không thiên lệch. Đồng 1-> Cùng chung (cha mẹ, cùng chí hướng) GV: Cho học sinh nêu yêu cầu bài tập -> các Đồng 2 -> Trẻ con . nhóm thực hiện. Tự 1-> Tự cho mình là cao quý. Chỉ theo ý mình, không chịu bó buộc. Tự 2-> Chữ viết, chữ cái làm thành GV: Hướng dẫn HS . các âm. Tử 1-> chết. Tử 2-> con. -> Gv nhận xét Bài tập 2: Tứ cố vô thân: không có người thân Hướng dẫn hs thực hiện. thích. Nhận xét bổ sung-> hs rút kinh nghiệm. Tràng giang đại hải: sông dài biển GV: cho học sinh phát hiện nhanh từ Hán Việt. rộng; ý nói dài dòng không có giới Gv: Nhận xét . Chốt lại vấn đề. hạn. Tiến thoái lưỡng nan: Tiến hay lui Theo dõi hs trình bày, nhận xét, bổ sung. đều khó. Thượng lộ bình an: lên đường bình Gv tổng hợp ý kiến của hs, bổ sung sửa chữa yên, may mắn. cho hoàn chỉnh, giúp các em rút kinh nghiệm. Đồng tâm hiệp lực: Chung lòng Gv: hướng dẫn hs viết đoạn văn. chung sức để làm một việc gì đó. Bài tập 3: Nhân đạo, nhân dân, nhân loại, nhân chứng, nhân vật. Bài tập 4: a. Chiến đấu, tổ quốc. b. Tuế tuyệt, tang thương. c. Đại nghĩa, hung tàn, chí nhân, cường bạo. d. Dân công. Bài tập 5: Các từ Hán- Việt: ngài, vương,….

(44) Hãy cho biết thế nào là quan hệ từ, cách sử dụng. Gv chốt vấn đề cho hs nắm. GV: Gợi ý cho hs phát hiện nhanấtccs bài tập 1,2. Cho hs tự thực hiện -> lớp nhận xét, sữa chữa, bổ sung.. GV: Cho học sinh nêu yêu cầu bài tập 3,4 thực hiện. GV: Hướng dẫn HS sắp xếp các nhóm từ cho phù hợp. -> Gv nhận xét. Hướng dẫn hs thực hiện. GV: cho học sinh phát hiện nhanh bài tập 6,7. Gv: nhận xét. Chốt lại vấn đề.. > sắc thái trang trọng, tôn kính. Yết kiến…-> sắc thái cổ xưa. Bài tập 6: Các từ Hán- Việt và sắc thái ý nghĩa. Vợ-> phu nhân, chồng-> phu quân, con trai-> nam tử, con gái-> nữ nhi:> sắc thái cổ xưa. Bài tập 7: Học sinh thực hiện viết đoạn văn… B. Quan hệ từ I-Ôn tập. 1. Quan hệ từ. II- Luyện tập. Bài tập 1: điều quan hệ thích hợp: …như….và….nhưng….với…. Bài tập 2: gạch chân các câu sai: Câu sai là: a,d,e. Bài tập 3; đặt câu với những cặp QHT. a) Nếu trời mưa thì trận bóng đó hoãn lại b) Vì Lan siêng năng nên đã đạt thành tích tốt trong học tập. c) Tuy trời mưa nhưng tôi vẫn đi học. d) Sở dĩ anh ta thành công vì anh ta luôn lạc quan, tin tưởng vào bản thân Bài tập 4: thêm QHT a)……….và nông thôn. b)……..để ông bà……. c) …….bằng xe………. d) …….cho bạn Nam . Bài tập 5: xếp các từ sau vào nhóm từ đồng nghĩa. a) chết, hi sinh, tạ thế, thiệt mạng b) nhìn, nhòm, ngó, liếc, dòm c) cho, biếu, tặng d) kêu, ca thán, than, than vãn e) chăm chỉ, cần cù, siêng năng, cần mẫn, chịu khó g) mong, ngóng, trông mong Bài tập 6: a) tìm từ đồng nghĩa ; đỏ - thắm, đen – thâm, bạc – trắng b) hs chú ý đặt câu cho đúng sắc thái Bài tập 7: tìm các cặp từ trái nghĩa trong ca dao, tục ngữ. a) trong – ngoài, trắng – đen ..

(45) b) rách – lành, dở - hay. c) khôn – dại, ít – nhiều. d) hôi – thơm. Bài tập 8 : điền các từ trái nghĩa… a) no b) trong c) đau d) giàu e) phai g) tốt h) dễ k) quen Bài tập 9: a) cặp từ trái nghĩa có thể tìm được trong đoạn văn là: đi – về b) Các cặp từ trái nghĩa làm nổi bật sự đối lập giữa quê hương với các miền Gv tổng hợp ý kiến của hs, bổ sung sửa chữa đất lạ. Qua đó thể hiện sự đổi thay cho hoàn chỉnh, giúp các em rút kinh nghiệm. trong cách nhìn nhận thế giới của Gv: hướng dẫn hs viết đoạn văn. người ra đi, và nhấn mạnh tình yêu quê hương không phai nhạt. 3.Híng dÉn vÒ nhµ -Nắm những kiến thức đã học -Hoµn thµnh c¸c bµi tËp KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Lª Thanh Ngµy so¹n: 26/10/2012 Ngµy d¹y:31/10/2012 TuÇn 11 ÔN TẬP VÀ THỰC HÀNH MỘT SỐ BÀI TẬP NÂNG CAO VỀ TỪ VỰNG T IẾNG VIỆT (TỪ GHÉP HÁN VIỆT , QUAN HỆ TỪ ) I. Mục tiêu: 1.- Kiến thức: -Ôn tập, vận dụng các kiến thức đó học để thực hành làm bài tập dưới nhiều dạng khác nhau của từ Hán Việt để khắc sâu, mở rộng kiến thức về "Từ Hán - Việt" 2- Kĩ năng: Rèn kỹ năng sử dụng từ Hán Việt khi nói hoặc viết. - Biết vận dụng những hiểu biết có được từ bài học tự chọn để phân tích một số văn bản học trong chương trình. 3- Thái độ: -Bồi dưỡng ý thức, tinh thần cầu tiến của học sinh II. Tiến trình bài giảng..

(46) 1. Tổ chức: 2. Bài mới Bài tập 1: Điền quan hệ từ thích hợp vào chỗ trống: Những tờ mẫu treo trước bàn học giống……….những lá cờ nhỏ bay phất phới khắp xung quanh lớp. Ai nấy đều chăm chú hết sức,…….cứ im phăng phắc! Chỉ nghe thấy tiếng ngòi bút sột soạt trên giấy. Có lúc những con bọ dừa bay vào……..chẳng ai để ý, ngay cả những trẻ nhỏ nhất cũng vậy, chúng đang cặm cụi vạch những nét sổ………… một tấm lòng, một ý thức, như thể cái đó cũng là tiếng Pháp. Bài tập 2: Gạch chân dưới các câu sai: a) Mai gửi quyển sách này bạn Lan. b) Mai gửi quyển sách này cho bạn Lan. c) Mẹ nhìn tôi bằng ánh mắt âu yếm. d) Mẹ nhỡn tôi ánh mắt âu yếm. e) Nhà văn viết những người đang sống quanh ông. g) Nhà văn viết về những người đang sống quanh ông. Bài tập 3: Đặt câu với những cặp quan hệ từ: a) nếu…….thì……. b) vì…….nên…… c) tuy…….nhưng…… d) sở dĩ…..vì……. Bài tập 4: Thêm quan hệ từ thích hợp để hoàn thành câu. a) Trào lưu đô thị hóa đó rút ngắn khoảng cách giữa thành thị nông thôn. b) Em gửi thư cho ông bà ở quê ông bà biết kết quả học tập của em. c) Em đến trường xe buýt. d) Mai tặng một món quà bạn Nam. Bài tập 5: Xếp các từ sau vào các nhóm từ đồng nghĩa. Chết, nhìn, cho, kêu, chăm chỉ, mong, hi sinh, cần cù, nhòm, ca thán, siêng năng, tạ thế, nhớ, biếu, cần mẫn, thiệt mạng, liếc, than, ngóng, tặng, dòm, trông mong, chịu khó, than vãn. Bài tập 6: Cho đoạn thơ: " Trên đường cát mịn một đôi cô Yếm đỏ khăn thâm trẩy hội chùa Gậy trúc dắt bà già tóc bạc Tay lần tràn hạt miệng nam mô" (Nguyễn Bính) a) Tìm từ đồng nghĩa với các từ in đậm. b) Đặt câu với các từ em vừa tìm được. Bài tập 7: Tìm các từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau: a) Thân em như củ ấu gai Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen b) Anh em như chân với tay Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần c) Người khôn nói ít hiểu nhiều Không như người dại lắm điều rườm tai d) Chuột chù chê khỉ rằng " Hôi!" Khỉ mới trả lời: "cả họ mầy thơm!".

(47) Bài tập 8: Điền các từ trái nghĩa thích hợp vào các câu tục ngữ sau: a) Một miếng khi đói bằng một gói khi……… b) Chết……….còn hơn sống đục c) Làm khi lành để dành khi………………… d) Ai ………….ai khó ba đời e) Thắm lắm…………….nhiều g) Xấu đều hơn……………lỏi h) Nói thì……………….làm thì khó k) Trước lạ sau………………. Bài tập 9: Cho đoạn văn: "khi đi từ khung cửa hẹp của ngôi nhà nhỏ, tôi ngơ ngác nhìn ra vùng đất rộng bên ngoài với đôi mắt khù khờ. Khi về, ánh sáng mặt trời những miền đất lạ bao la soi sáng mỗi bước tôi đi. Tôi nhìn rõ quê hương hơn, thấy được xứ sở của mình đẹp hơn ngày khởi cuộc hành trình". ( Theo ngữ văn 7) a) Tìm các cặp từ trái nghĩa có trong đoạn văn trên. b) Nêu tác dụng của các cặp từ trái nghĩa đó trong việc thể hiện nội dung của đoạn văn. Bài tập 10 :Phân biệt nghĩa của các yếu tố Hán – Việt đồng âm trong những từ sau: Công 1: Công chúng, công đức. Công 2: Công bằng, công tâm. Đồng 3: Đồng bào, đồng chí. Đồng 2: Đồng thoại, nhi đồng. Tự 1: Tự cao, tự do Tự 2: Văn tự, mẫu tự Tử 1: Cảm tử, tử biệt Tử 2: Tử tôn, nam tử. Bài tập 11: Tìm 5 thành ngữ Hán Việt. Giải thích ý nghĩa những thành ngữ đó. Bài tập 12: Tìm những từ ghép Hán Việt có yếu tố "nhân". Phân loại các từ ghép Hán – Việt. Bài tập 13: Tìm từ Hán – Việt có trong những câu thơ sau: a. Cháu chiến đấu hôm nay Vì lòng yêu Tổ quốc ( Xuân Quỳnh) b. Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt Nước còn cau mặt với tang thương. (Bà Huyện Thanh Quan) c.. Đem đại nghĩa để thắng hung tàn Lấy chí nhân để thay cường bạo (Nguyễn Du) d. Bác thương đoàn dân công Đêm nay ngủ ngoài rừng (Minh Huệ) Bài tập 14: Đọc đoạn văn sau, tìm những từ Hán – Việt, cho biết chúng được dùng với sắc thái gì?.

(48) "Lát sau, ngài đến yết kiến, vương vở trách. Ngài bỏ mũ ra, tạ tội, bày rừ lũng thành của mỡnh. Vương mừng rỡ nói. - Ngài thật là bậc lương y chân chính, đã giỏi về nghề nghiệp lại có lòng nhân đức, thương xót đám con đỏ của ta, thật xứng với lòng ta mong mỏi". Bài tập 15: Tìm các từ Hán Việt tương ứng với các từ sau. Cho biết các từ Hán Việt đó dùng để làm gì? Vợ, chồng, con trai, con gái, trẻ con, nhà thơ, chết trận Bài tập 16: Viết đoạn văn ngắn nêu lên suy nghĩ của em về tinh thần yêu nước thể hiện trong văn bản " sông núi nước Nam" Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất 3 từ Hán – Việt, cho biết các từ ấy được dùng với sắc thái biểu cảm nào? KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Lª Thanh.

(49) TuÇn 12. Ngµy so¹n: 1/11/2012 Ngµy d¹y: 7/11/2012. VĂN BIỂU CẢM TÌM HIỂU ĐỀ VÀ CÁCH LẬP Ý CHO BÀI VĂN BIỂU CẢM BÀI TẬP I. Mục tiêu : 1.- Kiến thức: - Nắm được một số nội dung về đề văn biểu cảm và cách lám bài văn biểu cảm. - Cách lập ý của bài văn biểu cảm. - Biết vận dụng những hiểu biết từ bài học tự chọn này để phân tích một số đề văn biểu cảm,… 2- Kĩ năng: - Rèn kĩ năng thực hành tìm hiểu đề và cách lập dàn ý. - Bồi dưỡng lòng yêu quê hương, gia đình. II. Tiến trình bài giảng. 1.Tổ chức: 2. Bài mới I. Đặc điểm chung của văn biểu cảm 1.Khái niệm văn biểu cảm ? Nêu khái niệm văn biểu cảm ? Có mấy - Khái niệm : Sgk loại biểu cảm ? - 2 loại biểu cảm : + Trực tiếp (Bằng những từ ngữ trực tiếp gợi ra tình cảm) + Gián tiếp (thông qua miêu tả một hình ảnh,kể một câu chuyện nào đó để khơi gợi tình cảm). ? Vậy khi viết văn biểu cảm cần sử dụng - Sử dụng văn miêu tả và tự sự. các loại văn nào ? Ví dụ 1: Cho bài thơ : MÂY VÀ BÔNG. Bài 2. Đọc lại các chùm bài ca dao,dân ca trong chương trình Ngữ văn 7( Bài 3,4) và xác định phương thức biểu hiện ở từng câu ca dao. Nêu rõ câu ca dao nào dùng cách biểu cảm trực tiếp,câu ca dao nào dùng cách biểu cảm gián tiếp.. ? Văn biểu cảm có những đặc điểm gì?. Trên trời mây trắng như bông Ở dưới cánh đồng bông trắng như mây. Mấy cô má đỏ hây hây Đội bông như thể đội mây về làng Ngô Văn Phú a. Hãy chỉ rõ sự kết hợp giữa biểu cảm trực tiếp và biểu cảm gián tiếp trong bài thơ. b. Nêu cảm nhận của em về bài thơ bằng một đoạn văn ngắn từ 10 -12 câu. 2. Đặc điểm của văn biểu cảm. - Văn b/c là tiếng nói tình cảm của con.

(50) người. - Đối tượng là thế giới tinh thần muôn hình muôn vẻ. - Mỗi bài văn b/c tập trung biểu đạt một tình cảm chủ yếu. - Tình cảm trong văn b/c là t/c trong sáng mang đậm tính nhân văn. 3. Cách làm văn biểu cảm. - Bước 1: Xác định yêu cầu của đề và tìm ý: - Phải căn cứ vào các từ ngữ và cấu trúc của đề để xác định nội dung, tư tưởng, t/c mà văn bản sẽ viết cần đạt tới - Nội dung văn bản sẽ nói về điều gì? - Qua đó cần bộc lộ thái độ tình cảm gì? - Bước 2 : Xây dựng bố cục - Bước 3 : Viết bài - Bước 4 : Sửa bài II. Thực hành 1.Bài 1: * Cho HS tìm hiểu đề bài văn biểu cảm. Ra hai đề văn biểu cảm và xác định rõ đối * Cho HS tìm hiểu đề bài thể loại và nội tượng biểu cảm. dung. 2.Bài 2 * Gợi ý cho HS thảo luận. Cảm xúc về dòng sông quê em * Cho nhóm viết mở bài và kết bài hoàn - Tìm hiểu đề: chỉnh của đề bài. Nội dung: Tình cảm về dòng sông quê hương. - Dàn ý: + Mở bài: Yêu mến dòng sông quê em giàu đẹp. - Giới thiệu dòng sông quê hương của em với những đặc điểm như: Tên, vị trí, đặc điểm chung… + Thân bài: - Dòng sông đó cho nước tươi mát cả cánh đồng làm giàu cho quê hương trù phú. - Sông là con đường kinh tế huyết mạch của quê em. - Là nơi mà tưổi thơ em đã gắn bó với nhiều kỷ niệm nhất bên cạnh đó dòng sông HS luyện tập còn gắn liền với những chiến công lịch sử oanh liệt của đất nước. * Cho hs tìm hiểu đề. + Kết bài: Cảm nghĩ của em về dòng * Tiến hành cho HS lập dàn ý của đề bài. sông. * GV chốt vấn đề bổ sung hoàn chỉnh. 3. Bài 3 Cảm nghĩ về nụ cười của mẹ - HS tìm hiểu đề và thể loại, nội dung. * Tìm hiểu đề và tìm ý.

(51) - Thảo luận nhóm, lập dàn ý của đề bài - Viết mở bài và kết bài.. - Đối tượng phát biểu cảm nghĩ mà đề văn nêu ra là gì: Em hình dung và hiểu thế nào về đối tượng ấy. - Từ thuở ấu thơ có ai không nhìn thấy nụ cười của mẹ, đấy là nụ cười yêu thương, nụ cười khích lệ đối với mỗi bước tiến bộ của em: Khi em biết đi, biết nói, khi em lần đầu đi học, mỗi khi em được lên lớp,… Có phải lúc nào mẹ cũng nở nụ cười không? Đó là những lúc nào? Làm sao để luôn luôn được nhìn thấy nụ cười của mẹ ? Hãy gợi ra thật nhiều ý liên quan tới đối tượng biểu cảm và cảm xúc của mình. Em sẽ viết như thế nào để bày tỏ cho hết niềm yêu thương, kính trọng đối với mẹ?. 3.Híng dÉn vÒ nhµ -Nắm kiến thức đã học -Lµm hoµn chØnh c¸c bµi tËp KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Lª Thanh. Ngµy so¹n:8/11/2012 Ngµy d¹y : 14/11/2012. TuÇn 13 ÔN TẬP VÀ THỰC HÀNH.

(52) MỘT SỐ BÀI TẬP NÂNG CAO VỀ TỪ VỰNG TIẾNG VIỆT (TỪ ĐỒNG NGHĨA , TỪ TRÁI NGHĨA ) I. Mục tiêu : 1.- Kiến thức: - Ôn tập, vận dụng các kiến thức đó học để thực hành làm bài tập dưới nhiều dạng khác nhau của từ đồng nghĩa để khắc sâu, mở rộng kiến thức về "đồng nghĩa, trái nghĩa" 2- Kĩ năng: Biết vận dụng những hiểu biết có được từ bài học tự chọn để phân tích một số văn bản học trong chương trình. 3- Thái độ: Bồi dưỡng ý thức, tinh thần cầu tiến của học sinh II. Tiến trình bài giảng. 1.Tæ chøc 2.Bµi míi: A. Từ đồng nghĩa I. Lý thuyết 1. Thế nào là từ đồng nghĩa ? Sgk 2. Các loại từ đồng nghĩa : a. Đồng nghĩa hoàn toàn - Ví dụ : + cha, bố, bọ, ba + máy bay, tàu bay, phi cơ b.Từ đồng nghĩa không hoàn toàn - Ví dụ : hi sinh,từ trần,tạ thế,chết -> Khác nhau về sắc thái biểu cảm Chạy, phi, lồng, lao -> Khác nhau về sắc thái ý nghĩa 3. Sử dụng từ đồng nghĩa - Để câu văn thoáng, tránh nặng nề, nhàm chán - Làm cho ý câu nói được phong phú, đầy đủ. II. Bài tập Bài tập 1: Xếp các từ sau vào các nhóm từ đồng nghĩa. Chết, nhìn, cho, kêu, chăm chỉ, mong, hi sinh, cần cù, nhòm, ca thán, siêng năng, tạ thế, nhớ, biếu, cần mẫn, thiệt mạng, liếc, than, ngóng, tặng, dòm, trong mong, chịu khó, than vãn. Bài tập 2: Cho đoạn thơ:" Trên đường cát mịn một đôi cô Yếm đỏ khăn thâm trẩy hội chùa Gậy trúc dát bà già tóc bạc Tay lần tràn hạt miệng nam mô" (Nguyễn Bính) a) Tìm từ đồng nghĩa với các từ in đậm. b) Đặt câu với các từ em vừa tìm được. Bài tập 3 (Sách tham khảo trang 61) B.Từ trái nghĩa I.Lý thuyết 1.Thế nào là từ trái nghĩa ?.

(53) 2. Sử dụng từ trái nghĩa Bài tập 1: Tìm các từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau: a) Thân em như củ ấu gai Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen b) Anh em như chân với tay Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần c) Người khôn nói ít hiểu nhiều Không như người dại lắm điều rườm tai d) Chuột chù chê khỉ rằng " Hôi!" Khỉ mới trả lời: "cả họ mầy thơm!" Bài tập 2: Điền các từ trái nghĩa thích hợp vào các câu tục ngữ sau: a) Một miếng khi đói bằng một gói khi……… b) Chết……….còn hơn sống đục c) Làm khi lành để dành khi………………… d) Ai ………….ai khó ba đời e) Thắm lắm…………….nhiều g) Xấu đều hơn……………lỏi h) Nói thì……………….làm thì khó k) Trước lạ sau………………. Bài tập 3: Cho đoạn văn: " khi đi từ khung cửa hẹp của ngôi nhà nhỏ, tôi ngơ ngác nhìn ra vùng đất rộng bên ngoài với đôi mắt khù khờ. Khi về, ánh sáng mặt trời những miền đất lạ bao la soi sáng mỗi bước tôi đi. Tôi nhìn rõ quê hương hơn, thấy được xứ sở của mình đẹp hơn ngày khởi cuộc hành trình". (Theo ngữ văn 7) a) Tìm các cặp từ trái nghĩa có trong đoạn văn trên. b) Nêu tác dụng của các cặp từ trái nghĩa đó trong việc thể hiện nội dung của đoạn văn. Bài 4 : Em hãy kể một số cặp từ trái nghĩa có điểm trung gian. Bài 5 : Trong hai câu sau đây mỗi câu có cặp từ trái nghĩa nào không ? Vì sao ? - Ngôi nhà này to nhưng không đẹp. - Khúc sông này hẹp nhưng mà sâu. Bài 6 : Tìm những cặp từ trái nghĩa biểu thị khái niệm tương phản về : Thời gian, không gian , kích thước , dung lượng, hiện tượng xã hội. Bài 7 : Tìm những cặp từ trái nghĩa trong đó mỗi cặp đều có từ mở. Bài 8: Tìm những cặp từ trái nghĩa trong các câu thơ sau và cho biết tác dụng của cách sử dụng các cặp từ trái nghĩa đó ? Ngắn ngày thôi có dài lời làm chi.... Bây giờ đất thấp trời cao Ăn làm sao, nói làm sao bây giờ. KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. ================================== Ngµy so¹n:15/11/2012.

(54) Ngµy d¹y: 21/11/2012 TuÇn 14 RÈN LUYỆN KỸ NĂNG VỀ VĂN BIỂU CẢM, PHÁT BIỂU CẢM NGHĨ VỀ TPVH, VIẾT ĐOẠN VĂN I-MỤC TIÊU 1.- Kiến thức: - Nắm được những kiến thức cơ bản của sự kết hợp giữa các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn biểu cảm. - Học sinh nhận thức được sự kết hợp và tác động qua lại giữa các yếu tố kể, tả và biểu cảm bộc lộ tình cảm của người viết trong một văn bản tự sự. - Nhận biết và sử dụng sự kết hợp đan xen giữa các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn biểu cảm. 2- Kĩ năng: - Rèn kĩ năng thực hành viết đoạn văn. - Viết văn bản biểu cảm kết hợp với tự sự và miêu tả. 3- Thái độ: - Bồi dưỡng lòng yờu quê hương, gia đình. - Giáo dục tư tưởng, lòng yêu nước, có ý thức học tập, rèn luyện viết đoạn văn. II. Tiến trình bài giảng. 1.Tæ chøc 2. Bài mới * Nhắc lại kiến thức về văn bản biểu cảm cho hs nhớ để tiến hành viết đoạn văn. * Khi viết văn bản biểu cảm ta cần chú ý đến những yêu cầu nào? * GV chốt vấn đề bổ sung hoàn chỉnh (Hướng dẫn hs thực hành viết đoạn văn). Cho hs trình bày đoạn văn của mình. Nhận xét, bổ sung cho hoàn chỉnh. Hs thảo luận-- lần lượt chỉ ra các yếu tố miêu tả, biểu cảm và tự sự trong đoạn văn dưới sự gợi ý của gv.. Đh: Người anh kể lại những giây phút ngỡ ngàng cảm động khi thấy mình được em. I- Ôn tập. 1. Tim hiểu sự kết hợp giưa 3 yếu tố. + Tự sự: thường tập trung vào sự việc, nhân vật, hành động trong văn bản. + Miêu tả: thường tập trung chỉ ra tính chất, màu sắc, mức độ của sự việc, nhân vật, hành động,… + Biểu cảm: Thường thể hiện ở các chi tiết bày tỏ cảm xúc, thái độ của người viết trước sự việc hành động nhân vật trong văn bản. 2 .Ví dụ : Cho đoạn văn " Trong gian phòng lớn tràn ngập ánh sáng, những bức tranh của thí sinh treo kín bốn bức tường. Bố, mẹ tôi kéo tôi chen qua đám đông để xem bức tranh của Kiều Phương, đã được đóng khung lồng kính. Trong tranh, một chú bé như tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ, toát lên từ cặp mắt, tư thế ngồi của chú, không chỉ sự suy tư mà còn rất mơ mộng nữa. Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tôi:.

(55) gái vẽ tranh. Đh "Một chú bé ngồi nhìn ra cửa sổ…mặt chú bé như tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ… tư thế ngồi không chỉ sự suy tư mà còn rất mơ mộng nữa". Đh: (Tôi giật sững người, thoạt tiên là sự ngỡ ngàng rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ. Tôi không trả lời mẹ tôi mà tôi muốn khóc quá.) Hs rút ra kết luận Nhận xét, bổ sung.. - con có nhận ra con không? Tôi giật sững người chẳng hiểu sao tôi bám chặt lấy tay mẹ, thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi thấy hãnh diện sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia ư? Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh "Anh trai tôi". Vậy mà dưới mắt tôi thì… - Con đã nhận ra con chưa? Mẹ rất hồi hộp…Tôi không trả lời mẹ. Tôi muốn khóc quá. Bởi vì nếu tôi nói được với mẹ, tôi sẽ nói rằng "không phải con đâu, đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy". II- Luyện tập: 1* Dựng đoạn văn biểu cảm có sự kết hợp yếu tố tự sự và miêu tả. Hãy viết đoạn văn phát biểu cảm nghĩ của em về cánh đồng quê. Yêu cầu: kết hợp yếu tố tự sự, miêu tả. 2* Dựng đoạn văn biểu cảm có sự kết hợp yếu tố tự sự và miêu tả? Đề: Đề yêu cầu kể về việc gì? Hãy viết đoạn văn phát biểu cảm nghĩ của Nên bắt đầu từ chỗ nào em về những giây phút đầu tiên khi em gặp Từ xa thấy người thân như thế nào lại một người thân (ông, bà, cha, mẹ,…) Lại gần thì thấy như thế nào sau một thời gian xa cách. Nêu những biểu hiện tình cảm giữa hai Yêu cầu: kết hợp yếu tố tự sự, miêu tả (tả người sau khi đó gặp nhau hình dáng, khuôn mặt, mặt,…vui mừng, Biểu hiện bằng những chi tiết nào? xúc động…ngôn ngữ, hành động, lời nói… GV chốt vấn đề bổ sung hoàn chỉnh ẩn chứa những tình cảm nào…) Viết đoạn văn. B. Phát biểu cảm nghĩ về TPVH I- Ôn tập. Phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn * Nhắc lại kiến thức về cách làm bài văn học là trình bày những cảm xúc, tưởng biểu cảm về tác phẩm văn học. tượng, liên tưởng, suy ngẫm của bản thân về nội dung và hình thức tác phẩm đó. Khi phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn Để làm được bài văn phát biểu cảm nghĩ học ta cần chú ý đến những điều gì? về tác phẩm văn học, trước tiên phải xác định được cảm xúc, suy nghĩ của mình về - Gv chốt vấn đề bổ sung hoàn chỉnh. tác phẩm đó. Những cảm nghĩ ấy có thể là cảm nghĩ về HĐ 2: ( Hướng dẫn học sinh luyện tập). cảnh và người ; cảm nghĩ về vẻ đẹp ngôn từ; cảm nghĩ về tư tưởng của tác phẩm. II- Luyện tập: Cho hs đọc và tìm hiểu bài đọc. Phát biểu cảm nghĩ về một trong các bài thơ: Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh, Ngẫu.

(56) * GV chốt vấn đề bổ sung hoàn chỉnh. Bài yêu cầu gì ? Lập dàn ý : ? Phần mở bài có nhiệm vụ gì ?. ? Phần thân bài có nhiệm vụ gì ?. ? Phần kết bài có nhiệm vụ gì?. nhiên viết nhân buổi mới về quê, Cảnh khuya, Rằm tháng giêng. * Dàn bài: ( cảm nghĩ…) a. Mở bài: - Giới thiệu tác phẩm văn học "cảm nghĩ.." - Tác giả. - Hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm: trong giờ học văn… b. Thân bài Những cảm xúc suy nghĩ do tác phẩm gợi lên: - Cảm xúc 1: yêu thích cảnh thiên nhiên…….-- Suy nghĩ 1: cảnh đêm trăng được diễn tả sinh động qua bút pháp lãng mạn…… - Cảm xúc 2: yêu quý quê hương… -- suy nghĩ 2: hiểu được tấm lòng yêu quê hương của nhà thơ Lí Bạch qua biện pháp đối lập… c. Kết bài - Ấn tượng chung về tác phẩm: cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh. Bài 2 : Cảm nghĩ về bài thơ “ Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến. a.Mở bài : - Giới thiệu tác phẩm văn học "Bạn đến.." - Tác giả. - Hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm: trong giờ học văn… - Cảm nhận bước đầu : Thích bài thơ về ngôn từ: giản dị ... b. Thân bài : - Cảm xúc 1 : về gia cảnh của nhà thơ. - cảm xúc 2 : Về tình cảm bạn bè. c. Kết bài : - ấn tượng chung về tác phẩm. - Về tác giả. Yêu cầu: Viết các phần của bài văn. KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Lª Thanh.

(57) TuÇn 15. Ngµy so¹n: 22/11/2012 Ngµy d¹y: 28/11/2012 RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VỀ VĂN NGHỊ LUẬN I.Mục tiêu cần đạt: 1- Kiến thức: -Ôn tập nắm vững các kiến thức về văn nghị luận: Hiểu được các đặc điểm của văn nghị luận. -Nâng cao ý thức thực hiện văn nghị luận – vận dụng vào bài tập thực hành. -Tiết này chủ yếu là đi vào ôn tập thực hành về việc tìm hiểu các đặc điểm. 2- Kĩ năng: -Biết vận dụng những hiểu biết về văn nghị luận để biết bày tỏ ý kiến quan điểm tư tưởng của mình về một vấn đề nào đó trong đời sống xã hội. 3- Thái độ: -Cã ý thức tìm tòi để rèn luyện kĩ năng cho bản thân. II- Chuẩn bi.

(58) 1- Giáo viên: Soạn giáo ¸n, t×m mét sè tµi liÖu cã liªn quan để bổ sung kiến thức. 2- Học sinh: -Ôn tập bài học ( văn nghị luận) và tìm một số văn bản nghị luận. III- HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: ND hoạt động Kiến thức  H® 1: (GV hướng dẫn I- Luận điểm, luận cứ và lập luận: HS ôn tập đặc điểm của 1. Luận điểm: là ý kiến thể hiện tư tưởng quan điểm trong bài văn nghị luận. văn nghị luận) 2. Luận cứ: là những lí lẽ đẫn chứng làm cơ sở cho luận GV cho hs nhắc lại các điểm. Luận cứ phải chân thật tiêu biểu thì luận điểm mới kiến thức nội dung: luận thiết phục. điểm, luận cứ, lập luận 3. Lập luận: Là cách lựa chọn, sắp xếp trình bày luận cứ để dẫn đến luận điểm, lập luận phải chặt chẽ hợp lí,bài trong văn nghị luận. văn mới thuyết phục. * Ví dụ: Văn bản " chống nạn thất học" - Luận điểm: + Một trong những việc cấp tốc phải làm là nâng cao dân trí. + Mọi người dân Việt Nam phải biết đọc, viết chữ quốc ngữ. - Luận cứ: + Tình trạng thất học, lạc hậu trước cách mạng tháng tám 1945 + Những điều kiện cần phải có để người dân tham gia xây dựng nước nhà. Những khả năng thực tế trong việc chống nạn thất học. II- Luyện tập. HĐ 2: Hướng dẫn học sinh luyện Hãy nêu luận điểm, luận cứ và lập luận trong văn bản "ích lợi của việc đọc sách" trong SGK. tập Hướng dẫn học sinh làm 1. Luận điểm: ích lợi của việc đọc sách đối với con người. phần luyện tập. 2.luận cứ: Gv gợi ý cách làm bài. Gv nhận xét góp ý, bổ + Sách mang đến cho con người trí tuệ, hiểu biết vầ mọi mặt (lịch sử, địa lý, văn chương…) sung cho hoàn chỉnh. + Sách giúp con người hiểu biết những cái đó qua ( lịch sử dân tộc…) hướng tới tương lai. +Sách giúp con người thư giãn, thưởng thức... + Sách giúp con người sống đúng, sống đẹp, mang đến cho con người những lời khuyên, những bài học bổ ích. + Cần biết chọn sách và quí sách và biết cách đọc sách. 3. Lập luận + Để thỏa mãn nhu cầu hưởng thụ và phát triển của tâm hồn, trí tuệ cần phải đọc sách. + Những ích lợi và giá trị của việc đọc sách. + Phải biết chọn sách để đọc, biết cách đọc sách..

(59) ViÕt thµnh mét bµi v¨n hoµn chØnh ============================== ĐỀ VĂN NGHỊ LUẬN VÀ VIỆC LẬP Ý CHO BÀI VĂN NGHỊ LUẬN I, Mục tiêu cần đạt 1- Kiến thức: -Ôn tập nắm vững các kiến thức về văn nghị luận: đề văn nghị luận và việc lập ý cho bài văn nghị luận. -Tiết này chủ yếu là đi vào ôn tập thực hành về việc tìm hiểu đề văn nghị luận và việc lập ý cho bài văn nghị luận. 2- Kĩ năng: - Biết vận dụng những hiểu biết về văn nghị luận để biết bày tỏ ý kiến quan điểm tư tưởng của mình về một vấn đề nào đó trong đời sống xã hội. -Nâng cao ý thức thực hành tìm hiểu một số đề văn nghị luận và việc lập ý cho bài văn nghị luận- vận dụng những hiểu biết đó vào bài tập thực hành một số bài tập. 3- Thái độ: - Bồi dưỡng tinh thần cầu tiến của học sinh. II- Chuẩn bi: 1- Giáo viên: -Nghiên cứu chuyên đề, rèn kĩ năng vầ văn nghị luận. Tham khảo các tài liệu có liên quan và một số bài tập để học sinh tham khảo. 2- Học sinh: -Rèn luyện kĩ năng tìm hiểu đề và lập ý cho bài văn nghị luận. III- HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: Hoạt động cuả GV Kiến thức HĐ1: (GV hướng dẫn HS I- Tìm hiểu đề văn nghị luận: tìm hiểu đề và lập ý cho bài + Đề văn nghị luận nêu ra một vấn đề để bàn bạc và đòi hỏi người viết phải có ý kiến về vấn đề đó. văn nghị luận) + Tính chất của đề văn nghị luận như: ca ngợi, phân GV cho hs ôn lại nội dung tích, phản bác…đòi hỏi phải vận dụng phương pháp phù hợp. bài học + Yêu cầu của việc tìm hiểu đề là xác định đúng vấn đề, phạm vi tính chất của bài nghị luận để làm bài khỏi sai lệch. II- Lập ý cho bài văn nghị luận. Là xác định luận điểm, luận chứng luận cứ, xây dựng lập luận. III.Luyện tập. HĐ 2: Tìm hiểu đề và lập ý cho bài Đề: Có chí thì nên 1. Tìm hiểu đề: văn " có chí thì nên". - Đề nêu lên vấn đề: vai trò quan trọng của lí tưởng, ý chí và nghị lực - Đối tượng và phạm vi nghị luận: ý chí, nghị lực. Khuynh hướng; khẳng định có ý chí nghị lực thì sẽ thành công..

(60) - Người viết phải chứng minh vấn đề. 2. Lập ý: A. Mở bài: + Nêu vai trò quan trọng của lí tưởng, ý chí và nghị lực trong cuộc sống mà câu tục ngữ đó đúc kết. + Đó là một chân lý. B.Thân bài: - Luận cứ: + Dùng hình ảnh "sắt, kim" để nêu lên một số vấn đề kiên trì. + Kiên trì là điều rất cần thiết để con người vượt qua Giáo viên hướng dẫn học mọi trở ngại sinh tìm hiểu đề và lập ý theo + Không có kiên trì thì không làm được gì đề bài. - Luận chứng: + Những người có đức kiên trì điều thành công. Dẫn chứng xưa: Nguyễn Hiền. Dẫn chứng ngày nay: tấm gương của Bác Hồ… Kiên trì giúp người ta vượt qua khó khăn tưởng chừng không thể vượt qua được. Giáo viên nhận xét, bổ sung Dẫn chứng: thầy nguyễn ngọc kí bị liệt cả hai tay… cho hoàn chỉnh. Dẫn chứng thơ văn; xưa nay có những câu thơ văn tương tự. " Không có việc gì khó Chốt ghi bảng. Chỉ sợ lòng không bền Đào núi và lấp biển Quyết chí ắt làm nên" Hồ Chí Minh " Nước chảy đá mòn " …. c. Kết bài: Mọi người nên tu dưỡng kiên trì. 3. Dặn dò, hướng dẫn về nhà: (2’) -Thế nào là lập ý cho bài văn nghị luận? -Chuẩn bị bài sau: ôn tập và thực hành về bố cục và phương pháp lập luận trong văn nghị luận. KÝ gi¸o ¸n ®Çu tuÇn TTCM. Lª Thanh.

(61) BỐ CỤC VÀ PHƯƠNG PHÁP LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I, Mục tiêu cần đạt: 1- Kiến thức:  Ôn tập nắm vững các kiến thức về văn nghị luận: đề văn nghị luận và việc lập ý cho bài văn nghị luận.  Nâng cao ý thức thực hiện văn nghị luận- vận dụng vào bài tập thực hành.  Tiết này chủ yếu là đi vào ôn tập thực hành về việc tìm hiểu đề văn nghị luận và việc lập ý cho bài văn nghị luận. 2- Kĩ năng:  Biết vận dụng những hiểu biết về văn nghị luận để biết bày tỏ ý kiến quan điểm tư tưởng của mình về một vấn đề nào đó trong đời sống xã hội. 3- Thái độ:  Có ý thức tìm tòi để tự rèn luyện kĩ năng cho bản thân. II- Chuẩn bi 1- Giáo viên.  Nghiên cứu chuyên đề, rèn kĩ năng vầ văn nghị luận. Tham khảo các tài liệu có liên quan và một số bài tập để học sinh tham khảo. 2- Học sinh:.  Tìm hiểu bố cục và phương pháp lập luận trong bài văn nghị luận. IHOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:.

(62) HĐ CỦA GV. HĐ CỦA HS.  Hẹ 1: (GV hướng dẫn HS tìm hiểu đề và lập ý  Hs ôn tập và cho bài văn nghị tìm hiểu bố luận) cục, phương pháp lập luận GV cho hs ôn lại của bài văn nội dung bài học nghị luận.. HĐ 2: Tìm hiểu đề và lập ý cho bài văn "  Học sinh đọc có chí thì nên". và cho biết yêu cầu của đề..  Học sinh thảo luận nhóm với Giáo viên hướng đề bài trên. dẫn học sinh tìm hiểu bố cục,  Hs tiến hành phương pháp lập lập dàn ý cho luận của bài văn đề bài. nghị luận.. Giáo viên nhận xét, bổ sung cho hoàn chỉnh..  Cử đại diện lên trình bày phần thảo luận.. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung. . Chốt ghi bảng.. KIẾN THỨC. I- Ôn tập bố cục và phương pháp lập luận trong văn nghị luận: 1. Bố cục bài văn nghị luận gồm 3 phần A. Mở bài: Nêu luận điểm tổng quát của bài viết. B. Thân bài: Luận điểm 1: luận cứ 1- luận cứ 2 Luận điểm 2: luận cứ 1- luận cứ 2 Luận điểm 3: luận cứ 1- luận cứ 2 - Trình bày theo trình tự thời gian - Trình bày theo quan hệ chỉnh thể bộ phận - Trình bày theo quan hệ nhân quả C. Kết bài: tổng kết và nêu hướng mở rộng luận điểm. II- Luyện tập. Lập dàn ý cho bài : " Tinh thần yêu nước của nhân dân ta" ( Hồ Chí Minh) A. Mở bài: Nêu luận đề:" Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước" và khẳng định:" Đó là một truyền thống quý báu của ta". Sức mạnh của lòng yêu nước khi tổ quốc bị xâm lăng: + Ví với làn sóng vô cùng mạnh mẽ to lớn . + Lướt qua mọi nguy hiểm khó khăn. + Nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước. 2. Thân bài( quá khứ- hiện tại) a. Lòng yêu nước của nhân dân ta được phản ánh qua nhiều cuộc kháng chiến. Những trang sử vẻ vang qua thời đại bà trưng, bà triệu, trần hưng đạo, lê lợi, quang trung… -" chúng ta có quyền tự hào…"," chúng ta phải ghi nhớ công ơn,…"cách khẳng định, lồng cảm nghĩ. b. Cuộc kháng chiến chống thực dân pháp: các lứa tuổi: từ cụ già đến các cháu nhi đồng - đồng bào ta khắp mọi nơi + Kiều bào ta bào ở vùng tạm bị chiếm. Nhân dân miền ngược, miền xuôi + Khẳng định: "ai cũng một lòng nồng nàn yêu nước, ghét giặc" - các giới các tầng lớp xã hội: - các chiến sĩ ngoài mặt trận bám giặc, tiêu diệt giặc. - Công chức ở địa phương ủng hộ bộ đội - Phụ nữ khuyên chồng con tòng quân, còn bản thân mình thì đi vận tải - Mẹ chiến sĩ thì săn sóc yêu thương bộ đội..

(63) - Các điền chủ quyên ruộng đất cho chính phủ. - Tiểu kết, khẳng định "những cử chỉ cao quí đó tuy khác nhau nơi việc làm nhưng điều giống nhau nơi nồng nàn yêu nước". 3.Kết bài": Ví lòng yêu nước như các thứ của quý, các biểu hiện của lòng yêu nước. Nêu nhiệm vụ phát huy lòng yêu nước để kháng chiến.. 4. Dặn dò, hướng dẫn về nhà: (2’) minh..  Hiểu cách lập bố cục và phương pháp lập luận trong bài văn nghị luận  Chuẩn bị bài sau: ôn tập và thực hành về việc lập dàn ý cho bài văn nghị luận chứng. THỰC HÀNH CÁCH LÀM BÀI VĂN LẬP LUẬN CHỨNG MINH VÀ GẢI THÍCH I, Mục tiêu cần đạt: 1- Kiến thức:  Ôn tập nắm vững các kiến thức về văn nghị luận cách làm bài văn lập luận chứng minh.  Nâng cao ý thức thực hiện văn nghị luận- vận dụng vào bài tập thực hành.  Ôn ập tốt kiến thức đó học để chuẩn bị kiểm tra 30 phút kết thúc chuyên đề1. 2- Kĩ năng:  Biết vận dụng những hiểu biết về văn nghị luận để biết bày tỏ ý kiến quan điểm tư tưởng của mình về một vấn đề nào đó trong đời sống xã hội. 3- Thái độ:  Có ý thức tìm tòi để tự rèn luyện kĩ năng cho bản thân. Chủ động trong kiểm tra. II- Chuẩn bi: 1- Giáo viên:.  Nghiên cứu chuyên đề, rèn kĩ năng vầ văn nghị luận. Tham khảo các tài liệu có liên quan và một số bài tập để học sinh tham khảo. 2- Học sinh:.  Tìm hiểu bố cục và phương pháp lập luận trong bài văn nghị luận. III- HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:. Hoạt động của GV. HĐ của HS. HĐ1: (GV hướng dẫn HS lập dàn ý cho  Hs ôn tập lập bài văn chứng dàn ý cho bài minh) văn chứng minh. GV cho hs ôn. Kiến thức. I- Lập dàn ý cho bài văn chứng minh: 1. Mở bài - Dẫn dắt, giới thiệu vấn đề cần phải chứng minh. - Trích dẫn câu trong luận đề. Giới thiệu vấn đề phải chứng minh (rất quan trọng tránh xa đề).

(64) lại nội dung bài học Gv chốt vấn đề cho hs ghi bảng.. HĐ 2: Hướng dẫn học sinh luyện tập..  Học sinh đọc và cho biết yêu cầu của đề.. Giáo viên hướng dẫn học  Học sinh thảo sinh tìm hiểu và luận nhóm với lập dàn ý. đề bài trên.  Hs tiến hành lập dàn ý cho đề bài..  Cử đại diện lên trình bày phần thảo luận..  Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.. Giáo viên nhận xét, bổ sung cho hoàn chỉnh.. 2. Thân bài Phải giải thích các từ ngữ khó (nếu có trong luận đề) Thiếu bước này bài văn thiếu căn cứ khoa học. - Lần lượt chứng minh từng luận điểm. Mỗi luận điểm phải có từ một đến vài dẫn chứng (luận cứ) phải phân tích dẫn chứng. Phải liên kết dẫn chứng. Có thể mỗi dẫn chứng là một đoạn văn. Trong quá trình phân tích dẫn chứng cú thể lồng cảm nghĩ, đánh giá, liên hệ- cần tinh tế. 3. Kết bài Khẳng định lại vấn đề cần chứng minh. Liên hệ cảm nghĩ, rút ra bài học. II- Luyện tập Câu tục ngữ " Một cây làm chẳng nên non Ba cây chụm lại nên hoàn núi cao". Chứng minh sức mạnh đoàn kết trong hai câu tục ngữ đó. Lập dàn ý cho đề văn a. Mở bài: Dẫn: đoàn kết là sức mạnh Việt Nam… Nhập đề: trích dẫn câu tục ngữ 2. Thân bài: Gỉai thích ý nghĩa câu tục ngữ Đoàn kết để lao động mở mang đất nước. Dẫn chứng: + Câu thơ của Nguyễn Đình Thi + Trích 6 câu trong thần thoại dân tộc lô xô" đi san mặt đất" Đoàn kết để bảo vệ và phát triển sản xuất: biểu tượng con đê sông,… Đoàn kết để chiến đấu và chiến thắng. Dẫn chứng: + Hội nghị diên hồng… + Đoàn kết để xây dựng đất nước trong thời kì mới. Dẫn chứng: - Tư tưởng, quan điểm: khép lại quá khứ, hướng về tương lai" Những thành tựu tiêu biểu cho sức mạnh đoàn kết… 3. Kết bài: Khẳng định ý nghĩa về bài học đoàn kết hàm chứa trong câu tục ngữ - Đoàn kết là sức mạnh, là nguồn suối yêu thương, hạnh phúc, ấm no - Câu tục ngữ thắp sáng niềm tin… niềm tự hào dân tộc, sức mạnh Việt Nam. Đề: Hãy tìm hiểu đề và lập dàn ý cho đề văn: hãy chứng minh rằng bảo vệ rừng là bảo vệ cuộc sống của chúng ta. Đáp án và biểu điểm.

(65) Chốt ghi bảng.. 1. Tìm hiểu đề (2 đ) Nội dung-> bảo vệ rừng là bảo vệ cuộc sống của chúng ta. Thể loại: chứng minh. 2. Lập dàn ý (8đ) 3. A. mở bài:(2đ)-> Giới thiệu luận điểm: bảo vệ rừng là bảo vệ cuộc sống của chúng ta. B Thân bài: (4đ) về lí lẽ + Rừng đem đến cho con người nhiều lợi ích. + Rừng gắn bó chặt chẽ với lịch sử dựng nước, giữ nước của dân tộc. + Rừng cung cấp nhiều lâm sản quí giá,…ngăn chặn lũ, điều hòa khí hậu… + Bỏa vệ rừng tức là bảo vệ thiên nhiên, môi trường sống của chúng ta. Mỗi người phải có ý thức tự giác bảo vệ, giữ gìn và phát triển rừng. C. Kết bài:(2đ) Ngày nay bảo vệ môi trường là vấn đề quan trọng. Mỗi người hãy tích cực bảo vệ rừng. III.Làm bài lập luận giả thích. Lập dàn ý cho bài văn giải thích.. 4. Dặn dũ, hướng dẫn về nhà: (2’)  Thu bài làm của học sinh.  Chuẩn bị chủ đề 2: Ôn tập và thực hành về một số kiến thức và bài tập nâng tiếng việtrút gọn câu.. ÔN TẬP VÀ THỰC HÀNH MỘT SỐ BÀI TẬP NÂNG CAO VỀ TIẾNG VIỆT I. Mục tiêu cần đat: 1- Kiến thức:  Ôn tập nắm vững các kiến thức về cau rú gọn, câu đặc biệt, thêm trạng ngữ cho câu, dùng cụm chủ vị để mở rộng câu,… qua một số bài tập cụ thể.  Đọc lại nội dung bài học -> rút ra được những nội dung bài học. Nắm được những điều cần lưu ý vận dụng vào thực hành. 2- Kĩ năng:  Bước đầu phát hiện và phân tích tác dụng vai trò của các từ loại trong văn, thơ. 3- Thái độ:  Nâng cao ý thức cầu tiến, ý thức trách nhiệm. II- Chuẩn bi: 1- Giáo viên:.

(66)  Chọn một số bài tập để học sinh tham khảo và luyện tập. 2- Học sinh:. II-.  Soạn theo hướng dẫn của giáo viên. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:. HĐ của GV. HĐ của HS. HĐ1: (GV hướng dẫn HS ôn tập lại một số vấn đề về  Hs nhận và ôn câu rút gọn) tập lại kiến thức bài cũ. Nêu định nghĩa về từ câu rút gọn…  HS trình bày Kể tên các thành mục đích của phần thường được câu rút gọn. rút gọn. Khi dùng câu rút Lớp nhận xét, gọn ta cần chú ý bổ sung. đến điều gì? Nhận xét bổ sung. GV chốt vấn đề. HĐ 2:(Hướng dẫn  Học sinh thực hs luyện tập) hành làm bài Hướng dẫn hs tập. nhận diện các câu rút gọn trong đoạn  Cá nhân làm. trích. Lớp nhận xét Hướng dẫn hs bổ sung. thực hiện. Học sinh đọc Nhận xét, bổ kĩ yêu cầu bài sung-> rút kinh tập 2. nghiệm. Học sinh thực Cho học sinh xác hành làm bài định yêu cầu bài tập. tập 2. Cá nhân làm. Hướng dẫn hs Lớp nhận xét thực hiện. bổ sung. Nhận xét bổ sung hoàn chỉnh.. Cho hs xác định yêu cầu bài tập 3 Hướng dẫn hs thực hiện. Nhận xét bổ sung hoàn chỉnh. Yêu cầu hs thực hành viết đoạn văn có chứa câu. Học sinh đọc kĩ yêu càu bài tập 3. Học sinh thực hành làm bài tập. Cá nhân làm. Lớp nhận xét bổ sung.. Kiến thức. I- Ôn tập:. 1. Đinh nghĩa: Câu bị lược bỏ thành phần được gọi là câu rút gọn. 2. Câu rút gọn còn được dùng để ngụ ý rằng hành động, tính chất nêu trong câu là của chung mọi người. 3. Chú ý đến cách dùng câu rút gọn.. II- Luyện tập Bài tập 1: Các câu rút gọn trong đoạn trích như sau. a) Mãi không về. b) Cứ nhắm mắt lại là dường như vang bên tai tiếng đọc bài trầm bỗng. Bài tập 2: Các câu rút gọn trong đoạn trích như sau: a) – Đem chia đồ chơi ra đi! Không phải chia nữa. Lằng nhằn mãi. Chia ra!  TD: tập trung sự chú ý của người nghe vào nội dung câu nói. b) Ăn chuối xong là cứ tiện tay vứt toẹt ngay cái vỏ ra cửa, ra đường…=> TD: ngụ ý rằng đó việc làm của những người có thói quen vứt rác bừa bãi. c) Tháng hai trồng cà, tháng ba trồng đỗ.=> hành động nói đến là của chung mọi người. d) Nhớ người sắp xa, còn trước mặt…nhớ một trưa hè gà gáy khan…nhớ một thành xưa son uể oải… Bài tập 3: Trong thơ, ca dao, hiện tượng rút gọn chủ ngữ tương đối phổ biến. Chủ ngữ được hiểu là chính tác giả hoặc là những người đồng cảm với chính tác giả. Lối rút gọn như vậy làm cho cách diễn đạt trở nên uyển chuyển, mềm mại,.

(67) rút gọn. Học sinh đọc Chốt lại vấn đề kĩ yêu cầu bài cho hs nắm. tập 4. HS thực hành viết đoạn văn. Lớp nhận xét bổ sung.. thể hiện sự đồng cảm. Bài tập 4: Các câu (1),(2) nếu bị rút gọn chủ ngữ thì sẽ thành các câu: - Biết chuyện rồi. Thương em lắm. - Tặng em. Về trường mới, cố gắng học nhé! Sẽ làm cho câu mất sắc thái tình cảm thương xót của cô giáo đối với nhân vật em. Bài tập 5: Viết đoạn văn ngắn có sử dụng câu rút gọn. 4. Dặn dò, hướng dẫn về nhà: (2’)  Em hiểu thế nào là câu rút gọn. Kể tên các thành phần thường được rút gọn trong câu. Viết hoàn chỉnh đoạn văn có sử dụng câu rút gọn..  Chuẩn bị tiết…&… với bài" Câu đặc biệt" bằng cách ôn lại các kiến thức đó học để vận dụng vào bài tập.  Làm bài tập 1,2,3,4 gv chỉ định (gv phát cho hs các từ giấy có in sẵn các bài tập để học sinh chuẩn bị trước).  Nhận xét tiết học, biểu dương các cá nhân tích cực, có cố gắng, động viên những học sinh yếu kém vươn lên.. ÔN TẬP VÀ THỰ HÀNH MỘT SỐ BÀI TẬP NÂNG CAO VỀ TIẾNG VIỆT I. Mục tiêu cần đạt: 1- Kiến thức:  Ôn tập, vận dụng các kiến thức đã học để thực hành làm bài tập dưới nhiều dạng khác nhau để khắc sâu, mở rộng kiến thức về "Câu đặc biệt". 2- Kĩ năng:  Tiếp tục rèn luyện thực hành qua một số bài tập nâng cao. 3- Thái độ:  Bồi dưỡng ý thức cầu tiến. II- Chuẩn bi: 1- Giáo viên:.  Tham khảo tài liệu có liên quan, chọn một số bài tập tiêu biểu cho học sinh thực hành .  Phát giấy có chứa một số bài tập cho học sinh tự làm trước ở nhà. 2- Học sinh:.  Soạn theo hướng dẫn của giáo viên. III- HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: HĐ của GV.  Hẹ 1: (GV hướng dẫn HS ôn tập lại một. HĐ của HS. Kiến thức. I- Ôn tập: 1. Câu đặc biệt: là loại câu không.

(68) số vấn đề về câu đặc  Hs ôn lại kiến thức biệt) đã học. Trình bày theo cá Câu đặc biệt là gì. nhân. Cấu tạo của nó. Lần lượt chỉ ra các cấu tạo của câu đặc GV chốt vấn đè cho hs biệt. nắm. Hs sữa chữa những HĐ 2:(Thực hành) sai sót nếu có. Hóy cho biết cấu tạo Cá nhân hs điền vào của các câu đặc biệt. chỗ trống cho phù GV : Gợi ý cho hs tìm hợp-> nhận xét rút các câu đặc biệt có kinh nghiệm. trong đoạn văn và phân loại chúng. Điền vào chỗ trốngTỡm các câu đặc biệt > lớp nhận xét. trong đoạn trích và cho biết tác dụng của Tiến hành đặt câu chúng. theo sự chuẩn bị Cho cá nhân hs tự điền trước của mình. -> nhận xét, sửa chữa, Lớp nhận xét. bổ sung. Thảo luận nhóm GV: Cho học sinh đọc theo yêu cầu bài tập yêu cầu bài tập 3-> cá 5&6. nhân thực hiện. Đặt câu đặc biệt. GV: Hs thực hiện theo Hướng dẫn HS đặt câu yêu cầu. có sử dụng. Gv nhận Sữa chữa nếu có. xét. Hướng dẫn hs thực Hs thảo luận nhóm hiện. theo sự phân nhóm Nhận xét, bổ sung-> hs của gv-> ghi kết rút kinh nghiệm. quả ra bảng phụ. ? Đại diện từng nhóm ? Gv: nhận xét các trình bày. nhóm chốt lại vấn đề. Lớp nhận xét, bổ sung. Theo dõi hs trình bày, Sữa chữa rút kinh nhận xétt, bổ sung. nghiệm. Gv tổng hợp ý kiến của Nghe gv nhận xét hs, bổ sung sửa cho sữa chữa-> ghi vắn hoàn chỉnh, giúp các tắt. em rút kinh nghiệm.. được cấu tạo theo mô hình chủ ngữvị ngữ. 2.Tác dụng: - Nêu thời gian, không gian diễn ra sự việc. - Thông báo, liệt kê sự tồn tại của các sự vật, hiện tượng. - Biểu thị cảm xúc. - Gọi đáp. II-Luyện tập. Bài tập 1: Nêu tác dụng của những câu in đậm trong đoạn trích sau đây: a) Buổi hầu sáng hôm ấy.Con mẹ Nuôi, tay cầm lá đơn, đứng ở sân công đường. (Nguyễn Công Hoan) b) Tám giờ. Chín giờ. Mười giờ. Mười một giờ.Sân công đường chưa lúc nào kém tấp nập. (Nguyễn Thị Thu Hiền) c) Đêm. Bóng tối tràn đầy trên bến Cát Bà.( giáo trình TV 3, ĐHSP) Bài tập 2: Phân biệt câu đặc biệt và câu rút gọn trong những trường hợp sau: a) Vài hôm sau. Buổi chiều. CĐB CĐB Anh đi bộ dọc con đường từ bến xe tìm về phố thị. b) Lớp sinh hoạt vào lúc nào? - Buổi chiều.(CRG) c) Bên ngoài.(CĐB) Người đang đi và thời gian đang trôi. (Nguyễn Thị Thu Huệ) d) Anh để xe trong sân hay ngoài sân? - Bên ngoài( CRG) e) Mưa. ( ĐB) Nước xối xả đổ vào mái hiên. (Nguyễn Thị Thu Huệ) g) Nước gì đang xối xả vào mái hiên thế? - Mưa (CRG) Bài tập 3. Viết một đoạn văn có dùng câu rút gọn và câu đặc biệt.. 4. Dặn dò, hướng dẫn về nhà: (2’)  Học và tìm hiểu lại toàn bộ kiến thức.  Chuẩn bị phần" Thêm trạng ngữ cho câu".  Làm các bài tập gv phát cho hs các tờ giấy có in sẵn các bài tập để cho hs chuẩn bị trước..

(69) ÔN TẬP VÀ THỰ HÀNH MỘT SỐ BÀI TẬP NÂNG CAO VỀ TIẾNG VIỆT I. Mục tiêu cần đạt 1- Kiến thức:  Ôn tập, vận dụng các kiến thức đã học để thực hành làm bài tập dưới nhiều dạng khác nhau để khắc sâu, mở rộng kiến thức về "Thêm trạng ngữ cho câu". 2- Kĩ năng:  Tiếp tục rèn luyện thực hành qua một số bài tập nâng cao. 3- Thái độ:  Bồi dưỡng ý thức cầu tiến. II- Chuẩn bi: 1- Giáo viên:.  Tham khảo tài liệu có liên quan, chọn một số bài tập tiêu biểu cho học sinh thực hành. 2- Học sinh:.  Soạn theo hướng dẫn của giáo viên. III- HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: HĐ giáo viên. HĐ1: (GV hướng dẫn HS ôn tập một số vấn đề về " thêm trạng ngữ cho câu") Hướng dẫn học sinh ôn tập về kiến thức" thêm trạng ngữ cho câu". HĐ của HS. Kiến thức. Học sinh ôn lại các kiến thức đã học. Trình bày theo cá nhân. Hs sửa chữa những sai xót nếu có. Cá nhân hs. I- Ôn tập: 1. Để xác định thời điểm, nơi chốn, nguyên nhân, mục đích, phương tiện, cách thức diễn ra sự việc nêu trong câu, câu thường được mở rộng bằng cách thêm trạng ngữ. 2. Trạng ngữ có thể đứng ở đầu câu, giữa câu, cuối câu. 3. Trạng ngữ được dùng để mở rộng câu, có trường hợp bắt buộc phải dùng trạng ngữ. II- Luyện tập.

(70) GV chốt vấn đề cho hs nắm. HĐ 2:(Thực hành) GV:Gợi ý cho hs tìm các trạng ngữ trong câu. Cho cá nhân hs tự điền-> nhận xét, sữ chữa, bổ sung. GV: Hướng dẫn HS xác định và nêu tác dụng. GV nhận xét. ? Hướng dẫn hs thực hiện. Nhận xét, bổ sung-> hs rút kinh nghiệm. ? ? GV: nhận các nhóm. Chốt lại vấn đề. Theo dõi hs trình bày, nhận xét, bổ sung. Gv tổng hợp ý kiến của học sinh, bổ sung sửa chữa cho hoàn chỉnh, giúp các em rút kinh nghiệm.. điền vào chỗ trống cho phù hợp. -> nhận xét rút kinh nghiệm. Điền vào chỗ trống-> lớp nhận xét. Tiến hành xác định và nhêu tác dụng theo sự chuẩn bị trước của mình. Lớp nhận xét. Thảo luận nhóm HS thực hiện theo yêu cầu. Sửa chữa nếu có. Hs thảo luận nhóm theo sự phân nhóm của gv-> ghi kết quả ra bảng phụ. Đại diện từng nhóm trình bày Lớp nhận xét, bổ sung. Sửa chữa rút kinh nghiệm. Nghe gv nhận xét sử chữa-> ghi vắn tắt.. Bài tập 1: Tìm trạng ngữ trong những câu có dưới đây: a) Mùa đông, giữa ngày mùa-làng quê toàn màu vàng- những màu vàng rất khác nhau. (Tô Hoài) b) Qủa nhiên mùa đông năm ấy xảy ra một việc biến lớn. (Tô Hoài) Bài tập 2: Xác định và nêu tác dụng của các trạng ngữ trong đoạn trích sau đây: a)Trên quảng trường Ba Đình lịch sử, lăng Bác uy nghi mà gần gũi, cây và hoa khắp miền đất nước về đây hội tụ, đâm chồi phô sắc và tỏa hương thơm.-> Trạng ngữ xác định nơi chốn diễn ra sự việc nói về lăng Bác. b) Diệu kì thay, trong một ngày, của Tựng có ba sắc màu nước biển. Bình minh, mặt trời như chiếc than hồng đỏ ối chiếu xuống mặt biển, nước biển nhuộm màu hồng nhạt. Trưa, nước biển xanh lơ và khi chiều tà thì biển đổi sang màu xanh lục. ( Thụy Chương) ( trạng ngữ xác định thời gian, điều kiện diễn ra sự việc: sự thay đổi màu sắc của biển và liên kết, thể hiện mạch lạc giũa các câu trong đoạn văn) Bài tập 3: Trạng ngữ được tách thành câu riêng dưới đây có tác dụng gì? Đêm. Trong phòng tập thể, Na, Hà đều đã ngủ say. ( Báo VN, số 36, 1993) Trạng ngữ nhằm nhấn mạnh ý về thời gian). 4. Dặn dò, hướng dẫn về nhà: (2’)  Học lại toàn bộ kiến thức..  Chuẩn bị phần "Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động"  Làm các bài tập gv phát cho hs các tờ giấy có in sẵn các bài tập để cho hs chuẩn bị trước.  Ôn lại toàn bộ kiến thức để làm bài kiểm tra kết thúc học học phần..

(71) ÔN TẬP VÀ THỰ HÀNH MỘT SỐ BÀI TẬP NÂNG CAO VỀ TIẾNG VIỆT Mục tiêu cần đạt: 1- Kiến thức:  Ôn tập, vận dụng các kiến thức đó học để thực hành làm bài tập dưới nhiều dạng khác nhau để khắc sâu, mở rộng kiến thức về "Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động". 2- Kĩ năng:  Tiếp tục rèn luyện thực hành qua một số bài tập nâng cao. 3- Thái độ:  Bồi dưỡng ý thức cầu tiến. II. Chuẩn bi: I.. 1. giáo viên:.  Tham khảo tài liệu có liên quan, chọn một số bài tập tiêu biểu cho học sinh thực hành.  Phát giấy có chứa một số bài tập cho học sinh tự làm trước ở nhà. 2. học sinh:.  Soạn theo hướng dẫn của giáo viên. III- HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: HĐ của GV. HĐ của HS. Kiến thức. HĐ1 (GV hướng dẫn HS ôn tập một số vấn đề về C " huyểnđổi câu chủ động thành câu bị động ") Hướng dẫn học sinh ôn tập về kiến thức" Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động " GV chốt vấn đề cho hs nắm. HĐ 2:(Thực hành) GV:Gợi ý cho hs biết chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động.. Học sinh ôn lại các kiến thức đã học. Trình bày theo cá nhân. Hs sửa chữa những sai xót nếu có. Cá nhân hs điền vào chỗ trống cho phù hợp. -> nhận xét rút kinh nghiệm. Điền vào chỗ trống-> lớp nhận xét. Tiến hành xác định và nhêu. I- Ôn tập các nội dung sau: - Câu chủ động, câu bi động. - Mục đích của việc chuyển đổi câu chủ động thành câu bi động và ngược lại. II- Luyện tập Bài tập 1: Tìm câu bị động trong đoạn trích sau: Buổi sớm nắng sáng. Những cánh buồm nâu trên biển được nắng chiếu vào rực hồng lên như đàn bướm múa lượn giữa trời xanh. Mặt trời xế trưa bị mây che lỗ đỗ. Những tia nắng giát vàng một vùng biển trũn, làm nổi bật những cánh buồm duyên dáng như ánh sáng chiếu cho các nàng tiên biển múa vui. Chiều nắng tàn, mát dịu, pha tím hồng. Những con sóng nhỏ nhẹ liếm lên bãi cát, bọt sóng màu bưởi đào. (Vũ Tú Nam) Bài tập 2:.

(72) Cho cá nhân hs tự điền-> nhận xét, sữ chữa, bổ sung. GV: Hướng dẫn HS xác định và nêu tác dụng. GV nhận xét.? Hướng dẫn hs thực hiện. Nhận xét, bổ sung-> hs rút kinh nghiệm. ?? GV: nhận các nhóm. Chốt lại vấn đề. Theo dõi hs trình bày, nhận xét, bổ sung. Gv tổng hợp ý kiến của học sinh, bổ sung sửa chữa cho hoàn chỉnh, giúp các em rút kinh nghiệm.. tác dụng theo sự chuẩn bị trướccủa mỡnh. Lớp nhận xét. Thảo luận nhóm HS thực hiện theo yêu cầu. Sửa chữa nếu có. Hs thảo luận nhóm theo sự phân nhóm của gv-> ghi kết quả ra bảng phụ. Đại diện từng nhóm trình bày Lớp nhận xét, bổ sung. Sửa chữa rút kinh nghiệm. Nghe gv nhận xét sử chữa-> ghi vắn tắt.. Chuyển những câu bị động của bài tập 1 thành câu chủ động a) Mây che mặt trời xế trưa lỗ đỗ. b) Nắng chiếu vào những cánh bườm nâu trên biển hồng rực lên như đàn bướm múa lượn giữa trời xanh. III. BÀI KIỂM TRA 30 PHÚT. 1. Đề bài : làm vi tính 2. Đáp án và biểu điểm A. Trác nghiệm (5đ) Mỗi câu đúng 0,5 điểm . 1D-2A-3C-4C-5A-6D-7B-8C-9A-10C B. Tự luận (5đ) 1)…( mà chỉ riêng) những người chuyên môn C/ mới định được V… -> Cụm C-V làm phụ ngữ cho cụm DT. 2)… Khuôn mặt (C)/ đầy đặn (V)-> cụm C-V làm vị ngữ. 3) ( khi) các cô gái vòng (C)/ đỗ gánh, giở từng lớp lá sen(V)-> cum C-V làm phụ ngữ trong cụm DT 4) Một bàn tay (C )/ đập vào vai(V)-> cụm CV làm CN. Hắn (C)/ giật mình (V)-> cụm C-V làm phụ ngữ cho cụm ĐT. 4. Dặn dò, hướng dẫn về nhà: (2’)  Học lại toàn bộ kiến thức..  Chuẩn bị chủ đề III phần " Ôn tập văn nghị luận "  Làm các bài tập gv phát cho hs các tờ giấy có in sẵn các bài tập để cho hs chuẩn bị trước..

(73) Họ tên :………………… Lớp:…………………….. Kiểm tra 45 phút Môn : Ngữ Văn 7. PHẦN I: TRẮC NGHIỆM( 5 điểm) Đọc kĩ các câu hỏi sau đó trả lời bằng cách khoanh tròn chữ cái của câu trả lời đúng nhất ở mỗi câu hỏi 1, Việc rút bỏ một số thành phần câu để tạo thành câu rút gọn nhằm mục đích gì? A, Làm cho câu gọn hơn, thông tin được nhanh hơn. B, Giúp cho tránh lặp những từ ngữ đó xuất hiện trong câu đứng trước. C, Ngụ ý hành động, đặc điểm nói đến trong câu là của chung mọi người. D, Tất cả đều đúng. 2, Câu rút gọn "có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy." Đã lược bỏ thành phần nào? A. Chủ ngữ B. Vị ngữ C. Chủ ngữ và vị ngữ D. Trạng ngữ 3. Trong các câu dưới đây, câu nào là câu đặc biệt? A. Ôi thật là một tấn kịch! B. Ôi thật là một cuộc chạm trán! C. Ừ thì Phan Bội Châu nhìn Va-ren. D. Tất cả đều đúng 4. Về ý nghĩa, trạng ngữ trong câu "Chúng ta có thể khẳng định rằng: cấu tạo của tiếng việt, với khả năng thích ứng với hoàn cảnh lịch sử như chúng ta vừa nói trên đây, là một chứng cứ khá rõ về sức sống của nó". Được thêm vào câu để làm gì? A. Để xác định nguyên nhân B. Để xác đinh nơi chốn C. Để xác định phương tiện D. Để xác định mục đích. 5. Xác định vị trí của trạng ngữ trong câu "Từ khi có người ấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối nghe mới hay"? A. Ở đầu câu B. Ở giữa câu C. Ở cuối câu 6. Người ta thường dùng câu bị động trong những trường hợp nào? A. Muốn tạo ấn tượng khách quan (hiểu chủ thể là ai cũng được) B. Chủ thể qúa rõ ràng, hiển nhiên, không cần nói ra nữa. C. Không muốn nêu ra chủ thể vì một lí do tế nhị nào đó. D. Tất cả đều đúng. 7. Câu đặc biệt "Gần một giờ đêm" Được dùng để làm gì? A. Để liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, sự việc. B. Để nêu lên thời gian, nơi chốn sự việc được nói đến trong câu. C. Để gọi đáp D. Để bộc lộ cảm xúc. 8. Câu " Trăng lên" là loại câu gì? A. Câu bị động. B. Câu rút gọn C. Câu đơn D.Câu đặc biệt. 9. Câu "Bác sống đời sống giản dị, thanh bạch như vậy, bởi vì người sống sôi nổi, phong phú đời sống và cuộc đấu tranh gian khổ và ác liệt của quần chúng nhân dân" Là kiểu câu gì? A.Câu chủ động B. Câu bị động C. Câu rút gọn D. Câu đặt biệt 10.Câu rút gọn " Và để tin tưởn hơn nữa vào tương lai cảu nó". Đó lược bỏ thành phần nào? A. Chủ ngữ B.Vị ngữ C. Chủ ngữ và vị ngữ D. Trạng ngữ II. Tự luận (5 điểm) Phân tích cấu tạo của các câu sau (tìm cụm C-V làm thành phần câu) và cho biết trong mỗi câu, cụm C-V làm thành phần gì? 1. Đợi đến lúc vừa nhất, mà chỉ riêng những người chuyên môn mới định được, người ta gặt mang về. …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………….

(74) …………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………… 2. Trung đội trưởng khuôn mặt đầy đặn. …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………… 3. Khi các cô gái vòng đỗ gánh, giở từng lớp lá sen, chúng ta thấy hiện ra từng lá cốm, sạch sẽ và tinh khiết, không có mảy may một chút bụi nào. …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………… 4. Bỗng một bàn tay đập vào vai khiến hắn giật mình ........................................................................................................................................................... ............................................................................................................................ Tµi liÖu tham kh¶o båi dìng HSG ng÷ v¨n 7 ***** Gi¸o viªn biªn so¹n vµ su tÇm: Lª ThÞ Thuý Hêng. §¬n vÞ c«ng t¸c: Trêng THCS ThÞ TrÊn Hng Hµ.. a/dù th¶o néi dung : Thời gian thực hiện 1 tháng : Từ 04 buổi đến 06 buổi.. Thêi gian thùc hiÖn chuyªn đề Th¸ng 9. Tªn chuyªn đề. Chuyªn 1. ChuÈn bÞ. ( Giíi thiÖu mét sè tµi liÖu tham kh¶o). §Ó thùc hiÖn chuyên đề này, ngoµi viÖc nghiªn cøu kÜ s¸ch gi¸o khoa vµ s¸ch gi¸o viªn Ng÷ v¨n 7, đề giáo viên nên tìm đọc một số tài liệu. Mét sè kiÕn thøc träng t©m. 1. T×m hiÓu chung vÒ v¨n biÓu c¶m : + Kh¸i niÖm v¨n biÓu c¶m. + §Æc ®iÓm, yªu cÇu cña v¨n biÓu c¶m : C¶m xóc ph¶i ch©n thËt, s©u s¾c, phong phó. 2. Ph¬ng ph¸p lµm bµi v¨n biÓu.

(75) sau : - D¹y häc tËp lµm v¨n ë THCS – NguyÔn TrÝ . - Gióp c¸c em v¨n viÕt tèt c¸c d¹ng biÓu c¶m bµi TËp lµm v¨n 7 – Huúnh ThÞ Thu Ba. - C¸c d¹ng bµi TËp lµm v¨n vµ c¶m thô v¨n líp 7 – Cao BÝch Xu©n. - T¸c phÈm cña mét sè t¸c gi¶ : Th¹ch Lam, B¨ng S¬n, NguyÔn Träng T¹o, Vò B»ng… - C¸c bµi TLV biÓu c¶m ®¨ng trªn b¸o V¨n häc tuæi trÎ th¸ng 10, 12 n¨m 2004, th¸ng 1, 5, 11 n¨m 2005, th¸ng 7, 10 n¨m 2006, th¸ng 6 n¨m 2007….. Th¸ng 10. c¶m : + Rèn kĩ năng xác định yêu cầu của đề. + RÌn kÜ n¨ng t×m ý : Thêng tËp trung tr¶ lêi cho c¸c c©u hái : .T×nh c¶m, c¶m xóc, Ên tîng, suy nghÜ s©u s¾c nhÊt cña em về đối tợng là gì ? .Những đặc điểm, tính chất gì của đối tợng tác động nhiều nhÊt tíi c¶m xóc, suy nghÜ cña em ? .§èi tîng lµm em nghÜ đến, liên tởng đến những gì ? .Em cã kØ niÖm g¾n bã sâu sắc gì với đối tợng ? .§èi tîng cã ý nghÜa nh thế nào trong đời sống của em ? + RÌn kÜ n¨ng lËp ý : Mét sè c¸ch lËp ý thêng gÆp : .Liªn hÖ hiÖn t¹i víi t¬ng lai. .Håi tëng qu¸ khø vµ suy nghÜ vÒ hiÖn t¹i. .Tëng tîng, liªn tëng, suy tëng. . Quan s¸t, suy ngÉm. + RÌn kÜ n¨ng x©y dùng bè côc: 3 phÇn vµ nhiÖm vô cô thÓ cña tõng phÇn. + Rèn kĩ năng dùng từ, đặt câu c¸ch diÔn ý ( BiÓu c¶m gi¸n tiÕp : dùng biện pháp tu từ ẩn dụ hoặc tợng trng để gửi gắm tình cảm, t tởng. Biểu cảm trực tiếp : dùng động từ chỉ cảm xức để diễn tả, dùng từ có tính biểu cảm, đặc biệt là từ láy, dïng c¸c tõ c¶m th¸n, c¸c c©u c¶m th¸n, dïng c©u hái tu tõ...)vµ kÜ n¨ng sö dông kÕt hîp c¸c ph¬ng thức biểu đạt miêu tả, tự sự… 3. Giíi thiÖu mét sè ®o¹n v¨n, bµi v¨n biÓu c¶m. 4. LuyÖn tËp cñng cè.. Nh đã giới thiệu 1. Biểu cảm về sự vật, con ngời : ë trªn. + Kh¸i niÖm vÒ kiÓu bµi. + Ph¬ng ph¸p lµm bµi. + Rèn một số đề luyện tập : Chuyên đề BiÓu c¶m vÒ ngêi th©n, thÇy c«, b¹n 2 bÌ, vÒ loµi c©y em yªu, vÒ mét c¶nh đẹp, về món quà, kỉ niệm tuổi th¬…. + Giíi thiÖu mét sè bµi v¨n hay. c¸c 2 BiÓu c¶m vÒ th¸c phÈm v¨n d¹ng bµi häc : ( th¬, v¨n ) biÓu c¶m + Kh¸i niÖm vÒ kiÓu bµi. + Ph¬ng ph¸p lµm bµi. + Rèn một số đề luyện tập :.

(76) ….. + Giíi thiÖu mét sè bµi v¨n hay. 3. LuyÖn tËp chung vÒ v¨n biÓu c¶m.. Th¸ng 11. - V¨n häc d©n 1. Kh¸i niÖm ca dao : gian – Nhµ xuÊt 2. Néi dung : b¶n gi¸o dôc. Giíi thiÖu mét sè néi dung chÝnh - B×nh gi¶ng ca nh : : Ca dao về tình cảm gia đình dao – Tr¬ng TiÕn Ca dao vÒ t×nh yªu quª h¬ng, Tùu. - Bình giảng đất nớc. Ca dao than th©n. v¨n häc 7… Ca dao ch©m biÕm. 3. NghÖ thuËt : Những đặc trưng cơ bản của thi Chuyên đề 3: pháp ca dao VN Ca dao a. Nhân vật trữ tình - Người sáng tác, người diễn xướng nhận vật trữ tình là một. - Chủ thể trữ tình đặc trong mối quan hệ với đối tượng trữ tình. - Nhân vật trữ tình trong cuộc sống lao động, trong sinh hoạt, trong quan hệ với thiên nhiên, gia đình, làng xóm, nước non….bộc lộ, giải bày qua lời ca, tiếng nói của mình. b.Kết cấu - Kết cấu đối đáp - Kết cấu tầng bậc. - Kết cấu vòng tròn (đồng dao). - Kể chuyện, liệt kê (hát ru, lời tâm tình của anh lính thú, người đi ở) - Kết cấu đối ngẫu. - Kết cấu đối lập…. c. Thể thơ - Thể thơ lục bát. - Thể thơ song thất lục bát(nhịp ở câu song thất là ¾ khác thất ngôn Trung Quốc nhịp 4/3). - Thể vãn (mỗi câu có từ 2- 3 đến 4- 5 tiếng).Biến đổi số chữ, về dấu ngắt nhịp, gieo vần. d.Ngôn ngữ - Giản dị, rất sinh động, ít dùng điển tích, điển cố, lời nói bình dân mang màu sắc địa phương. - Rất nhiều bài đạt trình độ cao trau chuốt, chắt lọc, mượt mà, hàm.

(77) súc, tinh tế trong ngôn ngữ. - Ngôn ngữ biểu hiện. - Vận dụng các thủ pháp so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, ngoa dụ…. - Nhiều hình tương ca dao mang giá trị thẩm mĩ, biểu trưng. e. Thời gian và không gian nghệ thuật * Thời gian nghệ thuật - Thời gian hiện tại, thời gian diễn xướng “bây giờ, hôm nay”. - Thời gian quá khứ gần “chiều, sáng, đêm, ngày xuân, ngày hè” (ước lệ, công thức).  Thời gian vật lí. * Không gian nghệ thuật Không gian gần gũi, bình dị quen thuộc với con người:Dòng sông, con thuyền, cái cầu, bờ ao, cây đa, mái đình, ngôi chùa, cánh đồng, con đường, trong nhà, ngoài sân, bên khung cửi…  Không gian vật lý, không gian trần thế, đời thường,bình dị. * Mối quan hệ thời gian và không gian. - Quan hệ chặt chẽ. - Gắn với nhân vật trữ tình: bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ của mình. g.Một số biểu tượng trong ca dao + Cây trúc, cây mai: tượng trưng đôi bạn trẻ, tình duyên. + Hoa nhài:(hoa lài) là loài hoa đẹp, quý bởi hương thơm.Tượng trưng thuỷ chung, tình nghĩa, cái đẹp cái duyên bên. + Con bống, con cò:(người thiếu nữ, thiếu phụ; hình ảnh cả trai, lẫn gái.Diễn đạt nỗi cực khổ vất vả. 4. Luyện đề về ca dao : + BiÓu c¶m vÒ mét bµi ca dao. + BiÓu c¶m vÒ nh©n vËt tr÷ t×nh trong ca dao. + BiÓu c¶m vÒ mét chïm ca dao cùng chủ đề…. Th¸ng 12. - TiÕng ViÖt lÝ Chuyên đề thó. 4. - Tõ vµ cÊu t¹o tõ cña tiÕng ViÖt. - Tõ xÐt vÒ mÆt nguån gèc..

(78) ( 2 tuÇn ®Çu ). - Trß ch¬i ng«n «n tËp ng÷. tiÕng - Vui häc tiÕng viÖt ViÖt THCS. - LuyÖn tËp viÕt bµi v¨n c¶m thô.. Th¸ng 12 ( 2 tuÇn cuèi + 1 tuÇn ®Çu cña th¸ng 1). - B×nh gi¶ng Ng÷ v¨n 7. - C¸c d¹ng bµi TËp lµm v¨n vµ c¶m thô v¨n líp 7 – Cao BÝch Xu©n. - LuyÖn tËp vÒ c¶m thô v¨n häc – TrÇn M¹nh Hëng. - Em tËp b×nh v¨n ( tËp 1, 2, 3 ). Chuyên đề 5: RÌn kÜ n¨ng c¶m c¶m thô th¬ v¨n Thô cho häc sinh líp 7 v¨n Nhãm t¸c gi¶ : häc – NguyÔn Träng Hoµn, Giang Kh¾c B×nh, Ph¹m TuÊn anh. - Th¬ víi lêi b×nh – Vò QuÇn Ph¬ng. - Båi dìng v¨n n¨ng khiÕu 7…. - NghÜa cña tõ. - Tõ lo¹i tiÕng ViÖt. - C¸c biÖn ph¸p tu tõ. - Mét sè lçi viÕt c©u, dïng tõ thêng gÆp ... GV nghiªn cøu l¹i s¸ch Ng÷ v¨n 6 tËp 1,2. 1. T×m hiÓu chung vÒ c¶m thô v¨n häc : - ThÕ nµo lµ c¶m thô v¨n häc ? - Yªu cÇu rÌn luyÖn vÒ c¶m thô v¨n häc. 2. LuyÖn tËp : A, LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n c¶m thô : + Bµi tËp t×m hiÓu t¸c dông của cách dùng từ, đặt câu sinh động. + Bµi tËp ph¸t hiÖn nh÷ng h×nh ¶nh, chi tiÕt cã gi¸ trÞ gîi t¶. + Bµi tËp t×m hiÓu vÒ vÎ đẹp của một số biện pháp tu từ. B, LuyÖn tËp viÕt bµi v¨n c¶m thô vÒ : + Ca dao : - Phải xác định đợc ca dao chÝnh lµ nh÷ng lêi nãi t©m t×nh, lµ nh÷ng bµi ca b¾t nguån tõ t×nh c¶m trong mèi quan hÖ cña nh÷ng ngêi trong cuéc sèng hµng ngµy : t×nh c¶m víi cha mÑ , t×nh yªu nam n÷ , t×nh c¶m vî chång , tình cảm bạn bè ... hiểu đợc điều đó sẽ giúp ngời đọc và học sinh ý thức s©u s¾c h¬n vÒ t×nh c¶m th«ng thêng hµng ngµy . - Hiểu đợc tác phẩm ca dao tr÷ t×nh thêng tËp trung vµo nh÷ng ®iÒu s©u kÝn tinh vi vµ tÕ nhÞ cña con ngêi nªn kh«ng ph¶i lóc nµo ca dao còng gi·i bÇy trùc tiÕp mà phải tìm đờng đến sự xa xôi , nãi vßng , hµm Èn ®a nghÜa . ChÝnh điều ấy đòi hỏi ngời cảm thụ phải nắm đợc những biện pháp nghệ thuËt mµ ca dao tr÷ t×nh thêng sö dông nh : Èn dô, so s¸nh vÝ von . - Ph¶i hiÓu râ hai líp néi dung hiÖn thùc - c¶m xóc suy t đợc thể hiện trong mỗi bài ca dao. + Thơ trữ tình trung đại và hiện đại, thơ Đờng : - N¾m v÷ng hoµn cảnh sáng tác , cuộc đời và sự nghiÖp cña tõng t¸c gi¶ . Bëi v× cã nh÷ng t¸c phÈm : “Tr÷ t×nh thÕ sù ”, đó là những tác phẩm nghi lại những xúc động, những cảm nghĩ về.

(79) cuộc đời, về thế thái nhân tình. ChÝnh th¬ “ tr÷ t×nh thÕ sù ” gîi cho ngời đọc đi sâu suy nghĩ về thực tr¹ng x· héi. C¶ hai t¸c gi¶ NguyÔn Trãi - Nguyễn Khuyến đều sáng tác rÊt nhiÒu t¸c phÈm khi c¸o quan vÒ quª ë Èn . Ph¶i ch¨ng tõ nh÷ng t¸c phÈm cña NguyÔn Tr·i , NguyÔn Khuyến thì ngời đọc hiểu đợc suy t về cuộc đời của hai tác giả đó . - HiÓu râ ng«n ng÷ th¬ tr÷ t×nh giµu h×nh ¶nh : H×nh ¶nh trong thơ không chỉ là hình ảnh của đời sèng hiÖn thùc mµ cßn giµu mµu s¾c tëng tîng bëi khi c¶m xóc m·nh liÖt th× trÝ tëng tîng cã kh¶ n¨ng bay xa ngoµi “ v¹n dÆm ” Lu HiÖp . - HiÓu râ ng«n ng÷ th¬ tr÷ t×nh giµu nh¹c tÝnh . Bëi th¬ ph¶n ¸nh cuéc sèng qua nh÷ng rung động của tình cảm . Thế giới nội t©m cña nhµ th¬ kh«ng chØ biÓu hiÖn b»ng tõ ng÷ mµ b»ng c¶ ©m thanh nhiÞp ®iÖu cña tõ ng÷ Êy . Nh¹c tÝnh trong thơ thể hiện ở sự cân đối tơng xøng hµi hoµ gi÷a c¸c dßng th¬ . - §Æc ®iÓm næi bËt cña th¬ tr÷ t×nh lµ rÊt hµm xóc ®iÒu đó đòi hỏi ngời cảm thụ phải tìm hiÓu tõ líp ng÷ nghÜa , líp h×nh ảnh , lớp âm thanh, nhịp điệu để tìm hiÓu nghÜa ®en, nghÜa bãng. - N¾m râ c¸c gi¸ trÞ nghÖ thuËt mµ th¬ tr÷ t×nh sö dông . §ã lµ c¸c phÐp tu tõ Èn dô, nh©n ho¸, so s¸nh, vÝ von . C¸ch thÓ hiện tình cảm thờng đợc thông qua c¸c c¸ch miªu t¶ : “ C¶nh ngô tÜnh ” . Ai còng biÕt , mäi c¶m xóc t©m trạng suy nghĩ của con ngời đều là c¶m xóc vÒ c¸i g× ? T©m tr¹ng hiÖn thực nào - Suy nghĩ về vấn đề đó . Do vậy các sự kiện đời sống đợc thể hiÖn mét c¸ch gi¸n tiÕp . Nhng còng cã bµi th¬ tr÷ t×nh trùc tiÕp miªu t¶ bøc tranh phong c¶nh lµm nhµ th¬ xúc động. - Th¬ tr÷ t×nh cã nÐt kh¸c biÖt h¼n víi lêi th¬ tù sù . Ngêi c¶m nhËn th¬ tr÷ t×nh ph¶i hiÓu râ ng«n ng÷ th¬ tr÷ t×nh thờng là lời đánh giá trực tiếp chủ thể đối với cuộc đời. + Tïy bót… - HiÓu râ.

(80) tuú bót lµ thÓ lo¹i v¨n xu«i phãng kho¸ng.Nhµ v¨n theo ngän bót mµ suy tëng, trÇn thuËt nhng thùc chÊt lµ th¶ m×nh theo dßng liªn tëng, c¶m xóc mµ t¶ ngêi kÓ viÖc. VÝ dô: Trong “ Th¬ng nhí mêi hai ” Vò Bằng, nhà văn đã đi sâu theo dòng håi øc víi nh÷ng kû niÖm ®Çy ¾p th©n th¬ng vÒ mêi hai mïa trong n¨m. Mçi th¸ng lµ mét kû niÖm s©u ®Ëm. “ Th¸ng giªng ” víi c¶m xóc vÒ nh÷ng ngµy tÕt víi “ Giã lµnh l¹nh - ma riªu riªu - víi tiÕng trèng chÌo tõ xa v¨ngr l¹i ”.TÊt c¶ nh muèn “ Ngêi ta trÎ l¹i - tim ®Ëp nhanh h¬n - ngùc trµn trÒ nhùa sèng ”... ChÝnh thÓ lo¹i tuú bót gióp chóng ta hiÓu đợc nhân cách, chủ thể giàu có về t©m t×nhcña nhµ v¨n. * Trong t¸c phÈm tr÷ t×nh, t×nh c¶m c¶m xóc cã khi đợc biểu hiện một cách trực tiếp song thông thờng nó đợc biểu hiện mét c¸ch gi¸n tiÕp. Khi c¶m nhËn, thëng thøc t¸c phÈm tr÷ t×nh kh«ng đợc thoát li văn bản. Phải đọc thật kỹ văn bản ( đọc tìm hiểu - đọc cảm thô ...) §Æc biÖt kh«ng thªr dõng l¹i ë bÒ mÆt ng«n tõ mµ ph¶i ®i t×m hiÓu ý nghÜa hµm Èn - t×m hiÓu gi¸ trÞ nghÖ thuËt vµ néi dung cña t¸c phÈm.. Th¸ng 1 ( tuÇn 2 + 3). V¨n häc d©n 1. Kh¸i niÖm tôc ng÷. gian ( tËp 2 – 2. §Æc trng c¬ b¶n cña tôc NXB Gi¸o dôc ). ng÷ :VÒ néi dung ( bao qu¸t mét ph¹m vi ph¶n ¸nh réng lín nhÊt c¶ vÒ tù nhiªn, x· héi, con ngêi), vÒ h×nh thøc ( tÝnh ®a nghÜa, tÝnh hµm sóc ng¾n gän ), vÒ chøc n¨ng ( tÝnh Chuyên đề øng dông thùc hµnh ), vÒ diÔn x6 : tôc íng… 3. Néi dung cña tôc ng÷ : ng÷ - Tôc ng÷ vÒ thiªn nhiªn, lao động sản xuất. - Tôc ng÷ vÒ con ngêi, x· héi… 4. Luyện đề về tục ngữ .. Th¸ng 2 ( tuÇn 4 cña th¸ng 1 vµ tuÇn. - Lµm v¨n - 1. Kh¸i niÖm v¨n nghÞ luËn. 2. §Æc ®iÓm vµ yªu cÇu cña v¨n §×nh Cao, Lª A. : - Gióp c¸c em nghÞ -luËn Gi¶i quyÕt mét c¸ch thuyÕt viÕt tèt c¸c d¹ng bài Tập làm văn 7 phục vấn đề nào đó..

(81) 1 + 2 cña th¸ng 2). – Huúnh ThÞ Thu - LËp luËn chÆt chÏ, hîp lÝ, Ba. toµn diÖn, thuyÕt phôc. - Dùng từ, đặt câu chính xác, - Muèn viÕt bµi v¨n hay – Nhãm ng«n ng÷ trong s¸ng. tg NguyÔn §¨ng 3. RÌn kÜ n¨ng nghÞ luËn : a. Kĩ năng phân tích đề : M¹nh, §ç Ngäc Thèng, Lu §øc TÇm quan träng cña viÖc ph©n tÝch Chuyên đề Hạnh. đề, tìm hiểu kết cấu của một đề văn, 7 - Kĩ năng làm các thao tác phân tích đề. bµi v¨n nghÞ luËn b. KÜ n¨ng x©y dùng luËn ®iÓm : – NguyÔn Quèc TÇm quan träng cña luËn Siªu… v¨n ®iÓm. T×m đọc nghÞ Yªu cÇu cña luËn ®iÓm. nh÷ng bµi nghiªn luËn Sè lîng vµ vÞ trÝ cña luËn cøu cña c¸c t¸c gi¶ ®iÓm. cã uy tÝn nh : Chu NghÖ thuËt nªu luËn ®iÓm. V¨n S¬n, V¨n Ph¬ng ph¸p lµm s¸ng tá Gi¸... luËn ®iÓm trung t©m. c. KÜ n¨ng t×m luËn cø :: TÇm quan träng cña luËn cø. C¸c lo¹i luËn cø thêng dïng. Tiªu chuÈn lùa chän luËn cø. Nguyªn t¾c vËn dông luËn cø. Quan hÖ gi÷a luËn cø sù thùc vµ luËn cø lÝ luËn. C¸ch thu thËp luËn cø. d. Ph¬ng ph¸p lËp luËn : LËp luËn theo quan hÖ diÔn dÞch. LËp luËn theo quan hÖ quy n¹p. LËp luËn theo quan hÖ tæng – ph©n – hîp. C¸c c¸ch lËp luËn kh¸c : LËp luËn theo kiÓu mãc xÝch, lËp luËn so s¸nh, lËp luËn nh©n qu¶, lËp luËn b»ng c¸ch nªu c©u hái, tr¶ lêi, råi ph¶n b¸c… 1. PhÐp lËp luËn chøng minh : Th¸ng a. ThÕ nµo lµ phÐp lËp luËn 2 chøng minh ? ( tuÇn 3 b. Ph¬ng ph¸p sö dông lÝ +4 cña lÏ, dÉn chøng trong lËp luËn chøng th¸ng 2) minh : + Xác định vấn đề Chuyên đề chøng minh. 8 + Yªu cÇu cña dÉn chøng. + Ph©n tÝch vµ tr×nh bµy dÉn chøng. v¨n c. LËp dµn ý trong lËp luËn nghÞ chøng minh. luËn d. Dùng ®o¹n trong lËp TiÕp theo luËn chøng minh. e. LuyÖn tËp viÕt bµi v¨n.

(82) nghÞ luËn chøng minh. 2. PhÐp lËp luËn gi¶i thÝch : Néi dung chÝnh nh phÐp lËp luËn gi¶i thÝch. - Hệ thống một số kiến thức đã häc. - Luyện đề tổng hợp.. Th¸ng 3. Nh÷ng néi dung dù th¶o díi ®©y dùa trªn c¬ së ch¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn m«n Ng÷ v¨n líp 7 vµ môc tiªu cña viÖc båi dìng häc sinh giái m«n Ng÷ v¨n líp 7. Nh÷ng néi dung dù th¶o díi ®©y gi¸o viªn cÇn linh ho¹t trong qu¸ tr×nh ¸p dụng để phù hợp với tình hình thực tế và đặc biệt là thực hiện có hiệu quả cho công tác båi dìng häc sinh giái. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tµi liÖu, cã thÓ cßn nhiªï khiÕm khuyÕt, rÊt mong đợc sự đóng góp của đồng nghiệp để tài liệu ngày càng hoàn thiện.. b/ Một số đề bài minh hoạ: Gi¸o viªn cÇn biªn so¹n l¹i theo c¸c kiÓu bµi (biÓu c¶m, nghÞ luËn) vµ có thể sử dụng để ra đề kiểm tra cuối mỗi chuyên đề ( văn biểu cảm, chuyên đề ca dao, tục ngữ...).. §Ò sè 1: Loµi c©y mµ em yªu.. §Ò sè 2: Bãng d¸ng cña mét ngêi th©n yªu.. §Ò sè 3: C¶m nghÜ cña em vÒ mét bµi ca dao mµ em yªu thÝch.. §Ò sè 4: Cảm nhận của em về hai đoạn thơ đợc trích trong bài “Th gửi mẹ” của rÝch Hai-n¬.. Hen-. §Ò sè 5: “ NÕu truyÖn cæ tÝch chiÕu räi mét ¸nh s¸ng hi väng vµo mét cuéc sèng kh¸c, khác hẳn cuộc đời hàng ngày tẻ nhạt, khô cằn thì ca dao dân ca tìm thi hứng ngay ở cái cuộc đời hàng ngày đó…” Bằng những hiểu biết của em về ca dao, hãy làm sáng tỏ nhận định trên.. §Ò sè 6: Một ngời Việt Nam đi du lịch nhiều nơi, khi trở về nhà, bạn bè, ngời thân đến hỏi nơi nào đẹp nhất, anh ta trả lời: “Không nơi nào đẹp bằng quê hơng”..

(83) Em hiÓu nh thÕ nµo vÒ ý kiÕn trªn? B»ng nh÷ng bµi ca dao viÕt vÒ quª h¬ng, h·y trình bày những cảm nhận của riêng mình đối với tình yêu quê nhà ẩn chứa trong lßng mçi con ngêi ViÖt Nam.. §Ò sè 7: Bµn vÒ vai trß vµ vÞ trÝ cña nhµ v¨n trong x· héi, cã ngêi cho r»ng: “Nhµ v¨n lµ kÜ s t©m hån”. Em h·y gi¶i thÝch ý kiÕn trªn. B»ng viÖc c¶m nhËn mét sè v¨n b¶n nghÖ thuËt chän läc trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7, em h·y lµm râ thiªn chøc vµ sø mÖnh cao cả của nhà văn trong việc bồi đắp tâm hồn con ngời.. §Ò sè 8: Nhµ phª b×nh v¨n häc Hoµi Thanh cã viÕt: “V¨n ch¬ng sÏ lµ h×nh dung cña sù sèng mu«n h×nh v¹n tr¹ng. Ch¼ng nh÷ng thÕ, v¨n ch¬ng cßn s¸ng t¹o ra sù sèng”. (Theo Ng÷ v¨n 7, tËp hai) H·y gi¶i thÝch vµ chøng minh ý kiÕn trªn.. §Ò sè 9: “Giản dị trong đời sống, trong quan hệ với mọi ngời, trong tác phong, Hồ Chñ tÞch còng rÊt gi¶n dÞ trong lêi nãi vµ bµi viÕt” (Theo Ng÷ v¨n 7, tËp hai) B»ng mét sè dÉn chøng trong bµi “Tinh thÇn yªu nøoc cña nh©n d©n ta” (Hå ChÝ Minh), h·y chøng minh r»ng c¸ch viÕt cña B¸c Hå rÊt gi¶n dÞ.. §Ò sè 10: Trong truyện ngắn “Sống chết mặc bay”, tác giả Phạm Duy Tốn đã khéo léo kết hợp phép tơng phản và phép tăng cấp để bộc lộ tính cách nhân vật, vạch trần b¶n chÊt “lßng lang d¹ thó” cña tªn quan phñ tríc sinh m¹ng cña ngêi d©n. Em h·y gi¶i thÝch vµ chøng minh ý kiÕn trªn.. §Ò sè 11:. C©u 1 : Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ v¨n b¶n sau ; Con cò mà đi ăn đêm §Ëu ph¶i cµnh mÒm lén cæ xuèng ao ¤ng ¬i «ng vít t«i nao T«i cã lßng nµo «ng h·y x¸o m¨ng Cã x¸o th× x¸o níc níc trong §õng x¸o níc nớc đục đau lòng cò con. C©u 2 : Nam.. Tinh yªu quª h¬ng hơng đất nớc níc lµ m¹ch nguån xuyªn suèt trong v¨n häc ViÖt. H·y ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ nh÷ng biÓu hiÖn cña t×nh yªu Êy trong v¨n thơ trữ tình hiện đại Việt Nam.. §Ò sè 12. C©u 1: ( 6 ®iÓm) Trong bµi th¬ “ Nhí con s«ng quª h¬ng” nhµ th¬ TÕ Hanh cã viÕt: “ Quª h¬ng t«i cã con s«ng xanh biÕc. Níc gong trong soi tãc nh÷ng hµng tre.

(84) T©m hån t«i lµ mét buæi tra hÌ To¶ n¾ng xuèng dßng s«ng lÊp lo¸ng.” Em hãy phân tích cái hay, cái đẹp mà em cảm nhận đợc từ bốn câu thơ. C©u 2: ( 14 ®iÓm C¶m nhËn cña em vÒ bµi th¬ “TiÕng gµ tra” cña nhµ th¬ Xu©n Quúnh.. §Ò sè 13 §Ò thi häc sinh giái M«n :Ng÷ V¨n 7 C©u 1 : (4®) §äc ®o¹n v¨n sau : “ Sài Gòn vẫn trẻ .Tôi thì đơng già.Ba trăm năm so với năm ngàn tuổi của Đất Nớc thì cái đô thị này còn xuân chán .Sài Gòn cứ trẻ hoài nh một cây tơ đơng độ nõn nà , trên đà thay da đổi thịt , miễn là c dân ngày nay và cả ngày mai biết cách tới tiêu chăm bón , trân trọng , giữ gìn cái đô thị ngọc ngà. T«i yªu Sµi Gßn da diÕt …T«i yªu trong n¾ng sím , mét thø n¾ng ngät ngµo vµo buổi chiều lộng gió nhớ thơng, dới những cây ma nhiệt đới bất ngờ .Tôi yêu thời tiết trái chứng với trời đang ui ui buồn bã bỗng trong vắt lại nh thuỷ tinh , tôi yêu cả đêm khuya tha thớt tiếng ồn.Tôi yêu phố phờng náo động, dập dìu náo động , dập dìu xe cộ vào nh÷ng giê cao ®iÓm. Yªu c¶ c¸i tÜnh lÆng cña buæi sím tinh s¬ng víi lµn kh«ng khÝ m¸t dịu , thanh sạch trên một số đờng còn nhiều cây xanh che chở.” ( “Sµi Gßn t«i yªu” - Lª Minh H¬ng) a) T¸c gi¶ giíi thiÖu Sµi Gßn b»ng c¸ch nµo ? C¸i hay cña c¸ch giíi thiÖu Êy? b) Ngời viết đã bộc lộ tình yêu của mình với Sài Gòn nh thế nào ? Cách bộc lộ có gì đặc biÖt? C©u 2 : (6 ®) Nhµ v¨n ngêi §øc Hen –rich Hai- n¬ cã viÕt ®o¹n th¬ trong bµi “Th göi mÑ” nh sau : “Con th¬ng sèng ngÈng cao ®Çu , mÑ ¹ TÝnh t×nh con h¬i ngang bíng , kiªu k× NÕu cã vÞ chóa nµo nh×n con vµo m¾t Con ch¼ng bao giê cói mÆt tríc uy nghi Nhng mÑ ¬i, con xin thó thËt Tr¸i tim con dï kiªu h·nh thÕ nµo §øng tríc mÑ dÞu dµng , ch©n thËt Con thÊy m×nh bÐ nhá lµm sao .” ( TÕ Hanh dÞch) a) Nªu ý chÝnh cña tõng khæ th¬? Hai ý chÝnh Êy cã quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo? b) Hai khæ th¬ trªn nèi liÒn nhau thµnh mét v¨n b¶n. H·y ph©n tÝch sù liªn kÕt chÆt chÏ cña v¨n b¶n ? c) Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ hai khæ th¬ trªn b»ng mét ®o¹n v¨n ng¾n. Câu 3 : (10 đ). Có một đọan thơ rất hay , rất xúc động viết về Bác Hồ kính yêu nh sau : “ Đất nớc đẹp vô cùng . Nhng Bác phải ra đi. Cho t«i lµm sèng díi con tµu ®a tiÔn B¸c Khi bê b·i dÇn lui lµng xãm khuÊt Bèn phÝa nh×n kh«ng bãng mét hµng tre … §ªm xa níc ®Çu tiªn , ai nì ngñ Sãng díi ch©n tµu ®©u ph¶i sãng quª h¬ng Trêi tõ ®©y ch¼ng xanh mµu xø së Xa níc råi ,cµng hiÓu níc ®au th¬ng…” (“Ngêi ®i t×m h×nh cña níc” – ChÕ Lan Viªn) a) Đoạn thơ đã viết về sự kiện nào trong cuộc đời hoạt động của Bác Hồ kính yêu? Lúc đó Bác có tên là gì ? b) Ph©n tÝch hiÖu qu¶ cña dÊu chÊm c©u gi÷a c©u th¬ thø nhÊt vµ tõ “ nhng”. c) Viết đoạn văn biểu cảm ( 12 -15 câu) về đọan thơ trên.. §Ò sè 14.

(85) §Ò thi chän häc sinh giái líp 7 M«n: Ng÷ v¨n. ( Thêi gian lµm bµi: 120 phót ) C©u1 ( 2 ®iÓm ): §äc ®o¹n th¬ sau: “ Trên đờng hành quân xa Dõng ch©n bªn xãm nhá TiÕng gµ ai nh¶y æ “Côc...côc t¸c côc ta” Nghe xao động nắng tra Nghe bàn chân đỡ mỏi Nghe gäi vÒ tuæi th¬.” ( TiÕng gµ tra, Xu©n Quúnh ) 1. Biện pháp tu từ nào đợc sử dụng để diễn tả tâm trạng anh lính trẻ trên đờng hµnh qu©n ra trËn? A. Nh©n ho¸ vµ so s¸nh.. B. So s¸nh vµ ®iÖp ng÷.. C. §iÖp ng÷ vµ Èn dô.. D. §iÖp ng÷ vµ nh©n ho¸.. 2. Có sự chuyển đổi cảm giác nh thế nào trong ba câu thơ có từ “nghe”? A. ThÝnh gi¸c  xóc gi¸c.. B. ThÝnh gi¸c . khøu gi¸c.. B. ThÝnh gi¸c  c¶m gi¸c. C. ThÝnh gi¸c . vÞ gi¸c.. 3. NhËn xÐt vÒ cÊu t¹o cña c©u “ Nghe gäi vÒ tuæi th¬”? A. Là câu đơn bình thờng.. B. Là câu đặc biệt.. C. Lµ c©u rót gän.. C. C¶ A,B,C sai.. 4. Trong bài thơ, cụm từ “Tiếng gà tra” đợc xuất hiện mấy lần? A. Hai.. B. Bèn.. C. S¸u.. D. T¸m.. C©u 2 ( 2 ®iÓm ): “ Nhng chí hiÓu lÇm r»ng B¸c sèng kh¾c khæ theo lèi nhµ tu hµnh, thanh tao theo kiểu nhà hiền triết ẩn dật. Bác Hồ sống đời sống giản dị, thanh bạch nh vậy, bởi vì Ngời sống sôi nổi, phong phú đời sống và cuộc đấu tranh gian khổ và ác liệt của quần chúng nhân dân. Đời sống vật chất giản dị càng hoà hợp đời sống tâm hồn phong phú, với những t tởng, tình cảm, những giá trị tinh thần cao đẹp nhất. Đó là đời sống thực sự văn minh mµ B¸c Hå nªu g¬ng s¸ng trong thÕ giíi ngµy nay.” ( §øc tÝnh gi¶n dÞ cña B¸c Hå, Ph¹m V¨n §ång ) Tác giả đã gửi đến chúng ta điều gì qua đoạn văn trên? Suy nghĩ của em về lời gửi Êy? C©u 4 ( 6 ®iÓm ):.

(86) “§äc mét c©u th¬ nghÜa lµ ta gÆp gì t©m hån con ngêi” ( Ana t«n Prance. ) Câu nói trên của nhà văn Pháp giúp em cảm nhận đợc những gì khi học hai bài thơ C¶nh khuya vµ R»m th¸ng giªng cña Hå ChÝ Minh. UBND huyÖn B×nh Giang Phßng GD vµ §T. hớng dẫn chấm đề thi hsg huyện lớp 7 m«n: ng÷ v¨n.. Câu1 ( 2 điểm ): Mỗi câu trả lời đúng đợc 0,5 điểm. 1. C. 2. B. 3. C. 4. B.. Câu2 ( 2 điểm ): Mỗi ý trả lời đúng cho 1 điểm: - Lời gửi của tác giả : Qua việc khẳng định sự hoà hợp giữa đời sống vật chất giản dị và đời sống tinh thần phong phú trong con ngời Bác Hồ, tác giả còn muốn nói về ý nghĩa đích thực của đời sống con ngời: Không phải là sự thoả mãn càng nhiều về vật chất, mà là đời sống tinh thần, t tởng , tình cảm phong phó, thËm chÝ lµ v« tËn. Cuéc sèng nh thÕ, theo t¸c gi¶ lµ cuéc sèng thùc sù v¨n minh mà Bác Hồ đã nêu gơng sáng trong thời đại ngày nay. - Suy nghĩ của em : HS cần nêu đợc suy nghĩ về ý nghĩa thực sự của đời sống con ngời, về mối quan hệ giữa nhu cầu vật chất và đời sống tinh thần. Nếu chạy theo hởng thụ vật chất sẽ có thể dẫn đến sự nghèo nàn, què quặt về tinh thần, tình c¶m... C©u3 ( 6 ®iÓm ): 1. Yªu cÇu chung: - Trên cơ sở hiểu đúng hai bài thơ trữ tình của Hồ Chí Minh để làm sáng tỏ yêu cầu của đề bài, biết cách làm bài văn nghị luận văn học. 2. Yªu cÇu cô thÓ: HS có thể trình bày, sắp xếp theo nhiều cách, cảm thụ đôi chỗ khác nhau nhng cần đạt đợc các ý sau: - T©m hån yªu thiªn nhiªn, g¾n bã chan hoµ víi thiªn nhiªn: + ViÕt nhiÒu vÒ thiªn nhiªn ( §Æc biÖt lµ tr¨ng.) + Có nhiều rung động, sự say mê trớc vẻ đẹp của thiên nhiên Việt Bắc. + Chan hoµ, mËt thiÕt víi thiªn nhiªn, c¶nh vËt..

(87) - T×nh yªu thiªn nhiªn lu«n g¾n liÒn víi t×nh yªu níc s©u nÆng. + ChÊt nghÖ sÜ vµ t©m tr¹ng ngêi chiÕn sÜ lu«n thèng nhÊt trong con ngêi cña B¸c. 3. Tiªu chuÈn cho ®iÓm: - Điểm 6: Đáp ứng yêu cầu nêu trên, diễn đạt mạch lạc, trình bày khoa học. Có nh÷ng c¶m nhËn vµ ph¸t hiÖn míi mÎ, tinh tÕ. - §iÓm 4: §¸p øng phÇn lín c¸c yªu cÇu trªn. Cã thÓ cßn mét vµi sai sãt nhá vÒ diễn đạt, trình bày. - Điểm 2: Cha thật hiểu đề, bài làm còn mắc nhiều lỗi diễn đạt.. §Ò sè 15 Từ môtj bài cao dao than thân đã học trong chơng ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7 tËp 1, h·y ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ th©n phËn ngêi ngêi phô n÷ trong x· héi xa. xa.. §Ò sè 16 Nêu cảm nghĩ sâu sắc nhất của em về một truyện ngắn đã học trong chơng ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7.. c/ giíi thiÖu Mét sè s¸ng kiÕn kinh nghiÖm vµ tµi liÖu su tÇm : giíi thiÖu bµi v¨n biÓu c¶m vÒ ngêi th©n Trong cuộc sống hàng ngày, có biết bao nhiêu người đáng để chúng ta thương yêu và dành nhiều tình cảm. Nhưng đã bao giờ bạn nghĩ rằng, người thân yêu nhất của bạn là ai chưa? Với mọi người câu trả lời ấy có thể là ông bà, là mẹ, là anh chị hoặc cũng có thể là bạn bè chẳng hạn. Còn riêng tôi, hình ảnh người bố sẽ mãi mãi là ngọn lửa thiêng liêng, sưởi ấm tâm hồn tôi mãi tận sau này. Bố tôi không may mắn như những người đàn ông khác. Trong suốt cuộc đời bố có lẽ không bao giờ được sống trong sự sung sướng, vui vẻ. Bốn mươi tuổi khi chưa đi được nửa chặng đời người, bố đã phải sống chung với bao nhiêu bệnh tật: Đầu tiên đó chỉ là những cơn đau dạ dày, rồi tiếp đến lại xuất hiện thêm nhiều biến chứng. Trước đây, khi còn khỏe mạnh, bao giờ bố cũng rất phong độ..

(88) Thế nhưng bây giờ, vẻ đẹp ấy dường như đã dần đổi thay: Thay vì những cánh tay cuồn cuộn bắp, giờ đây chỉ còn là một dáng người gầy gầy, teo teo. Đôi mắt sâu dưới hàng lông mày rậm, hai gò má cao cao lại dần nổi lên trên khuôn mặt sạm đen vì sương gió. Tuy vậy, bệnh tật không thể làm mất đi tính cách bên trong của bố, bố luôn là một người đầy nghị lực, giàu tự tin và hết lòng thương yêu gia đình. Gia đình tôi không khá giả, mọi chi tiêu trong gia đình đều phụ thuộc vào đồng tiền bố mẹ kiếm được hàng ngày. Dù bệnh tật, ốm đau nhưng bố chưa bao giờ chịu đầu hàng số mệnh. Bố cố gắng vượt lên những cơn đau quằn quại để làm yên lòng mọi người trong gia đình, cố gắng kiếm tiền bằng sức lao động của mình từ nghề xe lai. Hàng ngày, bố phải đi làm từ khi sáng sớm cho tới lúc mặt trời đã ngã bóng từ lâu. Mái tóc bố đã dần bạc đi trong sương sớm. Công việc ấy rất dễ dàng với những người bình thường nhưng với bố nó rất khó khăn và gian khổ. Bây giờ có những lúc phải chở khách đi đường xa, đường sốc thì những cơn đau dạ dạy của bố lại tái phát. Và cả những ngày thời tiết thay đổi, có những trưa hè nắng to nhiệt độ tới 38-48 độ C, hay những ngày mưa ngâu rả rích cả tháng 7, tháng 8, rồi cả những tối mùa đông lạnh giá, bố vẫn cố gắng đứng dưới những bóng cây kia mong khách qua đường. Tôi luôn tự hào và hãnh diện với mọi người khi có được một người bố giàu đức hy sinh, chịu thương, chịu khó như vậy. Nhưng có phải đâu như vậy là xong. Mỗi ngày bố đứng như vậy thì khi trở về những cơn đau quằn quại lại hành hạ bố. Nhìn khuôn mặt bố nhăn nhó lại, những cơn đau vật vã mà bố phải chịu đựng, tôi chỉ biết òa lên mà khóc. Nhìn thấy bố như vậy, lòng tôi như quặn đau hơn gấp trăm ngàn lần. Bố ơi, giá như con có thể mang những cơn đau đó vào mình thay cho bố, giá như con có thể giúp bố kiếm tiền thì hay biết mấy? Nếu làm được gì cho bố vào lúc này để bố được vui hơn, con sẽ làm tất cả, bố hãy nói cho con được không? Những lúc ấy, tôi chỉ biết ôm bố, xoa dầu cho bố, tôi chỉ muốn với bố đừng đi làm nữa, tôi có thể nghỉ học, như vậy sẽ tiết kiệm được chi tiêu cho gia đình, tôi có thể kiếm được tiền và chữa bệnh cho bố. Nhưng nếu nhắc đến điều đó chắc chắn là bố sẽ buồn và thất vọng ở tôi nhiều lắm. Bố luôn nói rằng bố sẽ luôn chiến đấu. Chiến đấu cho tới những chút sức lực cuối cùng để có thể nuôi chúng tôi ăn học thành người. Bố rất quan tâm đến việc học của chúng tôi. Ngày xưa bố học rất giỏi nhưng nhà nghèo bố phải nghỉ học. Vào mỗi tối, khi còn cố gắng đi lại được, bố luôn bày dạy cho mấy chị em học bài. Trong những bữa cơm bố thường nhắc chúng tôi cách sống, cách làm người sao cho phải đạo. Tôi phục bố lắm, bố thuộc hàng mấy nghìn câu Kiều, hàng trăm câu châm ngôn, danh ngôn nổi tiếng….

(89) Chính vì vậy, tôi luôn cố gắng tự giác học tập. Tôi sẽ làm một bác sĩ và sẽ chữa bệnh cho bố, sẽ kiếm tiền để phụng dưỡng bố và đi tiếp những bước đường dở dang trong tuổi trẻ của bố. Tôi luôn biết ơn bố rất nhiều, bố đã dành cho tôi một con đường sáng ngời, bởi đó là con đường của học vấn, chứ không phải là con đường đen tối của tiền bạc. Tôi sẽ luôn lấy những lời bố dạy để sống, lấy bố là gương sáng để noi theo. Và tôi khâm phục không chỉ bởi bố là một người giỏi giang, là một người cao cả, đứng đắn, lòng kiên trì chịu khó mà còn bởi cách sống lạc quan, vô tư của bố. Mặc dù những thời gian rảnh rỗi của bố còn lại rất ít nhưng bố vẫn trồng và chăm sóc khu vườn trước nhà để cho nó bao giờ cũng xanh tươi. Những giỏ phong lan có bao giờ bố quên cho uống nước vào mỗi buổi sáng; những cây thiết ngọc lan có bao giờ mang trên mình một cái lá héo nào? Những cây hoa lan, hoa nhài có bao giờ không tỏa hương thơm ngát đâu? Bởi đằng sau nó luôn có một bàn tay ấm áp chở che, chăm sóc, không những yêu hoa mà bố còn rất thích nuôi động vật. Tuy nhà tôi bao giờ cũng có hai chú chó con và một chú mèo và có lúc bố còn mang về những chiếc lồng chim đẹp nữa. Và hơn thế, trong suốt hơn năm năm trời chung sống với bệnh tật, tôi chưa bao giờ nghe bố nhắc đến cái chết, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc trốn tránh sự thật, bố luôn đối mặt với “tử thần”, bố luôn dành thời gian để có thể làm được tất cả mọi việc khi chưa quá muộn. Nhưng cuộc đời bố bao giờ cũng đầy đau khổ, khi mà cả gia đình đã dần khá lên, khi các chị tôi đã có thể kiếm tiền, thì bố lại bỏ chị em tôi, bỏ mẹ, bỏ gia đình này để ra đi về thế giới bên kia. Bố đi về một nơi rất xa mà không bao giờ được gặp lại. Giờ đây khi tôi vấp ngã, tôi sẽ phải tự đứng dậy và đi tiếp bằng đôi chân của mình, bởi bố đi xa, sẽ không còn ai nâng đỡ, che chở, động viên tôi nữa. Bố có biết chăng nơi đây con cô đơn buồn tủi một mình không? Tại sao nỡ bỏ con ở lại mà đi hả bố? Nhưng con cũng cảm ơn bố, bố đã cho con thêm một bài học nữa, đó chính là trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta hãy trân trọng những gì đang có, hãy yêu thương những người xung quanh mình hơn, và đặc biệt hãy quan tâm, chăm sóc cho bố của mình, tha thứ cho bố, khi bố nóng giận và nỡ mắng mình bởi bố luôn là người yêu thương nhất của chúng ta. Bố ra đi, đi đến một thế giới khác, ở nơi đó bố sẽ không còn bệnh tật, sẽ thoát khỏi cuộc sống thương đau này. Và bố hãy yên tâm, con sẽ luôn nhớ những lời dạy của bố, sẽ luôn thương yêu, kính trọng biết ơn bố, sẽ sống theo gương sáng mà bố đã rọi đường cho con đi. Hình ảnh của bố sẽ luôn ấp ủ trong lòng con. Những kỷ niệm, những tình cảm bố dành cho con, con sẽ ôm ấp, trân trọng, nó như chính linh hồn của mình. NGUYỄN THỊ HẬU (Lớp 10A2, Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng, TP Vinh, Nghệ An.

(90) biÓu c¶m vÒ loµi c©y em yªu Trong cõi trần, có những loài cây nở hoa đẹp và buồn như những huyền thọai, như những triết nhân. Người ta khó vui được khi nhìn thấy một giàn hoa ty-gôn đỏ như màu máu vẳng về những câu thơ của TTKH. Nhìn hoa sen, lòng người chợt nhận ra lẽ vô thường thanh sạch của kiếp người. Ai đã từng có một đêm thức với hoa quỳnh, hẳn khó cầm được tấc lòng trước hình ảnh cái đẹp quá đỗi mong manh, mau chóng tàn phai. Người xưa một lần qua núi, thấy hoa lau nở trắng bạt ngàn, đã thảng thốt buông một câu hỏi buồn. trong. gió:. Sao. vừa. nở. ra. đã. vội. bạc. đầu. thế. hở. lau. ơi?.... Và có một lòai cây chỉ nở hoa lúc cuối đời, nở xong là chết; nở như biết mình đã đến và sẽ ra đi trong cuộc đời; nở như những giây phút dọn mình để giã từ thế giới; nở tưng bừng như. điệp. khúc. một. giai. điệu. tráng. ca.. Loài. đó. là. TRE.. Tôi nghĩ đã là người Việt Nam, dù ở đâu và làm gì, ai cũng mang trong mình một bóng tre của quê hương, xứ sở. Sau lũy tre làng, đó là nơi hội ngộ buồn vui của cả một cộng đồng người, của hàng bao thế hệ. Không biết tự bao giờ, tre đã tham dự vào cuộc sống con người như một thành tố không thể thiếu được. Chuyện cổ tích ngày xửa ngày xưa đã có cây tre trăm đốt. Và dẫu bây giờ nông thôn đã công nghiệp hóa, tre vẫn không thể thiếu được đối với người. Đó là cái đòn gánh có thể đàn hồi làm nhẹ vai cô thôn nữ gánh nước từ bến sông, gánh hàng ra chợ. Đó là mười sáu vành nón lá của mẹ tảo tần qua nắng qua mưa nuôi ta khôn lớn, của em dấu nụ cười e ấp mối tình đầu. Đó là giàn bí, giàn bầu nặng lòng câu ca” bầu ơi thương lấy bí cùng” mà cha ngồi hóng mát mỗi chiều. Đó là sợi lạc buộc chiếc bánh chưng xanh luôn gợi nhắc truyền thuyết Lang Liêu...Tre thủy chung. một. mối. tình. vĩnh. cửu. với. người. dân. Việt.. Tre lặng lẽ hiến dâng cho đời và hy sinh tất cả. Trong hành trình dâng hiến của mình, tre dâng tặng con người âm thanh từ máu thịt của nó. Tre tạo nên tiếng sáo Trương Chi làm điêu đứng người con gái cành vàng lá ngọc. Tre tạo nên cây đàn bầu khiến cả thế giới phải nghiêng mình trước ngón độc huyền của một dân tộc, mà dân tộc ấy lại đa tình làm sao: Đàn bầu ai gảy nấy nghe, làm thân con gái chớ nghe đàn bầu! Trên non ngàn Tây Nguyên, hồn tre nứa nhập vào đàn t’rưng, nhập vào đàn klông put, đàn chim đing, đàn đinh pah, và cả ching kram (chiêng tre) nữa...tạo nên âm sắc núi rừng Việt Nam độc đáo, không nơi nào có được. Và trong những ngày hội tưng bừng trên đỉnh non ngàn này, không thể thiếu những ché rượu cần mà những chiếc cần như những chiếc cầu của tình bạn,. tình. yêu,. của. men. nồng. cuộc. sống.... Từ măng non, tre vươn thẳng làm bạn với người, làm ngọn roi dạy dỗ con người, giúp con người bao điều trong cuộc sống, để rồi một buổi sáng kia, tre nở một chùm hoa và chết. Rất hiếm khi được nhìn thấy hoa tre nở. Cho đến nay, tôi cũng chỉ thấy hoa tre nở hai lần. Lần thứ nhất vào năm tám mươi lăm thế kỷ hai mươi. Năm đó, vào một buổi sáng mùa hè, rặng tre la ngà dọc bờ sông Bồ trước làng tôi đột nhiên bừng nở. Cả một rặng tre bung nở từng chùm hoa vàng xuộm màu thổ hoàng. Cái màu đất bình dị nổi lên.

(91) nhờ màu xanh của lá, bình dị đến nao lòng. Cả lũ học trò chúng tôi hồi đó chiều nào cũng rủ nhau nhìn ra sông vì nghe nói tre nở hoa xong là chết. Nhiều đứa, trong đó có tôi, cố cãi lại lời tiên tri ấy, đến mức phải chia phe thách nhau. Nhưng ngày qua ngày, cả rặng tre từ màu xanh dần chuyển sang ngà. Cho đến một chiều nọ, không tin nổi vào mắt mình khi rặng tre cứ nhạt thếch hẳn đi, chúng tôi chạy ra xem thì thân tre đã khô lại. Trên cao kia, những chùm hoa tre khô cong rủ xuống như một bàn tay tiễn biệt. Bất giác cả bọn cứng lưỡi không nói nên được câu nào, cũng không thấy mấy đứa thắng cuộc yêu sách một điều gì. Trong làng có chú Tin đã ngoài bốn mươi vẫn còn độc thân chưa vợ. Chú xin làng chặt một cây tre về làm đàn bầu. Đêm đêm, tiếng đàn của chú nỉ non vang vọng khắp làng. Chẳng bao lâu sau thì có người chịu cùng chú kết tóc se tơ. Người già nói, tre nở hoa cả rặng như vậy là có điềm lành. Quả nhiên sau đó ít lâu thì không khí công cuộc đổi mới cũng tràn về nông thôn, đời sống của người nông dân có đỡ cực nhọc hơn. Nhưng cũng sau khi rặng tre la ngà ấy chết, làng không còn một cây tre la ngà nào nữa. Bấy giờ cả làng mới thấy do tre la ngà nhiều gai nên ít người trồng. Sau này tôi lang thang khá nhiều nơi, chú tâm tìm gặp một bóng dáng tre la ngà, ấy vậy đến giờ vẫn chưa một lần thấy lại. Lần thứ hai tôi nhìn thấy hoa tre nở chỉ mới cách đây vài năm, vài tháng sau cơn đại hồng thủy tháng 11 năm 1999. Ấy là một hôm giá rét đầu năm 2000, qua khỏi cầu TâyThành bỗng thấy một bụi tre nhỏ bên sông nở hoa trong mưa. Cũng những chùm hoa tre vàng nhạt như màu đất, vươn giữa trời xanh bất chấp mưa gió phủ phàng, rét buốt, bản lĩnh vô cùng. Bây giờ nghiệm lại, thấy loài tùng bách như người quân tử ẩn dật, tre lại như người quân tử dấn thân. Từ khi sinh ra, tre đã sống và trả nghĩa cho đất cho người, đến khi hoa tre nở lần đầu tiên, cũng là lúc tre từ giã sự góp mặt của mình trên trái đất. Đó là một cách đi vào cõi chết rất đẹp: cả tre và hoa đều chết đứng như phơi gan ruột cùng trời đất chứ không chịu rủ xuống, lụi tàn như bao loài hoa khác. Cái chết ấy không hề làm cho người ta thấy một chút bi ai nào, ngược lại, nó tạc dáng hình giữa trời đất mênh mông, giữa muôn vàn hoa lá như một triết nhân đã ngộ ra chân lý về lẽ sống chết của con người..

(92) Tµi liÖu tham kh¶o båi dìng HSG m«n ng÷ v¨n 8 ***** Gi¸o viªn biªn so¹n vµ su tÇm:TrÞnh ThÞ Hoµi §¬n vÞ c«ng t¸c: Trêng THCS T©n Hoµ. TuÇn 1 Bµi 1. khái quát về vhvn từ đầu thế kỷ xx đến 1945. A: Yªu cÇu: - Giúp học sinh có cái nhìn tổng quan về giai đoạn văn học Việt Nam từ thế kỷ XX đến. 1945 - Rèn kỹ năng tổng hợp, khái quát vấn đề VH. B: néi dung c¬ b¶n. 1945. 1. Kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh x· héi vµ v¨n ho¸ ViÖt Nam nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña dßng v¨n häc ViÖt Nam ®Çu thÕ kû a) ChÆng thø nhÊt: Hai thËp niªn ®Çu thÕ kû XX b) ChÆng thø hai: Nh÷ng n¨m hai m¬i cña thÕ kû XX c) Chặng thứ ba: Từ đầu những năm 30 đến CMT8- 1945 3. Những đặc điểm chung của văn học Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến CMT8 –. a) Văn học đổi mới theo hớng hiện đại hoá b) V¨n häc h×nh thµnh hai khu vùc (hîp ph¸p vµ bÊt hîp ph¸p) víi nhiÒu trµo lu cïng ph¸t triÓn c) Văn học phát triển với nhịp độ đặc biệt khẩn trơng, đạt đợc thành tựu phong phú. 4. Giíi thiÖu mét sè t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu cho tõng trµo lu v¨n häc: - Trµo lu l·ng m¹n, nãi lªn tiÕng nãi cña c¸ nh©n giµu c¶m xóc vµ kh¸t väng, bÊt hoà với thực tại ngột ngạt, muốn thoát khỏi thực tại đó bằng mộng tởng và bằng việc đi sâu vào thế giới nội tâm. Văn học lãng mạn thờng ca ngợi tình yêu say đắm, vẻ đẹp của thiên nhiên, của “ngày xa” và thờng đợm buồn. Tuy văn học lãng mạn còn những hạn chế rõ rệt về t tởng, nhng nhìn chung vẫn đậm đà tính dân tộc và có nhiều yếu tố lành mạnh, tiến bộ đáng quý. Văn học lãng mạn có đóng góp to lớn vào công cuộc đổi mới để hiện đại hoá văn học, đặc biệt là về thơ ca. Tiªu biÓu cho trµo lu l·ng m¹n tríc 1930 lµ th¬ T¶n §µ, tiÓu thuyÕt Tè T©m cña Hoµng Ngäc Ph¸ch; sau 1930 lµ Th¬ míi cña ThÕ L÷, Lu Träng L, Xu©n DiÖu, Huy CËn, Hµn MÆc Tö, ChÕ Lan Viªn, NguyÔn BÝnh…vµ v¨n xu«i cña NhÊt Linh , Kh¸i H ng, Th¹ch Lam, Thanh TÞnh, NguyÔn Tu©n….

(93) - Trµo lu hiÖn thùc gåm c¸c nhµ v¨n híng ngßi bót vµo viÖc ph¬i bµy thùc tr¹ng bÊt c«ng, thèi n¸t cña x· héi vµ ®i s©u ph¶n ¸nh thùc tr¹ng thèng khæ cña c¸c tÇng líp quÇn chúng bị áp bức bóc lột đơng thời. Nói chung các sáng tác của trào lu văn học này có tính chân thực cao và thấm đợm tinh thần nhân đạo. Văn học hiện thực có nhiều thành tựu đặc s¾c ë c¸c thÓ lo¹i v¨n xu«i (truyÖn ng¾n cña Ph¹m Duy Tèn, NguyÔn B¸ Häc, NguyÔn C«ng Hoan, Nam Cao, Nguyªn Hång, T« Hoµi, Bïi HiÓn; tiÓu thuyÕt cña Hå BiÓu Ch¸nh, Vò Träng Phông, Ng« TÊt Tè, Nguyªn Hång, Nam Cao; phãng sù cña Tam Lang, Vò Träng Phông …), nhng còng cã nh÷ng s¸ng t¸c gi¸ trÞ ë thÓ th¬ trµo phóng (th¬ Tó Mì, §å Phån). Hai trào lu lãng mạn và hiện thực cùng tồn tại song song, vừa đấu tranh với nhau lại vừa ảnh hởng, chuyển hoá nhau. Trên thực tế, hai trào lu đó đều không thuần nhất và không biệt lập với nhau, càng không đối lập nhau về giá trị. ở trào lu nào cũng có những cây bút tµi n¨ng vµ t©m huyÕt. Văn học khu vực bất hợp pháp gồm thơ văn cách mạng bí mật, đặc biệt là sáng tác thơ ca của các chiến sĩ trong nhà tù. Thơ văn cách mạng cũng có lúc, có bộ phận đợc lu hành nửa hợp pháp, nhng chủ yếu là bất hợp pháp, bị đặt ra ngoài pháp luật và ngoài đời sống văn học bình thờng. Ra đời và phát triển trong hoàn cảnh luôn bị đàn áp, khủng bố, thiếu c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt tèi thiÓu, nhng v¨n häc c¸ch m¹ng vÉn ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ngµy cµng phong phó vµ cã chÊt lîng nghÖ thuËt cao, nhÞp víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo cách mạng. Thơ văn cách mạng đã nói lên một cách thống thiết, xúc động tấm lòng yêu nớc, đã toát lên khí phách hào hùng của các chiến sĩ cách mạng thuộc nhiều thế hệ nửa đầu thÕ kû. C: Ph¬ng ph¸p N.C. 1.Tµi liÖu tham kh¶o: - Bµi kh¸i qu¸t vÒ v¨n häc ViÖt Nam: +) SGK NV8 trang 3-11 +) Gi¸o tr×nh VHVN tËp 1 trang1-73 2.bµi tËp cñng cè: 1) Văn học thời kỳ từ XX đến 1945 phát triển với nhịp độ khẩn trơng, mau lẹ nh thÕ nµo? 2)Vì sao nói văn học nửa đầu TK XX đến 1945 phát triển phong phú rực rỡ và khá hoµn chØnh ( vÒ thÓ lo¹i) 3)Lập bảng thống kê các tác giả, tác phẩm văn học đầu TK đến 1945. *****************************************. Bµi 2 thanh tÞnh vµ t«i ®i häc a.néi dung. häc”. 1. Khái quát kiến thức tác giả (tiểu sử, cuộc đời và sự nghiệp) 2. Củng cố lại vẻ đẹp về nội dung và nghệ thuật của áng văn giàu chất thơ “Tôi đi. 3. Luyện đề GV hớng dẫn cho HS lập dàn ý cho các đề sau §Ò 1 : Hãy phân tích để làm sáng tỏ chất thơ của truyện “Tôi đi học” (Nâng cao ngữ văn trang 10) §Ò 2: C¶m nghÜ vÒ truyÖn ng¾n “T«i ®i häc” (N©ng cao NV trang 13) Đề 3: Tìm những nét tơng đồng trong cảm xúc của nhà thơ Huy Cận trong bài “Tựu trờng” và nhà văn Thanh Tịnh trong “Tôi đi học” B. ph¬ng ph¸p. 1. Tµi liÖu tham kh¶o: N©ng cao NV8 - C¸c bµi viÕt vÒ ®o¹n trÝch “T«i ®i häc” 2. §Ò v¨n nghÞ luËn, chøng minh, tù sù, c¶m nhËn vÒ 1 ®o¹n v¨n. " Không biết bao nhiêu thế hệ học trò đã từng đọc, từng học và từng nhầm lẫn một cách rất đáng yêu rằng truyện ngắn “tôi đi học” của nhà văn Thanh Tịnh chính là bài tâp đọc đầu tiên của mình.Sự nhầm lẫn vô lí mà lại hết sức có lí.Vô lí vì bài tập đọc đầu tiên h¼n ph¶i lµ c¸c c©u v¨n, ®o¹n v¨n hay bµi th¬ chø khã cã thÓ lµ c¶ mét truyÖn ng¾n . Cßn có lí bởi học trò các thế hệ có thể quên đi nhiều bài tập đọc khác, nhng hình nh ít ai hoàn toàn quên đợc những cảm xúc trong trẻo nguyên sơ mà từng dòng từng chữ của “Tôi đi.

(94) häc” gîi lªn trong miÒn kÝ øc tuæi th¬ cña m×nh. LiÖu cã ph¶i Thanh tÞnh còng c¶m thÊy điều này không khi ông đã viết cả một truyện ngắn nhan đề “Tôi đi học” để rồi lại kết truyÖn b»ng mét c©u nh thÕ nµy: “T«i vßng tay lªn bµn ch¨m chØ nh×n thÇy viÕt vµ lÈm nhẩm đánh vần đọc: Bài viết tập: Tôi đi học”? Bài tập đọc đầu tiên, buổi tựu trờng đầu tiên, lần đầu tiên con đờng “đã quen đi lại lắm lần” bỗng tự nhiên thấy lạ, lần đầu tiên đứng trớc ngôi trờng đã từng vào chơi bỗng c¶m thÊy võa th©n quen võa l¹ lÉm, còng lµ lÇn ®Çu tiªn chØ rêi mÑ mét l¸t mµ c¶m thÊy xa mẹ hơn cả những lần đi chơi xa mẹ cả ngày…Trong cuộc đời, có những cảm xúc đầu tiên mà mỗi ngời đều phải trải qua. Với “Tôi đi học”, Thanh Tịnh đã làm ngân lên một trong những cảm xúc đó trong lòng mỗi ngời đang là học trò hay đã từng là học trò: cảm xúc về ngày tựu trờng đầu tiên. Tính chất đầu tiên của cảm xúc ấyđã đợc Thanh Tịnh diễn t¶ mét c¸ch gi¶n dÞ mµ l¹i hÕt søc tinh tÕ nh chÝnh t©m hån trÎ th¬ vËy. §©u ph¶i lÇn ®Çu tiên nhân vật “tôi” đi trên con đờng làng, nhng đây là lần đầu tiên “tôi” thấy “cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi häc”. Thanh TÞnh kh«ng miªu t¶ nh÷ng c¶nh tîng l¹, nh÷ng ©m thanh l¹ hay nh÷ng con ngêi l¹ lÇn ®Çu tiªn nh©n vËt nh×n thÊy, nghe thÊy hay c¶m thÊy, mµ «ng miªu t¶ mét c¸i c¸ch “t«i” lÇn ®Çu kh¸m ph¸ ra trong nh÷ng ®iÒu tëng chõng nh qu¸ quen thuéc nh÷ng cảm nhận lạ lùng. Cảnh vật, con ngời và từng sự kiện, từng chi tiết của ngày tựu trờng đợc thuật lại một cách khá cặn kẽ tỉ mỉ, phần nào chứng tỏ chúng ta đã đợc soi chiếu qua cặp m¾t h¸o høc tß mß cña mét cËu bÐ lÇn ®Çu tham dù ngµy tùu trêng. C¸i ý thøc vÒ mét ngày đặc biệt trong cuộc đời đã tạo lên tâm trạng vừa bỡ ngỡ vừa hồi hộp và không phải kh«ng pha chót tù hµo cña mét cËu bÐ bçng c¶m thÊy m×nh ®ang lµ mét ngêi lín. ChÝnh v× thÕ mµ cËu bÐ con míi ngµy h«m qua th«i ch¾c h¼n cßn bÐ báng, nghÞch ngîm vµ v« t©m xiết bao, ngày hôm nay đã biết để ý vẻ đẹp của thiên nhiên- “một buổi mai đầy sơng thu và gió lạnh”, đã cảm nhận đợc một cách thật sâu sắc vẻ “âu yếm” trong bàn tay ngời mẹ, vẻ hiền từ và cảm động” trong cái nhìn của ông đốc trờng Mĩ Lí hay thái độ nhẹ nhàng của các thầy giáo, của các phụ huynh đối với mình và những cậu bé nh mình… Dờng nh đây chính là lần đầu tiên cậu khám phá ra những điều đó vậy! Ngoài ra, cũng cần phải nói rằng “tôi đi học” vốn là những dòng hồi tởng, cái hiện lên qua truyện ngắn không đơn thuÇn lµ mét ngµy tùu trêng mµ lµ nh÷ng kû niÖm m¬n man cña buæi tùu trêng. Bªn c¹nh c¸i nh×n cña nh©n vËt “t«i” trong qu¸ khø – cËu bÐ con lÇn ®Çu tiªn ®i häc, cßn cã c¸i nh×n cña nh©n vËt “t«i” trong hiÖn t¹i – ngêi ®ang ngåi ghi l¹i nh÷ng ký øc vÒ buæi tùu trêng ®Çu tiªn cña m×nh, ®ang dâi theo tõng bíc ch©n cña “t«i’ trong qu¸ khø mét c¸ch bao dung (v× thÕ nªn trong truyÖn ng¾n míi cã thÓ xuÊt hiÖn nh÷ng chi tiÕt nh: “T«i muèn thö søc m×nh nªn nh×n mÑ t«i: - MÑ ®a bót thíc cho con cÇm. mÑ t«i cói ®Çu nh×n t«i víi cặp mắt thật âu yếm: - Thôi để mẹ cầm cũng đợc . Tôi có ngay cái ý nghĩ vừa non nớt vừa ngây thơ này: chắc chỉ ngời thạo mới cầm nổi bút thớc”. Chi tiết trên mặc dù đợc nhìn b»ng cÆp m¾t cña “t«i”- cËu bÐ trong qu¸ khø nhng râ rµng nh÷ng nhËn xÐt nh “c¸i ý nghÜ võa non nít võa ng©y th¬” chØ cã thÓ lµ cña t«i trong hiÖn t¹i). Sù ®an xen hai c¸i nh×n nµy thËt hoµ hîp víi phong c¸ch cña truyÖn ng¾n, tõ c¸ch lùa chän tõ ng÷, c¸ch so s¸nh vÝ von cho đến giọng văn đều toát lên vẻ trong trẻo mà lại hiền hoà. Đây phải chăng là một trong những lí do làm cho ngời đọc dù thuộc thế hệ nào, lứa tuổi nào cũng tìm thấy chính mình trong nh©n vËt “t«i” cña truyÖn? Bớc vào khu vờn kí ức có cái tên “Tôi đi học”, ta dờng nh đợc một bàn tay tin cậy và êm ái dẫn dắt đi từ dòng đầu đến dòng cuối. Tôi đi học giống nh một nốt lặng, một m¶nh nhá, mét gãc khuÊt trong cuéc sèng réng lín. TruyÖn ng¾n kh«ng viÕt vÒ nh÷ng c¸i míi, c¸i l¹ (cã míi l¹ g× ®©u mét ngµy ®Çu tiªn ®i häc mµ häc trß nµo còng ph¶i tr¶i qua?), nhng nã ®em l¹i cho ngêi ta c¸i c¶m gi¸c ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn m×nh kh¸m ph¸ ra nh÷ng ®iÒu nh vËy. Vµ cã khã tin qu¸ kh«ng khi cã nh÷ng ngêi nãi r»ng gi÷a bao bén bÒ lo toan thờng nhật, họ đã dần quên mất ngày tựu trờng đầu tiên của mình, nhng khi đọc “Tôi đi học”, những kỷ niệm tởng đã ngủ yên trong ký ức lại hồi sinh, và họ bỗng nhớ lại ngày đó thậy rõ ràng sống động dờng nh nó cha bao giờ bi lãng quên cả, để rồi họ lại có thể bất giác ngâm nga một cách rất chân thành: “Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đờng rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niÖm m¬n man cña buæi tùu trêng…”. TuÇn 2 Bµi 3:. *****************************************. nguyªn hång vµ håi ký “nh÷ng ngµy th¬ Êu”.

(95) a.môc tiªu: Cñng cè l¹i nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ nhµ v¨n Nguyªn Hång vµ ®o¹n trÝch “Trong lßng mÑ” Mở rộng, luyện đề củng cố kiến thức chuyên đề. B. Néi dung: 1. Giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶ Nguyªn Hång Đọc “Từ cuộc đời và tác phẩm” trang 251 đến256 Gi¸o tr×nh VHVN 30 – 45 Anh bình dị đến nh là lập dị ¸o quÇn ? R¸ch v¸ cã sao ®©u? Dễ xúc động, anh thờng hay dễ khóc Tr¶i ®au nhiÒu nªn th¬ng c¶m nhiÒu h¬n. (§µo C¶ng) - Nguyễn Tuân: “Tôi là một thằng thích phá đình phá chùa mà anh đúng là một ngời thích tô tợng đúc chuông” - NguyÔn §¨ng M¹nh: V¨n Nguyªn Hång bao giê còng lÊp l¸nh sù sèng. Nh÷ng dßng ch÷ ®Çy chi tiÕt….thèng thiÕt m·nh liÖt. 2. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” a)Thể loại: Hồi ký là thể loại văn học mà ngời viết trung thành ghi lại những gì đã diÔn ra trong cuéc sèng cña m×nh, t«n träng sù thËt. §Æc ®iÓm cña håi ký lµ kh«ng thÓ h cấu vì nếu thế tác phẩm sẽ không hay, sẽ tẻ nhạt nếu những gì diễn ra trong cuộc đời nhà văn không có gì đặc sắc. Những ngày thơ ấu là một tập hồi ký ghi lại những gì đã diễn ra thời thơ ấu của chính nhà văn. Ta có thể cảm nhận đợc tất cả những tình tiết, chi tiết trong câu chuyện đều có thật. Có nớc mắt của Nguyên Hồng thấm qua từng câu chữ. b) Tãm t¾t håi ký: Chú bé Hồng – nhân vật chính – lớn lên trong một gia đình sa sút. Ngời cha sống u uÊt thÇm lÆng, råi chÕt trong nghÌo tóng, nghiÖn ngËp. Ngêi mÑ cã tr¸i tim khao kh¸t yªu đơng đành chôn vùi tuổi thanh xuân trong cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Sau khi chồng chết, ngời phụ nữ đáng thơng ấy vì quá cùng quẫn đã phải bỏ con đi kiếm ăn phơng xa. Chú bé Hồng đã mồ côi cha lại vắng mẹ, sống thui thủi cô đơn giữa sự ghẻ lạnh, cay nghiệt của những ngời họ hàng giàu có, trở thành đứa bé đói rách, lêu lổng, luôn thèm khát tình thơng yêu mà không có. Từ cảnh ngộ và tâm sự của đứa bé “côi cút cùng khổ”, tác phẩm còn cho thấy bộ mặt lạnh lùng của xã hội đồng tiền, cái xã hội mà cánh cửa nhà thờ đêm Nô-en cũng chỉ mở rộng đón những ngời giàu sang “khệnh khạng bệ vệ” và khép chặt trớc những kẻ nghèo khổ “trơ trọi hèn hạ”; cái xã hội của đám thị dân tiểu t sản sống nhỏ nhen, giả dối, độc ác, khiến cho tình máu mủ ruột thịt cũng thành khô héo ; cái x· héi ®Çy nh÷ng thµnh kiÕn cæ hñ bãp nghÑt quyÒn sèng cña ngêi phô n÷… c)Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt 3.§o¹n trÝch “Trong lßng mÑ” Xây dựng dàn ý cho đề bài sau §Ò 1: Mét trong nh÷ng ®iÓm s¸ng lµm nªn søc hÊp dÉn cña ch¬ng IV (trÝch håi ký “Những ngày thơ ấu” – Nguyên Hồng) là nhà văn đã miêu tả thành công những rung động cực điểm của một tâm hồn trẻ dại . Hãy chứng minh. Đề 2: Có nhà nghiên cứu nhận định: “Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng”. H·y chøng minh Đề 3: Chất trữ tình thấm đợm “Trong lòng mẹ” §Ò 4: Qua nh©n vËt trÎ em trong ®o¹n trÝch “Trong lßng mÑ”cña Nguyªn Hång h·y ph©n tích để làm sáng tỏ: “C«ng dông cña v¨n ch¬ng lµ gióp cho t×nh c¶m vµ gîi lßng vÞ tha” (Hoµi Thanh) Yêu cầu đề 4: - Ph¬ng ph¸p: BiÕt c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn, chøng minh thÓ hiÖn trong c¸c thao tác: tìm ý, chọn ý, dựng đoạn, liên kết đoạn bố cục văn bản đặc biệt là cách lựa chọn ph©n tÝch dÉn chøng - Néi dung: Trªn c¬ së hiÓu biÕt vÒ ®o¹n trÝch “Trong lßng mÑ” cña Nguyªn Hång ph©n tÝch lµm s¸ng tá ý liÕn cña Hoµi Thanh vÒ c«ng dông cña v¨n ch¬ng: “Gióp cho t×nh c¶m vµ gîi lßng vÞ tha”. Häc sinh cã thÓ tr×nh bµy bè côc nhiÒu c¸ch kh¸c nhng cÇn tËp trung vào các vấn đề sau: + Tình yêu thơng con ngời: Bé Hồng có tình yêu mãnh liệt với ngời mẹ đáng thơng.

(96) + Giàu lòng vị tha: Bé Hồng bỏ qua những lời rèm pha thâm độc của bà cô lúc nào cũng nghĩ tới mẹ với niềm thông cảm sâu sắc, mong muốn đợc đón nhận tình yêu thơng của mÑ + Bồi đắp thêm về tâm hồn tình cảm c.Ph¬ng ph¸p:. 1.HS và GV tìm đọc các t liệu tham khảo sau: GV poto tài liệu cho HS - Bài đọc thêm “Tôi viết bỉ vỏ” của Nguyên Hồng: Trang 27 – 31 sổ tay văn học - Bài đọc thêm trích “Nguyên Hồng, một tuổi thơ văn”: Trang 16 – 18 t liệu ngữ văn - Håi ký “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” - C¸c bµi viÕt bµn vÒ ®o¹n trÝch “Trong lßng mÑ” 2.§Ò v¨n nghÞ luËn, chøng minh, tù sù, c¶m nhËn vÒ mét ®o¹n v¨n Bài tập về nhà: GV tuỳ chọn các đề bài ra bài về nhà cho HS làm, đầu giờ tiết sau chữa bµi cho HS VD: LuyÖn viÕt ®o¹n v¨n chøng minh: NiÒm h¹nh phóc v« bê khi ë trong lßng mÑ theo c¸ch: DiÔn dÞch vµ quy n¹p - B¾t buéc HS ghi nhí mét ®o¹n v¨n hay trong ®o¹n trÝch. Gợi ý đề 1 - Lßng yªu th¬ng mÑ tha thiÕt cña bÐ Hång: Xa mÑ, v¾ng t×nh th¬ng, thiÕu sù chăm sóc, lại phải nghe những lời rèm pha xúc xiểm của ngời cô độc ác nhng tình cảm cña bÐ Hång híng vÒ mÑ vÉn m·nh liÖt duy nhÊt mét ph¬ng, kh«ng bÞ “nh÷ng r¾p t©m tanh bẩn xúc phạm đến”. Chính tình yêu thơng mẹ tha thiết đã khiến cho bé Hồng có một thái độ kiên quyết, dứt khoát. - Sự căm thù những cổ tục đã đầy đoạ mẹ: Lòng căm ghét của bé Hồmg đợc diễn đạt bằng những câu văn có nhiều hình ảnh cụ thể, gợi cảm và có nhịp điệu dồn dập tựa nh sự uất ức của bé ngày một tăng tiến: “Cô tôi nói cha dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đầy đoạ mẹ tôi là một vật nh hòn đá, cục thuỷ tinh, ®Çu mÈu gç, t«i quyÕt vå ngay l¹i mµ c¾n, mµ nhai, mµ nghiÕn cho kú n¸t vôn míi th«i”. - Khát khao gặp mẹ cháy bỏng: Ngòi bút của nhà văn đã thể hiện thành công đặc s¾c khi miªu t¶ víi ph¬ng ph¸p so s¸nh nh kh¸t khao cña ngêi bé hµnh ®i gi÷a sa m¹c nghÜ vÒ bãng r©m vµ dßng níc m¸t. H×nh ¶nh chó bÐ ph¶i xa mÑ l©u ngµy, h¬n n÷a ph¶i sèng trong sù ghÎ l¹nh cña nh÷ng ngêi xung quanh. - Sự cảm động, sung sớng, bối rối khi gặp mẹ. Niềm hạnh phúc vô bờ khi ở trong lòng mẹ: Để tô đậm niềm sung sớng tột độ của em bé mất cha, xa mẹ lâu ngày, nay đợc ngòi bên mẹ, lúc thì nhà văn miêu tả những cảm giác cụ thể: “ Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp vào đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ … mơn man khắp da thịt ”, lúc thì chen những lời bình luận thấm đẫm chất trữ tình: “Phải bé lại…”, khi thì nghĩ đến câu nói độc ác, đay nghiến của bà cô và “Khômg mảy may nghĩ ngợi gì nữa.” bởi vì bé Hồng đợc gÆp mÑ rÊt bÊt ngê, niÒm vui qu¸ lín. Nªu chÝnh m×nh cha ph¶i tr¶i qua nçi ®au xa mÑ, cha có niềm sung sớng tột độ khi đợc gặp mẹ, chắc Nguyên Hồng khó có đợc những đoạn văn gây ấn tợng mạnh mẽ cho ngời đọc nh vậy. Nh÷ng ®iÒu cÇn lu ý Hồi ký là một thể loại văn học mà ngời viết trung thành ghi lại những gì đã diễn ra trong cuéc sèng cña m×nh, t«n träng sù thËt. §Æc ®iÓm cña håi ký lµ kh«ng thÓ h cÊu v× thế tác phẩm sẽ không hay, sẽ tẻ nhạt nếu những gì diễn ra trong cuộc đời của nhà văn không có gì đặc sắc. “Những ngày thơ ấu" của Nguyên Hồng là một tập hồi ký ghi lại những gì đã diễn ra thời thơ ấu của chính nhà văn Nguyên Hồng. Ta có thể cảm nhận đợc tất cả những tình tiết, chi tiết trong câu chuyện đều rất thật. Có nớc mắt của Nguyên Hồng thÊm qua tõng c©u ch÷. ở chơng IV của tác phẩm, Nguyên Hồng đã thể hiện rất thành công nghệ thuật xây dùng t©m lý nh©n vËt. Cïng mét lóc ë bÐ Hång diÔn ra nh÷ng t×nh c¶m rÊt tr¸i ngîc nhau. Có sự nhất quán về tính cách và thái độ. Khi bà cô thể hiện nghệ thuật xúc xiểm và nói xấu về ngời mẹ của bé Hồng ở một mức độ cao mà một đứa bé bình thờng rất dễ dàng tin theo thì con ngời độc ác này đã thất bại. Bé Hồng không những không tin lời bà cô mà cµng th¬ng mÑ h¬n. Trong điều kiện lúc bấy giờ, một ngời phụ nữ cha đoạn tang chồng đã mang thai với ngời khác, là một điều tuyệt đối cấm kỵ. Ai cũng có thể xa lánh thậm chí phỉ nhổ, khinh thờng. Hơn ai hết bé Hồng hiểu rất rõ điều này. Vì thế tình thơng của bé Hồng đối với mẹ không chỉ là tình cảm của đứa con xa mẹ, thiếu vắng tình cảm của mẹ mà còn là th¬ng ngêi mÑ bÞ x· héi coi thêng khinh rÎ. BÐ Hång lín kh«n h¬n rÊt nhiÒu so víi tuæi.

(97) của mình. Điều đặc biệt là dù có suy nghĩ chín chắn, từng trải nhng bé Hồng vẫn là một đứa trẻ, vẫn có sự ngây thơ. V× thÕ, lµm nªn søc hÊp dÉn cña t¸c phÈm, ®iÒu ®Çu tiªn ph¶i nãi tíi c¶m xóc ch©n thµnh: - Nh÷ng t×nh tiÕt, chi tiÕt trong ch¬ng IV cña t¸c phÈm “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” diÔn ra hết sức chân thật và cảm động. Có thể nói ở bé Hồng nỗi đau xót, niềm bất hạnh đợc đẩy lên đến đỉnh cao. Niềm khát khao đợc sống trong vòng tay yêu thơng của ngời mẹ cũng ở mức độ cao nhất không gì so sánh bằng. Cuối cùng thì hạnh phúc bất ngờ đến cũng vô cùng lớn, đợc diễn tả thật xúc động. Có thể biểu diễn những cung bậc của tình cảm của bé Hồng bằng sơ đồ nh sau: + Nçi bÊt h¹nh (cha chÕt, mÑ ph¶i ®i kiÕm ¨n ë n¬i xa, bÞ mäi ngêi khinh rÎ) + Nçi c¨m tøc nh÷ng cæ tôc, niÒm kh¸t khao gÆp mÑ + H¹nh phóc v« bê bÕn khi sèng trong vßng tay yªu th¬ng cña mÑ - Ch÷ “t©m” vµ ch÷ “tµi” cña Nguyªn Hång: Nguyên Hồng là một cây bút nhân đạo thống thiết. ở chơng IV của tác phẩm, nhà văn không những thể hiện sâu sắc niềm đồng cảm với ngời mẹ Hồng mà còn khẳng định những phẩm chất tốt đẹp cao quý của mẹ, khi mẹ lâm vào những tình cảnh nghiệt ngã nhất. Đằng sau câu chữ, ta đọc đợc tấm lòng trăn trở yêu thơng con ngời chân thành, thấm thía, đặc biệt là tình yêu thơng phụ nữ và trẻ em – những ngời vốn chịu nhiều thiệt thòi, ®au khæ nhÊt.. TuÇn 3 Bµi 4:. Ngô Tất Tố và tiểu thuyết “Tắt đèn”. A.Y£U CÇU:. - Cñng cè, më réng vµ n©ng cao kiÕn thøc vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm - RÌn kü n¨ng x©y dùng ®o¹n v¨n b»ng phÐp diÔn dÞch, quy n¹p, song hµnh, tæng hîp B.NéI dung:. 1.Kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶ Ng« TÊt Tè: Lµ c©y bót xuÊt s¾c nhÊt cña dßng v¨n häc hiÖn thùc tríc c¸ch m¹ng vµ lµ mét trong những tác giả lớn có vị trí quan trọng trong nền văn học Việt Nam hiện đại. Chỉ với ba thập kỷ cầm bút, ông đã để lại một sự nghiệp văn học đồ sộ, độc đáo bao gồm nhiều thÓ lo¹i: TiÓu thuyÕt, phãng sù, truyÖn ký lÞch sö, kh¶o cøu, dÞch thuËt …vµ ë thÓ lo¹i nµo cũng để lại dấu ấn đặc sắc riêng. Suốt 6 thập kỷ qua, thân thế và văn nghiệp của Ngô Tất Tố đã thực sự thu hút đợc sự quan tâm, yêu mến của các nhà nghiên cứu, phê bình, giảng dậy văn học và đông đảo công chúng. Tham kh¶o “Ng« TÊt Tè vÒ t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm”- NXBGD + Mét nhµ nho yªu níc, thøc thêi, mét c©y bót s¾c bÐn + Sức sống của một văn nghiệp lớn đa dạng: Nhà tiểu thuyết phóng sự đặc sắc, nhà v¨n cña d©n quª + Mét nhµ b¸o cã biÖt tµi 2. Giới thiệu khái quát về “Tắt đèn” - Tóm tắt tiểu thuyết “Tắt đèn” - Thể loại, nhan đề, giá trị nội dung và nghệ thuật: SGV trang 25, 26; Sổ tay văn học 8 trang 34,35 - Giới thiệu các ý kiến đánh giá về “Tắt đèn”, về nhân vật chị Dậu: Lời giới thiệu truyện “Tất đèn” – Nguyễn Tuân trang 213 +) Tắt đèn của Ngô Tất Tố- (Vũ Trọng Phụng) “Một thiên tiểu thuyết có luận đề xã hội …hoµn toµn phông sù d©n quª, mét ¸ng v¨n cã thÓ gäi lµ kiÖt t¸c cha tõng thÊy” 3. Cñng cè, n©ng cao vÒ ®o¹n trÝch “Tøc níc vì bê” - ý nghÜa cña c¸ch x©y dùng c¸c tuyÕn nh©n vËt - T¹i sao nãi ®©y lµ mét ®o¹n v¨n giµu kÞch tÝnh - Phân tích diễn biến tâm lý, hành động của chị Dậu 4. Luyện đề: Các dạng đề văn nghị luận, chứng minh phân tích nhân vật, đề văn sự kÕt hîp miªu t¶ vµ biÓu c¶m. VÝ dô minh ho¹:.

(98) §Ò 1: H·y chøng minh nhËn xÐt cña nhµ nghiªn cøu phª b×nh v¨n häc Vò Ngäc Phan”C¸i đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ là một đoạn tuyệt khéo” Đề 2: Nhà văn Nguyễn Tuân cho rằng với tác phẩm “Tắt đèn” , Ngô Tất Tố đã “xui ngời nông dân nổi loạn”. Em hiểu nh thế nào về nhận xét đó. Hãy chứng minh. Đề 3: “Trên cái tối giời tối đất của đồng lúa ngày xa, hiện lên cái chân dung lạc quan của chị Dậu. Bức chân dung ấy tuy cha đợc ánh sáng cách mạng soi rọi tới nhng dù sao tôi vÉn quý bøc ch©n dung Êy”. Chøng minh qua “Tøc níc vì bê” Đề 4: “Tôi nhớ nh đã có lần nào tôi đã gặp chị Dậu ở một đám đông phá kho thóc Nhật, ở mét cuéc cíp chÝnh quyÒn huyÖn kú tæng khëi nghÜa hay chÝ Ýt ®Ëy n¾p hÇm bem cho c¸n bé”. Em hiÓu ý kiÕn trªn nh thÕ nµo. B»ng sù hiÓu biÕt cña em vÒ ®o¹n trÝch “Tøc níc vì bê” em h·y lµm s¸ng tá ý kiÕn trªn. c. ph¬ng ph¸p:. 1. Tµi liÖu tham kh¶o: - Tiểu thuyết “Tắt đèn” - Xem băng hình phim “Chị Dậu” (diễn viên Lê Vân đóng vai chị Dậu) - Các t liệu bàn về “Tắt đèn” (Từ trang 195 – 313 Ngô Tất Tố về tác gia và tác phÈm) 2. Ph¬ng ph¸p: - RÌn kü n¨ng dùng ®o¹n, x©y dùng luËn ®iÓm trong v¨n nghÞ luËn - Kü n¨ng t¹o lËp v¨n b¶n tù sù, nghÞ luËn. §Ò: - H×nh ¶nh nh©n vËt chÞ DËu qua “Tøc níc vì bê” - B¶n chÊt x· héi thùc d©n phong kiÕn qua “Tøc níc vì bê” - Søc sèng vµ tinh thÇn ph¶n kh¸ng cña ngêi n«ng d©n tríc CM qua h×nh ¶nh chÞ DËu - Ngßi bót hiÖn thùc cña Ng« TÊt Tè qua “Tøc níc vì bê”… **************************************. TuÇn 4 Bµi 5. Nam cao víi truyÖn ng¾n “L·o H¹c”. a.yªu cÇu:. - Cñng cè, më réng vµ n©ng cao kiÕn thøc vÒ nhµ v¨n Nam Cao vµ truyÖn ng¾n “L·o H¹c” - Viết đợc các đoạn văn liên kết mạch lạc. chặt chẽ - KiÓm tra kü n¨ng t¹o lËp v¨n b¶n nghÞ luËn b.néi dung: 1.Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gia Nam Cao a)VÞ trÝ: - “Nam Cao là một tài năng lớn, một nhà văn xuất sắcđã góp phần cách tân và hiện đại hoá nền văn xuôi quốc ngữ”. Ông đóng một vai trò quan trọng trong nền văn học hiện đại Việt Nam. Cả cuộc đời Nam Cao là một quá trình chiến đấu không khoan nhợng cho một nhân cách cao đẹp – nhân cách trong sáng tạo nghệ thuật. Là nhà văn - chiến sĩ liệt sĩ, Nam Cao khép lại văn ở tuổi 35. Ômg để lại trong kho tàng văn chơng dân tộc một gia tài không đồ sộ về số lợng nhng lại luôn ẩn chứa sức sống, sức bền lâu của một giá trị văn chơng vợt lên trên “các bờ cõi và giới hạn” có đợc những tri kỷ, tri âm. Nam Cao là một trong 9 nhà văn đợc lựa chọn để giảng dậy trong chơng trình m«n v¨n ë trêng phæ th«ng víi t c¸ch t¸c gia lín cña v¨n häc d©n téc” (NXBGD) + Tham kh¶o phÇn I “V¨n vµ ngêi” cuèn “Nam Cao vÒ t¸c gia vµ t¸c phÈm” trang 44174 + Chó ý c¸c bµi luËn: - Ngêi vµ t¸c phÈm Nam Cao – T« Hoµi - Nam Cao – Nhà văn hiện thực sâu sắc, nhà văn nhân đạo chủ nghĩa lớn – Trần §¨ng XuyÒn - Tªs kh«p vµ Nam Cao – Mét s¸ng t¸c hiÖn thùc kiÓu míi - GÆp gì gi÷a M.Goorky vµ Nam Cao b)Tiểu sử, cuộc đời, sự nghiệp, nội dung chính trong tác phẩm của Nam Cao (Giáo tr×nh VHVN trang 283 – 327).

(99) 2. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ truyÖn ng¾n “L·o H¹c” - Tãm t¾t truyÖn, bè côc - C¸c gi¸ trÞ cña t¸c phÈm : + Giá trị nội dung: Giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo + Gi¸ trÞ vÒ nghÖ thuËt: ThÓ lo¹i, ng«n ng÷, kÕt cÊu… 3.Luyện đề: Đề 1: So sánh để chỉ ra sự giống và khác nhau giữa cái chết của Lão Hạc và cái chết của anh đĩ Chuột trong truyện ngắn “Nghèo” của Nam Cao §Ò2: ViÕt lêi b×nh cho ®o¹n v¨n: “Mặt lão đột nhiên co rúm lại …………..Lão hu hu khóc” Đề 3: Cái chết của Lão Hạc đã đợc nhà văn Nam Cao miêu tả nh thế nào. Từ cái chết đó, em nghÜ g× vÒ sè phËn vµ phÈm chÊt cña ngêi n«ng d©n nghÌo khæ tríc CM Th¸ng T¸m? Đề 4: Trong “Lão Hạc” nhà văn Nam Cao đã phát biểu suy nghĩ của mình về cách đánh gi¸ nh×n nhËn con ngêi: “Chao «i! §èi víi nh÷ng ngêi ë quanh ta…………….kh«ng bao giê ta th¬ng” B»ng sù hiÓu biÕt cña em vÒ t¸c phÈm “L·o H¹c” em h·y lµm s¸ng tá t×nh yªu th¬ng con ngêi cña t¸c gi¶ §Ò 5: Ph©n tÝch nh©n vËt L·o H¹c – H×nh ¶nh tiªu biÓu cña ngêi n«ng d©n tríc CM. §Ò 6: Ph©n tÝch nh©n vËt «ng gi¸o – h×nh bãng cña nhµ v¨n Nam Cao. §Ò 7: TriÕt lý nh©n sinh qua “L·o H¹c”. c.ph¬ng ph¸p: 1. Tµi liÖu tham kh¶o:. - Nam Cao vÒ t¸c gia vµ t¸c phÈm - C¸c bµi viÕt bµn vÒ truyÖn ng¾n “ L·o H¹c” - Luyện các dạng đề nghị luận: nghị luận về một nhân vật, một nhóm nhân vật, nghị luận về một đề tài trong một tác phẩm, một nhóm tác phẩm… - Xem b¨ng h×nh “Lµng Vò §¹i ngµy Êy”.. TuÇn 5 + 6 Bµi 6. rÌn kü n¨ng bµi v¨n c¶m thô v¨n. a.yªu cÇu: - Bồi dỡng năng lực đọc – hiếu văn bản nghệ thuật. - BiÕt viÕt bµi v¨n c¶m thô vÒ mét ®o¹n th¬, v¨n hay c¶ v¨n b¶n - N©ng cao kü n¨ng ph©n tÝch vai trß vµ t¸c dông cña mét sè biÖn ph¸p tu tõ tiÕng ViÖt khi c¶m thô t¸c phÈm b.néi dung: 1.C¸ch viÕt mét bµi c¶m thô th¬: Tham khảo chủ đề tự chọn: “Mét sè yÕu tè h×nh thøc nghÖ thuËt cÇn chó ý khi ph©n tÝch th¬ tr÷ t×nh”. - ThÕ nµo lµ th¬ tr÷ t×nh - §Æc trng cña th¬ tr÷ t×nh vµ c¸c lçi thêng m¾c ph¶i khi ph©n tÝch th¬ tr÷ t×nh - C¸c h×nh thøc nghÖ thuËt cÇn chó ý khi ph©n tÝch th¬ tr÷ t×nh (chó ý tíi h×nh ¶nh th¬ tiªu biÓu, vÇn, nhÞp, tõ ng÷ vµ c¸c biÖn ph¸p tu tõ, kh«ng gian vµ thêi gian nghÖ thuËt… Chó ý: + Th¬ cã thÓ cã vÇn, cã thÓ kh«ng cã vÇn. B×nh thêng mçi ®o¹n th¬ cã mét vÇn lÆp l¹i ë c¸c c©u th¬, nhng cã ®o¹n mang nhiÒu vÇn kh¸c nhau. + Nh÷ng c©u th¬, ®o¹n th¬ sö dông mét hoÆc phÇn lín mét lo¹i thanh lµ nh÷ng c©u thơ đặc biệt. + Khi gặp đoạn thơ mang nhiều vần, hoặc sử dụng thanh đặc biệt cần chú ý để phân tÝch chØ ra vai trß cña chóng trong viÖc biÓu hiÖn néi dung. + Khi đọc cũng nh khi phân tích đoạn thơ trên, cần chú ý tới các dấu câu. Chú ý vị trí của các dấu câu đó, chúng ta sẽ đọc đúng nhịp thơ hơn. + Dấu câu không chỉ để tách ý, tách đoạn và làm rõ nghĩa của thông báo, khi viết mà còn dùng để ngắt nhịp làm tăng sức biểu cảm cho thơ. + Trong một bài thơ, câu thơ không phải chữ nào cũng hay cũng đắt, khi đọc thơ cần nhận ra đợc đúng các chữ đó và phân tích cái hay, cái đẹp của chúng. Những chữ dùng hay là những chữ không thể thay thế đợc..

(100) + Th¬ ca thêng sö dông c¸c biÖn ph¸p tu tõ. C¸c biÖn ph¸p tu tõ hay bao giê còng giúp nhà thơ biểu hiện đợc nội dung một cách sâu sắc. + Chỉ chú ý phân tích các yếu tố nghệ thuật độc đáo bao giờ cũng cần chỉ ra vai trò, t¸c dông cña nh÷ng yÕu tè Êy trong viÖc thÓ hiÖn néi dung + Tr¸nh ph©n tÝch trµn lan, (yÕu tè nµo còng ph©n tÝch) tr¸nh suy diÔn mét c¸ch gîng Ðp vÒ ý nghÜa vµ t¸c dông cña c¸c yÕu tè h×nh thøc nghÖ thuËt. 2.C¸ch viÕt mét bµi c¶m thô v¨n xu«i: Chú ý tới nhan đề, bố cục, giọng điệu, nhân vật, ngôn ngữ, nội dung, t tởng… 3. Vai trß vµ t¸c dông cña mét sè biÖn ph¸p tu tõ TiÕng ViÖt qua thùc hµnh ph©n tÝch t¸c phÈm v¨n häc 4. LuyÖn tËp thùc hµnh c.ph¬ng ph¸p:. 1. Tµi liÖu tham kh¶o: C¸c bµi c¶m thu th¬ v¨n líp 8 trang 103 ®Ðn126 C¸c bµi tËp: Mét sè lêi b×nh truyÖn… Mét sè lêi b×nh th¬…. Trong c¸c t¹p chÝ v¨n häc vµ tuæi trÎ. 2. Học sinh thực hành các đề cảm thụ về bài thơ, đoạn thơ, đoạn văn. ************************************. TuÇn 7 + 8 Bµi 7:. bæ trî mét sè kiÕn thøc vÒ lý luËn v¨n häc. a.yªu cÇu:. Giúp HS nắm đợc một số kiến thức lý luận văn học để việc tiếp cận văn bản nghệ thuật mét c¸ch toµn diÖn s©u s¾c h¬n. b.néi dung: 1. Cung cấp một số lý luận về: Đề tài, chủ đề, t tởng, nội dung và ý nghĩa của tác phẩm. a)Đề tài và chủ đề của tác phẩm văn học: Tham khảo “lý luận văn học” – NXBGD do Hà Minh Đức chủ biên trang 259 đến 265 * Chủ đề trong các văn bản miêu tả, tự sự, nghị luận (Tham khảo t liệu ngữ văn 8 trang 10 – 12) - Chủ đề của văn bản là đối tợng và vấn đề chính mà văn bản muốn nêu lên - Văn bản có tính thống nhất về chủ đề khi mọi chi tiết trong văn bản đều nhằm biểu hiện đối tợng và vấn đề chính đó. Các đoạn, các câu, hình ảnh, từ ngữ… trong văn bản đều bám sát chủ đề đã định - Để hiểu một văn bản, trớc hết phải xác định chủ đề. Dựa vào đó xác định một hệ thống ý cụ thể, sắp xếp và diễn đạt những ý đó cho hợp với chủ đề. - Chủ đề của văn bản nghị luận thờng là vấn đề cần bàn bạc (nghiêng về lí trí). Chủ đề của văn bản tự sự thờng là lời ngỏ của ngời viết cùng bạn đọc ( nghiêng về tình cảm) Ví dụ với đề tài môi trờng: + Chủ đề của văn bản nghị luận: Bảo vệ môi trờng chính là bảo vệ cuộc sống của chóng ta + Chủ đề của văn bản tự sự: Hãy cứu lấy những đàn cá ven sông *Tham kh¶o:Sæ tay ng÷ v¨n 8 trang 339 – 343 b) C¸c ph¬ng diÖn chñ quan cña t tëng t¸c phÈm Tham kh¶o “lý luËn v¨n häc” – NXBGD trang 265 – 273 c) ý nghÜa cña t¸c phÈm v¨n häc Tham kh¶o “Lý luËn v¨n häc” – NXBGD trang 276 d) §Æc ®iÓm chung cña t¸c phÈm tr÷ t×nh Tham kh¶o “Lý luËn v¨n häc” – NXBGD trang 351 – 375 - Néi dung t¸c phÈm tr÷ t×nh - Nh©n vËt tr÷ t×nh + §Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ th¬ tr÷ t×nh . Ng«n ng÷ th¬ b·o hoµ c¶m xóc . Ng«n ng÷ th¬ giµu nh¹c tÝnh * Tæ chøc mét bµi th¬ tr÷ t×nh * §Ò th¬ * Dßng th¬, c©u th¬.

(101) * Khæ th¬, ®o¹n th¬ 2. Hớng dẫn cách vận dụng lí luận văn học trong một bài văn nghị luận. Có đề thực hµnh vµ c¸c bµi v¨n tham kh¶o. - Tham khảo bài: “ Một số kỹ năng giải quyết một đề lý luận văn học” – Thạc sĩ NguyÔn V¨n Tïng VD minh ho¹; §Ò1: Bµn vÒ truyÖn ng¾n, cã ý kiÕn cho r»ng: “ Qua mét nçi lßng, mét c¶nh ngé, một sự việc của nhân vật, nhà văn muốn đối thoại với bạn đọc một vấn đề nhân sinh” Tõ mét truyÖn ng¾n em thÝch h·y bµy tá quan niÖm cña m×nh vÒ ý kiÕn trªn. Chủ đề của văn bản miêu tả, tự sự có gì khác chủ đề của văn bản nghị luận ? 3. Luyện đề xung quanh những kiến thức văn bản đã học . Giáo viên chú ý hớng dẫn học sinh c¸ch vËn dông liÕn thøc lý luËn v¨n häc mét c¸ch chi tiÕt VD: Từ chủ đề đã xác định hãy lập dàn ý cho bài văn nghị luận và văn bản tự sự ********************************************** TuÇn 9 + 10 Bµi 8. v¨n tù sù kÕt hîp c¸ yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m. a.yªu cÇu:. - Lu«n cã ý thøc vËn dông yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù - RÌn luyÖn kü n¨ng viÕt v¨n tù sù cã ®an xen yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m b.néi dung. 1.¤n tËp l¹i v¨n b¶n tù sù, v¨n b¶n miªu t¶, biÓu c¶m 2. KiÕn thøc cñng cè, n©ng cao: X©y dùng v¨n b¶n tù sù cã kÕt hîp c¸c yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m - Tham kh¶o cuèn “ N©ng cao ng÷ v¨n 8” trang 65, “ Sæ tay ng÷ v¨n 8” trang 404 – 414 - Tham kh¶o cuèn “C¸c d¹ng bµi tËp lµm v¨n vµ c¶m thô th¬ v¨n líp 8” – NXBGD trang 25 – 31 Ghi nhí: + Trong v¨n b¶n tù sù rÊt Ýt khi c¸c t¸c gi¶ chØ thuÇn kÓ ngêi, kÓ viÖc (kÓ chuyÖn) mµ khi kÓ thêng ®an xen c¸c yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m + Các yếu tố miêu tả và biểu cảm làm cho việc kể chuyện sinh động sâu sắc hơn. + Muèn x©y dùng mét v¨n b¶n tù sù cã sö dông c¸c yÕu tè vµ biÓu c¶m cã thÓ theo 5 bíc sau ®©y: Bớc 1: Xác định sự việc chọn kể Bíc 2: Chän ng«i kÓ cho c©u chuyÖn Bớc 3: Xác định trình tự kể (Câu chuyện bắt đầu từ đâu, diễn ra thế nào và kết thúc ra sao) Bớc 4: Xác định các yếu tố miêu tả và biểu cảm dùng trong đoạn văn tự sự sẽ viết (ë vÞ trÝ nµo trong tryÖn) Bíc 5: ViÕt thµnh v¨n b¶n 3. Luyện đề: Các dạng đề tự sự về các văn bản đã học GV có thể lựa chọn các dạng bài tập khác nhau để rèn luyện kỹ năng viết văn tự sự có đan xen yếu tố miêu tả và biểu cảm Tõ bµi tËp 1 – 13 (Cuèn “C¸c d¹ng bµi tËp tËp lµm v¨n vµ c¶m thô th¬ v¨n líp 8” trang 26 – 31) Bµi tËp 4 trang 66 (N©ng cao ng÷ v¨n 8) C.Ph¬ng ph¸p: 1. T liÖu Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù (SGK/72, s¸ch «n tËp ng÷ v¨n/48) N©ng cao ng÷ v¨n 8, sæ tay ng÷ v¨n 8, c¸c d¹ng bµi tËp lµm v¨n vµ c¶m thô th¬ v¨n 8 2. Luyện các dạng đề tự sự *********************************************** TuÇn 10 + 11 Bµi 9. «n tËp kiÓu bµi tù sù kÕt hîp c¸c yÕu tè miªu t¶. a.yªu cÇu:.

(102) - Cñng cè l¹i kiÕn thøc c¬ b¶n vµ n©ng cao vÒ kiÓu bµi tù sù. HÖ thèng l¹i c¸c v¨n b¶n tù sự đã học. Phơng pháp đan xen các yếu tố miêu tả và biểu cảm - TiÕp tôc rÌn kü n¨ng viÕt v¨n tù sù cã sö dông c¸c yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m b.néi dung. 1. Cñng cè, hÖ thèng, n©ng cao vÒ kiÓu bµi tù sù (kÕt hîp víi miªu t¶, biÓu c¶m) 2. Luyện các kiểu đề tự sự: + Đóng vai nhân vật trong truyện để kể + §ãng vai ngêi chøng kiÕn cuéc trß chuyÖn gi÷a c¸c nh©n vËt trong truyÖn + Trùc tiÕp trß chuyÖn víi c¸c nh©n vËt + KÓ l¹i mét sù viÖc hay mét khÝa c¹nh cña v¨n b¶n + KÓ chuyÖn theo mét kÕt côc míi 3. Các đề minh hoạ Đề 1: Nếu đợc chứng kiến Lão Hạc quằn quại với cái chết, em sẽ ghi lại cảnh đó nh thế nµo? Đề 2: Tình cờ là ngời đi qua làng Ku – Ku – rêu đợc chứng kiến hai cây phong trò chuyÖn, em sÏ ghi l¹i nh thÕ nµo? §Ò 3: Cã mét lÇn bÕ Hång (Nh©n vËt trong t¸c phÈm “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” – Nguyªn Hồng) đã gặp gỡ và trò chuyện với cô bé bán diêm trong tác phẩm cùng tên của Anđecxen, Nếu đợc chứng kiến em sẽ ghi lại nh thế nào? §Ò 4: Ngµy ®Çu tiªn ®i häc §Ò 5: Kû niÖm trong s¸ng §Ò 6: L·o H¹c b¸n chã §Ò 7: ChiÕc l¸ thêng xu©n cøu tuæi xu©n (Lêi kÓ cña Xiu – ChiÕc l¸ cuèi cïng) §Ò 8: Cho sù viÖc sau ®©y: Sau khi b¸n chã, L·o H¹c sang b¸o cho «ng gi¸o biÕt. Em h·y đóng vai ông giáo kể lại giây phút lão Hạc sang báo tin bán chó với vẻ mặt và tâm trạng ®au khæ (§Ò 2 trang 166, 167 c¸c d¹ng bµi tËp) Đề 9: Nêú là ngời đợc chứng kiến cảnh lão Hạc kể lại việc bán chó, em sẽ ghi lại cảnh đó nh thÕ nµo? Đề 10: Nếu em là ngời đợc chứng kiến cảnh chị Dậu đánh tên cai lệ để bảo vệ chồng thì em sÏ kÓ l¹i cho c¸c b¹n nghe nh thÕ nµo? Đề 11: Một ngày nào đó, anh con trai lão Hạc sẽ trở về. Hãy kể lại cuộc gặp gỡ giữa nhân vËt «ng gi¸o vµ anh con trai l·o H¹c. Đề 12: Đóng vai chiếc lá mà hoạ sĩ Bơmem đã vẽ kể lại truyện “Chiếc lá cuối cùng” §Ò 13: Nguêi chñ kú quÆc. (Xanch«-Panxa kÓ vÒ viÖc “§¸nh nhau víi cèi xay giã” C.Ph¬ng ph¸p:. 1.T liÖu tham kh¶o: KiÕn thøc – kü n¨ng c¬ b¶n tËp lµm v¨n THCS trang 15 – 25 SGK, s¸ch n©ng cao 2. Luyện các dạng đề tự sự VD: KÓ chuyÖn tëng tîng: Nghe tin con ngêi x©y dùng thuû ®iÖn TrÞ An, Thuû Tinh bÌn bàn họp với các thuỷ quái để tìm cách đối phó. Em hãy tởng tợng cuộc bàn mu tính kế đó và ghi lại thành bài văn tự sự có kết hợp miêu t¶, biÓu c¶m, nghÞ luËn. (ThiÕt kÕ ng÷ v¨n 8 tËp 1 trang 436 – 438) ****************************************. TuÇn 12,13,14 Bµi 10. v¨n thuyÕt minh. a.yªu cÇu - Giúp HS nắm đợc văn bản thuyết minh là kiểu văn bản thông dụng trong mọi lĩnh vực. đời sống nhằm cung cấp tri thức về các hiện tợng và sự việc trong tự nhiên, trong xã hội… - Ph©n biÖt v¨n b¶n thuyÕt minh víi c¸c v¨n b¶n tù sù, miªu t¶, nghÞ luËn, biÓu c¶m. - Rèn kỹ năng tạo dựng văn bản thuyết minh, biết thuyết minh về một vấn đề (nói và viÕt) b.néi dung. 1.Cñng cè vµ n©ng cao kiÕn thøc: 1.1.T×m hiÓu chung vÒ v¨n thuyÕt minh: - Xem b¨ng h×nh v¨n thuyÕt minh c¸c vÝ dô:.

(103) + C©y dõa B×nh §Þnh + HuÕ + Ng· ba §ång Léc + Lµng gèm B¸t Trµng + Hå G¬m - Kh¸i niÖm - §Æc ®iÓm - C¸ch tr×nh bµy - Ph©n biÖt v¨n thuyÕt minh víi tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m, nghÞ luËn (Trang 108 – n©ng cao ng÷ v¨n 8) 1.2.Yªu cÇu vµ ph¬ng ph¸p thuyÕt minh: - Để nắm đợc đặc điểm, yêu cầu của văn bản thuyết minh, cho học sinh đọc lại 2 văn bản của 2 tác giả khác nhau cùng viết về một đối tợng cây dừa: + VB cây dừa Bình Định (những mẩu chuyện địa lý) a)Ôn lại đặc điểm văn bản thuyết minh: + TÝnh tri thøc + TÝnh khoa häc + TÝnh kh¸ch quan + TÝnh thùc dông b)Yªu cÇu cña v¨n b¶n thuyÕt minh + Phải nắm đợc đặc trng sự vật + Ph¶i lµm râ tÝnh m¹ch l¹c trong thuyÕt minh Sù m¹ch l¹c thÓ hiÖn ë tr×nh tù tr×nh bµy. Sù vËt kh¸ch quan mu«n h×nh mu«n vÎ bëi vËy tr×nh tù thuyÕt minh còng hÕt søc linh ho¹t. Cã thÓ thuyÕt minh theo tr×nh tù: Thêi gian, kh«ng gian, bao qu¸t - chi tiÕt, …miÔn sao hîp lý, l«gic, râ rµng, dÔ hiÓu + Ng«n ng÷ ph¶i chuÈn x¸c trong s¸ng c) Mét sè ph¬ng ph¸p thuyÕt minh thêng gÆp: - Phơng pháp nêu định nghĩa - Ph¬ng ph¸p liÖt kª - Ph¬ng ph¸p nªu vÝ dô cô thÓ - Ph¬ng ph¸p so s¸nh - Ph¬ng ph¸p dïng sè liÖu - Ph¬ng ph¸p ph©n lo¹i ph©n tÝch Lu ý: Không có phơng pháp nào là tối u. Tuỳ từng đối tợng mà lựa chọn phơng pháp cho phù hợp đồng thời phải biết kết hợp nhiều phơng pháp trong một bài văn thì mới linh hoạt, sinh động. 2. Luyện đề củng cố kiến thức chuyên đề Các bài tập 1 đến 17 “Các dạng bài TLV và cảm thụ thơ văn 8) trang 34 – 46 C.Ph¬ng ph¸p:. 1. Tµi liÖu tham kh¶o: - S¸ch thiÕt kÕ gi¶ng dËy ng÷ v¨n 8 tËp 1 trang 417 – 438 - C¸c d¹ng bµi TLV vµ c¶m thô th¬ v¨n 8 trang 32 - 46 - KiÕn thøc kü n¨ng c¬ b¶n tËp lµm v¨n THCS trang 73 – 145 - T liÖu Ng÷ v¨n 8 trang 139 – 145 2. GV ngoài viẹc cung cấp lý thuyết về kiểu bài thuyết minh, cần xây dựng những đề bài để hớng dẫn HS tìm hiểu, thực hành: kết hợp với việc đặt ra những bài văn chuẩn mực để lµm vÝ dô. §Æc biÖt víi kiÓu v¨n b¶n nµy ngoµi viÖc rÌn kü n¨ng viÕt, GV ph¶i l u ý tíi kü n¨ng nãi cho HS TuÇn 15 Bµi 11. ************************************. Th¬ “nãi chÝ, tá lßng”. a.yªu cÇu. - Cảm nhận đợc vẻ đẹp của những chí sĩ yêu nớc đầu thế kỷ XX - Hiểu đợc sức truyền cảm nghệ thuật qua qua giọng thơ khẩu khí hào hùng. - Cñng cè vµ n©ng cao hiÓu biÕt vÒ thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có §êng luËt - Luyện đề củng cố và nâng cao kiến thức bài B.Tµi liÖu tham kh¶o - T¸c phÈm “Ngôc trung th” - V¨n th¬ yªu níc ViÖt Nam ®Çu thÕ kû XX.

(104) - V¨n th¬ Phan Béi Ch©u cña §Æng Thai Mai - Bµi luËn “Phan Béi Ch©u, nhµ yªu níc xuÊt s¾c vµ nhµ v¨n c¸ch m¹ng tiªu biÓu nhÊt ®Çu thÕ kû XX” (TrÇn Huy LiÖu) C. Néi dung: 1. ¤n tËp, cñng cè l¹i vÒ gi¸ trÞ néi dungvµ gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña 2 v¨n b¶n trªn 2. Mở rộng, nâng cao, luyện đề a) VÒ t¸c gi¶: - Tham kh¶o sæ tay ng÷ v¨n 8 trang 123 – 125 - S¸ch SV, s¸ch thiÕt kÕ gi¶ng d¹y b) Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: SGV trang 155, 159 Lu ý sè 3 SGV trang 154 “Nh÷ng chÝ sÜ c¸ch m¹ng ®Çu thÕ kû XX nh Phan Béi Ch©u , Phan Ch©u Trinh vèn xuÊt thân từ nhà nho nhng lại là những con ngời tiên tiến của thời đại mới…Với họ, dẫu có sa cơ lỡ bớc rơi vào vòng tù ngục, chẳng qua cũng là bớc dừng chân tạm nghỉ trên con đờng đấu tranh dài dặc. Vào tù các chí sĩ cách mạng thờng hay làm thơ để bày tỏ chí khí của mình. Đó là những lời gan ruột tâm huyết, gắn liền với cuộc đời hiển hách, đáng lu danh thiên cổ, cho nên tự bản thân nó đã chứa đựng sức mạnh làm rung động lòng ngời. Hai bài thơ của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh thuộc loại thơ đó” c) Gi¸ trÞ néi dung, nghÖ thuËt: d) LuyÖn c¸ch lµm bµi v¨n thuyÕt minh vÒ thÓ lo¹i v¨n häc Đề 1: Hãy viết bài văn thuyết minh giới thiệu về tác giả Phan Bội Châu và đặc điểm của thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có qua v¨n b¶n “ Vµo nhµ ngôc Qu¶ng §«ng c¶m t¸c” §Ò 2: H·y viÕt bµi v¨n thuyÕt minh giíi thiÖu vÒ thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có I. Më bµi: Giíi thiÖu vai trß thÓ th¬ trong s¸ng t¸c v¨n ch¬ng II. Thân bài: Thuyết minhđặc điểm thơ thất ngôn bát cú Đờng luật - Bè côc: Sè tiÕng, sè dßng, c¸c phÇn §Ò – Thùc – LuËn – KÕt - Vần: Vần bằng - độc vận – vần chân gieo vần ở các tiếng thứ 7 trong các câu 1, 2, 4, 6, 8. - NhÞp: Thêng ng¾t nhÞp ch½n, lÎ: 4/3, 3/4 cã khi ng¾t nhÞp 2/2/3 - LuËt b»ng - tr¾c: + Thế trắc – thế bằng (quy định ở tiếng thứ hai câu thứ nhất) + §èi: ë c¸c cÆp 1-2, 3- 4, 5- 6, 7- 8 Đối thanh, tiểu đối ở các tiếng2, 4, 6 trong các cặp Đối ý, đối từ loại … + Niªm: dÝnh ë c¸c cÆp 1- 8, 2-3, 4-5, 6-7 C¸ch sö dông thi liÖu, tõ ng÷, giäng ®iÖu III. KÕt bµi:Nªu c¶m nghÜ vÒ thÓ th¬ e) §Ò nghÞ luËn: §Ò 1:”Vµo nhµ ngôc Qu¶ng §«ng c¶m t¸c”lµ bøc ch©n dung tù ho¹ vÒ nhµ th¬ PBC – ngêi l·nh tô yªu níc, c¸ch m¹ng. H·y chøng minh §Ò 2: “C¶m t¸c vµo nhµ ngôc Qu¶ng §«ng” lµ bµi ca yªu níc, bµi ca tù do Đề 3: “Đập đá ở Côn Lôn” nh một bài ca chính khí của một con ngời u tú của đất Việt trong cuộc trờng kỳ chống thực dân Pháp giành độc lập tự do… ****************************************** TuÇn 16 (6 tiÕt) Bµi 12 C¸ch lµm c¸c d¹ng bµi v¨n thuyÕt A.yªu cÇu:. minh T¶n §µ víi “Muèn lµm th»ng Cuéi”. HS biÕt t¹o lËp c¸c d¹ng bµi v¨n thuyÕt minh Cñng cè vµ n©ng cao kiÕn thøc vÒ t¸c gi¶ T¶n §µ vµ bµi th¬ "Muèn lµm th»ng Cuéi " B.Tµi liÖu tham kh¶o:. T¶n §µ vÒ t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm - NXB GD C.Néi dung:. I. C¸ch lµm c¸c d¹ng bµi v¨n thuyÕt minh 1. ThuyÕt minh vÒ thÓ lo¹i v¨n häc ( truyÖn ng¾n) 1.1 Lý thuyÕt: dµn bµi thuyÕt minh vÒ thÓ lo¹i TN a, më bµi : giíi thiÖu vÒ thÓ lo¹i truyÖn ng¾n b, thân bài: nếu các đặc điểm của truyện ngắn.

(105) - lµ h×nh thøc tù sù lo¹i nhá tËp trung m« t¶ mét m¶nh cña cuéc sèng . TruyÖn ng¾n thêng Ýt nh©n vËt vµ sù kiÖn( cã dÉn chøng minh häa) - cèt truyÖn thêng diÔn ra trong mét kh«ng gian thêi gian h¹n chÕ , nã kh«ng kÓ trän vÑn mét qu¸ tr×nh diÔn biÕn….. (cã dÉn chøng minh häa) - kết cấu thờng là sự sắp đặt đối chiếu , tơng phản để làm nổi bật chủ đề truyện ng¾n thêng ng¾n. (cã dÉn chøng minh häa) - truyện ngắn đề cập đến những vấn đề lớn của cuộc đời (có dẫn chứng minh họa) c, kÕt bµi: 1.2, Thùc hµnh: §Ò 1: ViÕt bµi thuyÕt minh vÒ thÓ lo¹i truyÖn ng¾n theo hiÓu biÕt cña em < c¸c d¹ng bµi tËp trang 196, 197> §Ò 2: Viết baì thuyết minh về tác giả Nam Cao và đặc điểm của thể loại truyện ngắn qua văn b¶n ( L·o H¹c) §Ò 3: Viết bài thuyết minh về tác giả Thanh Tịnh và đặc điểm truyện ngắn qua văn bản " Tôi ®i häc" 2, ThuyÕt minh vÒ t¸c gi¶ vµ gi¸ trÞ cña t¸c phÈm *, dµn bµi: a, mở bài: giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm đó. b, thân bài thuyết minh về cuộc đời và sự nghiệp văn học của tác giả đó ( dựa vào chó thÝch ë cuèi mçi bµi v¨n) - tªn quª, n¨m sinh, n¨m mÊt - cuộc đời? - sù nghiÖp? C¸c t¸c phÈm chÝnh * thuyết minh về giá trị của tác phẩm đó ( dựa vào ghi nhớ về tác phẩm trong SGK để nêu nên một số ý chính về ND và NT) C, kÕt bµi: c¶m nghÜ vÒ t¸c gi¶ t¸c phÈm 3, thuyÕt minh vÒ d¹ng th¬ tø tuyÖt . 4, thuyÕt minh vÒ loµi c©y loµi hoa II T¶n §µ víi " muèn lµm th»ng cuéi" 1, Kh¸i qu¸t kiÕn thøc vÒ t¸c gi¶ T¶n §µ Tham khảo Cuốn" Tản Đà là ………… đại học " STNV 138, 139 - Một cá tính độc đáo, một cá tính thanh cao - TLNV8 trang 162, 164 2, Bµi th¬ " Muèn lµm th»ng Cuéi" - TLNV trang 159, 161 - ChÊt sÇu, méng, ng«ng trong hån th¬ T¶n §µ qua " Muèn lµm th»ng Cuéi" ***************************************. TuÇn 17, 18, 19,20 Bµi 12: th¬ míi. l·ng m¹n viÖt nam 1932- 1945. A.yªu cÇu: - HiÓu s©u s¾c h¬n vÒ Th¬ míi vµ phong trµo Th¬ míi: hoµn c¶nh lÞch sö. làm xuất hiện Thơ mới, cuộc đấu tranh giữa thơ cũ và Thơ mới. - HiÓu s©u s¾c h¬n vÒ Th¬ míi vµ phong trµo Th¬ míi qua viÖc t×m hiÓu vÒ mét sè nhµ th¬ tiªu biÓu: ThÕ L÷, Vò §×nh Liªn, TÕ Hanh… - Cảm nhận đợc cái hay, cái đẹp về nội dung và nghệ thuật của những bài thơ tiêu biểu. B.Tµi liÖu tham kh¶o:. - Tinh hoa Th¬ míi - Thi nh©n ViÖt Nam - TÕ Hanh vÒ t¸c gia vµ t¸c phÈm… - C¸c tËp th¬ cña Xu©n DiÖu, Huy CËn, TÕ Hanh… C.Néi dung:. Giíi thiÖu bµi: - Kho¶ng sau n¨m 1930, mét lo¹t c¸c thi sÜ trÎ xuÊt th©n T©y häc lªn ¸n th¬ cò lµ khu«n sáo,trói buộc. Họ đòi hỏi đổi mới thi ca và sáng tác những bài thơ không hạn định về số c©u, ch÷ -> Th¬ míi..

(106) - Phong trào Thơ mới ra đời và phát triển mạnh mẽ rồi đi vào bế tắc cha đầy 15 năm.Thơ míi chñ yÕu lµ th¬ tù do7 hoÆc 8 tiÕng. So víi th¬ cò, nhÊt lµ th¬ §êng luËt, th× Th¬ míi tù do , phãng tóng, linh ho¹t h¬n, kh«ng cßn bÞ rµng bu«c bëi nh÷ng quy t¾c nghiÖt ng· cña thi ph¸p th¬ cæ ®iÓn. Hai ch÷ Th¬ míi trë thµnh tªn gäi cña mét phong trµo th¬ (cßn gäi lµ th¬ l·ng m¹n), g¾n liÒn víi tªn tuæi cña thÕ L÷, ChÕ Lan Viªn, Huy CËn, Xu©n DiÖu.... ? Nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của phong trµo Th¬ míi T¹i sao CN l·ng m¹n trong VH nãi chung và Thơ mới nói riêng lại ra đời vµo n¨m 1932 - TÇng líp tiÓu t s¶n l©m vµo bÕ t¾c, khñng ho¶ng trÇm träng: thÊt nghiÖp, đời sống bấp bênh, ảnh hởng của t tởng tiÕn bé (chñ yÕu lµ cuéc c¸ch m¹ng th¸ng 10 Nga), phong trµo c¸ch m¹ng t¹m thêi l¾ng xuèng-> n¶y sinh t©m lý dao động.hoang mang=> Thơ mới ra đời. Nó là tiếng nói của giai cấp t sản d©n téc vµ mét bé phËn tiÓu t s¶n trÝ thức rút khỏi con đờng chính trị và quân sự chuyển sang đấu tranh bằng văn hóa. Con đờng thơ văn bấy giờ , đối với nhièu thi sĩ là lối thoát ly trong s¹ch lµ mét n¬i cã thÓ göi g¾m nçi niềm tâm sự: không đánh Pháp, không ®i theo c¸ch m¹ng, lµm v¨n ch¬ng- béc lé lßng yªu níc” C¸c tÇng líp t s¶n trÝ thức, t sản dân tộc đã tìm thấy trong chñ nghÜa l·ng m¹n mét tiÕng thë dµi chống chế độ thuộc địa’ (Trêng Chinh) ? Thơ mới chính thức ra đời vào thời gian nµo. I. LÞch sö phong trµo Th¬ míi (1932-1945) 1. Hoµn c¶nh lÞch sö lµm xuÊt hiÖn phong trµo Th¬ míi - Sù xuÊt hiÖn cña giai cÊp t s¶n vµ tiÓu t s¶n thµnh thÞ víi nh÷ng t tëng, t×nh c¶m míi, nh÷ng thÞ hiÕu thÈm mü míi cïng sù giao lu v¨n hãa §«ng T©y lµ nguyªn nh©n chÝnh lµm phong trào Thơ mới ra đời. - Th¬ míi l·ng m¹n xuÊt hiÖn tõ tríc 1930, thi sÜ T¶n §µ chÝnh lµ ngêi d¹o khóc nh¹c ®Çu tiªn cho cuéc hßa tÊu l·ng m¹n sau nµy. Th¬ míi lµ phong trµo th¬ ca l·ng m¹n mang ý thøc hÖ t s¶n vµ quan ®iÓm nghÖ thuËt vÞ nghÖ thuËt 2. Cuộc đấu tranh giữa “thơ cũ” và “Thơ ? Th¬ cò do tÇng líp x· héi nµo s¸ng míi” t¸c, s¸ng t¸c theo thÓ lo¹i nµo - Th¬ cò lµ tiÕng nãi cña tÇng líp phong kiến đã thất bại,sáng tác theo thÓ th¬ §êng luËt ( Chñ yÕu lµ thÊt ng«n b¸t có), ®¨ng trªn Nam phong t¹p chÝ,v¨n häc t¹p chÝ, ...; ph¶n ¸nh tâm trạng của giai cấp phông kiến đã bị thất bại và đầu hàng đế quốc.Vì thế th¬ cò kh«ng bao gåm nh÷ng s¸ng t¸c th¬ ca c¸ch m¹ng lµm theo thÓ th¬ §êng luËt. - Th¬ míi l·ng m¹n võa xuÊt hiÖn nh một phong trào thì đã mở ngay ra một cuéc c¸ch m¹ng chèng th¬ cò s¸o mßn ? Cuộc đấu tranh giữa “thơ cũ” và “Th¬ míi” diÔn ra nh thÕ nµo. 2. Cuộc đấu tranh giữa “thơ cũ” và “Thơ mới” - Th¬ míi chuyÓn dÇn tõ Nam ra B¾c, lín tiÕng c«ng kÝch th¬ cò s¸o mßn, c«ng thøc, h« hào bỏ luật, niêm, đối, bỏ điển tích, sáo ng÷...Th¬ míi lÇn lît d¨ng trªn c¸c t¹p chÝ ë.

(107) Hµ Néi n¨m 1933,Lu Träng L cho ®¨ng mét lo¹t th¬ míi cña m×nh trong tËp “ Ngêi s¬n nh©n”. trong bµi Mét cuéc c¶i c¸ch vÒ th¬ ca, LTL gäi nh÷ng ngêi lµm th¬ cò lµ “Thî th¬’. Hä còng nh nh÷ng ngêi thî méc chØ lo ch¹m ch×m, ch¹m næi, træ rång, træ phîng... nµo hay khi ch¹m træ xong, cha biÕt dïng vµo viÖc g× th× rồng phợng đã bay về trời hết. LTL đề nghị các nhà thơ phải mau đem những ý tëng míi nh÷ng t×nh c¶m míi thay vµo nh÷ng ý tëng cò, t×nh c¶m cò. - Lu Träng L giÔu c¸c nhµ th¬ cò: - Năm1934-1936 hàng loạt tác phẩm ra đời §«i lêi nh¾n nhñ b¹n lµng Nho - N¨m 1936, cã thÓ coi th¬ míi th¾ng thÕ Th¬ thÈn,thÈn th¬ khÐo thÉn thê trong cuéc tranh luËn vÒ thÓ lo¹i N¾n nãt miÔn sao nªn bèn vÕ - Tõ 1936, tiÕng tranh c·i yÕu dÇn, Th¬ míi Ch¼ng th¬ th× còng cãc cÇn th¬ chính thức đợc dạy trong các trờng học, đã chiếm u thế gần nh tuyệt đối trong các tạp chí tõ Nam ra B¾c 3. C¸c thêi kú ph¸t triÓn vµ suy tho¸i cña Th¬ míi a. Tõ 1932- 1939 - Líp nhµ th¬ ®Çu tiªn: ThÕ L÷, Lu Träng L, Huy Th«ng, NguyÔn Nhîc Ph¸p, Vò §×nh Liªn.... - Líp nhµ th¬ xuÊt hiÖn sau: Xu©n DiÖu, Huy CËn, Thanh TÞnh, Hµn mÆc Tö, ChÕ Lan Viªn, Anh Th¬, NguyÔn BÝnh,... ? Những mốc thời gian lịch sử đánh b.Từ 1940-1945 dấu cuộc đấu tranh giữa thơ cũ và Thơ Do điều kiện lịch sử, văn chơng tự lực văn míi ®oµn còng nh th¬ míi sa vµo bÕ t¾c, cïng quÉn, xuÊt hiÖn nhiÒu khuynh híng tiªu cùc. - Ngay tõ khi míi xuÊt hiªn Th¬ míi đã mang khuynh hớng tiêu cực, thoát ly, buån n¶n.Trong thêi kú ®Çu, nã cßn cã nhiÒu yÕu tè tÝch cùc. Sang nh÷ng n¨m 36- 39, v¨n th¬ l·ng m¹n cã sù phân hóa. Con đờng đi của Thơ mới ngµy cµng cã hiÖn tîng xuèng dèc.. ? Tr×nh bµy nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuộc đời và sự nghiệp của Thế Lữ - Thơ mới vừa ra đời, Thế Lữ nh vừng sao đột hiện sáng chói khắp c¶ trêi th¬ ViÖt Nam. ? §Æc ®iÓm phong c¸ch th¬ ThÕ L÷ - §äc nh÷ng c©u th¬: Nhí c¶nh s¬n l©m bãng c¶ c©y giµ kh«ng ai cã thÓ bÜu m«i tríc cuéc c¸ch m¹ng vÒ thi ca ®ang næi dËy...ThÕ. II Mét sè nhµTh¬ míi tiªu biÓu 1. ThÕ L÷ a. Vài nét về cuộc đời và sự nghiệp thơ ca (SGK) Nhà thơ chọn bút danh Thế Lữ ngoài ý nghĩa để ch¬i ch÷ cßn ngô ý tù nhËn m×nh lµ ngêi kh¸ch tiên của trần thế, chỉ biết đi tìm cái đẹp: T«i lµ ngêi bé hµnh phiªu l·ng Đờng trần gian xuôi ngợc để vui chơi... T«i chØ lµ ngêi kh¸ch t×nh si Ham cái đẹp muôn hình muôn vẻ b. §«i nÐt vÒ hån th¬ ThÕ L÷ - ThÕ L÷ kh«ng bµn vÒ Th¬ míi, kh«ng bªnh vùc Th¬ míi, kh«ng bót chiÕn, kh«ng diÔn thuyÕt. ThÕ L÷ chØ lÆng lÏ, ®iÒm nhiªn bíc nh÷ng bíc v÷ng vµng mµ trong kho¶nh kh¾c c¶ hµng ngò th¬ xa ph¶i tan r·. - Th¬ ThÕ L÷ vÒ thÓ c¸ch míi kh«ng chót rôt rÌ, mới từ số câu, số chữ, cách bỏ vần cho đến tiết tấu.

(108) Lữ đã làm tan vỡ cái khuôn khổ ngµn n¨m kh«ng di dÞch...§äc bµi th¬ Nhí rõng, ta tëng chõng nh÷ng c©u ch÷ bÞ x« ®Èy, bÞ d»n vÆt bëi mét søc m¹nh phi thêng. ThÕ L÷ nh mét viªn tíng ®iÒu khiển đội quân Việt ngữ bằng nh÷ng mÖnh lÖnh kh«ng thÓ cìng lại đợc. -ThÕ L÷ cã mét sè bµi th¬ Nhí rõng, TiÕng h¸t bªn s«ng, Gi©y phót ch¹nh lßng lµ tiÕng väng cña phong trào yêu nớc những năm 2030 đợc cảm nhận ở phơng diện thÊt b¹i. ? Vai trß, vÞ trÝ cña ThÕ L÷ trong phong trµo Th¬ míi. ©m thanh. - Th¬ ThÕ L÷ lµ n¬i hÑn hß gi÷a hai nguån thi c¶m;: nÎo vÒ qu¸ khø m¬ mµng, nÎo tíi t¬ng lai vµ thùc tÕ...Sau mét håi m¬ méng vÈn v¬, th¬ TL nh mét luång giã l¹ xui ngêi ta biÕt say sa víi c¸i x¸n lạn của cuộc đời thực tế, biết cời cùng hoa nở chim kªu. - Thơ ông mang nặng tâm sự thời thế đất nớc.. -> ThÕ L÷ kh«ng nh÷ng lµ ngêi c¾m ngän cê th¾ng lîi cho phong trµo Th¬ míi mµ cßn lµ nhµ th¬ tiªu biÓu nhÊt cho phong trµo Th¬ míi thêi k× ®Çu.. ? Tr×nh bµy xuÊt xø bµi th¬ ? VÞ trÝ cña bµi th¬ trong sù nghiÖp th¬ ca cña ThÕ L÷ ? Thái độ tiếp nhận của công chúng thời đó với bài thơ ? Vì sao bài thơ lại đợc tiếp nhận nồng nhiÖt nh vËy. ? Th¶o luËn: T×m hiÓu c¶m høng l·ng m¹n cña bµi th¬ ? §äc thuéc lßng bµi th¬, chän nh÷ng câu em tâm đắc nhất, phân tích cái hay, cái đẹp của những câu thơ đó - Hs lùa chän, ph©n tÝch - GV nhËn xÐt b×nh kh¸i qu¸t. - GV đọc cho học sinh tham khảo, tổ chức cho các em trao đổi cảm nghĩ về những bài thơ đó. c. T¸c phÈm Nhí rõng - Lµ mét trong nh÷ng bµi th¬ tiªu biÓu nhÊt của Thế Lữ và là tác phẩm mở đờng cho sự th¾ng lîi cña Th¬ míi Nhí rõng lµ lêi con hæ trong vên b¸ch thó.T¸c giả mợn lời con hổ để nói lên tâm sự u uất của lớp thanh niên thế hệ 1930- đó là những thanh niªn trÝ thøc T©y häc võa thøc tØnh ý thøc c¸ nh©n c¶m thÊy bÊt hßa s©u s¾c víi thùc t¹i x· hội tù túng, ngột ngạt đơng thời. Họ khao khát cái tôi cá nhân đợc khẳng định và phát triển trong một cuộc đời rộng lớn, tự do. Đó cũng đồng thời là tâm sự chung của ngời dân mất nớc bấy giờ. Vì vậy, Nhớ rừng đã có đợc sự đồng cảm đặc biệt rộng rãi, có tiếng vang lớn. Cã thÓ coi Nhí rõng nh mét ¸ng v¨n th¬ yªu níc tiÕp nèi m¹ch th¬ tr÷ t×nh yªu níc hîp ph¸p ®Çu thÕ kû XX. - Bµi th¬ trµn trÒ c¶m høng l·ng m¹n: th©n tï h·m mµ hån vÉn s«i sôc, khao kh¸t tù do.C¶m thÊy bÊt hßa s©u s¾c víi thùc t¹i tÇm thêng tï túng nhng không có cách gì thoát ra đợc, nó chỉ biết buông mình trong mộng tởng để thoát ly hẳn cái thực tại đó, tìm đến một thế giới khoáng đạt, mạnh mẽ, phi thờng. d. Tham kh¶o mét sè bµi th¬ cña ThÕ L÷ TiÕng tróc tuyÖt vêi - TiÕng s¸o thiªn thai - Bªn s«ng ®a kh¸ch - Cây đàn muôn điệu.

(109) 2.Vò §×nh Liªn Sinh ngµy 15 th¸ng 10 n¨m Quý Söu(1913) ë Hµ Néi " Có nhng nhà thơ không bao giờ có thể làm đợc một câu thơ. Những ngời ấy hẳn là nhng ngời đáng thơng nhất trong thiên hạ. Sao ngời ta lại thơng hại nhng kẻ bị tình phụ nu«i mét giÊc méng ¸i ©n kh«ng thµnh, mµ kh«ng ai th¬ng lÊy nh÷ng kÎ mang mét mèi tình thơ u uất chịu để tan tành giấc mộng lớn nhất và quý nhất ở đời : giấc mộng thơ? H«m nay trong khi viÕt quyÓn s¸ch nµy, mét quyÓn s¸ch hä sÏ xem nh mét sù mØa mai đau đớn, thơ Vũ Đình Liên bỗng nhắc tôi nghĩ đến ngời xấu số kia. T«i cã cÇn ph¶i nãi ngay r»ng Vò §×nh Liªn kh«ng ph¶i lµ mét ngêi xÊu sè? Trong làng Thơ mới . Vũ Đình Liên là một ngời cũ. Từ khi phong trào Thơ mới ra đời , ta đã th¸y th¬ Vò §×nh Liªn trªn c¸c b¸o . ngêi còng ca ngîi t×nh yªu nh hÇu hÕt c¸c nhµ th¬ míi b©y giê. Nhng hai nguån thi c¶m chÝnh cña ngêi lµ lßng th¬ng ngêi vµ hoµi cæ. Ngêi th¬ng nh÷ng kÎ th©n tµn ma d¹i, ngêi nhí nhng c¶nh cò ngêi xa. Cã mét lÇn hai nguån cảm hứng ấy đã gặp nhau và đã để lại cho chúng ta một bài thơ kiệt tác: Ông đồ. Ông đồ mỗi năm đến mùa hoa đào, lại ngồi viết thuê bên đờng phố " ông chính là cái di tích tiều tụy,đáng thơng của một thời tàn". It khi có một bài thơ bình dị mà cảm động nh vậy. Tôi tởng nh đọc lời sám hối của cả bọn thanh niên chúng ta đối với lớp ngời đơng đi về cõi chết.Đã lâu lám chúng ta chỉ xóm nhau l¹i chÕ giÔu hä quª mïa , m¹t s¸t hä hñ hËu. C¸i c¶nh th¬ng t©m cña nÒn häc Nho lóc m¹t vËn chóng ta v« t×nh kh«ng lu ý .Trong bän chóng ta vÉn cã mét hai ngêi ca tụng đạo Nho và các nhà Nho. Nhng chế giễu mạt sát không nên, mà ca tụng cũng không đợc. Phần đông các nhà Nho còn sót lại chỉ đáng thơng. Không nghiên cứu, không lý luận Vũ Đình Liên với một tấm lòng dễ cảm nhận đã nhận ra sự thực ấy và gián tiếp chỉ cho ta cái thái độ hợp lý hơn cả đối với các bậc phụ huynh của ta. Bài thơ của ngời có thể xem lµ mét nghÜa cö. Theo đuổi một nghề văn mà làm đợc một bài thơ nh thế cũng đủ. Nghĩa là đủ để lu danh, đủ với ngời đời. Còn riêng đối với thi nhân thực cha đủ . Tôi thấy Vũ Đình Liên còn bao điều muốn nói , cần nói mà nghẹn ngào không nói đợc. "Tôi bao giờ - Lời Vũ Đình Liên - cũng có cái cảm tởng là không đạt đợc ý thơ của mình . Cũng vì không tin thơ tôi có một chút giá trị nên đã lâu tôi không làm thơ nữa" Vũ Đình Liên đã hạ mình , chúng ta đều thấy . Nhng chúng ta cũng thấy trong lời nói của ngời một nỗi đau lòng kín đáo. Ngời đau lòng thấy ý thơ không thoát đợc lời thơ nh linh hồn bị giam trong nhà tù xác thịt. Có phải vì thế mà hồi 1937 , trớc khi từ giã thi đàn , ngời đã gửi lại đôi vần thơ u uất: NÆng mang mÜa khèi h×nh hµi « nhôc. Tâm hồn ta đã nhọc tự lâu rồi. Bao nhiªu th¨m th¼m trªn bÇu trêi; Bao bóng tối trong lòng ta vẩn đục! NghÜ còng tøc! Tõ håi 1935 t¶ c¶nh thu , Vò §×nh Liªn viÕt: Lµn giã heo may xa hiu h¾t, L¹nh lïng ch¼ng biÕt tiÔn ®a ai! Hai câu thơ cũng sạch sẽ, dễ thơng. Nhng làm sao ngời ta còn nhớ đợc Vũ Đình Liên khi ngời ta đã đọc , bốn năm sau mấy câu thơ Huy Cận cùng một tứ: ¤i! n¾ng vµng sao mµ nhí nhung! Có ai đàn lẻ để tơ chùng? Cã ai tiÔn biÖt n¬i xa Êy Xui bíc ch©n ®©y còng ngïng ….. Còng may nh÷ng c©u th¬ hoµi cæ cña Huy CËn: Bờ tre rung động trống chầu, Tëng chõng cßn väng trªn lÇu ¶i quan §ªm m¬ lay ¸nh tr¨ng tµn, Hån xa göi tiÕng thêi gian, trèng dån. Những câu thơ tình nhẹ nhàng , tứ xa vắng cha đến nỗi làm ta quên cái lòng hoài cổ ám thÇm, u tÞch cña Vò §×nh Liªn: Lßng ta lµ nhng hµng thµnh qu¸ch cò, Tù ngµn n¨m bçng v¼ng tiÕng loa xa..

(110) 3. TÕ Hanh: GV và HS đọc tham khảo các bài luận trong cuốn: " Tế Hanh về tác gia và tác phẩm": - TÕ Hanh tinh tÕ trong trÎo - M· Giang L©n. Tr 13- 40. - TÕ Hanh cña quª h¬ng - M· Giang L©n. Tr 503- 507 - TÕ Hanh víi quª h¬ng - Huy CËn. Tr 527. - TÕ Hanh, thi sÜ cña quª h¬ng - Mai Quèc Liªn - Tr528 -532. §Ò luyÖn tËp:. 1. Nhí rõng lµ bµi th¬ hay, tiªu biÓu cña phong trµo Th¬ míi vµ cña nhµ th¬ ThÕ L÷ trªn hai ph¬ng diÖn: tÝnh ®iªu luyÖn, phãng kho¸ng giµ dÆn cña Th¬ míi vµ t×nh cảm yêu nớc kín đáo, âm thầm.Hãy chứng minh. 2. Kh¸t väng tù do vµ t©m sù yªu níc cña ThÕ l÷ qua Nhí rõng 3. C©u hái 4 SGK Ng÷ v¨n 8 Tr 7 4. Bµi Nhí rõng trµn ®Çy c¶m xóc l·ng m¹n. Em hiÓu thÕ nµo lµ l·ng m¹n? C¶m xóc lãng mạn đợc thể hiện trong bài thơ nh thế nào? 5. Ông đồ chính là cái di tích tiều tụy đáng thơng của một thời tàn. 6. Quª h¬ng lµ m¶nh hån trong trÎo cña TÕ Hanh tríc c¸ch m¹ng. 7. Quª h¬ng lµ nçi nhí thiÕt tha s©u nÆng cña TÕ Hanh vÒ mét lµng chµi ven biÓn. ë đó những gì bình dị nhất cũng trở nên thân thơng gắn bó. 8. NhËn xÐt vÒ th¬ ca l·ng m¹n cã ý kiÕn cho r»ng :"th¬ l·ng m¹n thêng ca ngîi vÎ đẹp thiên nhiên, của ngời xavà thờng đợm buồn" qua các bài thơ: "Nhớ rừng " của Thế Lữ,"Ông đồ" của Vũ Đình Liên, " Quê hơng " của Tế Hanh em hãy làm sáng tỏ vấn đề trên. a. gîi ý: luËn ®iÓm 1: - thơ mới thờng ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên. + trong "Nhớ rừng " đó là cảnh núi rừng. 1. khi th× th©m nghiªm hïng vÜ 2. khi th× hoang s¬, bÝ hiÓm 3. khi th× th¬ méng, rùc rì hïng tr¸ng Trong quê hơng: đó là bức tranh quê hơng vào một ngày đẹp trời với cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá. Trong " Ông đồ":cảnh thiên nhiên là những ngày phố xá vào xuân tng bõng nhén nhÞp. LuËn ®iÓm 2: Thơ mới ca ngợi vẻ đẹp ngày xa. Giải thích:ngày xa là quá khứ oai hùng của dân tộc,là vẻ đẹp trong truyÒn thèng v¨n hãa….. Chøng minh: Nhí rõng: Quá khứ oai hùng của con hổ ở chốn đại ngàn. Ông đồ: vẻ đẹp truyền thống văn hóa , của một mĩ tục đẹp: chơi câu đối ngày tÕt. LuËn ®iÓm 3: Thơ lãng mạn thờng đợm buồn. Buån v× mÊt tù do{nhí rõng} Buồn vì nét đẹp văn hóa đang tàn phai{Ông đồ} Buồn cho số phận của những nhà nho trí thức bị lãng quên {Ông đồ} Buån v× xa c¸ch quª h¬ng { Quª h¬ng}. TuÇn 21, 22 Bµi 13: th¬. ca c¸ch m¹ng viÖt nam 1930 - 1945. A.yªu cÇu:. Cñng cè vµ n©ng cao kiÕn thøc vÒ c¸c t¸c gi¶: Tè H÷u, Hå ChÝ Minh Vẻ đẹp tâm hồn của ngời chiến sĩ cách mạng. §Õn víi mét sè bµi th¬ hay trong "Ngôc trung nhËt ký" RÌn kü n¨ng lµm bµi v¨n thuyÕt minh, v¨n nghÞ luËn B.Tµi liÖu tham kh¶o:. Hå ChÝ Minh, t¸c gia, t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ..

(111) "Ngôc trung nhËt ký" Nhµ v¨n vµ t¸c phÈm trong nhµ trêng. - Nh÷ng bµi ph©n tÝch, b×nh luËn, c¶m thô vÒ c¸c bµi th¬ trong"N©ng cao NV 8", T liÖu ng÷ v¨n 8… C.Néi dung:. I. Tè. H÷u:. 1. Giíi thiÖu vÒ nhµ th¬ Tè H÷u: Tr 179 -180 - Sæ tay NV8. 2. Luyện đề:- Khát vọng tự do và tiếng chim tu hú. - C¸ch c¶m nhËn cuéc sèng cña nhµ th¬ ë bµi t©m t trong tï vµ bµi khi con tu hó. Cã ®iÓm g× gièng nhau?. II. Hå ChÝ Minh: 1. Khái quát những kiến thức về tác giả(Tiểu sử, cuộc đời và sự nghiệp). 2.Quan ®iÓm s¸ng t¸c v¨n ch¬ng cña NguyÔn ¸i Quèc: "Ng©m th¬ ta vèn kh«ng ham Nhng ë trong ngôc biÕt lµm chi ®©y Ngµy dµi ng©m ngîi cho khu©y Vừa ngâm vừa đợi đến ngày tự do" (Khai quyển) Ngời không có ý định lấy sự nghiệp văn chơng là sự nghiệp chính của cuộc đời. Môc tiªu cao c¶ nhÊt lµ:"T«i chØ cã mét ham muèn, ham muèn tét bËc lµ lµm sao cho níc ta đợc hoàn toàn độc lập, dân ta đợc hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng đợc học hành. Riêng phần tôi thì làm một cái nhà nhỏ, nơi có non xanh nớc biếc để câu cá trồng hoa, sớm chiều làm bạn với các cụ già hái củi, trẻ em chăn trâu, không dÝnh lÝu tíi vong danh lîi" ChÝnh hoµn c¶nh th«i thóc, nhiÖm vô c¸ch m¹ng yªu cÇu, m«i trêng x· héi vµ thiªn nhiªn gîi c¶m céng víi tµi n¨ng nghÖ thuËt vµ t©m hån nghÖ sÜ chøa chan c¶m xóc, Ngêi đã sáng tác nhiều tác phẩm có giá trị. Và để phục vụ cho ham muốn lớn nhất thì Bác lấy v¨n ch¬ng lµm vò khÝ ph¬ng tiÖn. B¸c ý thøc s©u s¾c søc m¹nh cña v¨n häc nghÖ thuËt. Nh÷ng ¸ng v¨n chÝnh luËn giµu chÊt sèng thùc tÕ, s¾c s¶o vÒ chÝnh kiÕn vµ ý tëng( B¶n ¸n chế độ thực dân Pháp, Tuyên ngôn độc lập… ) những truyện ngắn độc đáo và hiện đại, hàng trăm bài thơ giàu tình đời, tình ngời chứa chan thi vị đợc viết ra bằng tài năng và tâm huyết. Hồ Chí Minh am hiểu sâu sắc quy luật và đặc trng của hoạt động văn nghệ từ phơng diện t tởng chính trị đến nghị luận biểu hiện. Điều này trớc hết thể hiện trực tiếp trong hÖ thèng quan ®iÓm s¸ng t¸c v¨n ch¬ng cña Ngêi. - Hồ Chí Minh xem văn hóa nghệ thuật là một hoạt động tinh thần phong phú và phục vụ có hiệu quả cho sự nghiệp cách mạng; nhà văn cũng phải ở giữa cuộc đời góp phần vào nhiệm vụ đấu tranh và phát triển xã hội; nhà văn phải là ngời chiến sĩ trong sự nghiệp "phò chính trừ tà". Bài "Cảm tởng đọc" Thiên gia thi" đợc viết ra với tinh thần ấy: Cæ thi thiªn ¸i thiªn nhiªn mü S¬n thñy yªn hoa tuyÕt nguyÖt phong Hiện đại thi trung ng hữu thiết Thi gia d· yÕu héi xung phong. Chất" thép" ở đây chính là xu hớng cách mạng và tiến bộ về t tởng là cảm hứng đấu tranh x· héi tÝch cùc cña thi ca. §ã lµ sù tiÕp tôc quan ®iÓm th¬ " chuyªn chó ë con ngêi" nh Nguyễn Văn Siêu đã nói; tinh thần "Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà" của Nguyễn Đình Chiểu và đợc nâng cao trong thời đại CM vô sản. Sau này trong những năm kháng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, qua "Th göi c¸c häa sÜ nh©n dÞp triÓn l·m héi häa 1951'', Ngêi lại khẳng định:" Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em cũng ngời chiến sĩ trên mặt trận ấy". Vì ở đó luôn diễn ra cuộc đấu tranh gay gắt, liên tục giữa cái lạc hậu và c¸i tiÕn bé, gi÷a c¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch m¹ng gi÷a nh©n d©n ta vµ kÎ thï; gi÷a c¸i míi vµ c¸i cò kü tr× trÖ. C©u nãi cña B¸c chØ râ t¸c dông lín lao cña v¨n häc nghÖ thuËt. V¨n nghệ sĩ phải là ngời lính, ngời trí thức, ngời nghệ sĩ của thời đại " đau nỗi đau của giống nòi vui niềm vui của ngời lính". Họ tự nguyện đứng trong hàng ngũ nhân dân lấy ngòi bút và tác phẩm để phục vụ chính trị, phục vụ công nông binh, ngợi ca chiến đấu và chiến thắng của dân tộc: " Tôi cùng xơng thịt với nhân dân tôi, Cùng đổ mồ hôi, cùng sôi giọt máu Tôi sống với các đời chiến đấu Cña triÖu ngêi yªu dÊu gian lao".

(112) - Hồ Chí Minh đặc biệt chú ý đến đối tợng thởng thức văn chơng. Văn chơng trong thời đại cách mạng phải coi quảng đại quần chúng là đối tợng phục vụ. Ngời nêu kinh nghiệm chung cho hoạt động báo chí và văn chơng: " Viết cho ai? " " Viết để làm gì? " Viết cái gì? " và" Cách viết thế nào ". Ngời chú ý đến quan hệ giữa phổ cập và nâng cao trong văn nghệ. Các khía cạnh trên liên quan đến nhau trong ý thức trách nhiệm của ngời cÇm bót. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ ë phong c¸ch nhÊt qu¸n nhng rÊt ®a d¹ng cña Ngêi. - Hå ChÝ Minh quan niÖm , t¸c phÈm v¨n ch¬ng ph¶i cã tÝnh ch©n thËt. Ph¸t biÓu trong biÓu trong buæi khai m¹c phßng triÓn l·m vÒ héi häa trong n¨m ®Çu c¸ch m¹ng, Ngêi uèn n¾n mét híng ®i " chÊt m¬ méng nhiÒu qu¸ mµ c¸i ch©n thËt cña sù sinh ho¹t rÊt Ýt". Ngêi yêu cầu văn nghệ sĩ phải " miêu tả cho hay, cho chân thật, cho hùng hồn"; những đề tài phong phó cña hiÖn thùc c¸ch m¹ng ph¶i chó ý nªu g¬ng " ngêi tèt, viÖc tèt" uèn n¾n vµ phª ph¸n c¸i xÊu. TÝnh ch©n thËt vèn lµ c¸i gèc cña v¨n ch¬ng xa vµ nay. Nhµ v¨n ph¶i chú ý đến hình thức thể hiện, tránh lối viết cầu kỳ, xa lạ, nặng nề. Hình thức của tác phẩm phải trong sáng, hấp dẫn, ngôn từ phải chọn lọc. Đặc biệt quan tâm đến việc giữ gìn sự trong s¸ng cñaTiÕng ViÖt. 3. Giới thiệu khái quát về tập "nhật ký trong tù": Thể loại, nhan đề, hoàn cảnh ra đời, gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt Tham kh¶o Bµi so¹n ng÷ v¨n 8 TËp II cò tr 55- 65. 4. T×m hiÓu mét sè bµi th¬ hay: Väng nguyÖt, tÈu lé… Tham kh¶oT¹p chÝ v¨n häc tr 58 Sè th¸ng 7/ 2008 ********************************************** TuÇn 23 - 27. Bµi14: V¨n b¶n nghÞ luËn A.yªu cÇu:. Cñng cè vµ n©ng cao kiÕn thøc vÒ c¸c t¸c gi¶ Lý C«ng UÈn, TrÇn Quèc TuÊn, NguyÔn Tr·i, NguyÔn ThiÕp, NguyÔn ¸i Quèc Củng cố và nâng cao kiến thức về các văn bản nghị luận: Chiếu dời đô, Hịch tớng sĩ, Níc §¹i ViÖt ta, Bµn luËn vÒ phÐp häc, ThuÕ m¸u. RÌn luyÖn kü n¨ng lµm bµi v¨n nghÞ luËn, thuyÕt minh. B.Tµi liÖu tham kh¶o:. -Tham khảo bổ sung cho bài " Chiếu dời đô" trang 438 - 445 TKBGNVG 8 - Từ góc độ kết cấu nhìn lại nội dung t tởng Hịch tớng sĩ - Đỗ Kim Hồi. - VÒ thÓ lo¹i hÞch vµ ba× HÞch tíng sÜ - TrÇn §×nh Sö - NguyÔn Tr·i, ngêi anh hïng cña d©n téc - Ph¹m V¨n §ång - Sù ph¸t triÓn cña t tëng yªu níc ViÖt Nam qua ba ¸ng v¨n Nam quèc s¬n hµ , Hịch tớng sĩ và Bình Ngô đại cáo - Bản án chế độ thực dân Pháp - T liÖu ng÷ v¨n 8…. C.Néi dung:. 1/ C¸c t¸c gi¶ Lý C«ng UÈn, TrÇn Quèc TuÊn, NguyÔn Tr·i, NguyÔn ThiÕp, NguyÔn ¸i Quèc - Tham kh¶o sæ tay NV8 Trang 196, 197 ,205, 206, 222 - 224, 240 2/ C¸c v¨n b¶n nghÞ luËn: - Hoàn cảnh ra đời - ThÓ lo¹i - Bè côc; gi¸ trÞ néi dung nghÖ thuËt cña tõng v¨n b¶n . - Phân biệt đợc từng đặc điểm của các thể loại: chiếu, hịch, cáo, tấu, phóng sự chÝnh luËn. - So sánh đợc điểm khác nhau giữa nghị luận trung đại với nghị luận hiện đại. 3/ Luyện đề: 3.1, Chiếu dời độ - khát vong về một đất nớc độc lập, thống nhất hùng cờng 3.2, Giá trị nhân văn trong Chiếu dời đô 3.3, Hich tíc sÜ cña TrÇn Quèc TuÊn lµ khóc tr¸ng ca anh hïng s¸ng ngêi hµo khÝ §«ng A. 3.4, HÞch tíng sÜ cña TrÇn Quèc TuÊn lµ mét ¸ng v¨n trµn ®Çy tinh thÇn yªu níc vµ c¨m thï giÆc. 3.5, T tởng nhân nghĩa cao đẹp của Nguyễn Trãi trong đoạn trích " Nớc Đại Việt ta" 3.6, "Nớc Đại Việt ta " - bản tuyên ngôn độc lập bất hủ của dân tộc Đại Việt 3.7, Tình cảm yêu nớc của ba áng văn Chiếu dời đô, Hịch tớng sĩ, Nớc Đại Việt ta..

(113) 3.8, Khát vọng độc lập và khí phách Đại Việt qua ba áng văn: Chiếu dời đô, Hịch tớng sĩ, Nớc Đại Việt ta. 3.9, Hãy chứng minh các văn bản nghị luận ( bài 22, 23, 24, 25, 26) đều đợc viết có lý, có tình có chứng cứ nên đều có sức thuyết phục cao. 3.10, Nhiều ngời còn cha hiểu rõ: thế nào là "học đi đôi với hành" và vì sao ta cần phải "theo ®iÒu häc mµ lµm" nh lêi La S¬n Phu Tö trong bµi " Bµn luËn vÒ phÐp häc" . H·y viết bài văn nghị luận để giải đáp những thắc mắc trên. *********************************************. TuÇn 28 - 29. Bµi 16: «n tËp tæng hîp A.yªu cÇu:. - Cñng cè l¹i kiÕn thøc c¬ b¶n vµ n©ng cao trong ch¬ng tr×nh, hÖ thèng nh÷ng nÐt lín cho từng thời kỳ văn học, từng đề tài, từng chủ đề. - ¤n tËp tèt hai kiÓu bµi: V¨n thuyÕt minh, v¨n nghÞ luËn.RÌn kü n¨ng t¹o lËp hai kiÓu v¨n b¶n nµy cho HS C.Néi dung:. I/Néi dung kiÕn thøc cÇn «n tËp - v¨n thuyÕt minh - v¨n nghÞ luËn. 1, KiÓu bµi thuyÕt minh. - thuyÕt minh vÒ mét ph¬ng ph¸p. - thuyÕt minh vÒ mét danh lam th¾ng c¶nh. - thuyÕt minh vÒ t¸c gi¶ t¸c phÈm - ThuyÕt minh vÒ mét thÓ lo¹i v¨n häc. - Thuyết minh về đồ vật, vật nuôi, loài cây, loài hoa… 2, KiÓu v¨n b¶n nghÞ luËn - nghÞ luËn chøng minh (KÕt hîp víi miªu t¶, biÓu c¶m) II/ yªu cÇu: - Đối với văn bản thuyết minh: yêu cầu học sinh nắm đợc bố cục của từng kiểu bài; biết vận dụng tri thức từ thực tế, từ sách vở và phơng pháp thuyết minh để giới thiệu, trình bày về đối tợng. - §èi víi v¨n nghÞ luËn: + Học sinh biết cách xác định vấn đề chứng minh . Luận điểm, luận cứ và trình bày luËn ®iÓm, luËn cø trong bµi v¨n nghÞ luËn. + RÌn luyÖn kü n¨ng t×m ý, lËp dµn ý tríc khi viÕt bµi . +BiÕt kÕt hîp ®a c¸c yÕu tè tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m vµo bµi v¨n nghÞ luËn cho sinh động , hấp dẫn - Đối với văn bản thuyết minh kết hợp với nghị luận: Học sinh xác định đợc đề bài yêu cầu thuyết minh vấn đề gì, nghị luận vấn đền gì. III/ Ph¬ng ph¸p: - gi¸o viªn gióp häc sinh hÖ thèng , kh¸i qu¸t dµn ý chung cña tõng kiÓu bµi . - Rèn kỹ năng xác định đề, tìm ý, trình bày luận điểm, luận cứ. - RÌn luyÖn kü n¨ng lËp dµn ý, viÕt ®o¹n v¨n, liªn kÕt v¨n b¶n, ch÷a lçi sai. - Luyện một số đề cơ bản KiÓu bµi thuyÕt minh vÒ danh lam th¾ng c¶nh. I/ Bè côc chung. 1, Më bµi. Giíi thiÖu tªn danh lam th¾ng c¶nh, ý nghÜa kh¸i qu¸t. 2, Th©n bµi. Lần lợt giới thiệu, trình bày về đối tợng. - §Þa ®iÓm vÞ trÝ. - Qu¸ tr×nh h×nh thµnh. - Quy m« cÊu tróc, mét sè bé phËn tiªu biÓu - Gi¸ trÞ ( v¨n hãa, lÞch sö, kinh tÕ…..) - Một số vấn đề liên quan ( tôn giáo, bảo vệ…..) 3, KÕt bµi: Nªu ý nghÜa cña danh lam th¾ng c¶nh, c¶m sóc, suy nghÜcña ngêi viÕt. II/ Một số đề tham khảo..

(114) Đề 1: Giới thiệu danh lam thắng cảnh ( hoặc một di tích lịch sử) nổi tiếng của địa ph¬ng em. Chïa Keo Chùa Keo tên chữ là: Thần Quang Tự thuộc địa phận xã Duy Nhất, huyện Vũ Th, tỉnh Th¸i B×nh. Chïa Keo lµ di tÝch lÞch sö – v¨n ho¸ bao gåm hai côm kiÕn tróc: Chïa lµ n¬i thê phËt và Đền thánh thờ đức Dơng Không Lộ-vị đại s thời Lý có công dựng chùa. Theo sö s¸ch: ThiÒn s hä D¬ng, huý lµ Minh Nghiªm, hiÖu lµ Kh«ng Lé, ngêi lµng Giao Thuỷ phủ Hà Thanh, nối đời làm nghề đánh cá. Mẹ ngời họ Nguyễn, ngời ở ấp Hán lý, huyÖn VÜnh l¹i, phñ Ninh Giang, tØnh H¶i D¬ng. ThiÒn s sinh ngµy 14/ 9 n¨m BÝnh Thìn(1016), xuất thânlàm nghề chài lới song đức Không Lộ là ngời có chí hớng mộ đạo thiền. Năm 29 tuổi đi tu, đến năm 44 tuổi (1059) s tu tại chùa Hà Trạch cùng các s Đạo Hạnh, Giác Hải kết bạn chuyên tâm nghiên cứu đạo thiền. Năm 1060 ba ông đã sang Tây Trúc để tu luyện về đạo phật. Năm 1061 thời vua Lý Th¸nh T«ng, s vÒ níc, dùng chïa Nghiªm Quang – tiÒn th©n cña chïa ThÇn Quang ngµy nay. Từ đó ông đã chu du khắp vùng rộng lớn của châu thổ Bắc Bộ, dựng chùa truyền bá đạo phật và đợc suy tôn là vị tổ thứ 9 của phái thiền Việt Nam . Ông đã có công chữa bệnh cho vua Lý Thánh Tông và đợc vua phong làm Quốc s triều Lý. Ngày 3 tháng 6 năm Nhâm Tuất – 1094 (đời vua Lý Nhân Tông), đức Dơng Không Lộ hoá, hởng thọ 79 tuổi. Đến năm 1167 đời vua Lý Anh Tông, nhà vua xuống chiếu đổi tên chùa Nghiêm Quang thµnh chïa ThÇn Quang. Năm 1611 do sông Hồng sạt lở, chùa bị bão lũ làm đổ, nửa làng Dũng Nhuệ phiêu dạt sang tả ngạn sông Hồng. Thời đó có quan Tuấn Thọ Hầu Hoàng Nhân Dũng cùng vợ là bà L¹i ThÞ Ngäc LÔ xin chóa TrÞnh Giang cho mêi Cêng Dòng HÇu NguyÔn V¨n Trô vÏ kiÓu, vận động cả nớc góp công, góp của xây dựng lại chùa. Qua 19 năm chuẩn bị 28 tháng thi công đến tháng 11 năm Nhâm thân (1632) Chùa Keo đợc tái tạo, khánh thành. Tr¶i gÇn 400 n¨m tån t¹i, qua nhiÒu lÇn tu bæ, t«n t¹o, chïa Keo vÉn gi÷ nguyªn b¶n s¾c kiến trúc độc đáo có từ thời Lê Trung Hng (thế kỷ XVII). Toàn cảnh chùa Keo xây dựng thời đó gồm 21 công trình , với 157 gian trên khu đất réng 58.000m2. HiÖn nay toµn bé kiÕn tróc chïa Keo cßn 17 c«ng tr×nh víi 128 gian ph©n bè trên2022m2. đó là các công trình kiến trúc nh: tam quan, chùa phật, điện thánh, gác chu«ng, hµnh lang vµ khu t¨ng x¸, vên th¸p… Từ trên mặt đê xuống qua bậc tam cấp gặp một sân nhỏ lát đá tảng, công trình đầu tiên là tam quan ngoại. Rẽ phải, hoặc trái theo con đờng men theo hồ nớc hai bên tả, hữu gặp hai cổng tò vò, giữa là tam quan nội. Điều đáng quan tâm nhất ở quan tam nội là bộ cánh cöa gian trung quan- mét kiÖt t¸c ch¹m kh¾c gç thÕ kû XVII. Tõ tam quan néi, qua mét sân cỏ rộng ta đến khu chùa phật gồm Chùa ông Hộ, toà thiêu hơng (ống muống) và điện phËt. Khu chïa phËt lµ n¬i tËp trung nhiÒu nhÊt c¸c pho tîng PhËt cã gi¸ trÞ nghÖ thuËt cao vào thế kỷ XVII, XVIII đó là tợng Tuyết sơn, La Hán, quan thế âm Bồ Tát…Khu đền thánh đợc nối tiếp với khu thờ Phật gồm toà giá roi, toà thiêu hơng, toà phục quốcvà thợng điện. Những công trình này nối tiếp với nhau tạo thành một kết cấu kiểu chữ công. Sau cïng lµ g¸c chu«ng 3 tÇng nguy nga bÒ thÕ. Hai dãy hành lang đông, tây nối từ chùa ông Hộ đến gác chuông thẳng tắp, dài hun hút hàng chục gian bao bọc cả khu chùa làm thành “bốn mặt tờng vây kín đáo” cho một kiÕn tróc “tiÒn PhËt, hËu ThÇn”. Hµng n¨m t¹i chïa Keo diÔn ra hai kú héi: Héi xu©n vµ héi thu. Héi xu©n diÔn ra vµo ngµy 4 th¸ng giªng ©m lÞch víi c¸c trß thi b¾t vÞt, thi nÐm ph¸o, thi nÊu c¬m …Héi thu: diÔn ra vµo c¸c ngµy 13,14,15 th¸ng 9 ©m lÞch, mang ®Ëm tÝnh chÊt héi lÞch sö, g¾n liền với cuộc đời của s Không Lộ. Ngoaì việc tế, lễ, rớc kiệu,hội còn thi bơi trải trên sông vµ c¸c nghi thøc b¬i tr¶i c¹n chÇu th¸nh,móa Õch vå… Chóng t«i xin tr©n träng giíi thiÖu víi quý kh¸ch vÒ lÞch sö vµ kiÕn tróc Chïa Keo-mét di tich lịch sử-văn hoá đăc biệt tiêu biểu của đất nớc./. §Ò 2: ViÕt bµi giíi thiÖu vÒ ng«i trêng em ®ang häc. KiÓu bµi thuyÕt minh kÕt hîp víi nghÞ luËn KiÓu bµi nµy thêng thuyÕt minh vÒ t¸c gi¶, hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña mét sè t¸c phÈm tiêu biểu gắn với nghị luận về một vấn đề, một khía cạnh của nội dung văn bản. I/ Bè côc chung :.

(115) 1, Më bµi: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm, néi dung cÇn chøng minh. 2, Th©n bµi: a/ ThuyÕt minh: - VÒ t¸c gi¶: + Tiểu sử: tên, tuổi, quê quán, gia đình. + Sự nghiệp: sự nghiệp hoạt động cách mạng, sự nghiệp sáng tác. + C¸c gi¶i thëng, danh hiÖu + Mét sè t¸c phÈm chÝnh - Về tác phẩm: Giới thiệu hoàn cảnh sáng tác, xuất xứ, nội dung, nghệ thuật đặc s¾c. b, Chứng minh: Chứng minh nội dung mà đề bài yêu cầu. 3, Kết bài. Đánh giá, nhận định khái quát về vai trò, vị trí của tác giả, tác phẩm đối với nền văn học, với độc giả. II/ Một số đề tham khảo: §Ò 1: ThuyÕt minh vÒ mét t¸c phÈm mµ em yªu thÝch. §Ò 2: Níc §¹i ViÖt ta lµ ¸ng v¨n trµn ®Çy lßng tù hµo d©n téc. H·y viÕt bµi giíi thiệu về tác giả, hoàn cảnh ra đời và làm sáng tỏ nhận xét trên. §Ò 3: ViÕt bµi giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶, hoµn c¶nh s¸ng t¸c vµ néi dung v¨n b¶n HÞch tíng sÜ cña TrÇn Quèc TuÊn §Ò 4:Dùa vµo bµi " Khi con tu hó" cña Tè H÷u, h·y viÕt bµi giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶, hoàn cảnh sáng tác tác phẩm và làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn của ngời chiến sĩ cộng sản trong hoµn c¶nh lao tï.. KiÓu bµi nghÞ luËn chøng minh. I/ C¸c bíc lµm kiÓu bµi v¨n nghÞ luËn chøng minh. 1, Tìm hiểu đề: - xác định thể loại. - néi dung cÇn chøng minh. - ph¹m vi t liÖu. 2, T×m ý: - xác định luận điểm lớn, luận điểm nhỏ. - t×m luËn cø. 3, LËp dµn ý: a/ më bµi: - giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm( hoµn c¶nh s¸nh t¸c, xuÊt xø vÞ trÝ) - trích dẫn vấn đề cần chứng minh. b/ th©n bµi: - lÇn lît chøng minh tõng luËn ®iÓm. c/ kÕt bµi: - Khái quát khảng định lại nội dung vừa chứng minh . - liªn hÖ b¶n th©n ( c¶m xóc, suy nghÜ, nhiÖm vô cña m×nh .) 4,ViÕt bµi. 5, §äc vµ söa bµi. II/ Dµn ý tham kh¶o: §Ò bµi: Qua các văn bản: Chiếu dời đô ( Lý Công Uẩn); Hịch tớng sĩ (Trần Quốc Tuấn); Nớc Đại ViÖt ta NguyÔn Tr·i) em h·y chøng minh r»ng: Néi dung chñ yÕu cña v¨n häc viÕt tõ thÕ kỷ XI đến thế kỷ XV là tinh thần yêu nớc, tinh thần quật khởi chống xâm lăng Dµn ý 1/ Më bµi: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t lÞch sö ViÖt Nam tõ thÕ kû XI thÕ kû XV V¨n häc ph¶n ¸nh hiÖn thùc lªn cã kh¸ nhiÒu t¸c phÈm ph¶n ¸nh tinh thÇn yªu níc, tinh thÇn chèng x©m l¨ng….. 2.Th©n bµi: - Luận điểm:Trong các tác phẩm văn học trung đại từ thế kỷ XI đến thế kỷ XV tinh thần yêu nớc, tinh thần quật khởi chống xâm lăng đợc thể hiện sinh động phong phó..

(116) - LuËn cø 1: o Chiếu dời đô: Nội dung yêu nớc đợc thể hiện qua mục đích dời đô…… Việc dời đô còn thể hiện tinh thần tự lập, tự cờng, sẵn sàng chống lại bất kỳ quân xâm lợc nào của một triều đại đang lớn mạnh. - LuËn cø 2: o Nam quốc sơn hà: ý thức về độc lập chủ quyền của dân tộc thể hiện rõ. Tác giả khảng định Đại Việt là quốc gia độc lập, có chủ quyền, ông còn cảnh cáo quân giặc…… thể hiện sức mạnh , ý thức quyết tâm bảo vệ độc lËp d©n téc. - LuËn cø 3: o Tinh thÇn yªu níc thÓ hiÖn s«i sôc qua hµo khÝ §«ng A cña nhµ TrÇn  TrÇn Quèc TuÊn c¨m thï giÆc, tè c¸o téi ¸c cña giÆc M«ng Nguyªn  Quyết tâm chiến đấu, hy sinh vì dân tộc  Kêu gọi tớng sĩ đoàn kết, cảnh giác, luyện võ nghệ để chuẩn bị chiến đấu chống lại quân thù. - LuËn cø 4: o Bình Ngô đại cáo: là bài ca về lòng yêu nớc và tự hào dân tộc.  Tù hµo vÒ ®Ët níc cã lÒn v¨n hãa riªng, cã phong tôc tËp qu¸n, cã truyền thống lịch sử lâu đời  Tù hµo vÓ nh÷ng chiÕn c«ng hiÓn h¸ch cña d©n téc KÕt bµi: Văn học viết từ thế kỷ XI đến thế kỷ XV thể hiện tinh thần yêu nớc thiết tha, tinh thần quật khởi chống xâm lăng của dân tộc, tinh thần ấy đợc thể hiện cụ thể ở lòng yêu nớc, thơng dân, lòng căm thù giặc, ý chí quyết tâm chiến đấu….. nó là nguồn cổ vũ động viên cho con cháu muôn đời. §Ò luyÖn tËp:. §Ò 1:. C¶m nhËn cña em vÒ con ngêi Hå ChÝ Minh qua c¸c bµi th¬ Tøc c¶nh P¸c Bó, Ngắm trăng; Đi đờng. §Ò 2: Khao kh¸t tù do cña hai nh©n vËt tr÷ t×nh qua hai bµi th¬ Nhí rõng cña ThÕ L÷ vµ Khi con tu hó cña Tè H÷u. §Ò 3: §äc th¬ B¸c, nhµ phª b×nh v¨n häc Hoµi Thanh nhËn xÐt " Th¬ B¸c ®Çy tr¨ng" Qua c¸c bµi th¬ cña B¸c em h·y lµm s¸ng tá nhËn xÐt trªn. §Ò 4: Cã ý kiÕn cho r»ng " HÞch tíng sÜ " cña TrÇn Quèc TuÊn lµ bµi v¨n s«i sôc nhiÖt huyÕt, trµn ®Çy khÝ thÕ quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng. §ã lµ t¸c phÈm tiªu biÓu cho chñ nghĩa yêu nớc cao đẹp nhất của thời đại chống Mông - Nguyên. Qua đoạn trích đã học h·y lµm s¸ng tá ®iÒu trªn §Ò 5: Hãy chứng minh sự phát triển của ý thức độc lập và tinh thần tự hào dân tộc qua ba văn bản: Chiếu dời đô, Hịch tớng sĩ , Nớc Đại Việt ta. Đề 6:Dựa vào văn bản Chiếu dời đô, Hịch tớng sĩ, Nớc Đại Việt ta, hãy làm sáng tỏ vai trò của ngời lãnh đạo anh minh đối với vận mệnh đất nớc….

(117) Tµi liÖu tham kh¶o båi dìng HSG m«n ng÷ v¨n 9 ***** Gi¸o viªn biªn so¹n vµ su tÇm: NguyÔn ThÞ Hång Ch¾t. §¬n vÞ c«ng t¸c: Trêng THCS ThÞ TrÊn Hng Hµ.. HÖ thèng kiÕn thøc d¹y - häc Thêi gian. Tên chuyên đề. Néi dung c¬ b¶n. 1. Cñng cè, «n tËp một số đơn vị kiÕn thøc cò.. 1.1. Kh¸i qu¸t mét sè kiÕn thøc vÒ v¨n b¶n trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 6,7,8.. Th¸ng 8/2008. 1.2. ¤n tËp kiÓu bµi nghÞ luËn chøng minh. 1.3. ¤n tËp kiÓu bµi nghÞ luËn gi¶i thÝch. 1.4. KiÓu bµi nghÞ luËn tæng hîp.. 2. Chuyên đề 1: V¨n nghÞ luËn. 2.1. NghÞ luËn v¨n häc: NghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm th¬, truyÖn hoÆc mét ®o¹n trÝch. 2.2 NghÞ luËn x· héi: NghÞ luËn vÒ mét sù việc, hiện tợng đời sống; một vấn đề t tởng đạo lÝ. 2.3. Cñng cã kh¾c s©u kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng làm văn nghị luận với các đề văn cụ thể gắn với các kiến HS đã hoc ở các lớp dới..

(118) 3. Chuyên đề 2: T×m hiÓu vÒ mét sè vấn đề lí luận v¨n häc.. 3.1. Cung cÊp mét sè kiÕn thøc lÝ luËn: v¨n häc lµ g×, c¸c chøc n¨ng v¨n häc, thÓ lo¹i v¨n häc, nhµ v¨n vµ qu¸ tr×nh s¸ng t¸c, v¨n häc vµ sù tiÕp nhËn v¨n häc… 3.2. Híng dÉn c¸ch vËn dông lÝ luËn v¨n häc trong lµm v¨n nghÞ luËn. 4.1. Khái quát chung về văn học trung đại Việt Nam: thµnh phÇn cÊu t¹o, c¸c néi dung chÝnh, đặc điểm thi pháp…. Th¸ng 9/2008 4. Chuyên đề 3: Kh¸i qu¸t vÒ văn học trung đại ViÖt Nam. 4.2. Giới thiệu chi tiết về văn học trung đại Việt Nam giai đoạn từ thế kỉ VI đến thế kỉ XVIII. 4.3. Các bài tập củng cố chuyên đề.. 5.1. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶ vµ tËp “TruyÒn k× m¹n lôc” cña NguyÔn D÷. 5. Chuyên đề 3: 5.2. Tìm hiểu chi tiết về “Chuyện ngời con gái NguyÔn D÷ vµ tËp Nam X¬ng” “Truyền kì mạn lục” 5.3. Luyện đề củng cố kiến thức chuyên đề.. Th¸ng 10/ 2008. Th¸ng 10/ 2008 Th¸ng 11/ 2008. 6. Chuyên đề 4:. 6.1. Rèn luyện các kĩ năng xác định đề, xây dùng dµn ý, dùng ®o¹n, hµnh v¨n, kh¸i qu¸t, liªn hÖ, n©ng cao, vËn dông lÝ luËn v¨n häc…. KÜ n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn.. 6.2. Kết hợp luyện đề với kiến thức các chuyên đề đã học và các kiến thức mở rộng, tổng hợp.. 7. Chuyên đề 5: “TruyÖn KiÒu” NguyÔn Du. 7.1. Giíi thiÖu t¸c gi¶ NguyÔn Du vµ t¸c phÈm “TruyÖn KiÒu”. 7.2. Tìm hiểu chi tiết các đoạn trích học và đọc thªm trong “TruyÖn KiÒu”. 7.3. Luyện đề với các kiểu bài: thuyết minh, nghị luận, đặc biệt là các đề văn nâng cao mang tÝnh kh¸i qu¸t so s¸nh.. Th¸ng 11/2008. 8. Chuyên đề 6:. 8.1. Giíi thiÖu chung vÒ t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm.. T¸c gi¶ NguyÔn §×nh ChiÓu vµ. 8.2. T×m hiÓu chi tiÕt c¸c ®o¹n trÝch häc vµ c¸c văn bản khác của tác giả để hiểu thêm vẻ đẹp.

(119) “TruyÖn Lôc V©n Tiªn”.. th¬ v¨n vµ t©m hån nhµ th¬ NguyÔn §×nh ChiÓu. 8.3. Luyện đề khắc sâu kiến thức và tiếp tục rÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm v¨n.. Th¸ng 12/2008 Th¸ng 1/2009. 9. Chuyên đề 8: Văn học hiện đại ViÖt Nam tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945.. 9.1. Kh¸i qu¸t nh÷ng nÐt lín vÒ lÞch sö ViÖt Nam tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 vµ những đặc điểm của tình hình văn học thời kì nµy. 9.2. T×m hiÓu mét sè t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biểu đợc học trong chơng trình. 9.3. T×m hiÓu mét sè h×nh tîng chñ yÕu cña văn học giai đoạn này: hình tợng ngời lính, ngời lao động, ngời phụ nữ… 9.4. Luyện đề về văn học hiện đại Việt Nam. 10.1. Cñng cè kiÕn thøc c¬ b¶n vµ n©ng cao trong ch¬ng tr×nh. 10.2. HÖ thèng nh÷ng nÐt lín tõng thêi k× v¨n học, từng chủ đề, so sánh, đối chiếu các vấn đề có sự tơng đồng trong kiến thức chơng trình.. Th¸ng 2,3/2009. 10. ¤n tËp tæng hîp và luyện đề. 10.3 Luyện đề tổng hợp, kết hợp với việc tiếp tôc rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n cña HS: lµm v¨n nghÞ luËn v¨n häc vµ nghÞ luËn x· héi. 11.1.Ngoµi c¸c bíc tiÕn hµnh «n tËp nh trªn, GV tích cực ra đề kiểm tra đánh giá, HS làm bµi, chÊm ch÷a b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. 11.2. Bæ sung nh÷ng kiÕn thøc vÒ c¸c v¨n b¶n kh¸c trong ch¬ng tr×nh (mét sè v¨n b¶n níc ngoài, các văn bản học thêm…), đặc biệt có thÓ cßn cã kiÕn thøc cña c¸c líp 6,7,8 11.3 Giải đáp các thắc mắc của HS. 11.4. Chuẩn bị điều kiện tốt nhất để HS tự tin tham gia k× thi HSG c¸c cÊp..

(120) Mét sè néi dung tham kh¶o PhÇn v¨n nghÞ luËn A. Môc tiªu:. - Giúp HS củng cố kiến thức về văn nghị luận đã học ở các lớp 7,8. - HiÓu thªm vÒ mét sè kiÓu bµi nghÞ luËn trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 9: nghÞ luËn vÒ mét sự việc, hiện tợng đời sống; nghị luận về một vấn đề t tởng đạo lí; nghị luận về một tác phÈm th¬, truyÖn hoÆc mét ®o¹n trÝch trong t¸c phÈm v¨n häc. - Rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận: kĩ năng xác định đề, kĩ năng lập ý, dựng đoạn, kĩ năng diễn đạt … - Đây là những kiến thức xuyên suốt trong năm học lớp 9 nhng vì sau mỗi chuyên đề ngoài việc cung cấp kiến thức về tác giả, tác phẩm còn có phần luyện đề nên nội dung kiến thức về văn nghị luận đợc tìm hiểu sớm góp phần rèn kĩ năng tổng hợp cho HS trong häc tËp m«n Ng÷ v¨n. B. ChuÈn bÞ:. - Tµi liÖu tham kh¶o: + KÜ n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn phæ th«ng (NguyÔn Quèc Siªu) + N©ng cao kÜ n¨ng lµm bµi v¨n nghÞ luËn (Nhµ xuÊt b¶n GD, nhiÒu t¸c gi¶) + TËp lµm v¨n THCS (T¹ §øc HiÒn) + D¹y häc TËp lµm v¨n THCS (NguyÔn TrÝ, NXB GD)… - GV tæng hîp lÝ thuyÕt vÒ v¨n nghÞ luËn vµ c¸c bµi tËp rÌn luyÖn kÜ n¨ng. - HS củng cố kiến thức về văn nghị luận đã học và đọc tài liệu bổ sung kiến thức. C. Néi dung:. I. ¤n tËp v¨n nghÞ luËn: - Khái quát chung về văn nghị luận: đặc điểm của văn nghị luận, đề văn nghị luận, lập ý cho bµi v¨n nghÞ luËn (phÇn nµy GV híng dÉn HS tù «n tËp theo kiÕn thøc Ng÷ v¨n 7) - Ph¬ng ph¸p lËp luËn trong bµi v¨n nghÞ luËn: phÐp lËp luËn chøng minh, phÐp lËp luËn gi¶i thÝch, x©y dùng vµ tr×nh bµy luËn ®iÓm trong v¨n nghÞ luËn …(phÇn nµy GV h íng dÉn HS tù «n tËp theo kiÕn thøc Ng÷ v¨n 8) - C¸c yÕu tè biÓu c¶m, tù sù, miªu t¶ rtong v¨n nghÞ luËn. - GV chó ý c¸c tiªu chÝ cña dÉn chøng v¨n chøng minh, lÝ lÏ trong v¨n gi¶i thÝch. II. Giíi thiÖu c¸c kiÓu bµi nghÞ luËn trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 9..

(121) 1. PhÇn lÝ thuyÕt: a. GV cung cÊp c¸c kiÕn thøc lÝ thuyÕt c¬ b¶n vÒ c¸c kiÓu bµi nghÞ luËn: kh¸i niÖm, néi dung nghÞ luËn, h×nh thøc - bè côc bµi v¨n nghÞ luËn, dµn bµi chung cña c¸c kiÓu bµi: - Nghị luận về một sự việc, hiện tợng đời sống. - Nghị luận về một vấn đề t tuởng, đạo lí. - NghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn (hoÆc mét ®o¹n trÝch). - NghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬. b. GV chó ý ph©n biÖt gi÷a c¸c kiÓu bµi nghÞ luËn: - Nghị luận về một sự việc, hiện tợng đời sống lấy sự việc, hiện tợng đời sống làm đối tợng chính; nghị luận vè một vấn đề t tởng đạo lí lấy t tởng đạo lí làm đối tợng chính. Nghị luận về một sự việc hiện tợng đời sống đi từ sự việc, hiện tợng cụ thể mà nâng lên thành vấn đề t tởng đạo đức; nghị luận về một vấn đề t tởng đạo lí thì từ vấn đề t tởng đạo đức mà suy nghĩ về cuộc sống xã hội sau khi đợc giải thích, phân tích thì vận dụng các sự việc, thực tế đời sống để chứng minh nhằm trở lại khẳng định (hay phủ định) một t tổng nào đó. - NghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn (vÒ néi dung, nghÖ thuËt, nh©n vËt, ®o¹n tÝch cña t¸c phẩm) cần chú ý tới các đặc điểm của truyện: kết cấu, tình huống, chi tiết, sự việc, ngôn ngữ nhân vật… Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cần chú ý tới các đặc điểm của thơ: ng«n tõ, h×nh ¶nh, giäng ®iÖu, c¶m xóc, vÇn nhÞp, c¸c biÖn ph¸p tu tõ … 2. KÜ n¨ng lµm bµi v¨n nghÞ luËn: a. Kĩ năng xác định đề: - Đọc kĩ đề, lu ý những từ ngữ quan trọng gợi hớng làm bài. - Xác định đúng kiểu bài nghị luận để tránh nhầm lẫn về phơng pháp . - Xác định nội dung nghị luận để tránh lạc đề. - Xác định phạm vi t liệu cho bài viết. - GV đặc biệt lu ý kiểu ra đề có mệnh lệnh và không có mệnh lệnh, những đề mở để HS làm quen với những yêu cầu mới trong làm văn nghị luận, nhất là các đề nghị luận xã hội. b. KÜ n¨ng t×m ý vµ lËp dµn ý: - Một bài văn hay trớc hết là phải có những ý hay. ý hay là ý đúng, sâu, mới và riêng. Khi tìm ý cần chú ý một số vấn đề sau: + Có những nhận xét khái quát từ những vấn đề nổi bật, tiêu biểu trong nội dung nghị luËn. + Đề xuất luận điểm từ sự so sánh những nội dung, đối tợng cùng loại. + Xây dựng ý từ những ý kiến phản đề. + Đặt các câu hỏi tìm ý, nhất là đối với kiểu bài nghị luận xã hội….

(122) - LËp dµn ý, s¾p xÕp c¸c ý theo mét tr×nh tù hîp lÝ. c. KÜ n¨ng dùng ®o¹n: - ViÕt ®o¹n më bµi: + Më bµi theo c¸ch trùc tiÕp. + Mở bài theo cách gián tiếp (chú ý rèn kĩ đối với HSG). - ViÕt c¸c ®o¹n trong phÇn th©n bµi: + C¸c c¸ch lËp luËn: diÔn dÞch, quy n¹p, tæng h¬p - ph©n tÝch… + Kĩ năng liên kết giữa các đoạn văn: sử dụng từ ngữ, câu để liên kết. - ViÕt ®o¹n kÕt bµi: + X©y dùng ®o¹n kÕt bµi t¬ng øng víi më bµi. + C¸c c¸ch kÕt bµi më… * Trong quá trình dựng đoạn, chú ý kĩ năng dùng từ, đặt câu, phát triển ý để tăng chất văn và độ sâu sắc cho bài viết. Kết hợp các kiến thức GV cung cấp, các ví dụ minh ho¹, cÇn dµnh thêi gian cho HS luyÖn viÕt vµ chÊm ch÷a, ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o cña HS trong lµm v¨n.. Chuyên đề Từ văn bản đến bài văn nghị luận xã hội a. C¬ s¬ lÝ luËn Tích hợp là quan điểm cơ bản của việc đổi mới nội dung chơng trình SGK và đổi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc trong bé m«n Ng÷ v¨n cña nhiÒu n¨m nay. Trong ch¬ng tr×nh SGK Ngữ văn THCS, các tác giả biên soạn đã thể hiện rất rõ quan điểm tích hợp này ở mọi hình thức: tích hợp ngang giữa các phân môn, tích hợp dọc, tích hợp đồng tâm … Sự đổi mới này không chỉ giúp HS có đợc kiến thức tổng hợp mà còn có kĩ năng tốt hơn trong qu¸ tr×nh häc vµ lµm v¨n. Trong các kiểu làm văn, SGK Ngữ văn cũng đã thực sự chú ý đến kĩ năng vận dụng kiến thức tác phẩm để phục vụ cho các bài làm văn nghị luận văn học nh: chứng minh, gi¶i thÝch, ph©n tÝch mét ®o¹n th¬, ®o¹n truyÖn hoÆc mét t¸c phÈm th¬, mét t¸c phÈm truyện. Bên cạnh đó còn có kiểu bài nghị luận xã hội giúp HS không chỉ rèn luyện tốt kĩ n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn mµ cßn cã thªm c¸ch nh×n, c¸ch nghÜ vÒ x· héi s©u s¾c h¬n, nhËn thức đợc rõ hơn vai trò của mỗi cá nhân trớc những vấn đề xã hội ngày nay. Có một điều thật lí thú là trong các tác phẩm văn học đợc học trong chơng trình Ng÷ v¨n, mçi t¸c phÈm kh«ng chØ lµ mét bøc tranh thu nhá cña cuéc sèng, lµ mét nÐt t©m hồn của con ngời mà những tác phẩm đó còn có khả năng bồi đắp tâm hồn ngời đọc, giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về cuộc đời và con ngời quanh ta. Chính vì vậy các tác phẩm văn học này thực sự đã trở thành một nguồn t liệu quý, là những đề tài phong phú cho bài.

(123) lµm v¨n nghÞ luËn x· héi. ViÖc vËn dông kiÕn thøc cã trong v¨n b¶n vµo lµm v¨n nghÞ luËn x· héi kh«ng chØ gióp HS cñng cè l¹i kiÕn thøc v¨n b¶n mµ cßn gióp c¸c em thµnh thạo hơn về kĩ năng làm văn và biết đi từ văn học đến cuộc sống. Bài viết này xin đợc bàn về kĩ năng vận dụng kiến thức văn bản đợc học trong chơng trình Ngữ văn đến việc làm văn nghị luận xã hội với mục đích khẳng định tác dụng của quan điểm tích hợp trong đổi mới phơng pháp dạy học và bàn thêm về kĩ năng làm v¨n cña HS trong nhµ trêng.. B. Néi dung chÝnh. I. ý nghÜa x· héi cña c¸c t¸c phÈm v¨n häc trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n. V¨n häc ViÖt Nam, c¶ v¨n häc d©n gian vµ v¨n häc viÕt lµ s¶n phÈm tinh thÇn quý báu của dân tộc, phản ánh tâm hồn và tính cách Việt Nam với những nét bền vững đã thành truyền thống và có sự vận động trong trờng kì lịch sử. Mỗi thời kì, mỗi giai đoạn, v¨n häc l¹i cã nh÷ng néi dung cô thÓ, ph¶n ¸nh mét c¸ch ch©n thùc vÒ x· héi vµ con ngêi thời kì đó. Vốn có tinh thần cộng đồng ngay từ buổi đầu hình thành dân tộc, lại phải trải qua nhiÒu cuéc x©m l¨ng, ph¶i thêng xuyªn vËt lén víi nh÷ng kh¾c nghiÖt cña thiªn nhiªn để sinh tồn và phát triển nên tinh thần yêu nớc, ý thức cộng đồng đã trở thành truyền thèng s©u s¾c vµ bÒn v÷ng cña d©n téc ViÖt Nam. T tëng yªu níc thÓ hiÖn trong tinh thÇn phôc hng d©n téc ë thêi LÝ, trong hµo khÝ §«ng A thêi TrÇn, trong ý thøc s©u s¾c vµ ®Çy tù hào về đất nớc, về dân tộc ở thơ văn Nguyễn Trãi. Tinh thần ấy lại sôi nổi, mạnh mẽ, thiết tha hơn bao giờ hết trong thơ văn chống Pháp, trong văn học yêu nớc đầu thế kỉ XX, đặc biÖt lµ trong v¨n häc cña hai thêi k× kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng MÜ. Tinh thÇn yªu nớc còn thể hiện trong những rung động và niềm yêu mến, tự hào về quê hơng, thiên nhiên đất nớc, tự hào về tiếng nói của dân tộc… Các sáng tác văn học còn đề cao tinh thần nhân đạo - tình yêu thơng con ngời - một truyền thống sâu đậm của văn học Việt Nam. Tất cả đều hớng về khẳng định những giá trị tốt đẹp của con ngời, lên tiếng mạnh mẽ bênh vực cho quyền sống của con ngời đồng thời nãi lªn kh¸t väng vÒ h¹nh phóc, m¬ íc vÒ tù do, lÏ c«ng b»ng. NhiÒu t¸c phÈm híng tinh thần nhân đạo vào những tầng lớp nghèo khổ, tố cáo mạnh mẽ những bất công xã hội, những thế lực thống trị, áp bức và lên tiếng đòi quyền sống xứng đáng cho con ngời. Các tác phẩm văn học mới đặc biệt hớng vào khẳng định những phẩm chất tốt đẹp và sức mạnh giải phóng của quần chúng nhân dân lao động, ngợi ca những tình cảm cộng đồng nh tình đồng chí, đồng bào. Nhiều tác phẩm đề cập đến những vấn đề gần gũi thiết thực trong đời sống tinh thần của mỗi con ngời nh tình cảm gia đình, sự giật mình thức tỉnh của lơng tâm trớc vòng xoáy cuộc đời, truyền thống uống nớc nhớ nguồn, những bài học đạo đức nhẹ nhàng mà sâu sắc về cái đẹp, tình yêu thơng loài vật… V¨n häc ViÖt Nam cã lÞch sö l©u dµi, g¾n bã mËt thiÕt víi lÞch sö, víi vËn mÖnh cña nhân dân, lu giữ và toả chiếu tinh hoa, bản sắc tâm hồn dân tộc qua các thời đại; là vốn.

(124) quý của nền văn hoá dân tộc; nuôi dỡng và bồi đắp tâm hồn, tính cách, t tởng cho các thế hệ ngời Việt Nam trong hiện tại và tơng lai. Tất cả các nội dung đó đều mang một ý nghĩa xã hội sâu sắc và đều có thể trở thành một đề tài độc đáo cho các bài làm văn nghị luận, nhÊt lµ kiÓu bµi lµm v¨n nghÞ luËn x· héi. II. §Æc trng cña kiÓu bµi nghÞ luËn x· héi. Văn bản nghị luận đợc tạo lập nhằm giải quyết một vấn đề nào đó đặt ra trong cuộc sống. Ngời viết sẽ trình bày các t tởng, quan điểm của mình về vấn đề đặt ra nhằm thuyết phục ngời đọc tán thành và làm theo. Vấn đề càng có ý nghĩa xã hội sâu rộng, văn bản nghÞ luËn cµng cã gi¸ trÞ. NghÖ thuËt nghÞ luËn cµng s¾c bÐn, chÆt chÏ, v¨n b¶n cµng cã t¸c dông réng r·i vµ m¹nh mÏ. NghÞ luËn x· héi lµ mét lÜnh vùc rÊt réng lín, tõ bµn b¹c những sự việc, hiện tợng đời sống đến bàn luận những vấn đề chính trị, chính sách, từ những vấn đề đạo đức, lối sống đến những vấn đề có tầm chiến lợc, những vấn đề t tởng triÕt lÝ. Hình thức nghị luận thứ nhất là nghị luận về một sự việc hiện tợng đời sống. Vốn sống của học sinh bắt đầu từ nhận thức về từng sự việc trong đời sống hàng ngày: một vụ cãi lộn, đánh nhau, một vụ đụng xe dọc đờng, một việc quay cóp khi làm bài, một hiện tợng nói tục, chửi bậy, thói ăn vặt xả rác, trẻ em hút thuốc lá, đam mê trò chơi điện tử, bỏ bª häc tËp… C¸c sù viÖc, hiÖn t îng nh thÕ häc sinh nh×n thÊy h»ng ngµy ë xung quanh nhng ít có dịp suy nghĩ, phân tích, đánh giá chúng về các mặt đúng - sai, lợi - hại, tốt xấu… Bài nghị luận về một sự việc, hiện t ợng xung quanh mà các em không xa lạ, từ những suy nghĩ của bản thân mà viết những bài văn nghị luận nêu t tởng, quan niệm, đánh giá đúng đắn của mình. Đó có thể coi là một hình thức nghị luận phù hợp với kinh nghiệm lứa tuổi và trình độ suy luận của học sinh. Hình thức nghị luận thứ hai là nghị luận về một vấn đề t tởng, đạo lí bàn về một t tởng, đạo đức, lối sống có ý nghĩa quan trọng đối với cuộc sống con ngời. Các t tởng đó thờng đợc đúc kết trong những câu tục ngữ, danh ngôn, ngụ ngôn, khẩu hiệu hoặc khái niệm. Những t tởng, đạo lí ấy thờng đựơc nhắc đến trong đời sống song hiểu cho rõ, cho sâu, đánh giá đúng ý nghĩa của chúng là một yêu cầu cần thiết đối với mỗi ngời. Bài nghị luận về một t tởng, đạo lí có phần giống với bài nghị luận về về một sự việc, hiện tợng đời sống ở chỗ: sau khi phân tích sự việc, hiện tợng, ngời viết có thể rút ra những t tởng và đạo lí đời sống. Nhng hai kiểu bài này khác nhau về xuất phát điểm và lập luận. Về xuất phát điểm, bài nghị luận về một sự việc, hiện tợng đời sống xuất phát từ sự thực đời sống mà nêu t tởng, bày tỏ thái độ. Bài nghị luận về vấn đề t tởng đạo lí, sau khi giải thích, phân tích thì vận dụng các sự thật đời sống để chứng minh nhằm trở lại khẳng định (hay phủ định) một t tởng nào đó. Đây là nghị luận nghiêng về t tởng, khái niệm, lí lẽ nhiều hơn; các phép lập luận giải thích, chứng minh, tổng hợp thờng đợc sử dụng nhiều. Nh vậy, kiểu bài nghị luận xã hội trớc hết đợc dùng để bàn luận, đánh giá, nhận xét về những vấn đề xã hội, những hiện tợng, sự việc hoặc những vấn đề t tởng đạo lí trong đời sống xã hội, đời sống tinh thần của con ngời. Nh trên đã chỉ ra, các tác phẩm văn học.

(125) cũng trở thành một nguồn đề tài vô cùng phong phú, có nhiều nội dung trở thành đối tợng của kiểu bài nghị luận. Trong chơng trình Ngữ văn 9, nhiều tác phẩm đã tái hiện cuộc sống đất nớc và hình ảnh con ngời Việt Nam trong suốt thời kì lịch sử từ sau Cách mạng th¸ng T¸m 1945. §Êt níc vµ con ngêi ViÖt Nam trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p và chống Mĩ với nhiều gian khổ, hi sinh nhng rất anh hùng, công cuộc lao động xây dựng đất nớc và những quan hệ tốt đẹp của con ngời. Những điều chủ yếu mà các tác phẩm đã thÓ hiÖn chÝnh lµ t©m hån, t×nh c¶m, t tëng con ngêi trong mét thêi k× lÞch sö cã nhiÒu biến động lớn lao, những đổi thay sâu sắc: tình yêu quê hơng đất nớc, tình đồng chí, sự g¾n bã víi c¸ch m¹ng, lßng kÝnh yªu B¸c Hå, nh÷ng t×nh c¶m gÇn gòi bÒn chÆt cña con ngời nh tình bà cháu, tình mẹ con trong sự thống nhất chung những tình cảm rộng lớn. Dới đây là một số ví dụ cụ thể để minh chứng và có thể coi là một t liệu vận dụng trong quá trình giảng dạy nhằm mục đích củng cố sâu sắc hơn kiến thức đọc hiểu của học sinh, khả năng liên hệ đến thực tế và rèn thêm kĩ năng làm văn nghị luận xã hội cho các em.. III. Từ văn bản đến bài văn nghị luận xã hội. 1. Yêu cầu chung của bài văn nghị luận xã hội lấy đề tài từ các văn bản. a. Mục đích kiểu bài: - Cñng cè kiÕn thøc v¨n b¶n cho häc sinh, gióp c¸c em hiÓu thªm vÒ ý nghÜa cña văn chơng trong đời sống xã hôi. Khẳng định tính giáo dục, tính t tởng của tác phẩm, và bồi đắp thêm tình cảm cho học sinh với văn học, tình cảm với cuộc sống, con ngời xung quanh. - Rèn luyện kĩ năng làm văn, khả năng liên hệ và đánh giá một vấn đề văn học mang tÝnh x· héi. b. Xác định đúng kiểu bài: Nghị luận xã hội (Phần lớn là nghị luận về một vấn đề t tởng đạo lí). c. Xác định nội dung nghị luận của đề bài yêu cầu: - Đề có thể yêu cầu rõ, nghị luận về một vấn đề t tởng đạo lí đã đợc xác định trong nội dung bài học. Ví dụ: lí tởng của thanh niên ngày nay (đợc gợi ý từ văn bản “Lặng lẽ Sa Pa”), ý nghĩa của gia đình và quê hơng trong đời sống con ngời (đợc gợi ý từ văn bản “Nói với con”), mối quan hệ giữa cá nhân và tập thể (đợc gợi ý từ kịch “Tôi và chúng ta”, “Mïa xu©n nho nhá”)… - Đề có thể mở để học sinh chọn lựa nội dung nghị luận, bàn sâu vào một vấn đề nào đó đợc gợi ý từ văn bản đã học. Ví dụ: vẻ đẹp của đức tính khiêm nhờng em học đợc trong ý thơ Thanh Hải trong bài “Mùa xuân nho nhỏ”, và cũng ở đó có thể chọn nội dung nghị luận khác quan niệm về sự cống hiến của mỗi cá nhân với quê hơng, với cuộc đời chung… d. C¸c néi dung chÝnh trong bµi viÕt:.

(126) - Trớc hết học sinh hiểu và phải trình bày đợc những ý hiểu của mình về nội dung mà tác phẩm đề cập đến. Đây là ý phụ trong bài viết nhng không thể thiếu và cũng không làm quá kĩ dễ lạc sang kiểu bài nghị luận văn học. Học sinh bằng sự phân tích để đi đến kh¸i qu¸t néi dung x· héi cÇn nghÞ luËn. - Néi dung chÝnh cña bµi viÕt lµ c¸c em cÇn tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña b¶n th©n về vấn đề xã hội đợc nhắc đến trong văn bản bằng vốn kiến thức thực tế trong cuộc sống, thực trạng của vấn đề với các mặt tốt - xấu, đúng - sai, cũ - mới … Từ đó bày tỏ thái độ, quan điểm và đa ra những giải pháp, liên hệ mở rộng vấn đề , giải quyết vấn đề sâu sắc và thuyÕt phôc. e. H×nh thøc cña bµi viÕt: - Bài viết đảm bảo bố cục thông thờng một bài văn nghị luận: mở bài, thân bài và kÕt lu©n. C¸c ®o¹n v¨n trong bµi cã tÝnh liªn kÕt chÆt chÏ c¶ vÒ néi dung vµ h×nh thøc. - Diễn đạt bằng các hình thức lập luận của văn nghị luận: giải thích, chứng minh, phân tích, tổng hợp. Dẫn chứng của kiểu bài này có phạm vi rộng, nhiều nhất là trong đời sèng x· héi vµ cã thÓ trong c¶ v¨n häc, lÞch sö…. 2. Một số đề văn nghị luận xã hội từ các văn bản. §Ò sè 1: Trong bµi th¬ “Con cß” nhµ th¬ ChÕ Lan Viªn cã viÕt: “Con dï lín vÉn lµ con cña mÑ, Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con” ý thơ gợi cho em những suy nghĩ gì về tình mẹ trong cuộc đời của mỗi con ngời. Để làm đợc đề bài này, học sinh cần xác định đúng các yêu cầu sau: - Kiểu bài: Nghị luận xã hội (nghị luận về một vấn đề t tởng đạo lí) - Nội dung nghị luận: Vẻ đẹp (ý nghĩa) của tình mẹ trong cuộc đời mỗi con ngời. - Ph¹m vi t liÖu: Nh÷ng hiÓu biÕt vµ suy nghÜ cña c¸ nh©n vÒ t×nh mÑ trong cuéc sèng cña mçi ngêi. - C¸c néi dung cÇn viÕt: + Gi¶i thÝch qua ý th¬ cña t¸c gi¶ ChÕ Lan Viªn (ý phô): Dùa trªn néi dung bµi th¬ “Con cò”, đặc biệt là hai câu thơ mang ý nghĩa triết lí sâu sắc khẳng định tình mẹ bao la, bÊt diÖt. Tríc mÑ kÝnh yªu, con dï cã kh«n lín trëng thµnh nh thÕ nµo ®i ch¨ng n÷a th× vẫn là con bé nhỏ của mẹ, rất cần và luôn đợc mẹ yêu thơng, che chở suốt đời. + Khẳng định vai trò của mẹ trong cuộc sống của mỗi ngời (ý chính): Mẹ là ngời sinh ra ta trên đời, mẹ nuôi nấng, chăm sóc, dạy dỗ chúng ta. Mẹ mang đến cho con biết bao điều tuyệt vời nhất: nguồn sữa trong mát, câu hát thiết tha, những nâng đỡ, chở che, những yêu thơng vỗ về, mẹ là bến đỗ bình yên của cuộc đời con, là niềm tin, là sức mạnh.

(127) nâng bớc chân con trên đờng đời,… Công lao của mẹ nh nớc trong nguồn, nớc biển Đông v« tËn. (DÉn chøng cô thÓ) + Mỗi chúng ta cần phải làm gì để đền đáp công ơn của mẹ? Cuộc đời mẹ không gì vui h¬n khi thÊy con m×nh m¹nh khoÎ, ch¨m ngoan, giái giang vµ hiÕu th¶o. Mçi chóng ta cần rèn luyện, học tập và chăm ngoan để mẹ vui lòng: vâng lời, chăm chỉ, siêng năng, học giỏi, biết giúp đỡ cha mẹ…(Có dẫn chứng minh hoạ). + Phê phán những biểu hiện, những thái độ, hành vi cha đúng với đạo lí làm con cña mét sè ngêi trong cuéc sèng hiÖn nay: c·i l¹i cha mÑ, ham ch¬i, lµm nh÷ng viÖc vi phạm pháp luật để mẹ lo lắng, đau lòng… Có thể phê phán tới cả những hiện t ợng mẹ ruång rÉy, vÊt bá con, cha lµm trßn tr¸ch nhiÖm cña ngêi cha, ngêi mÑ… + Liên hệ, mở rông đến những tình cảm gia đình khác: tình cha con, tình cảm của ông bà và các cháu, tình cảm anh chị em để khẳng định đó là những tình cảm bền vững trong đời sống tinh thần của mỗi ngời. Vì vậy mỗi chúng ta cần gìn giữ và nâng niu. Tình cảm gia đình bền vững cũng là cội nguồn sức mạnh dựng xây một xã hội bền vững, đẹp t ơi.. Đề số 2: Lấy tựa đề “Gia đình và quê hơng - chiếc nôi nâng đỡ đời con”, hãy viết mét bµi nghÞ luËn nªu suy nghÜ cña em vÒ nguån céi yªu th¬ng cña mçi con ngêi. - Đề bài này đợc dựa trên nội dung, ý nghĩa của bài thơ “Nói với con” của nhà thơ Y Phơng, một bài thơ đã viết rất thành công về gia đình và quê hơng bằng phong cách rất riêng cña mét nhµ th¬ d©n téc. - Bài viết của học sinh trên cơ sở kiến thức văn bản đó cần đảm bảo các yêu cầu sau: + Khẳng định ý nghĩa của gia đình và quê hơng trong cuộc sống của mỗi con ngời: Gia đình là nơi có mẹ, có cha, có những ngời thân yêu, ruột thịt của chúng ta. ở nơi ấy chúng ta đợc yêu thơng, nâng đỡ, khôn lớn và trởng thành. Cùng với gia đình là quê hơng, n¬i ch«n nhau cÊt rèn cña ta. N¬i Êy cã mäi nguêi ta quen biÕt vµ th©n thiÕt, cã c¶nh quª thơ mộng trữ tình, có những kỉ niệm ngày ấu thơ cùng bè bạn, những ngày cắp sách đến trờng… Gia đình và quê hơng sẽ là bến đỗ bình yên cho mỗi con ngời; dù ai đi đâu, ở đâu còng sÏ lu«n tù nh¾c nhë h·y nhí vÒ nguån céi yªu th¬ng. + Mỗi chúng ta cần làm gì để xây dựng quê hơng và làm rạng rỡ gia đình? Với gia đình, chúng ta hãy làm tròn bổn phận của ngời con, ngời cháu: học giỏi, chăm ngoan, hiếu thảo để ông bà, cha mẹ vui lòng. Với quê hơng, hãy góp sức trong công cuộc dựng xây quê hơng: tham gia các phong trào vệ sinh môi trờng để làm đẹp quê hơng, đấu tranh tríc nh÷ng tÖ n¹n x· héi ®ang diÔn ra ë quª h¬ng. Khi trëng thµnh trë vÒ quª h¬ng lËp nghiệp, dựng xây quê mình ngày một giầu đẹp… + Có thái độ phê phán trớc những hành vi phá hoại cơ sở vật chất, những suy nghĩ cha tÝch cùc vÒ quª h¬ng: chª quª h¬ng nghÌo khã, chª ngêi quª lam lò, l¹c hËu, lµm thay đổi một cách tiêu cực dáng vẻ quê hơng mình….

(128) + Liên hệ, mở rộng đến những tác phẩm viết về gia đình và quê hơng để thấy ý nghĩa của quê hơng trong đời sống tinh thần của mỗi con ngời: “Quê hơng” (Đỗ Trung Qu©n), “Quª h¬ng” (Giang Nam), “Quª h¬ng” (TÕ Hanh), “Nãi víi con” (Y Ph¬ng)… + Nâng cao: Nguồn cội của mỗi con ngời là gia đình và quê hơng, nên hiểu rộng h¬n quª h¬ng kh«ng chØ lµ n¬i ta sinh ra vµ lín lªn, quª h¬ng cßn lµ Tæ quèc; t×nh yªu gia đình luôn gắn liền với tình yêu quê hơng, tình yêu đất nớc. Mỗi con ngời luôn có sự gắn bó những tình cảm riêng t với những tình cảm cộng đồng … Đề số 3: Trớc khi vĩnh biệt cõi đời, nhà thơ Thanh Hải gửi lại lời trăng trối bằng nh÷ng thËt c©u th¬ gi¶n dÞ: “Ta lµm con chim hãt Ta lµm mét cµnh hoa Ta nhËp vµo hoµ ca Mét nèt trÇm xao xuyÕn. Mét mïa xu©n nho nhá Lặng lẽ dâng cho đời Dï lµ tuæi hai m¬i Dï lµ khi tãc b¹c.” (TrÝch “Mïa xu©n nho nhá”) Theo em tác giả đã nhẹ nhàng nhắc chúng ta điều gì qua những dòng thơ ấy? Bài viết của học sinh cần đảm bảo một số yêu cầu sau: - HiÓu kh¸i qu¸t vÒ ý th¬ cña nhµ th¬ Thanh H¶i: Nh÷ng c©u th¬ bµy tá nh÷ng suy ngẫm và tâm niệm của nhà thơ trớc mùa xuân của đất nớc, thể hiện khát vọng đợc hoà nhập vào cuộc sống của đất nớc, đợc cống hiến phần tốt đẹp, dù nhỏ bé của mình cho đất nớc, cho cuộc đời chung. Điều tâm niệm ấy đợc thể hiện một cách chân thành trong những tình ảnh thơ đệp một cách tự nhiên, giản dị. Đó mới là ý nghĩa cao quý của đời ngời. - HS cã thÓ bµn luËn s©u vÒ mét trong c¸c ý sau : + Vẻ đẹp của đức tính khiêm nhờng, thái độ của mỗi cá nhân trớc những cống hiến vì tập thể, vì quê hơng. HS cần nêu rõ khiêm nhờng là gì, biểu hiện của đức tính khiêm nhờng, ý nghĩa của đức tính khiêm nhờng trong cuộc sống, trái với khiêm nhờng là tự kiêu, tự đại… + ý nghĩa của cuộc đời mỗi con ngời trong cuộc đời chung: Mỗi ngời phải mang đến cho cuộc đời chung một nét đẹp riêng, phải cống hiến cái phần tinh tuý, dù là bé nhỏ cho đất nớc và phải không ngừng cống hiến dù khi còn trẻ hay lúc tuổi đã già. - Trong bµi viÕt cÇn cã dÉn chøng vÒ ngêi thËt, viÖc thËt hoÆc c¸c dÉn chøng cã tõ trong các tác phẩm văn học đợc học và đọc thêm trong chơng trình nh: “Lặng lẽ Sa Pa” (NguyÔn Thµnh Long), “Nh÷ng ng«i sao xa x«i” (Lª Minh Khuª), “Kho¶ng trêi, hè bom” (L©m ThÞ MÜ D¹)... - Liên hệ tới bản thân về thái độ sống khiêm nhờng trớc mọi ngời, trớc bạn.

(129) bè (Nếu chọn ý 1). Hoặc liên hệ tới bản thân khi còn là học sinh cần làm gì để góp phần vào việc dựng xây quê hơng, đất nớc, xây đắp cuộc đời chung (Nếu chọn ý 2). §Ò sè 4: Nh©n vËt NhÜ trong truyÖn ng¾n “BÕn quª” (NguyÔn Minh Ch©u) vµo những ngày cuối cùng của cuộc đời mình đã tìm thấy vẻ đẹp quê hơng nơi bãi bồi bên kia sông ngay trớc của sổ nhà mình. Sự phát hiện đó của Nhĩ gợi cho em suy nghĩ gì về cái đẹp trong cuộc sống? - HS phải xác định đợc bài viết thuộc kiểu bài nghị luận xã hội-nghị luận về một vấn đề t tởn: Quan niệm về cái đẹp trong cuộc sống của mỗi con ngời. - Bài làm cần đảm bảo cơ bản các nội dung sau: + Phân tích đợc tâm trạng của nhân vật Nhĩ trong những ngày cuối đời khi phát hiện ra bãi bồi bên kia sông, ngay trớc của sổ nhà mình. Nhĩ trớc đó từng đi khắp mọi nơi trên trái đất nhng về cuối đời anh mắc bệnh trọng nằm liệt giờng mọi hoạt động của anh đều phải nhờ vào ngời thân. Chính lúc này anh mới nhận ra vẻ đẹp của những cánh hoa bằng lăng, của mặt sông Hồng màu đỏ nhạt, một dải đất bồi dấp dính phù sa, của những s¾c mµu th©n thuéc nh da thÞt, nh h¬i thë th©n thuéc. §ã lµ nh÷ng ph¸t hiÖn võa míi mÎ, vừa muộn màng gửi gắm tâm trạng của một con ngời nặng trĩu những từng trải, đau thơng: yêu quê hơng nhng một đời phải li hơng, thờng hờ hững và mắc vào những điều vòng vèo, chùng chình nên bây giờ cảm thấy tiếc nuối, xa xôi. Qua đó nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn gửi đến mọi ngời một thông điệp: Cái đẹp thật gần gũi, cái đẹp nằm ngay trong những điều giản dị, tiêu sơ của cuộc đời mà mỗi ngời vì sự thờ ơ có thể lãng quên. + Khẳng định cái đẹp nằm trong những điều giản dị, gần gũi: cái đẹp trong lời ăn tiếng nói, trong trang phục giản dị hợp ngời hợp cảnh, trong gia đình với ngôi nhà sạch sẽ gän gµng, trong c¸ch trang trÝ nhÑ nhµng thanh tho¸t kh«ng mét chót cÇu k×, ph« tr¬ng; cái đẹp trong một buổi sớm mai trên con đờng quen thuộc từ nhà đến trờng, trong những bông hoa dại ven đờng mong manh bé nhỏ; cái đẹp trong những cử chỉ thân mật gắn bó gi÷a b¹n bÌ… + Con ngời cần phải tự ý thức để nhận ra và trân trọng những giá trị và vẻ đẹp bình dị, đích thực của cuộc sống. Trớc hết mỗi ngời phải biết yêu cái đẹp, trân trọng và nâng niu vẻ đẹp trong cuộc đời. Mỗi ngời phải biết tạo ra cái đẹp cho mình và cho mọi ngời để tô điểm cho cái đẹp của cuộc sống quanh ta. Có thể liên hệ tới những câu nói “ăn cho m×nh mÆc cho ngêi” hoÆc “Kh«ng cã ngêi phô n÷ n¸o xÊu, chØ cã nh÷ng ngêi phô n÷ không biết làm đẹp mà thôi” + Phê phán những quan niệm sai lầm về cái đẹp của nhiều ngời trong cuộc sống hiện nay: đẹp là phải ăn mặc sành điệu, đúng mốt hợp thời trang, đẹp là phải sống trong ng«i nhµ cao tÇng trang trÝ cÇu k× sang träng trong khi chñ nh©n cña nh÷ng trang phôc, ngôi nhà đó sống cha đẹp; đẹp là phải đi đến những nơi xa lạ, những nơi có danh lam thắng cảnh trong khi ngời khách du lịch ấy cha nhận thức đúng đắn về việc giữ gìn môi trờng xung quanh, xem thờng những nơi từng gắn bó, thân quen từ trớc… + Từ đó biết làm đẹp cho mình một cách phù hợp, làm đẹp cho quê hơng, cho cuộc đời chung, biết trân trọng những giá trị đích thực, giản dị và bền vững của cuộc đời. Liên hệ đến ý thơ của tác giảTố Hữu:.

(130) “Còn gì đẹp trên đời hơn thế. Ngời với ngời sống để yêu nhau.” Yêu thơng, đoàn kết, giúp đỡ nhau trong cuộc sống cũng là một cách sống đẹp. Đề số 5: Từ nhan đề và ý nghĩa vở kịch: “Tôi và chúng ta” của tác giả Lu Quang Vò, h·y viÕt bµi v¨n nghÞ luËn nªu suy nghÜ cña em vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ tËp thÓ trong cuéc sèng ngµy nay. - HS cần xác định đúng yêu cầu đề bài: nghị luận về mối quan hệ giữa cá nhân và tập thể trong cuộc sống hiện nay. (Dựa trên những kiến thức đọc hiểu văn bản kịch “Tôi và chúng ta”). Đây là một vấn đề t tởng mang tính xã hội sâu sắc mà cuộc sống hiện nay rất cần phải đặt ra và cũng là một vấn đề khó đối với học sinh. - Bài cần đảm bảo các ý chính sau: + HS trình bày những hiểu biết khái quát về nhan đề và ý nghĩa vở kịch “Tôi và chúng ta” của Lu Quang Vũ. Vở kịch phản ánh cuộc đấu tranh gay gắt để thay đổi tổ chức, lề lối hoạt động sản xuất ở xí nghiệp Thắng Lợi. Một bên là t tởng bảo thủ kh kh giữ lÊy nguyªn t¾c, quy chÕ cøng nh¾c, l¹c hËu víi mét bªn lµ tinh thÇn gi¸m nghÜ gi¸m lµm, khát khao đổi mới vì lợi ích của tập thể. Qua nhan đề, cùng với xung đột của hai phía, tác giả khẳng định không có thứ chủ nghĩa tập thể chung chung. Cái ta đợc hình thành từ nhiều cái tôi cụ thể. Cái tôi vì tập thể, vì cái chung, cái tôi phải đợc hoà trong cái ta nhng cần có tiếng nói riêng và đúng đắn theo những quan điểm tiến bộ của thời đại. + HS tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt vÒ c¸i t«I vµ c¸i ta. T«i lµ sè Ýt, lµ mét c¸ nh©n với những suy nghĩ và cuộc sống riêng. Ta vừa là số ít vừa là số nhiều nhng đợc hiểu ở đây lµ chØ sè nhiÒu, chØ tËp thÓ cña nhiÒu c¸i t«i cïng tham gia. Gi÷a T«i vµ Ta ph¶i cã mèi quan hệ nhất định: trong tôi có ta, trong ta có tôi. Có tập thể khi có nhiều cá nhân cùng tham gia, trong tËp thÓ cã tiÕng nãi c¸ nh©n. Mét tËp thÓ m¹nh khi cã nhiÒu c¸ nh©n xuÊt sắc, một tổ chức ổn định thì đời sống cá nhân cũng ổn định, vững vàng… + Nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ tËp thÓ trong cuéc sèng hiÖn nay: Trong nhiÒu tæ chøc, nhiÒu tËp thÓ vÉn cã nh÷ng c¸ nh©n hÕt lßng cèng hiÕn søc khoẻ, năng lực, tâm huyết để dựng xây cơ quan, đơn vị mình công tác. Họ có thể là những lãnh đạo của cơ quan, họ cũng có thể là các nhân viên, bảo vệ, là các bạn cán bộ lớp, các thành viên trong lớp… Đơn vị đó vì vậy mà không ngừng lớn mạnh góp thêm vào việc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, phong trµo cña nhµ trêng… (DÉn chøng minh ho¹, có thể trong các văn bản đã học) Nhng trớc những biến động và đổi thay không ngừng của nền kinh tế thị trờng, nhu cầu cuộc sống cá nhân ngày một khác đã trở thành khá phổ biến những quan niệm cho r»ng tríc hÕt ph¶i v× cuéc sèng cña chÝnh m×nh, v× lîi Ých cña riÖng m×nh. V× vËy tríc tËp thể nhiều cá nhân đã không đóng góp hết mình và dựa dẫm ỉ lại vào số đông theo suy nghĩ “Nớc nổi thì bèo nổi”. Họ tìm cách để thu vào túi mình những nguồn lợi lớn nhất để ổn định cuộc sống gia đình và hởng thụ, họ thờ ơ trớc những thay đổi của đơn vị mình, thờ ơ trớc những khó khăn của mọi ngời xung quanh. Họ không giám đấu tranh trớc những cái sai, cái xấu, bàng quan và vô u vì sợ liên luỵ đến mình, ảnh hởng đến danh tiếng, chức.

(131) s¾c, thu nhËp… Cã thÓ nãi mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ tËp thÓ trong cuéc sèng ngµy nay có phần xấu đi, dờng nh mọi ngời chỉ còn làm việc theo trách nhiệm và làm vừa đủ, vừa đúng thậm chí cha hoàn thành công việc của mình…(Dẫn chứng ở tập thể lớp, ở địa ph ơng hoặc ở một cơ quan đơn vị mà em biết). + Trớc hiện trạng đó mỗi cá nhân chúng ta cần phải làm gì? Xác định lại quan điểm đúng đắn về mối quan hệ giữa cá nhân và tập thể, nêu cao tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng, tinh thần trách nhiệm của mỗi ngời trong tổ chức, đơn vị mình công tác và sinh hoạt. Tập thể phải bảo vệ quyền lợi của mỗi cá nhân, bênh vực cá nhân, động viên, khích lệ họ vợt lên mọi hoàn cảnh để có nhiều đóng góp vì lợi ích chung… + Liên hệ mở rộng đến những quan điểm của ngời xa: “Mét c©y lµm ch¼ng lªn non Ba c©y chôm l¹i nªn hßn nói cao” Mối quan hệ giữa cá nhân và tập thể còn đợc hiểu rộng ra là sự hợp tác và hữu nghị kh«ng chØ trong níc mµ cßn trªn ph¹m vi quèc tÕ. Trong c¬ chÕ hoµ nhËp ngµy nay c¸ nhân nói riêng, đơn vị, cơ quan, tỉnh thành, quốc gia cần kịp thời nắm bắt cơ hội hoà nhập nhng trong sự hoà nhập đó không có sự hoà tan, trong cái riêng có những cái chung và ngợc lại. Tất cả vì tinh thần đoàn kết, hoà bình cùng phát triển và tiến bộ… 4. Một số đề tham khảo: §Ò sè 1: Nh÷ng n¨m ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, t×nh yªu lµng cña nh©n vật ông Hai trong truyện ngắn “Làng” đợc nhà văn Kim Lân viết lại thật chân thành và cảm động. Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, tình yêu làng của những ngời con quê hơng đợc thể hiện nh thế nào? Hãy bài văn nghị luận nêu suy nghĩ về tình cảm thiêng liêng đó. §Ò sè 2: Ng¹n ng÷ Trung Quèc cã c©u: “§äc s¸ch cã ba ®iÒu tèt: m¾t tèt, miÖng tốt, tâm tốt”; nhà lí luận văn học, nhà mĩ học Chu Quang Tiềm trong bài “Bàn về đọc sách” cũng khẳng định: “ Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nh ng đọc sách vẫn là con đờng quan trọng của học vấn”. Sách có tầm quan trong nh vậy nhng hiện trạng của việc đọc sách ngày nay nh thế nào, hãy bàn về điều đó? §Ò sè 3: Tõ v¨n b¶n “ChuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kØ míi” cña t¸c gi¶ Vò Khoan đến những suy nghĩ của em về hành trang của ngời học sinh trong một xã hội với những ph¸t triÓn kh«ng ngõng vÒ khoa häc, c«ng nghÖ vµ kinh tÕ nh hiÖn nay. §Ò sè 4: G¸c-xi-a M¸c-kÐt trong bµi viÕt “§Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh” đã chỉ ra nguy cơ của chiến tranh hạt nhân đe doạ loài ngời và nhấn mạnh vào nhiệm vụ đấu tranh để ngăn chặn nguy cơ ấy. Là một ngời yêu chuộng hoà bình, em gửi thông điệp gì đến mọi ngời để bảo vệ nền hoà bình thế giới? Đề số 5: “Truyện Kiều” đợc coi là “đền thiêng” của nền văn học Việt Nam nói riªng, nÒn v¨n ho¸ d©n téc nãi chung. NhiÖm vô cña em trong viÖc b¶o vÖ vµ gi÷ g×n những giá trị tinh thần đó của dân tộc..

(132) §Ò sè 6: KÕt thóc truyÖn ng¾n “Cè h¬ng” nhµ v¨n Lç TÊn cã viÕt: “Còng gièng nh con đờng trên mặt đất; kì thực làm gì có đờng. Ngời ta đi mãi thì thành đờng thôi”. Con đờng đi đến thành công trong học tập có giống “con đờng trên mặt đất”?. PhÇn c¶m thô v¨n häc 1. Lí thuyết và kĩ năng phần cảm thụ văn học GV tham khảo nội dung đợc học ở các lớp díi. 2. Mét sè lu ý khi c¶m thô v¨n häc trong lµm v¨n líp 9: - Ngoài kĩ năng cảm thụ đã học, HS cần gia tăng trong bài viết của mình cách đánh giá, bình luận, khả năng liên hệ, so sánh, khái quát về đối tợng cảm thụ. - Hành văn sắc sảo, có thể bộc lộ quan điểm của cá nhân trớc đối tợng cảm thụ, có thể đi ngợc với những cách cảm nhận thông thờng nhng phải đủ lời lẽ để thuyết phục mọi ngời vÒ quan ®iÓm c¸ nh©n ®a ra. - Vì lớp 9 là năm cuối cấp nên nội dung cảm thụ có thể có những vấn đề đã đợc học trong c¸c ch¬ng tr×nh líp díi, ch¬ng tr×nh ®ang häc vµ c¶ nh÷ng kiÕn thøc ngoµi ch¬ng tr×nh (mới) để đánh giá khả năng cảm thụ của các em một cách khách quan. 3. Mét sè néi dung c¶m thô v¨n häc: - Mét bµi th¬, mét bµi ca dao, mét ®o¹n trÝch trong t¸c phÈm th¬ hoÆc truyÖn (Cã thÓ trong ch¬ng tr×nh líp 9 hoÆc c¸c líp 6,7,8 vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c ngoµi ch¬ng tr×nh. - Cảm thụ trên cơ sở so sánh các nội dung về cùng một đề tài, của cùng một tác giả, cùng một thời đại… 4. Một số đề bài tham khảo: Đề 1: Cảm nhận vẻ đẹp cảnh ra khơi trong các đoạn thơ sau: “Khi trêi trong, giã nhÑ, sím mai hång Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá. ChiÕc thuyÒn nhÑ h¨ng nh con tuÊn m· Ph¨ng m¸i chÌo, m¹nh mÏ vît trêng giang. C¸nh buåm gi¬ng to nh m¶nh hån lµng Rín th©n tr¾ng bao la th©u gãp giã…” (Quª h¬ng, TÕ Hanh) “MÆt trêi xuèng biÓn nh hßn löa. Sóng đã cài then đêm sập cửa. Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,.

(133) C©u h¸t c¨ng buåm cïng giã kh¬i.” (Đoàn thuyền đánh cá, Huy Cận) Đề 2: Vẻ đẹp của mùa thu xa và nay trong những dòng thơ: “Long lanh đáy nớc in trời Thµnh x©y khãi biÕc, non ph¬i bãng vµng” (NguyÔn Du) Vµ:. “Bçng nhËn ra h¬ng æi Ph¶ vµo trong giã se S¬ng chïng ch×nh qua ngâ Hình nh thu đã về” (H÷u ThØnh). Đề 3: Hãy cùng nhà thơ Hữu Thỉnh đón chào vẻ đẹp một ngày thu trong bài thơ “Chiều s«ng Th¬ng” cña t¸c gi¶: §i suèt c¶ ngµy thu. Cho s¾c mÆt mïa vµng. VÉn cha vÒ tíi ngâ. §Êt quª m×nh thÞnh vîng. Dïng d»ng c©u quan hä. Nh÷ng g× ta göi g¾m. Në tÝm bªn s«ng Th¬ng.. S¾p vµng hoe bèn bªn.. Nớc vẫn nớc đôi dòng. H¹t phï sa rÊt quen. ChiÒu uèn cong lìi h¸i. Sao mµ nh cæ tÝch. Nh÷ng g× s«ng muèn nãi. MÊy c« coi m¸y níc. C¸nh buåm ®ang h¸t lªn.. M¾t dµi nh dao cau.. §¸m m©y trªn ViÖt Yªn. «i con s«ng mµu n©u. Rñ bãng vÒ Bè H¹. «i con s«ng mµu biÕc. Lóa cói m×nh giÊu qu¶. D©ng cho mïa s¾p gÆt. Ruéng bêi con giã xanh.. Båi cho mïa ph«i thai.. Níc mµu ®ang ch¶y ngoan. N¾ng thu ®ang tr¶i ®Çy. Gi÷a lßng m¬ng m¸ng næi. §· tr¨ng non mói bëi. Mạ đã thò lá mới. Bên cầu con nghé đợi. Trªn líp bïn sÕnh sang.. C¶ chiÒu thu sang s«ng. (Th¸ng 10 n¨m 1973).

(134) Phần văn học trung đại A. Môc tiªu: - Củng cố một số kiến thức văn học trung đại đợc học ở lớp dới, hệ thống kiến thức văn häc trong suèt mét ngh×n n¨m lÞch sö thêi phong kiÕn. - Khắc sâu kiến thức về tình hình xã hội và tình hình văn học từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX. - Hiểu đợc nội dung, nghệ thuật các tác phẩm văn học trung đại đợc học trong chơng tr×nh. - Từ đó vận dụng kiến thức để làm văn. B. Néi dung:. I. Tổng quan về văn học trung đại Việt Nam. 1. Khái quát về tình hình xã hội phong kiến Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XX. (Nhấn mạnh hơn ở thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX) 2. Khái quát tiến trình phát triển của văn học trung đại VN 3. Giới thiệu một số chủ đề chính của văn học trung đại VN: - Chñ nghÜa yªu níc. - Chủ nghĩa nhân đạo. 4. Đặc điểm thi pháp của văn học trung đại VN (những biểu hiện cụ thể trong văn học từ thÕ kØ XVI ®Ðn thÕ kØ XIX). II. T¸c gi¶ NguyÔn D÷ vµ “ChuyÖn ngßi con g¸i Nam X¬ng“. 1. C¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm. 2. Bæ sung kiÕn thøc vÒ tËp “TruyÒn k× m¹n lôc“. 3. NhÊn m¹nh gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. 4. Một số vấn đề cảm nhận và nghị luận về tác phẩm: - Giá trị nhân đạo của truyện. - Ngời phụ nữ trong xã hội phong kiến qua cuộc đời và số phận nhân vật Vũ Nơng. - ý nghÜa cña chi tiÕt c¸i bãng. - ý nghÜa cña c¸c yÕu tè k× l¹. - Các lời đối thoại và độc thoại của nhân vật trong truyện… 5. Mét sè bµi tËp tham kh¶o: §Ò 1: Trong bµi th¬ “L¹i viÕng bµi Vò ThÞ” t¸c gi¶ Lª Th¸nh T«ng cã viÕt: “Qua ®©y bµn b¹c mµ ch¬i vËy..

(135) Kh¸ tr¸ch chµng Tr¬ng khÐo phò phµng”. H·y c¾t nghÜa c¸c nguyªn nh©n g©y nªn c¸i chÕt oan khiªn cña nµng Vò trong “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” cña t¸c gi¶ NguyÔn D÷. Đề 1: Trong “Chuyện ngời con gái Nam Xơng”, nhân vật Vũ Nơng nhiều lần đã nói với chồng con, với đất trời… Hãy phân tích lời của nàng Vũ để hiểu hơn về vẻ đẹp tâm hồn ngời con gái Nam Xơng. §Ò 3: Nh÷ng ¶nh hëng vµ s¸ng t¹o cña NguyÔn D÷ trong “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” so víi truyÖn cæ tÝch “Vî chµng Tr¬ng”. §Ò 4: Cã ý kiÕn cho r»ng kÕt thóc “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” võa cã hËu nhng Ýt nhiÒu vÉn cßn tÝnh bi kÞch. Hãy phân tích để thấy đợc chiều sâu nhân đạo trong kết thúc đó. §Ò 5: C¶m nhËn cña em vÒ chi tiÕt c¸i bãng trong “ChuyÖn ngßi con g¸i Nam X¬ng” cña nhµ v¨n NguyÔn D÷.. III. T¸c gi¶ NguyÔn Du vµ “TruyÖn KiÒu” Ngoµi c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm GV cã thÓ nhÊn m¹nh mét sè néi dung sau: 1. C¸c nh©n tè lµm nªn thiªn tµi NguyÔn Du. 2. Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña “TruyÖn KiÒu“. 3. Mở rộng kiến thức đối với HSG về một số thành công khác của “Truyện Kiều“ 4. Một số nội dung có thể trở thành chủ đề làm văn nghị luận: - Tr¸i tim yªu th¬ng con ngêi cña NguyÔn Du. - H×nh ¶nh thiªn nhiªn trong “TruyÖn KiÒu”: + Vẻ đẹp bức tranh mùa xuân (cảm nhận). + H×nh ¶nh ngän cá trong nh÷ng kh«ng gian kh¸c nhau (so s¸nh). + NghÖ thuËt t¶ c¶nh ngô t×nh… - NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt: + Miªu t¶ ngo¹i h×nh, néi t©m nh©n vËt. + Ng«n ng÷ nh©n vËt... - C¶m nhËn, nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n trÝch, mét sè c©u th¬. 4. Một số đề bài ví dụ: §Ò 1: Sù ¶nh hëng vµ s¸ng t¹o cña NguyÔn Du trong hai dßng th¬:.

(136) “Cá non xanh tËn ch©n trêi Cµnh lª tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa” so víi c©u th¬ cæ cña Trung Quèc: “Ph¬ng th¶o liªn thiªn bÝch Lª chi sæ ®iÓm hoa”. Đề 2: Có ý kiến cho rằng đằng sau bức chân dung xinh đẹp của Thuý Kiều và Thuý Vân lµ nh÷ng dù b¸o vÒ sè phËn cña hai nµng. Ph©n tÝch ®o¹n trÝch “ChÞ em Thuý KiÒu” cïng nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ t¸c phÈm “TruyÖn KiÒu” h·y lµm s¸ng tá. §Ò 3: Suy nghÜ cña em vÒ sè phËn ngêi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn qua hai nh©n vËt Vò N¬ng (“ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng”- NguyÔn D÷) vµ nh©n vËt Thuý KiÒu (“TruyÖn KiÒu”- NguyÔn Du). Đề 4: Trong hoàn cảnh nơi đất khách quê ngời cô đơn, buồn tủi Kiều thật đáng thơng. Nhng KiÒu l¹i dµnh t×nh th¬ng, nçi nhí Êy cho nh÷ng ngêi th©n yªu nhÊt cña m×nh. H·y ph©n tÝch t©m tr¹ng nhí th¬ng cña nh©n vËt Thuý KiÒu trong ®o¹n trÝch “KiÒu ở lầu Ngng bích”. Từ đó em có suy nghĩ nh thế nào về chữ hiếu của con cái đối với cha mÑ trong cuéc sèng ngµy nay?. IV. Mét sè v¨n b¶n kh¸c (GV bæ sung mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n) 1. ChuyÖn cò trong phñ chóa TrÞnh. 2. Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ. 3. TruyÖn Lôc V©n Tiªn.. V. Giới thiệu một số chuyên đề (GV tham khảo) 1. NghÖ thuËt t¶ c¶nh cña thi hµo NguyÔn Du trong “TruyÖn KiÒu” Bút pháp của đại thi hào Nguyễn Du được coi là điêu luyện, tuyệt bút trong đó nghệ thuật tả cảnh tả tình được người đời sau khen ngợi "như máu chảy ở đầu ngọn bút" và "thấu nghìn đời". Xin giới thiệu bài viết của nhà phê bình Trần Ngọc về Nghệ Thuật Tả Cảnh của Thi Hào Nguyễn Du trong Truyện Kiều. Đoạn Trường Tân Thanh hay Truyện Kiều của thi hào Nguyễn Du là một áng văn chương tuyệt tác trong lịch sử văn học nước ta. Truyện Kiều có giá trị về mọi mặt: tư tưởng, triết lý, luân lý, tâm lý và văn chương. Truyện Kiều vì thế đã trở thành quyển truyện thơ phổ thông nhất nước ta: từ các bậc cao sang quyền quý, trí thức khoa bảng, văn nhân thi sĩ, cho đến những người bình dân ít học, ai cũng biết đến truyện Kiều, thích đọc truyện Kiều, ngâm Kiều và thậm chí bói Kiều. Giá trị tuyệt hảo của truyện Kiều là một điều khẳng định mà trong đó giá trị văn chương lại giữ một địa vị rất cao. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi xin được bàn đến.

(137) nghệ thuật tả cảnh của thi hào Nguyễn Du trong tác phẩm Đoạn Trường Tân Thanh hay Truyện Kiều .. Nghệ thuật tả cảnh của Nguyễn Du nói chung rất đa dạng, tài tình và phong phú. Chính Nghệ thuật tả cảnh này đã làm tăng rất nhiều thi vị và giá trị cho truyện Kiều. Lối tả cảnh diễm tình . Đây là lối tả cảnh mang tính cách chủ quan, man mác khắp trong truyện Kiều. Cảnh vật bao giờ cũng bao hàm một nỗi niềm tâm sự của nhân vật chính hoặc phụ ẩn chứa trong đó. Nói một cách khác, Nguyễn Du tả cảnh mà thâm ý luôn luôn đem cái cảm xúc của người đối cảnh cho chi phối lên cảnh vật. Điều này khiến cho cảnh vật trở thành linh hoạt như có một tâm hồn hay một nỗi xúc cảm riêng tư nào đó. Chính Nguyễn Du đã tự thú nhận sự chủ quan của mình trong lúc tả cảnh qua hai câu thơ: “Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ” Trong khuynh hướng này , nghệ thuật tả cảnh của Nguyễn Du vượt khác hẳn các thi nhân khác, kể cả những thi sĩ Phương Tây, vốn rất thiện nghệ trong lối tả cảnh ngụ tình. Trong khi các thi sĩ này chỉ đi một chiều, nghĩa là chỉ tìm những cảnh vật nào phù hợp với tâm trạng của con người thì mới ghi vào, còn Nguyễn Du thì vừa đưa cảnh đến tâm hồn con người, lại đồng thời vừa đưa tâm hồn đến với cảnh, tạo nên một sự giao hòa tuyệt vời hai chiều giữa cảnh và người, giữa cái vô tri và cái tâm thức để tuy hai mà một, tuy một mà hai.. Ví dụ như khi chị em Kiều đi lễ Thanh Minh về, tới bên chiếc cầu bắc ngang một dòng sông nhỏ gần mả Đạm Tiên, thì cả người lẫn cảnh đếu cảm thấy nao nao tấc dạ trong buổi chiều tà : “Nao nao dòng nước uốn quanh Nhịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang” “Nao nao” chỉ tâm sự con người, nhưng cũng chỉ sự ngập ngừng lãng đãng của dòng nước trôi dưới chân cầu. Hình ảnh một mảnh trăng khuyết soi nghiêng nhìn Kim Trọng khi chàng nửa tỉnh nửa mê, chập chờn với hình ảnh Kiều sau lần gặp gỡ đầu tiên: “Chênh chênh bóng Nguyệt xế mành Tựa ngồi bên triện một mình thiu thiu” Chàng biếng nhác cả việc sách đèn, để phòng đọc sách lạnh tanh với tiếng gió quạnh hiu phập phồng qua màn cửa : Buồng văn hơi giá như đồng Trúc se ngọn thỏ tơ chùng phím loan Mành Tương phất phất gió đàn Hương gây mùi nhớ trà khan giọng tình..

(138) Rồi những giờ phút thề ước ba sinh đã qua, khi phải tạm xa nhau thì dòng sông kia bỗng sao trở thành kẻ khắt khe để chia rẽ duyên tình: Sông Tương một giải nông sờ Bên trông đầu nọ bên chờ cuối kia Một đoạn tả cảnh khác, tình người ẩn sâu trong cảnh vật . Đó là cảnh Kim Trọng sau khi hộ tang cha, về tìm lại Kiều nơi vườn Lãm Thúy, nhưng người xưa nay còn thấy đâu, chỉ còn cảnh vườn hoang, cỏ dại lạnh lùng dưới ánh trăng. Đầy vườn cỏ mọc lau thưa Song trăng quạnh quẽ vách mưa rã rời Lần thứ hai, Kim Trọng tìm về nhà Vương Viên Ngoại để hỏi thăm Kiều thì cảnh nhà bây giờ thật sa sút , sân ngoài cỏ hoang mọc dại, ướt dầm dưới cơn mưa, tiêu điều như nỗi buồn tênh trong lòng chàng: Một sân đất cỏ dầm mưa Càng ngao ngán nỗi càng ngơ ngẩn dường Khi Kiều ở lầu Ngưng Bích, nhìn qua song cửa thấy cảnh biển chiều hôm, với những cánh buồm xa xa lại tưởng tới thân phận bọt bèo không định hướng của mình : Buồn trông cửa biển chiều hôm Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa Buồn trông ngọn nước mới sa, Hoa trôi man mác biết là về đâu? Lúc Kiều theo Mã Giám Sinh về Lâm Tri, thì lòng nàng cũng chẳng thực sự là vui mà buồn hiu hắt như hàng lau bên vệ đường: Gió chiều như gợi cơn sầu Vi lô hiu hắt như màu khơi trêu Và khi theo Sở Khanh để trốn Tú Bà, thì cảnh một đêm thu có trăng sáng nhưng cũng lạnh lùng cũng chẳng khác chi tâm sự rối bời của Kiều : Lối mòn cỏ nhạt màu sương Lòng quê đi một bước đường một đau Lúc thất vọng não nề, muốn gieo mình xuông sông Tiền Đường cho rũ nợ trần, tâm sự Kiều cũng như mảnh trăng sắp tàn, chẳng còn chút gì lưu luyến nơi thế gian: Mảnh trăng đã gác non đoài Một mình luống những đứng ngồi chưa xong Lối tả chân. Ngoài lối tả cảnh diễm tình, Nguyễn Du còn điểm trang cho truyện Kiều bằng nhiều bức tranh tả chân, tả rất thực, và thuần túy là những họa xinh đẹp, không ngụ tình. Những bức tranh bằng thơ có khi tươi tắn, có khi sầu mộng được viết theo lối văn tinh xảo.Chỉ cần một vài nét phác họa với những điểm chính hiện hữu ..

(139) Đây là cảnh một túp lều tranh bên sông vắng lúc hoàng hôn, vừa giản dị, mộc mạc nhưng cũng rất nên thơ: Đánh tranh chụm nóc thảo đường Một gian nước biếc mây vàng chia đôi. Hoặc chỉ một vài nét chấm phá mà người đọc đã hình dung ra cảnh một mái tranh nghèo rách nát tơi tả theo tháng ngày: Nhà tranh vách đất tả tơi Lau treo rèm nát trúc cài phên thưa Hoặc bức tranh sơn thủy của một khung trời chiều long lanh phản chiếu trên mặt sông êm ả : Long lanh đáy nước in trời Thành xây khói biếc non phơi ánh vàng Hay bóng liễu rủ bên cầu và thướt tha soi bóng trên sông tạo nên một khung cảnh đẹp mộng thơ : Dưới cầu nước chảy trong veo Bên cầu tơ liễu bóng chiều thướt tha Khi chị em kiều đi viếng mộ Đạm Tiên, thì cảnh vật cũng theo đó đìu hiu ảm đạm: cơn gió đìu hiu lay động một vài cành lau trên vùng cỏ mờ nhạt theo sương chiều : Một vùng cỏ áy bóng tà Gió hiu hiu thổi một vài bông lau. Cảnh thanh tịnh của ngôi chùa Giác Duyên nơi Kiều đã được cứu vớt, mà đường tới thì quanh co theo giải sông, có khu rừng lau như cách biệt với cuộc sống rộn rã bên ngoài: Quanh co theo giải giang tân Khỏi rừng lau đã tới sân Phật Đường Nghệ thuật tả cảnh của Nguyễn Du tuyệt vời đến nỗi Giáo sư Nghiêm Toản đã có nhận định như sau: “trong Đoạn Trường tân thanh, luôn luôn có những bức tranh nho nhỏ như những hạt kim cương rải rác đính trên một tấm thêu nhung” (Việt Nam văn Học Sử Trích Yếu) Hãy xem cảnh bóng trăng chênh chếch soi mình trên sóng nước, đẹp lãng đãng như nỗi tưởng nhớ miên man của Kiều về Kim Trọng sau buổi gặp gỡ lần đầu. Chỉ vài nét đon sơ giữa trăng, nước và sân nhà đã đủ diễn tả một khung cảnh tuyệt nhã đẹp như một bức tranh : Gương nga chênh chếch dòm song Vàng gieo ngấn nướ , cây lồng bóng sân Lối tả cảnh tượng trưng:.

(140) Nguyễn Du cũng rất nhiều khi phô diễn lối tả cảnh tượng trưng, nghĩa là chỉ dùng một vài nét chấm phá, thành một nghệ thuật đã đạt đến mức uyển chuyển và tinh tế Hãy nghe hai câu thơ : Vi lô san sát hơi may Một trời thu để riêng ai lạnh lùng Đó là một cảnh một rừng vi lô trong mùa thu xám có gió heo may, lành lạnh. Lối tả cảnh này có thể Nguyễn Du chỉ viết theo nghệ thuật cảm quan của mình chứ không hề nghĩ rằng mình đang tạo ra một lối vẽ cảnh một cách tượng trưng bằng những vần thơ. Mãi đến hơn một thế kỷ sau ,tức vào thế kỷ 19, lối tả cảnh tượng trưng nay mới phát triển thật mau tại Pháp mà các nhà phân tích văn học gọi là “Symbolists”. Đó là sự nhận định của Giáo sư Hà Như Chi. Nên để ý nghệ thuật của Nguyễn Du là mang cái gì rộng lớn mênh mông , để rồi đem vào hàm chứa trong một cái gì nhỏ bé (luận giải của Giáo Sư Hà Như Chi trong Việt Nam Thi Văn Giảng Luận). Trong hai câu thơ trên, “một trời thu” mang một ý niệm không gian rộng lớn bao la, trong khi bốn chữ “riêng ai một mình” lại chỉ một phạm vi nhỏ bé, một tâm tình đơn lẻ cá nhân. Một vài câu thơ khác cũng mang cùng một khuynh hướng như : Hiên tà gác bóng nghiêng nghiêng Nỗi riêng riêng chạnh tấc riêng một mìn Đó là cảnh mặt trời chiều bâng khuâng nghiêng mình soi bóng trước mái hiên nhà để rồi chuyển sang, ẩn vào tâm tư riêng của một cõi lòng Kiều cô đơn. (Cần chú ý thêm là cách dùng điệp ngữ một cách tài tình khéo léo của Nguyễn Du, với chữ “nghiêng” và “riêng” được lập đi lập lại nhiều lần mà vẫn cảm thấy hay). Có khi Nguyễn Du lại dùng một lối tả cảnh tượng trưng ngược lại , nghĩa là đem tấc lòng nhỏ bé của con người cho tỏa rộng bay hòa vào cái rộng lớn của trời đất. Hãy xem cảnh Kiều và Thúc Sinh chia tay nhau: Người lên ngựa kẻ chia bào Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san. Đó là sự phân ly buồn bã tuy chỉ giữa hai người, nhưng đã làm ảm đạm cả một vùng cảnh vật chung quanh. Hay cảnh Kiều thất vọng cuộc đời, mở cửa phòng nhỏ bé để gieo mình xuống dòng bao la của sông Tiền Đường : Cửa bồng vội mở rèm châu Trời cao sông rộng một màu bao la. Nói về nghệ thuật tả cảnh tượng trưng này, giáo sư Dương Quảng Hàm đã viết: “tả cảnh thì theo lối phác họa mà cảnh nào cũng linh hoạt” Lối tả cảnh dùng màu sắc..

(141) Nghệ thuật tả cảnh bằng thơ của Nguyễn Du cũng dùng rất nhiều màu sắc như bức tranh của một người họa sĩ. Trước tiên phải là ánh sáng, một yếu tố cơ bản, rồi sau đó mới tới các màu sắc với sự pha chế sao cho làm nổi được cảnh chính và cảnh phụ . Hãy xem một cảnh Xuân tươi mát trên đồng quê qua ngòi bút tả cảnh đầy màu sắc của Nguyễn Du: Cỏ non xanh tận chân trời Cành lê trắng điểm một vài bông hoa Thật là một bức tranh màu sắc thanh nhã tuyệt hảo: trên thảm cỏ xanh mướt bao la, nổi những bông hoa lê trắng tinh. Chỉ có hai màu xanh và trắng như nỗi thanh khiết của tâm hồn chị em Kiều đi dự lễ Thanh Minh. Ở đây cũng cần để ý tới lối đảo chữ tài tình của Nguyễn Du. Thay vì “cành lê điểm một vài bông hoa trắng” thì Nguyễn Du đã viết: “cành lê trắng điểm một vài bông hoa”. Tất nhiên có thể Nguyễn Du đã phải đảo chữ chỉ vì tôn trọng luật “bằng trắc” của thơ lục bát, nhưng cũng phải công nhận đó là một lối đảo chữ tài tình mà không phải ai cũng làm được . Cũng một cảnh cỏ xanh nữa, nhưng lần này là màu xanh thẫm soi mình cạnh màu nước trong: Một vùng cỏ mọc xanh rì Nước ngâm trong vắt thấy gì nữa đâu. Hay cảnh lung linh ánh nước soi chiếu mây vàng của hoàng hôn: Long lanh đáy nước in trời Thành xây khói biếc non phơi ánh vàng. Một cảnh khác mà màu sắc lại buồn ảm đạm, chỉ có màu nâu của đất, màu xanh vàng của cỏ úa chen chân bên cái thấp lè tè của gò đất mả Đạm Tiên: Sè sè nắm đất bên đường Rầu rầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh Nói chung, Nguyễn Du chú trọng nhiều đến màu sắc của thiên nhiên, đặc biệt là của hoàng hôn, của cây cỏ, của trăng và của nước là những màu sắc thi vị, nhưng lại gieo ấn tượng cho một nỗi buồn xa xăm, cũng chỉ vì truyện Kiều mang bản chất nhiều nỗi buồn hơn vui. Giáo sư Hà Như Chi nhận định về lối dùng màu sắc của cụ Nguyễn Du như sau : “Nguyễn Du khi tả ánh sáng không những chỉ trực tiếp mô tả ánh sáng ấy, mà lại còn tả một cách gián tiếp , cho ta thấy sự phản chiếu trên ngọn cỏ, lá cây mặt nước, đỉnh núi …” (Việt NamThi Văn Giảng Luận) Đúng như thế, hãy xem cảnh khu vườn với hoa lựu nở đỏ như ánh lửa lập lòe trong mùa hạ, khi mùa nắng đã được đón chào bởi tiếng quyên ca lúc khởi một đêm trăng : Dưới trăng quyên đã gọi hè Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông.

(142) Lối dùng chữ trang nhã và bình dân trong tả cảnh. Nguyễn Du là một thi nhân thuộc dòng dõi quan quyền phú quý, nhưng gặp phải cảnh loạn lạc đổi chúa thay ngôi giữa nhà Lê và nhà Nguyễn, đã phải về quê cũ ở Huyện Tiên Điền để ẩn cư. Cụ đã trải qua những ngày sống trong phú quý và những ngày sống thanh đạm nơi thôn dã , nên trong tâm hồn đã thu nhập được hai cảnh sống. Cụ đã hài hòa kết hợp được hai cảnh sống đó, nên trong lãnh vực văn chương tả cảnh trong truyện Kiều, cụ có khi dùng những chữ thật trang nhã quý phái, có khi lại dùng những chữ thật giản dị bình dân. Những chữ dùng trang nhã quý phái đă được kể nhiều qua những câu thơ ở trên, thiết tưởng chẳng cần lậïp lại. Bây giờ chúng ta hãy xem những chữ rất bình dân mà Nguyễn Du dùng trong lúc tả cảnh. Ví dụ chị em Kiều du Xuân ra về thì trời vừa ngả bóng hoàng hôn , Nguyễn Du dùng hai chữ “tà tà” chỉ một hành động chậm rãi, có thể là chị em Kiều thong thả bước chân ra về, mà cũng có thể chỉ sự xuống chầm chậm của mặt trời chiều: Tà tà bóng ngả về tây Chị em thơ thẩn dan tay ra về. Thế rồi gặp cảnh mả Đạm Tiên đắp vội , chỉ còn một nắm đất thấp “sè sè” bên đường, chen lẫn vài ngọn cỏ úa : Sè sè nắm đấ bên đường Rầu rầu ngon cỏ nửa vàng nửa xanh. Rồi ngọn gió gọi hồn “ào ào” thổi tới như muốn nhắn nhủ điều chi : đổ lộc rung cây Ở trong dường có hương bay ít nhiều.. Ào ào. Hay cảnh vườn Thúy khi Kim Trọng trở lại tìm Kiều mà không thấy nàng, chỉ thấy cánh én xập xè bay liệng trên mặt đất hoang phủ đầy rêu phong: Xập xè én liệng lầu không Cỏ lan mặt đất rêu phong dấu giầy . Và đêm xuống ánh trăng soi “quạnh quẽ” lẻ loi nơi vườn vắng, tri âm chỉ còn là những cọng cỏ dại mọc lưa thưa: Đầy vườn cỏ mọc lau thưa Song trăng quạnh quẽ vách mưa rã rời Chính vì Nguyễn Du đã kết hợp được cả hai lối hành văn bác học và bình dân một cách tài tình nên truyện Kiều đã được tất cả mọi giai tầng trong xã hội đón nhận thưởng thức một cách nhiệt thành. Những chữ mộc mạc bình dân đã chứng tỏ một bước tiến của nền văn chương Việt Nam trên con đường xa dần ảnh hưởng của chữ Hán chữ nôm mà Nguyễn Du đã tiên phong dấn bước. 6. Lối dùng điển tích trong tả cảnh ..

(143) Nguyễn Du là một thi hào dùng rất nhiều điển tích trong tác phẩm của mình. Nhưng khác với những nhà thơ khác , thường dùng điển tích chỉ vì chưa tìm được chữ quốc ngữ thích đáng để thay thế . Nguyễn Du thì khác, cụ đã dùng điển tích để “làm câu thơ thêm có ý vị đậm đà mà vẫn lưu loát tự nhiên, không cầu kỳ thắc mắc” như Giáo sư Hà Như Chi đã nhận định. (Việt Nam Thi Văn Giảng Luận). Nhưng phải nói, những điển tích mà Nguyễn Du dùng chính đã làm giàu cho nền văn chương quốc ngữ Việt Nam, thậm chí nhiều điển tích đã trở thành ngôn ngữ hoàn toàn Việt Nam, mà nói tới ai ai cũng hiểu ý nghĩa đại cương của nó. Chẳng hạn những chữ Biển dâu, Gót sen, Sư tử Hà Đông, kết cỏ ngậm vành, mây mưa, ba sinh, chắp cánh liền cành ..v...v . Những điển tích thường nằm nhiều trong những đoạn thơ tả người, tả tình tả tâm trạng, tả tiếng đàn, trải dài trong suốt truyện Kiều. Riêng trong lãnh vực tả cảnh là chủ điểm của bài này, chúng ta không gặp nhiều điển tích cho lắm. Nhưng cũng xin đan cử vài ví dụ. Chẳng hạn như đoạn tả cảnh Kiều nhớ Kim Trọng bên dòng nước trong xanh phản chiếu ánh trăng ngà “Gương nga chênh chếch dòm song Vàng gieo ngấn nước cây lồng bóng sân ” “Gương Nga”chỉ mặt trăng, do tích Hằng Nga, mỹ nhân, vợ của Hậu Nghệ, đánh cắp và uống hết thuốc tiên mà Hậu Nghệ xin được của bà Tây Vương Mẫu. Hằng Nga hóa tiên và bay lên mặt trăng. Từ đó người ta thường gọi mặt trăng là Gương Nga hay chị Hằng, chị Nguyệt . Hai câu thơ khác : Sông Tần một giải xanh xanh Loi thoi bờ liễu mấy cành Dương Quan Sông Tần lấy từ câu “dao vọng Tần Xuyên, can trường đoạn tuyệt” ý nói ở xa nhìn nước sông Tần như nát gan xé ruột . Dương Quan là tên một cửa ải xa ở phía tây nam tỉnh Cam Túc. Cả hai điển tích trên đều mang ý nghĩa một sự nhớ nhung khi xa cách. Đó là lúc Thúy Kiều tiễn đưa Thúc Sinh trở về thăm vợ cũ là Hoạn Thư. Hay:. Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung. Chữ Khóa xuân lấy từ điển tích Châu Du bị gió đông cản việc phóng hỏa đốt trại Xích Bích, nên Đài Đồng Tước không bị cháy, nhưng chính vì đó mà đã khóa chặt tuổi xuân hai chị em tên Đại Kiều và Tiểu Kiều, một người vợ Tôn Sách và một người vợ Châu Du.. Đông phong bất dữ Chu lang tiện, Đồng Tước xuân thâm tỏa nhị Kiều . Hai câu thơ trên ngụ ý tả cảnh lầu Ngưng Bích như là nơi đã khóa kín tuổi xuân của Thúy Kiều..

(144) Một đoạn khác khi Kim Trong trở về vườn Thúy để tìm Kiều, nhưng nàng đã không còn ở đó, chỉ còn ngàn cánh hoa đào hồng thắm đang cười như tiễn biệt gió đông: Trước sau nào thấy bóng người Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông Hai câu này lấy từ điển tích nho sinh Thôi Hộ đời nhà Đường, trở về Đào Hoa Trang để thăm người con gái năm xưa đã dâng cho chàng nước uống trong lúc dự hội Đạp Thanh. Nhưng người đẹp đã vắng bóng dù cảnh cũ vẫn còn đấy, chìm ngập trong ngàn cánh hoa đào phe phẩy dưới nắng xuân. Thôi Hộ đã viêt hai câu thơ nguyên văn văn : Nhân diện bất tri hà xứ khứ , Đào hoa y cựu tiếu đông phong Kết luận . Tóm lại, nghệ thuật tả cảnh của Nguyễn Du thật là muôn hình vạn trạng. Nghệ thuật ấy chẳng khác gì nghệ thuật vẽ một bức tranh thủy mạc, nhiều khi chỉ một mảnh trời , một ánh trăng, một cành liễu, một dòng nước hay một áng mây hoàng hôn v.v.v . Chỉ thế thôi, nhưng chữ dùng về màu sắc và cách sắp đặt cảnh gần xa thật tài tình đã đủ lôi cuốn tâm hồn người đọc, như để cùng chung hòa vào cảnh vật. Một điều không thể chối cãi được là Nguyễn Du rất yêu cảnh thiên nhiên nên đã ban cho cảnh thiên nhiên một “hồn người” khiến cho không ai đọc thơ tả cảnh của Nguyễn Du mà không khỏi bồi hồi tấc dạ. Giá trị văn chương tả cảnh của Nguyễn Du đã đạt tới mức tinh diệu để chỉ riêng một lãnh vực tả cảnh không thôi, cũng đủ truyện Kiều không hổ thẹn để xứng đáng là một tác phẩm văn chương quốc ngữ hay nhất trong kho tàng văn học của nước ta. Hãy nghe học giả Đào Duy Anh nhận xét về truyện Kiều “Chúng ta sở dĩ yêu chuộng truyện Kiều không phải nó có thể làm quyển sách luân lý cho đời, mà chỉ vì trong sách ấy, Nguyễn Du đã dùng những lời văn kỳ diệu để rung động tâm hồn ta...” ( Khảo Luận về Kim Vân Kiều).. Thật đúng như vậy, những rung động trong tâm hồn được khơi dậy khi đọc truyện Kiều hẳn là một điều không ai trong chúng ta có thể phủ nhận bởi vì chúng ta đã từng có những cảm giác này. Truyện Kiều vì thế đã sống mãi với thời gian và không gian, từ thế hệ này qua thế hệ khác, lúc nào cũng được mọi người trân trọng và yêu mến 2. Độc thoại nội tâm trong “Truyện Kiều” một hình thức giao tiếp đặc biệt. Ngôn ngữ là công cụ giao tiếp quan trọng của con người. Trong giao tiếp, con người giao tiếp với nhau thì có giao tiếp một chiều và giao tiếp hai chiều. Trong giao tiếp một chiều chỉ có một bên nói còn bên kia tiếp nhận, không phát biểu. hình thức này thường gặp ở nhữnh mệnh lệnh, lời khấn và ngày nay trong diễn văn và lời của phát ngôn viên truyền thanh , truyền hình. Trong hoạt động giao tiếp thường diễn ra các hình thức hội thoại như : song thoại, tam thoại, đa thoại…. còn có hình thức hội thoại đặc biệt mà.

(145) chúng tôi đề cập đến trong tiểu luận này là vấn đề giao tiếp bằng hình thức độc thoại, mà là độc thoại nội tâm. Có thể nói một cách khái quát rằng, độc thoại là chỉ có một nhân vật phát biểu còn các nhân vật khác chỉ nghe nhưng không phát biểu, không có lời đáp lại; còn chuíng tôi nói ở đây là độc thoại nội tâm, tức là lời tự nhủ, tự mình nói với mình của các nhân vật. Nếu đối thoại là hình thức giao tiếp sử dụng hình thức nói năng giữa người này với người khác thì độc thoại là dạng giao tiếp đặc biệt của ngôn ngữ nhân vật, là hình thức nói với chính mình. Mà qua lời độc thoại đó người tiếp nhận ngôn bản (người đọc) có thể hiểu được tâm trạng nhân vật dù đó chỉ là kiểu ý nghĩ - tư duy bằng ngôn ngữ thầm. Trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du, tác giả đã tập trung ngòi bút của mình váo nhân vật chính là Thuý Kiều phục vụ cho việc biểu hiện tình cảm nhân đạo cao cả của ông đối với nàng Kiều. Ngoài nhân vật chính, ông lại xây dựng được hàng loạt nhân vật có cá tính và đã trở thành nhân vật điển hình trong văn học : Kim Trọng,Từ Hải, Hoạn Thư, Tú Bà, Mã Giám Sinh, Thúc Sinh… Ngay cả những nhân vật tưởng như rất phụ chỉ được nêu ra trong một số câu thơ, Nguyễn Du cũng để lại cho người đọc những hình ảnh khó quên qua những màn, những cuộc hội thoại trong tác phẩm. Chúng ta có thể tìm trong tác phẩm của Nguyễn Du rất nhiều hình thức hội thoại: đơn thoại, song thoại, tam thoại, đa thoại, đối thoại giữa người âm và người dương, đối thoại trực diện và đối thoại gián tiếp… Nhưng, có một hình thức đối thoại đẳc biệt là độc thoại nội tâm. Có thể nói độc thoại nội tâm là một hình thức đặc biệt trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du, là vấn đề phong phú ,hấp dẫn cho chúng ta đi tìm hiểu. Bằng sự thu nhặt những mớ kiến thức tản mạn của các giáo sư đầu ngành làm thành tư liệu riêng của mình mà làm thành tập tiểu luận nhỏ nhoi, tự nghĩ cũng hổ thẹn với bỉ nhân!. Mong rằng tập tiểu luận sẽ là một tài liệu nho nhỏ cho bạn đọc tham khảo và rất mong sự đóng góp, nhận xét của bạn đọc để tập tiểu luận được thêm hoàn chỉnh. * Khái niệm : “ độc thoại nội tâm”: Độc thoại nội tâm là gì? Trước hết, trong nghệ thuật tự sự, ngoài lời gián tiếp của người kể còn có lời trực tiếp của nhân vật. theo lí thuyết phong cách học hiện đại, lời trực tiếp của nhân vật được thuật lại dưới bốn dạng thức sau: a. Dạng có dẫn ngữ trực tiếp: Nó giật mình rồi nói với mình: Mình sai rồi b. Dạng có dẫn ngữ gián tiếp:.

(146) Nó giật mình rồi nói với chính mình là nó đã sai rồi c. Dạng gián tiếp tự do: Nó giật mình, nó thấy sai rồi. d. Dạng trực tiếp tự do: Nó giật mình. Nó sai rồi. Dạng thứ tư là dạng tiền đề để xuất hiện độc thoại nội tâm. Bởi vì điều kiện thứ nhất để xuất hiện độc thoại nội tâm là nhân vật tự do nói lời của mình một cách trực tiếp, nguyên vẹn, thoát khỏi mọi ràng buộc của lời gián tiếp của người kể, không có chỉ dẫn, dẫn dắt. Đồng thời độc thoại nội tâm cũng cần đặt trong ngữ cảnh của lời nói gián tiếp, nếu không thì nó khác chi lời trần thuật theo ngôi thứ nhất?. Điều kiện thứ hai là nó khác với lời độc thoại . độc thoại là lời nói một mình, trước và sau không có lời nào của ai khác nhưng người thứ ba đó đang nghe, nghe mà không trả lời như trong kịch và trong phim. Còn độc thoại nội tâm là lời độc thoại dùng vào việc miêu tả quá trình ý nghĩ trong nội tâm, và là lời nói thầm kín, viết ra để đọc chứ không nhằm nói ra thành tiếng như trong kịch mà người đọc qua đó có thể tiếp xúc được, hiểu được tâm trạng của nhân vật độc thoại nội tâm. Như vậy, lời trực tiếp tự do là hình thức đầu tiên của độc thoại nội tâm. Thứ hai, dòng ý thức cũng là một hình thức của độc thoại nội tâm, nhưng là độc thoại nội tâm với một sự tự do liên tưởng, không có mục tiêu đặc biệt nào; nó xuất hiện theo dòng ý thức, tâm trạng của nhân vật. Thứ ba, lời nửa trực tiếp cũng là hình thức của độc thoại nội tâm. Đó là bao gồm lời nói không chỉ phát ra lời của nhân vật , lời nửa trực tiếp, nơi mà tác giả nhân danh mình, nhưng lại nắm bắt từ ngữ và ngữ điệu của nhân vật, và lời độc thoại nội tâm , trong đó tiếng nói của nhân vật dường như được tách ra làm hai tiếng nói tranh cãi nhau; và hàng loạt lời suy luận chặt chẽ , hoặc lời mang những ý nghĩ mù mờ hỗn loạn. Tất cả những hình thức đó giúp cho nhà tiểu thuyết tái hiện một cách chân thực, không giản đơn sơ lược toàn bộ thế giới tâm hồn, trí tuệ của nhân vật ngày càng trở nên phức tạp và thường là mâu thuẫn. Như vậy, lời nửa trực tiếp có thể hiểu là lời của người kể chuyện mà cũng có thể hiểu là lời của nhân vật. Nói cách khác nó có hai tính chất: tính trực tiếp về nội dung, nó chứa thực ý và kiểu giọng của nhân vật; và được tác giả phát ngôn, viết như văn gián tiếp. Với cách hiểu như thế, thiết nghĩ có thể nói rẳng, lời nửa trực tiếp có hình thức truyền đạt là gián tiếp, không có lời chỉ dẫn, dẫn ngữ, không đặt sau hai chấm và trong ngoặc kép như một dẫn ngữ; hình thức lời thuật nhưng nội dung và ngữ điệu hoàn toàn là của nhân vật. Nói cách khác, chủ thể của lời nói là người kể, mà chủ thể ý thức của lời nói là nhân vật. Tóm lại, ba tiền đề để xuất hiện độc thoại nội tâm là lời nói trực tiếp tự do, dòng ý thức và lời nửa trực tiếp của nhân vật. Từ cách hiểu độc thoại nội tâm như thế, ta có thể đi tìm trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du những hình thức độc thoại nội tâm đó. * Độc thoại nội tâm trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du : - Lời trực tiếp tự do trong Truyện Kiều : Chúng ta hãy đọc đoạn Vương Quan kể chuyện Đạm Tiên như sau: Vương Quan mới dẫn gần xa.

(147) Đạm Tiên nàng ấy xưa là ca nhi. Nổi danh tài sắc một thì Xôn xao ngoài cửa thiếu gì yến anh Phận hồng nhan quá mong manh Nửa chừng xuân thoắt gãy cành thiên hương Có người khách ở viễn phương Xa nghe cũng nức tiếng nàng tìm chơi Thuyền tình vừa ghé đến nơi Thì đà trâm gãy bình rơi bao giờ. Buồng không lặng ngắt như tờ Dấu xe ngựa đã rêu lờ mờ xanh Khóc than khôn xiết sự tình Khéo vô duyên bấy là mình với ta! Đã khong duyên trước chăng mà, Thì chi chút ước gọi là duyên sau Sắm sanh nếp tử xe châu Vùi nông một nấm mặc dầu cỏ hoa… Đây là lời kể trực tiếp của nhân vật Vương Quan, nhưng đặc biệt là trong đó, đã xuất hiện lời độc thoại nội tâm của người khách viễn phương: Khéo vô duyên bấy là mình với ta Đã không duyên trước chăng mà Thì chi chút ước gọi là duyên sau. Lời này không có chỉ dẫn dẫn ngữ, lại là lời trực tiếp của người khách nói ý nghĩ, ý nguyện của mìnhđể lẫn trong lời của Vương Quan. Câu “ Khóc than khôn xiết sự tình” chỉ là lời tự sự, ý vị chỉ dẫn hầu như bị mờ hoàn toàn. Chữ “mình” với “ta” là cách xưng hô thân mật riêng của người khách và người chết. Các chữ ”Đã không duyên trước…Thì chi…duyên sau” là dấu hiệu của lời khấn. tuy có vẻ là lời nói với người chết, nhưng thật ra là nhân vật nói với mình, nói một mình. Đây hoàn toàn là lời độc thoại nội tâm tiêu biểu, nó nói lên khả năng xuất hiện độc thoại nội tâm trong dòng lời kể theo ngôi thứ nhất, một cái”tôi” nhân vật xuất hiện trong ngữ cảnh của dòng tự sự theo ngôi thứ nhất. Đoạn Kim Kiều gặp gỡ có những câu: Kim từ quán khách lân la Tuần trăng thấm thoát nay đã thêm hai Cách tường khoảng buổi êm trời Dưới đào dường có bóng người thướt tha Buông cầm, xốc áo, vội ra Hương còn thơm nức người đà vắng tanh Lần theo tường gấm dạo quanh Trên đào nhác thấy một cành kim thoa Giơ tay với lấy về nhà Này trong khuê các đâu mà đến đây? Gẫm đâu người ấy báu này.

(148) Chẳng duyên chưa dễ vào tay ai cầm Liền tay ngắm nghía biếng nằm… Trong đoạn thơ trên thì câu : “ Dưới đào dường có bóng chiều thướt tha” và “ Hương còn thơm nức người đà vắng tanh” hay “ Này trong khuê các đâu mà đến đây?/ Gẫm âu vật ấy, báo này / Chẳng duyên chưa dễ vào tay ai cầm” là lời độc thoại nội tâm của nhân vật Kim Trọng. Có thể viết trứơc những câu đó mấy chữ:” Kim Trọng nghĩ bụng” thì sẽ rõ ràng. Nhưng thông qua đoạn trích, ta có thể hiểu những câu ấy là suy nghĩ thầm của Kim Trọng. Đó là lời trực tiếp tự do trong đoạn trích, trước và sau kông có lời nào khác, nó dùng để miêu tả quá trình ý nghĩ trong nội tâm, đó là lời thầm kín. Hay trong đoạn kể Kiều bị bắt cóc, Thúc ông tưởng Kiều đã chết cháy: Ngay tình ai biết mưu gian Hẳn nàng thôi, lại còn bàn rằng ai! Thúc ông sùi sụt ngắn dài… Đoạn kể Kiều bị bắt về nhà Hoạn Bà: Hoàng lương chợt tỉnh hồn mai Cửa nhà đâu mất, lau đài nào đây? Bàng hoàng giở tình, giở say… Hai câu giữa trong hai đoạn trích này đều là lời trực tiếp tự do với ngữ diệu nói , ý thức người nói khác hẳn với lời trần thuật, làm cho lời trần thuật chủ thể hoá. Lời nói của nhân vật không cần lời dẫn mà trực tiếp tự do, tự do trong thể hiện suy nghĩ của mình. Không chỉ lời trần thuật của tác giả biến thành lời trực tiếp tự do của nhân vật trở thành trần thuật chủ thể hoá, mà đối thoại của nhân vật cũng được dộc thoại hoá. Ví dụ như đoạn Kim Trọng được tin chú mất, phải về hộ tang, bèn sang chỗ Thúy Kiều tự tình: Mảng tin xiết nỗi kinh hoàng Băng mình lẻn trước đài trang tự tình. Gót đầu mọi nỗi đinh ninh, Nỗi nhà tang tóc, nỗi mình xa xôi. Sự đâu chua kịp đôi hồi, Duyên đâu chưa kịp một lời trao tơ. Trăng thề còn đó trơ trơ, Dám xa xôi mặt mà thưa thớt lòng. Ngoài nghìn dặm, chóc ba đông… Mối sầu khi gỡ cho xong còn chầy. Gìn vàng, giữ ngọc cho hay, Cho đành lòng kẻ chân mây cuối trời. Hai dòng đầu là thuật sự việc xảy ra và phản ứng của Kim Trọng. Hai dòng tiếp theo là tóm lược nội dung những lời Kim Trọng thông báo tình cảnh của mình cho Kiều nghe. Đây là hình thức rất mới, bởi như ta biết, vào trường hợp tương tự, các truyện Trung Hoa để cho nhân vật nhắc lại nguyên si các lời đã nói; còn ở đây Nguyễn Du thật lại lời của nhân vật một cách gián tiếp. Ở đây lời trực tiếp tự do của nhân vật trón dấu hiệu dẫn lời, từ lời tóm tắt của người kể chuyển sang đối thoại mà như là độc thoại. Sáu.

(149) dòng tiếp theo là lời nói như lời than thở độc thoại, chỉ tới hai dòng cuối mới hướng vào Thuý Kiều như một lờ cầu xin. Do vậy ta như không phải nghe đối thoại mà nghe lời thổ lộ trực tiếp tự do nội tâm của nhân vật. Một ví dụ khác, đoạn Hoạn Thư nói với Bạc Bà: Roi câu vừa gióng dặm trường (1) Xe hương nàng cũng thuận đường quy ninh.(2) Thưa nhà huyên hết sự tình (3) Nỗi chàng ở bạc, nỗi mình chịu đen. (4) Nghĩ rằng ngứa rẻ hờn ghen,(5) Xáu cháng mà có ai khen chi mình. (6) Vậy nên ngoảnh mặt làm thinh,(7) Mưu cao vốn đã rắp ranh nững ngày. (8) Lâm Tri đường bộ tháng chầy, (9) Mà đường hải đạo sang ngay thì gần.(10) Dọn thuyền lựa mặt gia nhân, (11) Hãy đem dây xích buộc chân nàng về.(12) Làm ho cho mệt cho mê, (13) Làm cho đau đớn ê chề cho coi!. (14) Trước cho bỏ ghét những người, (15) Sau cho để một trò cười về sau. (16) Phu nhân khen chước rất mầu, (17) Chiều con mới dạy mặc dầu ra tay. (18) Câu 1,2 là tác giả thuật việc. Câu 3,4 là tóm tắt câu chuyện uất ức của Hoạn Thư. Câu 5,6,7 là lòi trực tiếp của Hoạn Thư đối với mẹ, nhưng nghe như là độc thoại. Câu 8 là lời thuật của người thuật xen vào. Câu 9 đến câu 16 ở đoạn này tiếp tục lời thoại. Câu 13, 14, 15, 16 lại là lời vừa nói với mẹ , vừa giống như độc thoại, buộc chân nàng về tì làm sao? Hoạn Thư khng6 nói rõ, mà tự sự cũng không cho biết hết. Câu 17 và nửa đầu câu 18 là lời thuật của tác giả, nửa câu 18 là lời của Hoạn Bà. Có thể nói độc thoại hoá làm co tâm tình, dục vọng của nhân vật nổi lên lồ lộ. Nguyễn Du không quan tâm nhiều đến lí lẽ củasự việc, mà quan tâm đến nỗi lòng của nhân vật. Đoạn Từ Hải chịu hàng người đọc đều thấy không thông, không hiểu vì sao Từ nghe lời khuyên của Kiều đề cao ơn vua mà lại thấy “ mặn mà”. Trong Kim Vân Kiều truyện, Thanh Tâm Tài Nhân chú ý kể chuyện sứ giả thuyết hàng, Từ nổi giận, Kiều khuyên giải làm cho Từ đuối lý. Tiếp đến Từ Hải nêu việc hàng có 3 điều lợi 5 điều hại, lợi bất cập hại, không hàng. Kiều phân tích lại cho Từ thấy có 3 điều tiện và 5 điều lợi, làm cho Từ nghe mà nhận hàng. Như nhiều nhà nghiên cứu đã chỉ ra, Nguyễn Du đã tạo ra một Từ Hải khác, và để cho Từ Hải thổ lộ một đoạn độc thoại nội tâm cực hay, đầy khí phách, vượt xa những dấu hiệu vừa nêu trong truyện Trung Hoa của Thanh Tâm Tài Nhân : Một tay gây dựng cơ đồ Bấy lâu biển Sở, sông Ngô tung hoành! Bó tay về với triều đình,.

(150) Hàng thần lơ láo, phận mình ra sao? Áo xiêm ràng buộc lấy nhau, Vào luồng, ra cúi, công hầu mà chi? Sao bằng riêng một biên thuỳ, Sức này, đã dễ làm gì được nhau? Chọc trời, quấy nước mặc dầu, Dọc ngang nào biết trên dầu có ai? Lời đọc thoại nội tâm rõ ràng đã bộc lộ tâm tình nhân vật trọn vẹn, đầy đủ hơn là lời đối đáp của Từ trong cơn giận do cuộc khuyên hàng gợi lên như trong Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân. Tiếp đến Kiều cũng có một tâm sự riêng bộc lộ trong 12 câu đôc thoại : Nghĩ mình mặt nước cánh bèo, Đã nhiều luân lạc lại nhiều gian truân. Bằng nay chịu tiếng vương thần, Thênh thênh đường cái thanh vân hẹp gì. Công, tư vẹn cả đôi bề, Dần dà rồi sẽ liệu về cố hương. Cũng ngôi mệnh phụ đường đường, Nở nang mày mặt, rỡ ràng mẹ cha. Trên vì nước, dưới vì nhà, Một là đắc hiếu, hai là đắc trung. Chẳng hơn chiếc bánh giữa dòng, E dè bảo tố, hãi hùng phong ba. Sau màn độc thoại nội tâm, mới đến Kiều khuyên chỉ trong 10 câu lục bát mà Từ đã hàng. Như vậy, lời khuyên của Kiều và sự nghe lời của Từ là chiếu lệ, đều thể hiện sự bế tắc trong tư tưởng. Nguyễn du chủ yếu là thể hiện được nội tâm nhân vật qua lời độc thoại trực tiếp tự do. Kể rõ 3 điều tiện, 5 điều lợi … như Thanh Tâm Tài Nhân chỉ là logic hình thức, không có ý nghĩa gì. Đã không có ý nghĩa thì dài dòng làm chi! Sao bằng Nguyễn Du ta!. - Lời nửa trực tiếp trong” Truyện Kiều” của Nguyễn Du : Truyện Kiều cũng có những câu làm nghĩ tới lời nửa trực tiếp. Ví dụ như: Chập chờn cơn tỉnh cơn mê, Rốn ngồi chẳng tiện, dứt về chỉn khôn. Câu bát có hình thức trần thuật của tác giả, nhưng cái ý thức “Rốn ngồi chẳng tiện, dứt về chỉn khôn” là của nhân vật. Hoặc như câu: Êm đềm trướng rủ màn che Tường đông ong bướm đi về mặc ai! Câu bát là lời nửa trực tiếp, nói cái ý “ta còn cao giá” của nhân vật trong lời trần thuật của người kể. Lời nửa trực tiếp không chỉ là lời bộc bạch ý nghĩ của nhân vật mà nó còn là lời của tác giả muốn thể hiện trong tác phẩm. Như vậy, lời nửa trực tiếp có thể hiểu đó là lời.

(151) của người kể chuyện, cũng có thể hiểu đó là lời của nhân vật. Lời thuật là của tác giả nhưng nội dung và ngữ điệu là của nhân vật. Hay nói đúng hơn, chủ thể lời nói là người kể, mà chủ thể ý thức của lời nói là nhân vật. Mà qua đó, mượn lời nhân vật, tác giả nhằm bộc lộ quan niện, tưởng của mình. Có thể thấy, giọng điệu của Truyện Kiều đã được nhận ra từ lâu như một “tiếng kêu thương” (Hoài Thanh), “tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày” (Tố Hữu). Nhưng đó là nhận xét chủ yếu trên phương diện tư tưởng, gắn liền với “cảm hứng nhân đạo và cảm hứng hiện thực”, còn giong điệu cảm thương như một hiện tượng nghệ thuật thường có trong tác phẩm. Đó là tiếng kêu thương đau đớn, da diết, thống thiết để bộc lộ tâm tư của tác giả nhan nhản khắp nơi dưới nhiều hình thức trong tác phẩm. Tiêu biểu là qua lời của nhân vật. Ta hãy xét lời nửa trực tiếp trong trường hợp đó. Đoạn Kiều thương xót Đạm Tiên mà ta nghe như là tiếng lòng của tác giả được biểu hiện trong đó: Lòng đâu sẵn mối thương tâm, Thoắt nghe nàng đã đầm đầm châu sa. Đau đớn thay phận đàn bà ! Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung. Phủ phàng chi bấy hóa công, Ngày xanh mòn mỏi, má hồng phôi pha; Sống, làm vợ khắp người ta, Hại thay ! Thác xuống làm ma không chồng ! Nào người phượng chạ loan chung, Nào người tích lục, tham hồng là ai ? Hai câu đầu là lời dẫn của tác giả để những câu còn lại trong đoạn là lời độc thoại nội tâm của Kiều thương xót cho Đạm Tiên. Nhưng qua lời độc thoại của nhân vật, ta dường như thấy trong đó là lời của tác giả muốn nói với ta về nỗi lòng thương xót của mình đối với những người hồng nhan tài hoa bạc mệnh. Hay trong đoạn Kiều than thở: Buồn riêng, riêng những sụt sùi, Nghĩ thân mà lại ngậm ngùi cho thân: “ Tiếc thay trong giá trắng ngần, Đến phong trần, cũng phong trần như ai! Tẻ, vui cũng một kiếp người Hồng nhan phải giống ở đời mãi ru! Kiếp xưa đã vụn đường tu, Kiếp này chẳng kẻo đền bù mới xuôi! Dẫu sao bình đã vỡ rồi, Lấy thân mà trả nợ đời cho xong!” Hai câu đầu là lời dẫn của người kể để những câu còn lại trong đoạn là lời độc thoại nội tâm của Kiều thương cho thân phận của mình. Qua đó ta nghe như văng vẳng tiếng lòng của tác giả như chia sẻ cùng nhân vật, cùng tâm sự với nhân vật của mình: “ Dẫu sao bình đã vỡ rồi / Lấy thân mà trả nợ đời cho xong!”. Đó là một lời cảm thông mà.

(152) cũng là một tiếng nói đau lòng từ một trái tim “rỉ máu” của Nguyễn Du thương xót cho nhân vật mình. Đó chảng phải Nguyễn Du đang giao tiếp, đang tâm sự cùng nhân vật mình đó sao? Chúng ta có thể thấy trong Truyện Kiều rất nhiều hình thức như vậy : Khéo là mặt dạn mày dày, Kiếp người đã đến thế này thì thôi! Thương thay thân phận lạc loài, Dẫu sao cũng ở tay người biết sao? Mặt sao dày gió dạn sương, Thân sao bướm chán ong chường bấy thân? Lần lần thỏ bạc ác vàng, Xót người trong hội đoạn trường dòi cơn. Đã cho lấy chữ hồng nhan, Làm cho : cho hại, cho tàn, cho cân! Đã đày vào kiếp phong trần, Sao cho sĩ nhục một lần mới thôi! Hay trong đoạn Kiều đàn cho Kim Trọng nghe. Mượn lời Kim nhận xét tiếng đàn của Thúy Kiều, tác giả như cũng thể hiện tâm sự của mình: Ngọn đèn khi tỏ khi mờ, Khiến người ngồi đó mà ngơ ngẩn sầu. Khi tựa gối, khi cúi đầu, Khi vò chín khúc, khi chau đôi mài, Rằng : “hay thì thật là hay, Nghe ra ngậm đắng nuốt cay thế nào! Lựa chi những khúc tiêu tao, Cực lòng mình, cũng nao nao lòng người!” Ta như thấy Nguyễn như đang cùng ngồi đấy theo dõi từng tiếng đàn của Kiều, và qua lời nói của Kim, ta như nhận thấy đó là lời của tác giả nhận xét về nhân vật mình. Còn trong đoạn sau này : Tiếc thay một đóa trà mi, Con ong đã tỏ đường đi lối về! Một cơn mưa gió nặng nề, Thương gì đến ngọc, tiếc gì đến hương. Đêm xuân một giấc mơ màng, Đuốc hoa để đó mặc nàng nằm trơ! Nỗi riêng tầm tả tuôn mưa, Phần căm nỗi khách, phần dơ nỗi mình: Tuồng chi là giống hôi tanh, Thân nghìn vàng để ô danh má hồng! Thôi còn chi nữa mà mong,.

(153) Đời người đên thế là xong một đời! Bốn câu cuối ta dường như thấy đó vừa là lời của Thúy Kiều, vừa là lời của Nguyễn Du. Hình ảnh Mã Giám Sinh không còn ra gì nửa, khác chi “ một giống côn trùng hôi tanh”, và ngòi bút của Nguyễn Du như đang hướng tới Mã Giám Sinh, lột trần tất cả bản tính của hắn như để tỏ một mối cảm thông, thương xót cho nhân vật mình. Có thể nói, bằng cách sử dụng ngôn ngữ nửa trực tiếp trong độc thoại nội tâm của nhân vật, tác giả như muốn hòa mình vào đó để tự nhiên bày tỏ quan niệm, suy nghĩ, cách đánh giá của mình một cách khách quan. Nội dung và ngữ điệu hoàn toàn là của nhân vật, nhưng chủ thể lời nói là của người kể. đó chẳng phải là một nghệ thuật độc đáo trong việc thể hiện quan niệm của tác giả trong tác phẩm đó * Tổng kết chuyên đề : Một trong những nghệ thuật đặc sắc được Nguyễn Du thể hiện trong “Truyện Kiều” là hình thức hoạt động giao tiếp ngôn ngữ của các nhân vật trong truyện. Trong đó, độc thoại nội tâm là hình thức hoạt động đặc biệt của ngôn ngữ. Độc thoại nội tâm làm cho diện mạo tinh thần của các nhân vật trở nên nổi bật, sắc nét và diện mạo, cảm quan của tác giả được thể hiện sinh động, độc đáo và sâu sắc. Đây cũng là điều mà nhiều nhà nghiên cứu đã từng xác nhân. Trong “ Truyện Kiều” đã xuất hiện lời độc thoại nội tâm với các dặc trưng của nó là lời trực tiếp tự do, dòng ý thức và lời nửa trực tiếp trong tâm trạng nhân vật. Bằng những hình thức thể hiện như thế, chúng ta có thể đi sâu vào phân tích những hình tượng cụ thể trong tác phẩm trong một đề tài cao hơn, sâu hơn. Với thời diện của một tiểu luận nhỏ, chúng tôi chỉ đi vào phân tích một số chi tiết tiêu biểu cũng mong sẽ làm sáng tỏ vấn đề đặt ra. Có thể nói, hình thức thể hiện độc thoại nội tâm trong “Truyện Kiều” đã đổi mới hoàn toàn phong cách tự sự trong “Truyện Kiều”, một bước đột phá truyền thống tự sự Trung Quốc-Kim Vân Kiều Truyện của Thanh Tâm Tài Nhân mà Nguyễn Du đã tiếp xúc, tạo ra một điểm mới trong biểu hiện nội tâm nhân vật – khởi đầu cho truyền thống mới cho tự sự Việt Nam.Đó chẳng phải Nguyễn Du là một đại thi hào dân tộc, làm phong phú thêm “ tính chất đặc sắc” của tiếng Việt ta đó sao ?. Phần văn học hiện đại. A. Môc tiªu: - HS hiểu đợc những nét lớn trong lịch sử Việt Nam giai đoạn từ 1945 đến sau 1975. - Nh÷ng næi bËt vÒ phong c¸ch cña c¸c t¸c gi¶ vµ néi dung, nghÖ thuËt cña c¸c t¸c phÈm v¨n häc giai ®o¹n nµy. - Tổng hợp và so sánh những chủ đề chính trong các tác phẩm văn học giai đoạn này. - Từ đó có kiến thức vận dụng trong làm văn. B. Néi dung: 1. GV khái quát các kiến thức cơ bản về các tác giả, tác phẩm đợc học trong chơng trình. Luyện đề trong phạm vi của tác phẩm. 2. Một số vấn đề có thể gặp trong làm văn:.

(154) a. Sự kết hợp hài hoà giữa hiện thực và lãng mạn trong thơ văn hiện đại VN. b. H×nh ¶nh ngêi lÝnh trong nh÷ng n¨m th¸ng kh¸ng chiÕn. c. Vẻ đẹp tâm hồn của con ngời VN trong thơ văn hiện đại: tình cảm gia đình, tình yêu quê hơng, tình yêu đất nớc, tình đồng chí, tình yêu thiên nhiên… d. Vẻ đẹp của ngời lao động. e. H×nh ¶nh ngêi phô n÷. 1. 3. Một số đề văn tham khảo: Đề 1: Khát vọng đợc cống hiến cho đời thể hiện qua bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của nhµ th¬ Thanh H¶i vµ “LÆng lÏ Sa Pa” cña NguyÔn Thµnh Long. §Ò 2: Lêi yªu th¬ng dµnh cho con trong bµi th¬ “Nãi víi con” cña Y Ph¬ng. §Ò :3 §iÒu cßn l¹i mµ chiÕn tranh kh«ng thÓ lÊy ®i trong t¸c phÈm “§ång chÝ” cña Chính Hữu (hoặc “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”- Phạm Tiến Duật, hoặc “Chiếc lợc ngµ”- NguyÔn Quang S¸ng, hoÆc “Nh÷ng ng«i sao xa x«i”- Lª Minh Khuª). Đề 4: Phân tích bài thơ “Sang thu” để thấy đợc những cảm nhận giản dị và tinh tế của hồn th¬ H÷u ThØnh tríc kho¶nh kh¾c giao mïa bÊt chît vµ mong manh. Đề 5: Ngời nông dân trong những ngày đầu Cách mạng tháng Tám đã có những chuyển biÕn tÝch cùc vÒ t×nh c¶m vµ suy nghÜ . H·y ph©n tÝch diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt «ng Hai qua v¨n b¶n “Lµng” cña nhµ v¨n Kim Lân để làm sáng tỏ những chuyển biến đó. 4. Chuyên đề tham khảo: tiÕng nãi tr÷ t×nh trong th¬ viÖt nam 1945 – 1975. PhÇn më ®Çu 1. Lí do chọn chuyên đề Cách mạng tháng Tám là mốc lịch sử trọng đại mở ra một thời kì mới cho lịch sử dân tộc và cũng mở ra một kỉ nguyên mới cho văn học. Trong suốt ba mơi năm (19451975) văn học Việt Nam đã nảy nở và phát triển gắn bó mật thiết với những bớc đi của lịch sử dân tộc, với vận mệnh của Tổ quốc. Cuộc sống chiến đấu và lao động sản xuất đợc khắc hoạ một cách chân thật và đẹp đẽ qua văn học mà tiêu biểu là qua những vần thơ mợt mà đằm thắm có lúc khoẻ khoắn và hùng tráng đến kì lạ. Thơ ca thời kì này đã cất lên tiÕng nãi tr÷ t×nh míi mÎ, khoÎ kho¾n cã nhiÒu t×m tßi s¸ng t¹o. Xuất phát từ điều đó, tôi thấy việc tìm hiểu tiếng nói trữ tình trong thơ 1945-1975 lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt gióp häc sinh cã mét c¸i nh×n kh¸i qu¸t vÒ gi¸ trÞ cña th¬ ca ViÖt Nam 1945-1975 từ đó trau dồi thêm tình yêu quê hơng, đất nớc con ngời, bồi dỡng tinh thần lạc quan cho thế hệ trẻ thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc.. 2. Phạm vi, đối tợng, mục đích của chuyên đề - Phạm vi: các văn bản quen thuộc đã học trong chơng trình THCS nh Lợm (Tố Hữu), Tiếng gà tra (Xuân Quỳnh), Đồng chí (Chính Hữu), Bài thơ về tiểu đội xe không kÝnh (Ph¹m TiÕn DuËt)....

(155) - Đối tợng: chuyên đề chủ yếu phục vụ cho việc bồi dỡng học sinh giỏi lớp 9, ngoài ra còn là tài liệu tham khảo để dạy học sinh đại trà - Mục đích: nâng cao kiến thức, bồi dỡng, rèn luyện khả năng cảm thụ thơ văn, rèn n¨ng lùc kh¶i qu¸t, tæng hîp cho häc sinh - Học sinh nắm đợc nội dung t tởng của thơ ca 1945 -1975 - Båi dìng lßng yªu níc c¨m thï giÆc, lßng yªu th¬ng con ngêi, tinh thÇn l¹c quan... Đó là những đức tính cần có ở con ngời Việt nam trong thời đại mới. I. néi dung 1. C¬ së lÝ luËn khoa häc “Thơ là sự thể hiện con ngời và thời đại một cách cao đẹp”(Sóng Hồng). Từ xa đến nay, thơ có mặt ở mọi nơi trong cuộc sống, ở đâu có sự sống thì ở đó có chất liệu thi ca. Cuộc sống với tất cả sự bề bộn của nó là những nguồn đề tài vô tận cho thơ. Và sự có mặt của thơ ca chân chính trong đời sống góp phần chứng minh sự tồn tại của con ngời đang luôn thiết tha đấu tranh cho một lẽ sống, một chân lí tốt đẹp. Nhng th¬ cßn lµ tiÕng nãi cña t©m hån, cña niÒm m¬ íc. Th¬ lu«n béc lé kh¸t väng vơn tới một lý tởng đẹp đẽ và cao thợng. Tiếng thơ là tiếng nói của tâm hồn, là sự thôi thóc thÇm kÝn nhng v« cïng m·nh liÖt cña néi t©m. Th¬ lµ tiÕng lßng nhng th¬ còng chÝnh là cuộc sống. Tiếng thơ là sự thôi thúc yêu cầu của thời đại. Nhà thơ phải biết lắng nghe, quan sát, xúc động để bắt lấy tiếng nói sâu xa của cuộc sống để khơi dậy hoài bão và niềm tin tốt đẹp vào con ngời. V¨n häc kh«ng chØ ph¸t triÓn theo qui luËt néi t¹i cña nã mµ cßn chÞu sù chi phèi của lịch sử và thời đại. Từ 1945 đến 1975 trên đất nớc ta đã xảy ra nhiều biến cố tác động sâu sắc tới toàn bộ đời sống xã hội và con ngời. Trong suốt ba mơi năm ấy, cả dân tộc phải liên tiếp tiến hành hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ xâm lợc để bảo vệ nền độc lập và thống nhất Tổ quốc, đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. Những biến cố to lớn ấy đã đa tới những biến đổi sâu rộng trong lịch sử văn hoá mở ra thời kì mới cho nền văn học d©n téc. Kh«ng cßn theo nhiÒu khuynh híng, nhiÒu trµo lu kh¸c nhau n÷a mµ tÊt c¶ c¸c sáng tác văn học thời kì này đều hớng vào đời sống cách mạng, vào cuộc kháng chiến trờng kỳ của dân tộc, thể hiện hình ảnh đất nớc, con ngời Việt Nam với những nhận thức míi mÎ, víi nh÷ng t×nh c¶m míi vµ ý thøc d©n téc. KÕ thõa nh÷ng truyÒn thèng vµ kinh nghiÖm cña c¸c thêi k× tríc, v¨n häc ViÖt Nam 1945- 1975 đã xứng đáng với sứ mệnh cao cả của một nền văn học trong thời đại mới. Văn học đã gắn bó mật thiết với sự nghiệp cách mạng, với vận mệnh của đất nớc đã sáng tạo nhiều hình tợng cao đẹp về Tổ quốc và con ngời Việt Nam thuộc nhiều tầng lớp, thế hệ trong chiến đấu, lao động, sinh hoạt, trong mối quan hệ, gắn bó với cộng đồng. Về nội dung t tởng, văn học thời kì này đã phát huy những nét lớn trong trong truyền thống tinh thần dân tộc - cũng là nét nổi bật trong phẩm chất con ngời Việt Nam của thời đại ấy đó là chủ nghĩa yêu nớc và tinh thần nhân đạo. Về mặt thể loại, văn học thời kì này cũng có những thành tựu đáng kể. Các thể loại phát triển khá toàn diện nh truyện ngắn, truyện vừa, tiểu thuyết, kí... trong đó thơ ca vẫn.

(156) là nổi trội hơn cả. Với hai cuộc chiến tranh yêu nớc vĩ đại, thơ đã đem đến cho ngời đọc mét tiÕng nãi tr÷ t×nh míi mÎ, khoÎ kho¾n - tiÕng nãi tr÷ t×nh cña quÇn chóng nh©n d©n. C¸c nhµ th¬ thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng MÜ nh ChÝnh H÷u, NguyÔn §×nh Thi, Tố Hữu, Huy Cận, Nguyễn Khoa Điềm, Phạm Tiến Duật... đã có nhiều tìm tòi, sáng tạo góp phần đổi mới thi ca Việt Nam.. 2. Néi dung nghiªn cøu a. Ghi lại đợc những hình ảnh không thể phai mờ của một thời kì lịch sử đầy gian lao, hi sinh nhng hÕt søc vÎ vang cña d©n téc. Đã hàng nghìn năm lịch sử trôi qua tiếng thơ vẫn là tiếng nói tơi trẻ nhất của đời sống. Nhà phê bình văn học Nga V. Bi-ê-lin-xki đã viết: “Thơ trớc hết là cuộc đời, sau đó mới là nghệ thuật. Phục vụ cuộc sống, phục vụ con ngời là mục đích lớn nhất của thơ chân chính”. Chính những chi tiết chân thực, sống động của cuộc đời đã khơi dậy những tình cảm sâu sắc, mới mẻ cho các nhà thơ. Và cuộc chiến đấu gian lao của dân tộc ta trong suốt ba mơi năm ấy đã khơi nguồn sáng tạo cho thơ ca, đem đến cho văn học Việt Nam thêi k× nµy nh÷ng t¸c phÈm th¬ giµu gi¸ trÞ ph¶n ¸nh hiÖn thùc. §ã lµ nh÷ng t¸c phẩm bám sát thực tế đời sống dân tộc, phản ánh chân thực và sinh động hiện thực cuộc sống vĩ đại của nhân dân ta trong hai cuộc kháng chiến và trong công cuộc xây dựng đất níc ë miÒn B¾c x· héi chñ nghÜa. Cuộc kháng chiến chống Pháp chín năm trờng kì là nguồn đề tài vô tận của thơ ca kháng chiến. Bám sát thực tế, thơ ca thời kì này đã phản ánh cuộc sống gian lao của dân tộc ta trong những ngày đầu kháng chiến. Các tác giả đã khai thác những chi tiết, hình ảnh tự nhiên, bình dị mà giàu sức biểu cảm của cuộc đời. Họ đã tìm thấy chất thơ ngay trong cái bình dị, bình thờng, gắn văn học với hiện thực đời sống kháng chiến gian khổ cña nh©n d©n: “¸o anh r¸ch vai QuÇn t«i cã vµi m¶nh v¸ MiÖng cêi buèt gi¸ Ch©n kh«ng giµy.” (§ång chÝ – ChÝnh H÷u) Đoạn thơ thật đến từng chi tiết, hình ảnh đã tái hiện lại cuộc sống gian khổ, thiếu thốn của cuộc đời quân ngũ. Thiếu vũ khí, thiếu quân trang, thiếu lơng thực, thuốc men... ngêi lÝnh ra trËn “¸o v¶i ch©n kh«ng” r¸ch t¶ t¬i, èm ®au bÖnh tËt, sèt rÐt rõng: “Anh víi t«i biÕt tõng c¬n ín l¹nh Sèt run ngêi vÇng tr¸n ®Ém må h«i” Chỉ cần mấy câu ngắn gọn hình ảnh anh bộ đội thời chống Pháp hiện lên rõ nét và điển hình. Khó khăn, vất vả, thiếu thốn nhng điều đó sẽ đợc giảm đi rất nhiều vì giữa họ có cái ấm áp của tình ngời. Cái tình ấy đợc bồi đắp từ cuộc sống “đồng cam cộng khổ”. ChØ cã n¬i nµo gian khã, chia chung “¸o anh”, “quÇn t«i”, míi t×m thÊy c¸i thùc sù cña t×nh ngêi: Th¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay.

(157) Kh«ng nãi lêi hoa mü, kh«ng lý lÏ, gi¶i tr×nh mµ chØ cã t×nh yªu gi÷a nh÷ng ngêi đồng đội mới tạo nên sức mạnh vô địch mà kẻ thù phải khiếp sợ. Chính họ là những ngời đã trải qua: Năm mơi sáu ngày đêm KhoÐt nói Ngñ hÇm Ma dÇm C¬m v¾t M¸u trén bïn non Gan kh«ng nóng, chÝ kh«ng mßn. (Hoan h« chiÕn sü §iÖn Biªn – Tè H÷u) để làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy non sông, chấn động địa cầu, làm nên Vành hoa đỏ và thiên sử vàng cho dân tộc. Kháng chiến chống Pháp thắng lợi nhng một nửa đất nớc vẫn còn chìm trong bóng đêm của chế độ Mĩ - Nguỵ. Để hoàn thành sứ mệnh cao cả của mình, thơ ca đã theo kịp bớc đi của lịch sử, ghi lại những trang sử hào hùng của cả dân tộc ta thời đánh Mĩ. Bài thơ Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật viết năm 1969 nhng hơn ba mơi năm sau ngời đọc vẫn cảm thấy hừng hực không khí chiến trờng và khí thế ra trận của những binh đoàn vận tải quân sự. Tác giả đã làm sống dậy một thời gian khổ oanh liệt của những anh bộ đội Cụ Hồ Trờng Sơn. ở đó có cái dữ dội, khốc liệt của chiến tranh: chiếc xe vận tải mang đầy thơng tích không mui, không đèn, thùng xe lại bị xớc. Nhng ở đó lại tồn tại những tiểu đội xe không kính nh những gia đình nhỏ: BÕp Hoµng CÇm ta dùng gi÷a trêi Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy Võng mắc chông chênh đờng xe chạy L¹i ®i, l¹i ®i trêi xanh thªm. Nhà thơ đã ghi lại chân thực nhịp sống thời chiến bằng những hình ảnh thật đặc s¾c, ®iÓn h×nh. BÕp löa nh tÝn hiÖu gäi nhau vÒ xum häp, råi vâng m¾c ch«ng chªnh chung bát đũa. Bữa cơm dã chiến chỉ có bát canh rau rừng, lơng khô mà đoàng hoàng, đậm đà tình nghĩa. Trải qua mấy trăm cây số đờng rừng ma bom bão đạn, họ gặp nhau trong chốc lát, chỉ kip Bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi để rồi lại tiếp tục lên đờng theo tiếng gọi cña tiÒn ph¬ng “L¹i ®i, l¹i ®i trêi xanh thªm”. Nhà thơ Vũ Quần Phơng đã nhận xét: “Chỗ đặc sắc trong thơ Phạm Tiến Duật : lấy cuộc sống để để nói tình cảm. Cái đặc sắc tình cảm trong thơ anh phải tìm trong cuộc sống, không tìm trong chữ nghĩa”. Quả thật, thơ của ông có giọng chắc khoẻ, đợm chất v¨n xu«i - mét giäng th¬ riªng biÖt, míi mÎ trong nÒn th¬ chèng MÜ. Nh÷ng h×nh ¶nh trÇn trôi, nh÷ng tõ ng÷ thêng ngµy, nh÷ng sù vËt kh«ng nªn th¬ chót nµo l¹i to¶ s¸ng trong th¬ ông. Những chiếc xe không kính là một sáng tạo độc đáo của Phạm Tiến Duật vì xa nay ít có hoặc ít thấy loại xe nh thế đi lại trên đờng. Thế mà trên tuyến đờng Trờng Sơn có hàng nghìn, hàng vạn chiếc xe nh thế. Thật độc đáo, thật li kì. Đó chính là sự khốc liệt, dữ.

(158) dội của chiến tranh đợc toát ra từ hình ảnh này. Trong bài thơ còn có những câu mang d¸ng vÎ th« méc, b×nh dÞ rÊt lÝnh tr¸ng thêi trËn m¹c: - Kh«ng cã kÝnh kh«ng ph¶i v× xe kh«ng cã kÝnh Bom giËt, bom rung kÝnh vì ®i råi - Kh«ng cã kÝnh, õ th× cã bôi Bôi phun tãc tr¾ng nh ngêi giµ - Kh«ng cã kÝnh õ th× ít ¸o Ma tu«n ma xèi nh ngoµi trêi - Không có kính rồi xe không có đèn Kh«ng cã mui xe, thïng xe cã xíc… Nhng còng cã nh÷ng c©u th¬ trµn ®Çy c¶m høng l·ng m¹n: Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng Thấy con đờng chạy thẳng vào tim Thấy sao trời và đột ngột cánh chim Nh sa nh ïa vµo buång l¸i Chất hiện thực ngồn ngộn về đời sống chiến đấu gian khổ mà hào hùng của các chiến sĩ lái xe kết hợp hài hoà với cảm hứng trữ tình giàu chất sử thi đã tạo nên những vần th¬ ®Çy Ên tîng. §äc l¹i bµi th¬ dêng nh ta vÉn nghe trong giã rÝt, bôi mï vµ bom næ tiÕng cêi nãi r©m ran, s«i næi vµ trÎ trung cña c¸c anh lÝnh l¸i xe. §©y lµ khóc tr¸ng ca anh hïng của anh bộ đội Cụ Hồ thời đánh Mĩ. Nếu Bài thơ về tiểu đội xe không kính là khúc tráng ca anh hùng của ngời lính trên mặt trận chiến đấu thì bài thì bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận là khúc tráng ca đẹp ca ngợi ngời lao động trên biển cả làm chủ lao động và Tổ quốc. Trớc Cách mạng tháng Tám, ngời ta biết đến Huy Cận với một hồn thơ buồn vạn cổ sầu thấm đẫm vào vũ trụ và lòng ngời thì đến nay, thơ ông đã ngập sâu vào cuộc đời, hiện thân khoẻ khoắn nhất cho sù sèng. Cuéc sèng míi ïa vµo th¬ «ng, mang l¹i cho «ng mét sinh khÝ cha tõng thÊy. §ã lµ cuéc sèng cña miÒn B¾c níc ta trong nh÷ng ngµy ®Çu x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Nhà thơ đã tìm thấy mối hoà điệu của ngời lao động với mạch sống đang từng ngày tơi da thắm thịt của đất nớc. Một không khí vui tơi, phấn khởi của cuộc đời, của vùng than Quảng Ninh đang hăng say lao động từ bình minh đến hoàng hôn và từ hoàng hôn đến b×nh minh. Con ngêi n¸o nøc x©y dùng cuéc sèng míi, khÝ thÕ lµm ¨n thËt tng bõng, ®oµn thuyÒn hïng dòng ra kh¬i lÊy giã lµm l¸i, lÊy tr¨ng lµm buåm: ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng Lít gi÷a m©y cao víi biÓn b»ng Dờng nh thiên nhiên cũng hoà vào không khí lao động khẩn trơng của đoàn thuyền. Thiên nhiên nh mở ra bát ngát, mênh mông. Cả vũ trụ từ trăng, gió, mây đến biển đều qu©y quÇn xung quanh ®oµn thuyÒn vµ con ngêi, n©ng tÇm vãc con ngêi lªn tÇm vãc vò trụ. Công việc của họ đợc miêu tả nh một trận đánh. Ngời dân chài bớc vào lao động bình thờng nh bớc vào những trận chiến đấu với vũ khí là những tấm lới, với sức khoẻ của cơ b¾p vµ víi t©m thÕ cña ngêi ®ang n¾m ch¾c phÇn th¾ng:.

(159) Ra ®Ëu dÆm xa dß bông biÓn Dµn ®an thÕ trËn líi v©y gi¨ng. Lao động thực sự là niềm vui của cuộc đời mới, con ngời mới. Bằng lao động và mồ hôi, họ - những ngời dân chài - đã viết nên bài ca cuộc đời trong một đêm lao động hào hứng, hăng say. Và bản hoà tấu của con ngời với vũ trụ đã biến đêm thành hội hoa đăng cho tới khi trời bừng sáng. Đoàn thuyền đánh cá hát khúc ca khải hoàn: C©u h¸t gi¨ng buåm víi giã kh¬i §oµn thuyÒn ch¹y ®ua cïng mÆt trêi Mặt trời đội biển nhô màu mới M¾t c¸ huy hoµng mu«n dÆm kh¬i. Nhà thơ Huy Cận khi nói về tác phẩm của mình đã nhận định: “Bài thơ của tôi là một cuộc chạy đua giữa con ngời và thiên nhiên, và con ngời đã chiến thắng. Tôi coi đây là khúc tráng ca, ca ngợi con ngời trong lao động và tinh thần làm chủ với niềm vui. Bài th¬ còng lµ sù kÕt hîp gi÷a hiÖn thùc vµ l·ng m¹n”. Víi mét t×nh yªu biÓn d¹t dµo, víi một cảm hứng say mê phấn chấn và những nét vẽ tài hoa, Huy Cận đã sáng tạo những hình ảnh thơ hùng tráng về con ngời lao động và cuộc sống mới của đất nớc trong thời kỳ míi bíc vµo x©y dùng XHCN trªn miÒn B¾c níc ta. Sáng tác văn học là hoạt động nhằm “hiểu biết, khám phá và sáng tạo thực tại xã hội” (Phạm Văn Đồng). Hiện thực đất nớc 1945-1975 khơi nguồn sáng tạo và là đối tợng ph¶n ¸nh chñ yÕu cña nhiÒu t¸c phÈm v¨n ch¬ng. §ã lµ c¬ së t¹o nªn gi¸ trÞ hiÖn thùc cho v¨n häc. Nhng hiÖn thùc trong th¬ kh«ng hoµn toµn kh« khèc, trÇn trôi. §êi sèng hiÖn thực bộc lộ nhiều vẻ đẹp, gợi lên những niềm vui và mơ ớc đã làm nảy sinh cảm hứng l·ng m¹n. C¶m høng l·ng m¹n nhÊt lµ chÊt tr÷ t×nh c¸ch m¹ng lµ mét thµnh tè quan träng của thi ca, làm nên nét nổi bật của thi ca thời kì này, đó là sự kết hợp hài hoà giữa hiện thùc vµ l·ng m¹n. b. TiÕng nãi ngîi ca phÈm chÊt cña con ngêi ViÖt Nam Lịch sử văn học dân tộc xét đến cùng là lịch sử tâm hồn của dân tộc ấy. Lòng yêu níc, tinh thÇn tù hµo d©n téc lµ nÐt næi bËt trong t©m hån ngêi ViÖt Nam. Nhng ë ngêi Việt Nam, yêu nớc gắn liền với nhân đạo, nhân văn cao cả. Điều này sẽ cắt nghĩa đợc vì sao mét d©n téc lu«n ph¶i cÇm g¬m, cÇm sóng suèt mÊy ngh×n n¨m mµ th¬ v¨n l¹i nãi nhiều đến nhân nghĩa, đến tình yêu, đến thân phận con ngời trong xã hội. Yêu nớc và nhân đạo trở thành truyền thống lớn của con ngời Việt Nam, văn học Việt Nam, là huyết m¹ch thÇn kinh nh¹y bÐn nhÊt cña con ngêi ViÖt Nam qua suèt trêng kú lÞch sö. TiÕp thu truyÒn thèng Êy, v¨n häc ViÖt Nam thêi k× 1945-1975 nãi chung, th¬ ca nói riêng đã phát huy nét lớn trong t tởng của dân tộc - cũng là những nét nổi bật trong phẩm chất của con ngời Việt Nam thời kì ấy, đó là chủ nghĩa yêu nớc và tinh thần nhân đạo. Với hai cuộc chiến tranh yêu nớc vĩ đại, thơ ca đã sáng tạo đợc những hình tợng nghệ thuật cao đẹp về đất nớc, về nhân dân, về các tầng lớp, thế hệ con ngời Việt Nam vừa giàu truyền thống dân tộc, vừa đậm nét thời đại. b.1. Lßng yªu níc, s½n sµng hi sinh v× Tæ quèc.

(160) Nhà thơ Tố Hữu đã từng nói: “Dân tộc ta, dân tộc anh hùng”. Văn học Việt Nam trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chøa chan t×nh c¶m yªu níc vµ cao h¬n kh«ng chØ lµ yªu níc mà là chủ nghĩa anh hùng của thời đại. Cuộc chiến tranh nhân dân đợc phát huy cao độ đã tạo nên trên đất nớc này một chủ nghĩa anh hùng phổ biến trong toàn dân. ấy là thời kì “ra ngõ gặp anh hùng”. Thơ ca Việt Nam thời kì này đã miêu tả đợc nhiều giá trị cao đẹp vÒ nh©n d©n víi lßng yªu níc thiÕt tha, s½n sµng hi sinh v× Tæ quèc. H×nh ¶nh nh©n d©n kháng chiến đợc miêu tả đậm nét và gợi cảm. Từ ngời Vệ quốc quân “má vàng nghệ” đến những anh giải phóng quân hiên ngang bất khuất; từ những bà bủ, bà bầm đến những bà mẹ con mọn vừa địu con vừa giã gạo, trỉa bắp, chuyển lán đạp rừng; từ những em bé má đỏ bồ quân đến những cụ già tóc bạc ... cũng muốn lập chiến công. Cả nớc thành chiến sỹ trong cuéc chiÕn tranh b¶o vÖ Tæ quèc. Nhng có lẽ đẹp hơn cả là hình ảnh anh bộ đội Cụ Hồ. Đây đợc xem nh nhân vật trung tâm, thể hiện khá tập trung những đặc điểm của con ngời mới trong chiến đấu. Trong thơ ca, họ không phải là anh lính thời xa “áo đỏ đuôi gà”, “chân bớc xuống thuyền níc m¾t nh ma” mµ lµ anh lÝnh thËt thµ, ch©n thËt nhng dòng c¶m, kiªn cêng. §äc bµi th¬ Đồng chí của Chính Hữu ta thấy hiện lên hình ảnh chân thực mà cao đẹp của anh bộ đội trong thêi kú ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cßn nhiÒu khã kh¨n thiÕu thèn. Hä lµ nh÷ng ngêi n«ng d©n nghÌo khæ tõ “tø xø ” nghe theo tiÕng gäi thiªng liªng cña Tæ quèc mà tạm xa quê hơng lên đờng chiến đấu. Họ “mặc kệ” quê nhà, gia đình, ngời thân và cả những gì rất đỗi thân thuộc. ở chiến trờng họ cùng chung mục đích, cùng chung lí tởng chiến đấu vì độc lập tự do của dân tộc; cùng chia sẻ gian lao thiếu thốn của cuộc sống quân ngũ để “súng bên súng, đầu sát bên đầu...” trở thành tri kỉ và cao hơn là thành đồng chí đồng đội kề vai sát cánh bên nhau: §ªm nay rõng hoang s¬ng muèi §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi §Çu sóng tr¨ng treo Rừng hoang sơng muối không chỉ là một hiện thực mà cao hơn đó là điều kiện thiên nhiên thử thách ngời lính. Trớc hiện thực khốc liệt ấy họ vẫn đứng vững vàng với cây súng trong tay sẵn sàng chờ giặc tới. Đây là hành động sẵn sàng chiến đấu vì lí tởng cao đẹp, vì độc lập tự do hạnh phúc cho dân tộc. Với cây súng trong tay, các anh trở thành linh hồn của đất nớc. Chính Hữu đã tạc bức tợng đài về ngời chiến sỹ cách mạng từ tình đồng chí. Từ những ngời lính nông dân nghèo khổ “áo vải chân không” đợc tình cảm cách mạng cao đẹp nâng bớc họ mang trong mình dáng hình mới - dáng đứng Việt Nam ở thế kỉ XX anh dòng, hiªn ngang, bÊt khuÊt, kiªn cêng. Sù s¸ng t¹o cña ChÝnh H÷u lµ ë chç kÕ thõa và phát huy truyền thống yêu nớc của thơ văn yêu nớc thời kỳ trớc để làm mới, làm đẹp cho hình ảnh anh bộ đội Cụ Hồ. Vẫn là những anh lính Việt Nam nhng đến bài thơ Tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật lại có một thái độ, t thế, tình cảm, khí phách mới mang tính hiện đại của những con ngời không phải chờ giặc mà là “tìm giặc” để đánh “nhằm thẳng quân thù mà bắn”. Thế hệ các anh là thế hệ của những Nguyễn Văn Thạc, Đặng Thuỳ Trâm đã có thời.

(161) mộng mơ, sôi nổi trên ghế nhà trờng nay hăm hở ra đi chiến đấu giải phóng miền Nam thống nhất đất nớc với một lòng yêu nớc rực lửa: “Xẻ dọc trờng Sơn đi cứu nớc”. Con đờng Trờng Sơn đợc coi là một con đờng huyền thoại trong cuốn sử vàng đánh Mĩ. Hàng triÖu tÊn bom cña giÆc MÜ déi xuèng lµm biÕn d¹ng chiÕc xe qu©n sù: kh«ng kÝnh, kh«ng đèn, không mui. Nhng ngời lính vẫn dũng cảm, can trờng trong t thế: Ung dung buång l¸i ta ngåi Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng Mét t thÕ ung dung tíi møc ngang tµng cña ng¬iï lÝnh l¸i xe. Mét sù tù tin, niÒm kiêu hãnh của những con ngời rất đỗi tự hào về sứ mệnh của mình - sứ mệnh giải phóng đất nớc: Xe vÉn ch¹y v× miÒn Nam ruét thÞt ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim H×nh ¶nh ho¸n dô “tr¸i tim” lµ biÓu tîng cña ý chÝ, cña b¶n th©n, cña bÇu nhiÖt huyÕt, cña kh¸t väng tù do, hoµ b×nh ch¸y báng trong tr¸i tim ngêi chiÕn sÜ. Cho dï xe không kính, không đèn, không mui thì ngời lính vẫn còn một trái tim yêu nớc, một lòng kh¸t khao gi¶i phãng miÒn Nam ch¸y báng. Ph¹m TiÕn DuËt mang theo c¸i nh×n cña tuæi trẻ Việt Nam anh hùng, của những ngời lính trờng Sơn đã tạo dựng bức tợng đài ngời lính víi nÐt ngang tµng, dòng c¶m tiªu biÓu cho chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng. Thơ ca Việt Nam 1945 – 1975 đẫ dựng đợc những đài kỉ niệm kì vĩ, ghi lại ngững chiến công về lòng yêu nớc của con ngời Việt Nam anh hùng. Vì độc lập tự do của dân tộc, biết bao thế hệ con ngời Việt Nam đã ngã xuống tô thắm thêm lá cờ đào của Tổ quốc, trong đó có cả những em bé “tuổi nhỏ chí cao”. Đọc thơ ca chống Pháp, ngời đọc mãi khắc sâu hình ảnh một chú đội viên nhỏ bé, nhanh nhẹn, hồn nhiên và vô cùng dũng cảm trong th¬ Tè H÷u: Ch¸u bÐ lo¾t cho¾t C¸i x¾c xinh xinh C¸i ch©n tho¨n tho¾t C¸i ®Çu nghªnh nghªnh Đó là chú bé Lợm đáng yêu. Nhng đáng yêu, đáng khâm phục hơn là ý chí quả cảm của ngời chiến sĩ coi cái chết nhẹ tựa lông hồng. Với em, nhiệm vụ chiến đấu là trên hết, trớc hết. Trớc gian nguy, khi khói lửa mịt mù “đạn bay vèo vèo”, em không chần chừ, nhôt chÝ: Th đề “thợng khẩn” Sî chi hiÓm nghÌo Sự ác liệt của chiến tranh đã không trừ một ai kể cả những em nhỏ cha thành ngời lớn. Lợm tự nguyện bớc vào cuộc đời chiến đấu và chấp nhận hi sinh, hi sinh anh dũng: Bỗng loè chớp đỏ Th«i råi, Lîm ¬i! Chú đồng chí nhỏ Mét dßng m¸u t¬i.

(162) Trong vần thơ có cái đau đớn, rụng rời, có tiếng khóc nức nở của nhà thơ. Chắc chắn sẽ không tìm thấy ở đâu có một đài tởng niệm nào đẹp hơn đài tởng niệm về ngời anh hùng nhỏ tuổi dám xả thân vì quê hơng, đất nớc nh trong bài thơ này: Ch¸u n»m trªn lóa Tay n¾m chÆt b«ng Lóa th¬m mïi s÷a Hồn bay giữa đồng Tố Hữu đã đặt nhân vật anh hùng vào bối cảnh thiên nhiên, một thiên nhiên thuần phác, trẻ trung ngọt ngào, quen thuộc. Đó là nơi ra đi chiến đấu cũng là bờ bến trở về lúc hi sinh. Đó chính là quê hơng, đất nớc thân yêu của em. Đất nớc Việt Nam ta nh đẹp hơn, đợc tăng thêm sức mạnh khi có những em bé dũng cảm, gan dạ nh Lợm và khi có những ngời mẹ địu con tham gia kháng chiến. Khúc hát ru những em bé trên lng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm là một tợng đài bằng thơ khắc ho¹ h×nh ¶nh ngêi mÑ ViÖt Nam anh hïng trong kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc. Víi ngêi mẹ Tà Ôi, ngoài việc nuôi con nên ngời thì đánh giặc giải phóng quê hơng là điều trọng đại nhất của ngời mẹ trong những năm cả nớc gồng mình chống đế quốc Mĩ xâm lợc. Tất cả những công việc mà mẹ làm nh giã gạo, tỉa bắp, chuyển lán, đạp rừng đều vì việc chung, v× lµng xãm, v× sù nghiÖp c¸ch m¹ng. Vµ ngay c¶ nh÷ng m¬ íc kh¸t väng cña mÑ cũng dành cho quê hơng, đất nớc: - Con m¬ cho mÑ h¹t g¹o tr¾ng ngÇn Mai sau kh«ng lín vung chµy lón s©n - Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều Mai sau con lín ph¸t mêi Ka-li - Con mơ cho mẹ đợc thấy Bác Hồ Mai sau con lín lµm ngêi tù do Đó là những điều ớc chân thật, cao quý vì đó là những mong mỏi của ngời mẹ lao động nghèo khổ cho kháng chiến, cho cuộc sống của mọi ngời. Trong đó ớc đợc tự do là mơ ớc suốt đời của mẹ, của tất cả nhân dân Tà Ôi. Khát vọng độc lập tự do của mẹ cũng là tơng lai và hạnh phúc của con, của đất nớc. Có thể nói tình mẹ Tà Ôi thiết tha và đằm thắm nh tình cảm ngời mẹ hằng có nhng lại mang nét cao cả rộng lớn của thời đại. Vì thế mÑ trë thµnh ngêi mÑ chiÕn sü- ngêi mÑ Tæ quèc. §©y còng chÝnh lµ thµnh c«ng cña Nguyễn Khoa Điềm khi lần đầu một bà mẹ miền núi đợc đa vào văn chơng và đã trở thµnh biÓu tîng vÒ ngêi mÑ ViÖt Nam nh©n hËu vµ anh hïng. T×nh yªu níc nh lµ t×nh c¶m cã s½n trong mçi con ngêi ViÖt Nam. §ã chÝnh lµ t×nh c¶m hån nhiªn, gi¶n dÞ vµ trong s¸ng nhng còng rÊt m¹nh mÏ. “Mçi khi Tæ quèc bÞ x©m l¨ng th× tinh thÇn Êy l¹i s«i næi. Nã kÕt thµnh mét lµn sãng v« cïng m¹nh mÏ vµ to lín. Nã lít qua mäi sù nguy hiÓm khã kh¨n. Nã nhÊn ch×m tÊt c¶ lò b¸n níc vµ lò cíp níc” (Hå ChÝ Minh) b.2. Kh¸m ph¸ nh÷ng t×nh c¶m míi cña con ngêi ViÖt Nam.

(163) Kháng chiến đã làm thay đổi nhiều trong tâm trí con ngời Việt Nam nhng cái tâm lý cổ truyền, tâm lý trọng tình nghĩa vốn đợc thể hiện trong văn học xa lại tiếp tục đợc thể hiện ở mức độ cao hơn. Từ trong cuộc sống mới, những tình cảm mới xuất hiện. Đó là tình đồng chí, đồng đội, tình mẹ con, tình bà cháu... sâu lặng, là lòng kính yêu, thành kính l·nh tô. Cái tình mới nhất đó là tình đồng chí, đồng đội. Và đồng chí cũng là một chủ đê hết sức mới mẻ của thi ca lúc bấy giờ. Nhà thơ Chính Hữu đã phát hiện tình cảm mới, quan hệ míi gi÷a ngêi víi ngêi trong c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn qua nh÷ng vÇn th¬ bay bæng nhng giµu chÊt hiÖn thùc §ång chÝ. Theo lÝ gi¶i cña nhµ th¬, ®iÓm xuÊt ph¸t cña t×nh c¶m này là từ sự giống nhau ở cảnh ngộ, xuất thân nghèo khổ và cùng chung lí tởng, mục đích, nhiÖm vô: Sóng bªn sóng, ®Çu s¸t bªn ®Çu §ªm rÐt chung ch¨n thµnh tri kØ Mét ch÷ “chung” khiÕn nh÷ng ngêi lÝnh vèn xa l¹ l¹i trë thµnh “§ång chÝ”. T×nh c¶m nµy kh«ng ph¶i chØ v× c¸i chung lín lao mµ cßn lµ sù c¶m th«ng s©u xa t©m t nçi lßng của nhau, là sự chia sẻ những gian lao, thiếu thốn của cuộc đời cách mạng: Anh víi t«i tõng c¬n ín l¹nh Sèt run ngêi vÇng tr¸n ít må h«i ¸o anh r¸ch vai QuÇn t«i cã m¶nh v¸ MiÖng cêi buèt gi¸ Ch©n kh«ng giµy Th¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay Mở đầu bài thơ là hình ảnh Anh với tôi đôi ngời xa lạ nhng kết thúc lại là Thơng nhau tay nắm lấy bàn tay. Một hình ảnh giàu cảm xúc, một biểu tợng đẹp đẽ của tình đồng chí đích thực, của sức mạnh đoàn kết. Chính tình đồng chí sâu nặng, thắm thiết đã gắn bó những ngời lính cách mạng. Sức mạnh của tình đồng chí đã giúp họ đứng vững bên nhau vợt lên tất cả những điều khắc nghiệt của thời tiết và mọi gian khổ để đi tới thắng lợi cuèi cïng. Trong khó khăn, trong bom đạn, ranh giới sự sống và cái chết chỉ là rất mong manh, ngời lính thấu hiểu sâu sắc giá trị đích thực của sự sống và ý nghĩa cao đẹp của tình đồng chí đồng đội: Nh÷ng chiÕc xe tõ trong bom r¬i Đã về đây họp thành tiểu đội Gặp bạn bè suốt dọc đờng đi tới B¾t tay nhau qua cöa kÝnh vì råi Đó là một cái bắt tay rất độc đáo qua cửa kính vỡ rồi. Qua ô cửa kính vỡ họ truyền h¬i Êm cho nhau vµ cho nhau nh÷ng høa hÑn lËp c«ng. C¸i b¾t tay nång Êm t×nh b¹n, t×nh ngêi hay chÝnh lµ sù sèng ®ang në hoa trong sù huû diÖt cña kÎ thï. Cã thÓ nãi r»ng t×nh đồng chí, đồng đội là bản chất, là sức mạnh của ngời lính. Từ cái nắm lấy bàn tay trong.

(164) thơ Chính Hữu đến cái bắt tay trong thơ Phạm Tiến Duật là cả một quá trình trởng thành và hiện đại của quân đội ta trong chiến tranh giải phóng dân tộc, đất nớc. Thơ ca 1945-1075 đã dựng đợc những tợng đài kì vĩ, ghi lại những chiến công và lßng yªu níc cña nh÷ng con ngêi ViÖt Nam anh hïng. Nhng céi nguån cña lßng yªu níc lµ tõ ®©u? Nhµ v¨n Nga I-li-a £-ren-bua cã viÕt: “Lßng yªu níc ban ®Çu lµ lßng yªu những vật tầm thờng nhất. Yêu cái cây trồng trớc nhà, yêu cái phố nhỏ đổ ra bờ sông, yêu vÞ th¬m chua m¸t cña tr¸i lª mïa thu hay mïa cá ë th¶o nguyªn cã h¬i rîu m¹nh. Lßng yªu nhµ, yªu lµng xãm, yªu quª h¬ng trë nªn t×nh yªu Tæ quèc”. Trong chiÕn tranh cã nh÷ng t×nh c¶m sôc s«i, hõng hùc khÝ thÕ nhng còng cã nh÷ng nçi nhí nhung, xao xuyÕn, bồi hồi của những tâm hồn giàu tình cảm. Xuân Quỳnh đã đa ta trở lại tuổi thơ với Tiếng gµ tra: Trên đờng hành quân xa Dõng ch©n bªn xãm nhá TiÕng gµ ai nh¶y æ Côc... côc... t¸c côc... ta... Trong biết bao âm thanh sôi động của cuộc sống, nhà thơ chọn âm thanh rất đỗi quen thuộc và bình dị - tiếng gà tra. Chỉ cần có thế thôi cũng đủ để anh lính lâng lâng trở về những tháng ngày tuổi thơ êm đềm, về với bà, với tiếng gà ngày xa. trong đó hiện lên trong lòng anh là ngời bà tần tảo, chịu thơng, chịu khó, chăm lo cho đàn gà chóng lớn, đẻ đợc nhiều trứng hồng để “Cuối năm bán gà / Cháu đợc quần áo mới”. Bà đã vất vả chắt chiu, dành dụm cho cháu có một cuộc sống đầy đủ hơn.. Tiếng gà tra mang bao tình yêu th¬ng cña bµ: TiÕng gµ tra Mang bao nhiªu h¹nh phóc §ªm ch¸u vÒ n»m m¬ GiÊc ngñ hång s¾c trøng Tiếng gà tra xao xác nơi ngõ xóm đã gợi nhớ gợi thơng trong lòng ngời lính trẻ ra trận. Trớc kia trong làn nắng mới và âm thanh đồng quê “xao xác gà tra gáy não nùng” Lu trọng L “rợi buồn” nhớ về tuổi thơ, nhớ “nụ cời đen nhánh”, nhớ màu áo đỏ của ngời mẹ hiền đã đi xa thì nay Xuân Quỳnh đã tìm thấy đợc một cách nói với về kỉ niệm tuổi thơ, về tình bà cháu chan hoà trong tình yêu quê hơng đất nớc: Cháu chiến đấu hôm nay V× lßng yªu Tæ quèc V× xãm lµng th©n thuéc Bµ ¬i còng v× bµ V× tiÕng gµ côc t¸c æ trøng hång tuæi th¬ Nếu âm thanh tiếng gà tra đã gợi những tình cảm bị bỏ quên thì Bếp lửa là tín hiệu gọi đứa con xa trở về với hồn quê, hồn non nớc, nơi ấy có ngời bà tần tảo, chịu nắng, chịu ma để nuôi cháu nên ngời. Bếp lửa của Bằng Việt đã để lại trong lòng ngời đọc cảm xúc.

(165) dạt dào của hoài niệm, của tình yêu lan toả với cái nóng, cái nồng đợm của bếp lửa quê nhà, với sự ấm áp, ấp iu của “ngọn lửa lòng ngời”. Qua Bếp lửa, Bằng Việt đã dắt ngời đọc vào sâu trong mạch kể, mạch hồi tởng với một hồi ức đẹp một đi không trở lại và đợc tái hiện từ hình ảnh giản dị nhng rất đỗi thiêng liêng - bếp lửa: Mét bÕp löa chên vên s¬ng sím Một bếp lửa ấp iu nồng đợm Ch¸u th¬ng bµ biÕt mÊy n¾ng ma BÕp löa - ngêi bµ, hai h×nh ¶nh lóc nµo còng to¶ s¸ng l¹ k×, trë thµnh ®iÓm ®i vÒ trong câi nhí. BÕp löa gîi nhí nh÷ng kØ niÖm tuæi th¬ g¾n víi t¸c gi¶, ®a t¸c gi¶ t×m vÒ víi bÕp löa quª nhµ còng lµ t×m vÒ víi tuæi th¬ sèng bªn bµ, trong sù che chë, n©ng niu đầy trìu mến. Trong cảm nhận, nỗi nhớ đầu tiên của đứa cháu phơng xa là “bếp lửa củi rơm ” và “tình bà” cũng hiện lên với cái ấm áp đợm đà, gắn bó đã sởi ấm suốt thời thơ ấu: Nhóm bếp lửa ấp iu nống đợm Nhãm niÒn yªu th¬ng khoai s¾n ngät bïi Nhãm nåi x«i g¹o míi sÎ chung vui Nhãm dËy c¶ nh÷ng t©m t×nh tuæi nhá BÕp löa lµ Èn dô cña t×nh c¶m nång hËu n¬i ngêi bµ vµ t×nh c¶m cña ngêi bµ chÝnh lµ h×nh ¶nh Èn dô cña ngän löa - tîng trng cho mét t×nh yªu cao nhÊt. BÕp löa lµ tîng trng của cái đơn sơ khiêm nhờng nhng ấm áp, nồng đợm. Ngời bà cũng vậy: thật chân chất, méc m¹c, d©n d· song còng Èn chøa t×nh yªu v« bê bÕn, thiÕt tha, chan chøa. LÊy bÕp löa để nói về tình cảm của bà, Bằng Việt hẳn phải mặn lòng với bà, với quê hơng lắm lắm! Bằng Việt - đứa con xa quê - luôn thờng trực trong tim nỗi nhớ về bếp lửa, về tình yêu nồng ấm của bà. Nhng nhớ về bếp lửa cũng là nhớ về quê nhà. Nhớ về bà đồng nghĩa với nhớ về tổ ấm gia đình trong niềm vui sum họp. Nh thế trong tình cảm của bà còn có cả tình cảm của đất nớc. Tác giả nhớ về bà cũng là yêu đất nớc, quê hơng: Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trắng trăm tàu Cã löa tr¨m nhµ. Cã niÒm vui tr¨m ng¶ Nhng ch¼ng lóc nµo quªn nh¾c nhë Sím mai nµy bµ nhãm bÕp lªn cha? Trong suốt bài thơ bằng Việt đã đa ta theo một hành trình cao cả: từ bếp lửa củi rơm đậm đà mùi quê hơng tới bếp lửa, ngọn lửa của lòng bà ngọt ngào, ấm áp; từ tiếng chim tu hú đến vị ngọt bùi của khoai sắn, của nồi xôi gạo mới. đó chính là hồn quê, hồn non nớc. Hành trình ấy tựa nh hành trình của những giọt nớc hoà vào suối, suối đổ ra s«ng, s«ng ra biÓn vËy. Nh thế, mỗi con ngời khi sinh ra đều mang một tâm hồn đợc ấp ủ bởi hoa thơm trái ngọt của tình yêu trần thế. Tâm hồn chúng ta đợc đón nhận những giọt sơng rơi, những chồi non, lộc non, cây cỏ vờn nhà, cảm thấm nguyên lành nghĩa tình với gia đình, đồng bào, quê hơng, đất nớc... Tất cả điều đó đến với con ngời và di dỡng, tinh thần con ngời qua lêi ru cña mÑ ngay tõ thuë Êu th¬. §ã lµ dßng s÷a mÑ ngät ngµo nu«i dìng t©m hån con ngời từ bao đời nay. Trong những bớc đi của thời gian con ngời muốn ngợc nớc, ngợc.

(166) dòng trở về với cội nguồn. Chế Lan Viên đã mợn lời ngời mẹ để hát ru con bằng những lời ru con cß truyÒn thèng ®a ta trë vÒ víi ®iÖu hån d©n téc. Bµi th¬ Con cß cña «ng lµ mét khúc hát ru hiện đại. Tứ thơ đợc vận động từ hình ảnh con cò trong lời hát ru của mẹ. Xuyªn suèt bµi th¬ lµ h×nh ¶nh con cß nhng h×nh ¶nh ngêi mÑ cø hiÖn dÇn lªn qua nh÷ng lời hát ru đó. Mẹ ru con bằng những lời ru đằm thắm: Con cß bay la Con cß bay l¶ Con cß cæng phñ Con cß §ång §¨ng Cánh cò từ trong lời ru đã đi vào trong tiềm thức của tuổi thơ trở nên gần gũi sẽ theo cùng con ngời đến suốt cuộc đời. Bằng sự liên tởng, tởng tợng phong phú của nhà thơ, con cò nh bay ra từ những câu ca dao để sống trong tâm hồn con ngời, theo cùng và nâng đỡ tâm hồn con ngời: Ngñ yªn! Ngñ yªn! Ngñ yªn! Cho cò trắng đến làm quen Cò đứng ở quanh nôi Råi cß vµo trong tæ Con ngñ yªn th× cß còng ngñ Cánh của cò hai đứa đắp chung đôi Mai kh«n lín con theo cß ®i häc Cánh cò bay theo gót đôi chân Cø nh vËy h×nh ¶nh con cß gîi nhiÒu ý nghÜa. Nã biÓu tîng cho lßng mÑ, cho sù d×u dắt, nâng đỡ đầy dịu dàng và bền bỉ của mẹ. Nhng cao đẹp hơn những bài ca dao mẹ hát đã thấm sâu vào máu thịt, vào tâm hồn con, nuôi nấng trong lòng con một tình yêu bền bỉ với thi ca. Mẹ ớc con lớn lên làm thi sĩ để mang lòng từ tâm nh một thứ hơng hoa nhuần khiết dâng cho cõi ngời để lu giữ cội nguòn nhân bản cho cuộc đời. Và cuối cùng Chế lan Viên đã khái quát thành một triết lý bất di, bất dịch về tình cảm của ngời mẹ đối với con: Con dï lín vÉn lµ con cña mÑ Đi hết đời lòng mẹ vẫn yêu con. Qua bµi th¬ ta thÊy ChÕ Lan Viªn ®Ëp cïng nhÞp yªu th¬ng mªnh m«ng cña ngêi mẹ để vỗ về đứa con yêu. Tình cảm ấy đợc truyền qua lớp ngôn từ giản dị, hồn nhiên nhng chứa đựng một quan niệm đẹp, một cách hớng con ngời vào cội nguồn cái thiện tựa nh gió m¸t thæi vµo hån mçi chóng ta. Khai thác những điều tởng chừng nh giản dị nhng lại có sức khái quát lớn đó là một trong những xu hớng chính của thơ ca 1945-1975. Thơ ca thời kì này đã khám phá những nguồn tình cảm lớn: yêu nớc, yêu dân tộc, yêu đồng chí, đồng đội, yêu gia đình... §ã lµ ngän nguån søc m¹nh cña chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng.. c. Tiếng nói lạc quan, yêu đời Dân tộc ta trong mấy nghìn năm lịch sử đã chứng tỏ một sức sống mãnh liệt, bất chấp mọi hoàn cảnh khó khăn khắc nghiệt để vơn tới trỗi dậy chiến thắng hớng tới tơng.

(167) lai tơi sáng. Đó cũng là nét đẹp truyên thống trong tâm hồn con ngời Việt Nam mọi thời đại. Thơ ca Việt Nam 1945-1975 cũng thể hiện một sức sống bền bỉ và tinh thần lạc quan cña d©n téc. §äc th¬ ca kh¸ng chiÕn ta thÊy cã nô cêi, cã tiÕng h¸t. §ã lµ nô cêi “buèt gi¸” trong th¬ ChÝnh H÷u. Nô cêi Êy bõng s¸ng lªn trong c¬n giã rÐt, trong s¬ng muèi, trong đêm trăng ... của ngời lính chân không giày, áo rách, quần vá, tê tái khó nhọc. Nụ cời ấy là nụ cời của tình đồng chí, tình thơng yêu vô bờ bến trong im lặng, trong hơi ấm của bàn tay nắm lấy bàn tay. Đây chính là sức mạnh khiến họ đứng vững bên nhau để quên đi khó kh¨n thiÕu thèn, t×m thÊy niÒm vui, chÊt th¬ trong cuéc sèng: §ªm nay rõng hoang s¬ng muèi §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi §Çu sóng tr¨ng treo Đầu súng trăng treo - hình ảnh đẹp nhất trong thơ 1945-1975 vì nó có sự hoà quyện nhuÇn nhuyÔn gi÷a hiÖn thùc vµ chÊt th¬ l·ng m¹n, bay bæng. Tr¨ng biÓu tîng cho cuéc sống tơi đẹp, hoà bình, hạnh phúc của nhân loại và cũng là ớc mơ hớng tới của con ngời. Ngîc l¹i, sóng xuÊt hiÖn, biÓu tîng cho chiÕn tranh, nhng sóng còng lµ mét lµ mét lý tëng cao đẹp, tinh thần chiến đấu vì cuộc sống hoà bình. Tuy đối lập nhau nhng hai hình tợng này đã tôn thêm vẻ đẹp cho nhau tạo nên vẻ đẹp hoàn mĩ nhất: vẻ dẹp ngời lính lạc quan, yêu đời. Chính Hữu đã tạo nên một cái nhìn đầy chất thơ nhằm khẳng định cái khát vọng về cuộc sống yên lành và để có một cuộc sống yên lành thì những ngời lính nh ông còn phải cầm súng chiến đấu. Trở về với Bài thơ về tiểu đội xe không kính, Phạm Tiến Duật đa ta trở về với con đờng Trờng Sơn khét nồng bom đạn thời chống Mĩ. Anh lính lái xe không chỉ dũng cảm can trờng mà còn rất lạc quan yêu đời. Lạc quan, yêu đời đó chính là sức mạnh để vợt qua mäi khã kh¨n, gian khæ. Ngêi lÝnh l¸i xe ung dung, trªn nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, ngåi phơi mặt trớc gió, trớc sơng mà vẫn phát hiện ra những nét đẹp bất ngờ của thiên nhiên: Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng Nhìn thấy con đờng chạy thẳng vào tim Thấy sao trời và đột ngột cánh chim Nh sa, nh ïa vµo buång l¸i. Thiªn nhiªn sao trêi vµ c¸nh chim nh sa, ïa vµo buång l¸i quÊn lÊy ngêi lÝnh. Vµ chính trong thiên nhiên đẹp đẽ, lì lạ đó tầm vóc của ngời lính lái xe đợc nâng bổng lên ngang tầm với vũ trụ. Ngời đọc không khỏi ngạc nhiên trớc khám phá này của Phạm Tiến Duật. Hiện thực khốc liệt là thế mà nhà thơ - chiến sỹ vẫn nhận thấy vẻ đẹp lãng mạn của đời lính. Và dờng nh càng khó khăn càng vững tay lái, càng làm tăng thêm phẩm chất kiªu hïng, ngang tµng cña ngêi lÝnh l¸i xe. C¸c anh vÉn s½n sµng th¸ch thøc vµ chÊp nhËn sù thËt: Kh«ng cã kÝnh õ th× cã bôi Bôi phun tãc tr¾ng nh ngêi giµ Cha cÇn röa ph× phÌo ch©m ®iÕu thuèc.

(168) `. Nh×n nhau mÆt lÊm cêi ha ha. Một mái tóc xanh của chàng lính trẻ sau mấy dặm trờng đã có sự thay đổi “bụi phun”. Một kiểu hút thuốc phì phèo rất lính. Một nụ cời lạc quan yêu đời đợc cất lên từ một gơng mặt lấm khi đồng đội gặp nhau. Hình ảnh những ngời lính lái xe bỗng bừng sáng lên vẻ đẹp lạc quan tinh nghịch giữa chốn bom đạn của giặc thù. Trong chiến đấu, con ngời Việt Nam vừa dũng cảm, vừa yêu đời. Trong lao động họ cũng tràn đầy một niềm hứng khởi lạc quan. Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận đã ghi l¹i h×nh ¶nh nh÷ng con ngêi ®ang n¸o nøc x©y dùng cuéc sèng míi. Bao trïm toµn bµi th¬ là cảm xúc trữ tình đằm thắm của một hồn thơ luông tin yêu cuộc sống, yêu thiên nhiên, đất nớc và con ngời. Tác giả đã sáng tạo hình ảnh kì thú, mới mẻ - cảnh hoàng hôn - làm cái nền để khúc ca lao động vút lên phơi phới, lạc quan. Đoàn thuyền đánh cá ra khơi trong tiếng hát khoẻ khoắn, sôi nổi. Ngời lao động hát vang bài ca tiến quân ra biển cả. Họ hát bài ca gọi cá vào. Và nhà thơ cũng hát khúc tráng ca ca ngợi con ngời lao động với tinh thần làm chủ, với một niềm vui. Lao động mà nên thơ, nên nhạc, mặc dù đó là thứ lao động vất vả. Tiếng hát của nhà thơ khắc hoạ cái hồn của không khí náo nức, phơi phới cña nh÷ng con ngêi say mª “tËp lµm chñ, tËp lµm ngêi x©y dùng, d¸m v¬n m×nh cai qu¶ c¶ thiªn nhiªn” (Tè H÷u). Hä ra ®i trong c©u h¸t vµ trë vÒ trong c©u h¸t. §ã lµ mét niÒm tin yêu cuộc sống mới của những con ngời làm chủ đất nớc, làm chủ bản thân. Phải tắm mình trong cuộc sống dạt dào đó thì tác giả mới thổi vào bài thơ một ngọn gió của niềm tin yêu cuộc sống mới, một chất men say lãng mạn cách mạng đẹp nh thế. II. øng dông vµo thùc tiÔn gi¶ng d¹y. 1. Qu¸ tr×nh ¸p dông Nh trên đã trình bày, chuyên đề này chủ yếu phục vụ việc bồi dỡng học sinh giỏi. Để thực hiện tốt chuyên đề GV giao bài trớc cho học sinh chuẩn bị (từ 1 đến 2 tuần). Yêu cầu các em suy nghĩ, tìm hiểu kĩ vấn đề, từ đó tập hợp t liệu phục vụ chuyên đề. Công việc này đòi hỏi học sinh phải thực hiện nghiêm túc theo đúng yêu cầu. Khi tiến hành bồi dỡng trên lớp, trớc hết giới thiệu chuyên đề, sau đó yêu cầu học sinh th¶o luËn tr×nh bµy phÇn chuÈn bÞ ë nhµ theo c¸c bíc lµm bµi. Trong qu¸ tr×nh häc sinh thảo luận GV chú ý lắng nghe để nhận xét rồi chốt lại vấn đề theo định hớng đúng đắn. Bớc 1: Tìm hiểu đề, tìm ý * Tìm hiểu đề - KiÓu bµi: nghÞ luËn tæng hîp - Vấn đề nghị luận: Tiếng nói trữ tình trong thơ - Phạm vi t liệu: Một số văn bản thơ từ 1945 đến 1975 đã học trong chơng trình THCS * T×m ý - Giáo viên hớng dẫn học sinh tìm hệ thống luận điểm cho chuyên đề (dựa vào khả n¨ng kh¸i qu¸t tæng hîp kiÕn thøc qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu). Cã thÓ cã nh÷ng quan ®iÓm khác nhau nhng cần phải nêu đợc một số ý cơ bản nh đã trình bày ở phần nội dung chuyên đề..

(169) - Híng dÉn häc sinh t×m luËn cø . LuËn cø ph¶i tiªu biÓu, toµn diÖn, b¸m s¸t c¸c văn bản đã học. - Xác định cách lập luận cho từng nội dung Bíc 2: LËp dµn bµi - Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh lËp dµn bµi theo ba phÇn: më bµi, th©n bµi, kÕt luËn. Cho học sinh thảo luận để rút ra dàn bài chung - Đối chiếu với dàn bài của cô giáo rồi tự bổ sung những vấn đề còn thiếu Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh dµn bµi, gi¸o viªn chó ý theo dâi, thËm chÝ tham gia thảo luận cùng học sinh để tránh áp đặt, phát huy tính sáng tạo cho các em. Bíc 3: ViÕt bµi - Híng dÉn häc sinh c¸ch lËp luËn hîp lÝ, sö dông thµnh th¹o vµ linh ho¹t c¸c thao t¸c lËp luËn - Híng dÉn c¸ch ph©n tÝch dÉn chøng - Rèn kĩ năng dùng từ, đặt câu, đặc biệt cần rèn khả năng t duy sáng tạo, cách tổng hợp khái quát vấn đề - Híng dÉn c¸ch viÕt ®o¹n v¨n, khuyÕn khÝch viÕt ®o¹n Tæng - Ph©n - Hîp Bíc4: §äc l¹i vµ söa ch÷a Cho học sinh trao đổi bài, tự sửa lỗi cho nhau, có thể tự chấm bài, nhận xét về cách diễn dật, dùng từ đặt câu… Để các em hiểu kĩ và hiểu sâu vấn đề, có thể tách nội dung chuyên đề thành những đề nhá. VÝ dô: §Ò 1: NhËn xÐt vÒ v¨n häc ViÖt Nam 1945-1975 cã ý kiÕn cho r»ng: “V¨n häc thêi k× nµy ®É ghi l¹i nh÷ng nÐt kh«ng thÓ phai mê vÒ mét thêi k× ®Çy gian lao, hi sinh nhng còng rất vẻ vang của dân tộc. Đã sáng tạo đợc những hình tợng đẹp về đất nớc, nhân dân, về c¸c thÕ hÖ, c¸c tÇng lípnngêi ViÖt Nam trong hai cuéc kh¸ng chiÕn vµ trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi” Qua một số văn bản thơ đã học trong chơng trình THCS. Em hãy làm sáng tỏ ý kiến trªn. Đề 2. Văn học Việt Nam 1945 - 1975 đã phát huy những nét lớn trong truyền thống tinh thần dân tộc, cũng là nét lớn, nổi bật trong phẩm chất con ngời Việt Nam đó là chủ nghĩa yêu nớc và tinh thần nhân đạo. ý kiến của em về vấn đề trên. Qua một số văn bản thơ đã học trong chơng trình THCS, em h·y chøng minh. §Ò 3. H×nh ¶nh ngêi lÝnh trong hai bµi th¬ “§ång chÝ” cña ChÝnh H÷u vµ “Bµi th¬ vÒ tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật... Đề 4: Văn học hiện đại Việt Nam từ 1945 đến 1975 có sự kết hợp hài hoà giữa hiện thùc vµ l·ng m¹n. B»ng hiÓu biÕt cña em vÒ mét sè t¸c phÈm v¨n häc trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 9, h·y lµm s¸ng tá..

(170) Đề 5: Lấy tựa đề “Những con ngời Việt Nam đẹp nhất” hãy viết bài văn làm sáng tỏ những nét đẹp tâm hồn cao quý của con ngời Việt Nam qua các tác phẩm đợc học từ 1945 đến 1975. Tham khảo một số đề văn - Dới đây là các đề văn dành cho HSG, GV tham khảo và hớng dẫn HS làm quen với các hình thức ra đề thi HSG các cấp. - Có hai hình thức ra đề: + §Ò gåm 2 phÇn: Tr¾c nghiÖm + Tù luËn. + Đề chỉ có nội dung tự luận. (GV tham khảo và chọn lọc, biên soạn thành đề mới kết hợp với phần trắc nghiệm để kiểm tra trong quá trình dạy học). - Xin giới thiệu một số đáp án để GV tham khảo.. §Ò sè I C©u 1 (5®iÓm) Cảm nhận vẻ đẹp cảnh ra khơi trong các đoạn thơ sau: “Khi trêi trong, giã nhÑ, sím mai hång Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá. ChiÕc thuyÒn nhÑ h¨ng nh con tuÊn m· Ph¨ng m¸i chÌo, m¹nh mÏ vît trêng giang. C¸nh buåm gi¬ng to nh m¶nh hån lµng Rín th©n tr¾ng bao la th©u gãp giã…” (Quª h¬ng, TÕ Hanh). “MÆt trêi xuèng biÓn nh hßn löa. Sóng đã cài then đêm sập cửa..

(171) Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi, C©u h¸t c¨ng buåm cïng giã kh¬i.” (Đoàn thuyền đánh cá, Huy Cận) C©u 2: (5®iÓm) : ý nghÜa cña t×nh yªu th¬ng C©u 3: (10 ®iÓm): Dựa vào cốt truyện cổ tích “Vợ chàng Trơng” nhng “Chuyện ngời con gái Nam Xơng” đã khẳng định đợc những sáng tạo tài hoa của Nguyễn Dữ. Bằng hiểu biết của em về thiªn truyÖn thø mêi s¸u trong tËp “TruyÒn k× m¹n lôc” cña nhµ v¨n, h·y lµm s¸ng tá những sáng tạo của tác giả đợc thể hiện trong tác phẩm đó.. §Ò sè II C©u 1 (5,0 ®iÓm) C¶m nhËn vÒ ý nghÜa cña chi tiÕt c¸i bãng trong t¸c phÈm “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” (NguyÔn D÷). C©u 2 6,0 ®iÓm). H·y cïng b¹n em híng tíi x©y dùng “Trêng häc th©n thiÖn”. C©u 3 (9,0 ®iÓm). Vẻ đẹp và sự khác biệt trong những bức tranh thiên nhiên qua sáu câu thơ đầu ®o¹n trÝch “C¶nh ngµy xu©n” vµ t¸m c©u th¬ cuèi ®o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ngng bÝch” trong “TruyÖn KiÒu” cña t¸c gi¶ NguyÔn Du.. §Ò sè III. C©u 1 (5,0 ®iÓm) Trớc không gian đất trời mùa thu, hãy cùng nhà thơ Tạ Hữu Yên cảm nhận vẻ đẹp cña kho¶nh kh¾c sang mïa trong ®o¹n th¬ sau:. C¸nh chim b¸o sang mïa. Phót gi©y chuyÓn sang mïa. N¾ng hoai hoai cuèi h¹. Nghe v« cïng huyÒn diÖu. Mµu m©y non l¸ m¹. Kh«ng thõa vµ kh«ng thiÕu. Giã trªn cµnh hiu hiu.. Tay thiên nhiên đặt bày..

(172) Chõng nh thu ngÊp nghÐ. H¹ tµn vµ thu tíi. Trong h¬ng cèm ®©u ®©y. §i qua tõ ¸o ai. Khãi lam chiÒu rÊt nhÑ. §«i v¹t dµi th¬ thíi. S«ng võa v¬i võa ®Çy.. Chót n¾ng vµng v¾t vai… (“Sang mïa”, T¹ H÷u Yªn). C©u 2 (6,0 ®iÓm). Hoµ b×nh lµ kh¸t väng vµ íc m¬ cña toµn nh©n lo¹i. Nhng chiÕn tranh vÉn kh«ng ngõng diÔn ra ë mét sè n¬i trªn thÕ giíi. H·y viÕt mét l¸ th göi c¸c nhµ chøc tr¸ch để nói những suy nghĩ của em về khát vọng vì một thế giới hoà bình. C©u 3 (9,0 ®iÓm). Lấy tựa đề : “Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung” để viết bài văn làm sáng tá sè phËn bi kÞch cña nµng Vò N¬ng trong t¸c phÈm “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” cña t¸c gi¶ NguyÔn D÷.. §Ò sè IV C©u 1: 2 ®iÓm Đọc kĩ đoạn văn sau và trả lời câu hỏi bằng cách chọn phơng án trả lời đúng nhất? “(1) Đề tài tình mẹ con không mới, nhng Chế Lan Viên đã làm mới cho nó một cách rất thông minh. (2)Hình tợng con cò trong ca dao đã hội nhập đợc cách nghĩ, cách nhìn của thời đại. (3)Tơng ứng với sự đổi mới đề tài là thể loại. (4) Không nhất thiết cứ phải là ca dao mới diễn tả đợc nhịp điệu êm đềm của lòng yêu thơng –một tình cảm vốn ít gập ghềnh gấp khúc… (5)Đồng hành với sự đổi mới đề tài là bao nhiêu ý thơ, giọng thơ lúc thì thầm tâm sự, lúc đau đáu thiết tha, khi lại bồng bột dâng trào…” (Ngữ văn 9-Từ tiếp nhận đến thực hành-Tập 2,Trang 52, Nhà xuất bản Giáo dục) 1) Phơng thức biểu đạt chính của đoạn văn trên là gì? A- Tù sù. B- Miªu t¶. C- NghÞ luËn. D- BiÓu c¶m.. 2) §o¹n v¨n trªn nãi vÒ t¸c phÈm nµo ? A- Con cß. B- Sang thu. C- ¸nh tr¨ng. D- Nãi víi con.. 3) Câu văn: “Đề tài tình mẹ con không mới, nhng Chế Lan Viên đã làm mới cho nó mét c¸ch rÊt th«ng minh ” lµ kiÓu c©u g×? A- Câu đơn. C- C©u ghÐp chÝnh phô. B- C©u ghÐp. D- Câu ghép đẳng lập.. 4) Nhà thơ Chế Lan Viên đã xây dựng hình tợng con cò bằng bút pháp nghệ thuật gì?.

(173) A- Nh©n ho¸. C- Èn dô. B- So s¸nh. D- Ho¸n dô.. 5) Một trong những đặc sắc nghệ thuật làm cho bài thơ của Chế Lan Viên gần với văn xuôi, và chính vì thế nó mang hơi hớng một bài ca (hoặc một lời ru) hiện đại? A- NghÖ thuËt liªn tëng. C- Sự thay đổi nhịp điệu. B- C©u th¬ giµu søc t¹o h×nh. D- TÝnh chÊt tr÷ t×nh.. 6) Từ: “đổi mới” trong cụm từ “sự đổi mới” vốn thuộc từ loại nào? A- Danh tõ. B- §éng tõ. C- TÝnh tõ. D- Lîng tõ.. 7) ở đây, từ “đổi mới” đợc dùng nh từ loại nào? A- Danh tõ. B- §éng tõ. C- TÝnh tõ. D- Phã tõ. 8) “Đôi cánh cò vốn nhỏ bé đã trở nên ấm áp mênh mông” - Lời nhận xét ấy dành cho c©u th¬ nµo? A- Cánh cò mềm, mẹ đã sẵn tay nâng! B- Cánh cò ăn đêm, cánh cò xa tổ. C- Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi. D- Một con cò thôi - Con cò mẹ hát - Cũng là cuộc đời – Vỗ cánh qua nôi… C©u 2: 1 ®iÓm §iÒn vµo chç ….. nh÷ng tõ ng÷ phï hîp: 1) Nhan đề “……” là một hình ảnh mang ý nghĩa biểu t ợng cho tấm lòng tin yêu cuộc sống, đất nớc, con ngời, cho ớc nguyện dâng hiến trí tuệ và tâm hồn của nhà thơ … đối với cuộc đời nói chung. 2) Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận là sự thống nhất giữa hai cảm hứng: Cảm høng vÒ…. vµ c¶m høng vÒ..... . C©u 3: 2 ®iÓm Viết về cảnh trời đất vào xuân ở đoạn trích: “Cảnh ngày xuân” (Truyện Kiều – NguyÔn Du), cã ý kiÕn cho r»ng: “Tõ cÆp lôc b¸t thø nhÊt sang cÆp lôc b¸t thø hai cã sự biến đổi của mạch thơ; riêng cặp lục bát thứ hai đã thể hiện tài tình nghệ thuật “ thi trung h÷u häa”. Em h·y viÕt ®o¹n v¨n nªu ý kiÕn cña m×nh vÒ nhËn xÐt trªn? C©u 4: 5 ®iÓm Trong v¨n ch¬ng, cã khi cïng mét ý tëng s¸ng t¹o, nhng c¸ch thÓ hiÖn cña mçi t¸c giả lại khác nhau, điều đó tạo nên sự phong phú đa dạng của văn học. Em hãy làm rõ điều đó qua “Chuyện ngời con gái Nam Xơng” của Nguyễn Dữ và tích chèo “Quan Âm Thị KÝnh” ?.

(174) đề số V. C©u 1: ( 3 ®iÓm) Cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh là nguồn cảm hứng vô tận cho sáng tạo nghệ thuật. Më ®Çu t¸c phÈm cña m×nh, nhµ th¬ ViÔn Ph¬ng viÕt: “ Con ë miÒn Nam ra th¨m l¨ng B¸c” Và sau đó tác giả thấy: “ B¸c n»m trong giÊc ngñ b×nh yªn Gi÷a mét vÇng tr¨ng s¸ng dÞu hiÒn VÉn biÕt trêi xanh lµ m·i m·i Mµ sao nghe nhãi ë trong tim!” Từ những câu đã dẫn kết hợp với những hiểu biết của em về bài thơ, hãy cho biết cảm xúc trong bài thơ đợc thể hiện theo trình tự nào? Sự thật là Bác đã ra đi nhng vì sao nhµ th¬ vÉn dïng tõ “ th¨m” vµ côm tõ “ giÊc ngñ b×nh yªn”? C©u 2: (3 ®iÓm) “ Tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh kÓ chi ngêi v« t×nh ¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c đủ cho ta giật mình” ( “¸nh tr¨ng”- NguyÔn Duy). Phân tích ý nghĩa biểu tợng của hình ảnh vầng trăng (đợc gạch dới) và chiều sâu t tởng mang tính triết lý đợc nhà thơ Nguyễn Duy gửi gắm trong khổ thơ nói trên.. C©u 3 ( 14 ®iÓm) Nãi vÒ t×nh bµ ch¸u trong bµi th¬ “ BÕp löa” cña nhµ th¬ B»ng ViÖt cã nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau nh sau: 1. Tình bà cháu thắm thiết cảm động đợc khơi gợi qua hình ảnh bếp lửa. 2. H×nh ¶nh ngêi bµ trong bµi th¬ còng chÝnh lµ ngêi nhãm löa, gi÷ löa, truyÒn löa. 3. Ngọn lửa đã trở thành kỷ niệm ấm lòng, là niềm tin nâng bớc cháu trên chặng đờng dài..

(175) B»ng nh÷ng c¶m nhËn riªng vÒ bµi th¬, em h·y viÕt bµi v¨n theo c¸c yªu cÇu sau: 1. §Æt tªn cho bµi v¨n cña em 2. Nh÷ng c¶m nhËn cña c¸ nh©n em vÒ t×nh bµ ch¸u trong bµi th¬. 3. Gia đình và tình thân có ý nghĩa nh thế nào đối với mỗi con ngời.. đề số VI. C©u 1: (6 ®iÓm) Gian lËn trong thi cö ë ®©u vµ bao giê còng bÞ lªn ¸n. V× vËy, trong bøc th göi thầy hiệu trởng trờng con trai mình đang học, Tổng thống Mỹ A. Lin-côn đã viết: “ë trêng, xin thÇy h·y d¹y cho ch¸u biÕt chÊp nhËn thi rít cßn vinh dù h¬n gian lËn khi thi”. Em suy nghĩ nh thees nào về lời đề nghị trên? C©u 2: (6 ®iÓm) TiÕng tu hó sao mµ tha thiÕt thÕ! MÑ cïng cha c«ng t¸c bËn kh«ng vÒ Ch¸u ë cïng bµ, bµ b¶o ch¸u nghe Bµ d¹y ch¸u lµm, bµ ch¨m ch¸u häc. Nhãm bÕp löa nghÜ th¬ng bµ khã nhäc, Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? (BÕp löa - B»ng Viªt - SGK Ng÷ v¨n 9 tËp I - NXB Gi¸o dôc) C©u 3: (8 ®iÓm) “Cách nhìn và thể hiện con ngời thiên về cái tốt đẹp, trong sáng, cao thợng là phơng hớng chủ đạo và thống nhất trong văn học Việt Nam thời kì kháng chiến” (Ng÷ v¨n 9 – SGV NXB Gi¸o dôc) H·y chøng tá truyÖn ng¾n “Nh÷ng ng«i sao xa x«i” (1971) cña Lª Minh Khuª cũng nằm trong hớng chung đó..

(176) §Ò sè Vii C©u 1: (5 ®iÓm) Cảm nhận của em về những dòng thơ cuối bài thơ “Ông đồ” của Vũ Đình Liên: “Năm nay đào lại nở Không tháy ông đồ xa. Nh÷ng ngêi mu«n n¨m cò Hån ë ®©u b©y giê.” C©u 2: (6 ®iÓm) Em có suy nghĩ gì về hiện tợng giữa một vùng đất khô cần và sỏi đá, có một loài cây dại vẫn nở những đóa hoa sắc hơng dâng tặng cuộc đời. C©u 3: (9 ®iÓm) Vẻ đẹp của ngời lao động mới trong hai tác phẩm “Đoàn thuyền đánh cá” (Huy CËn) vµ “LÆng lÏ Sa Pa” (NguyÔn Thµnh Long).. đề VIII C©u 1. (3,0 ®iÓm) Trong th gửi học sinh nhân ngày khai trờng đầu tiên của nớc Việt Nam độc lập, Bác Hồ tha thiết căn dặn: “Non sông Việt Nam có trở nên tơi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bớc tới đài vinh quang để sánh vai với các cờng quốc năm châu đợc hay không, chÝnh lµ nhê mét phÇn lín ë c«ng häc tËp cña c¸c em”. Em suy nghÜ g× vÒ lêi c¨n dÆn cña B¸c? C©u 2. (3,0 ®iÓm) C¶m nhËn cña em vÒ nh÷ng c©u th¬ sau trong TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du: - Cá non xanh tËn ch©n trêi, Cµnh lª tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa. - Buån tr«ng néi cá rÇu rÇu, Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. (Ng÷ v¨n 9 - TËp mét). C©u 3. (4,0 ®iÓm) Trong v¨n b¶n TiÕng nãi cña v¨n nghÖ, NguyÔn §×nh Thi viÕt: “T¸c phÈm nghÖ thuËt nµo còng x©y dùng b»ng nh÷ng vËt liÖu m în ë thùc t¹i. Nhng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. Anh.

(177) göi vµo t¸c phÈm mét l¸ th, mét lêi nh¾n nhñ, anh muèn ®em mét phÇn cña m×nh gãp vµo đời sống chung quanh”. (Ng÷ v¨n 9 - TËp hai). B»ng sù hiÓu biÕt vÒ truyÖn ng¾n Lµng, em h·y lµm s¸ng tá ®iÒu míi mÎ, “lêi nh¾n nhủ” mà nhà văn Kim Lân muốn đem “góp vào đời sống”. đáp án C©u 1. (3,0 ®iÓm) A. Yªu cÇu:. 1. VÒ kÜ n¨ng: Häc sinh biÕt lµm bµi nghÞ luËn x· héi: ý tø râ rµng, m¹ch l¹c, lËp luËn chÆt chÏ, giµu sức thuyết phục, dẫn chứng cụ thể, sinh động. Không mắc lỗi diễn đạt, chính tả... 2. VÒ kiÕn thøc: Đây là dạng đề mở, vì vậy học sinh có thể trình bày những cách suy nghĩ khác nhau xung quanh vấn đề cần nghị luận. Có thể có những cách lập luận khác nhau, nhng về cơ bản phải hớng đến những ý sau: - Bằng những hình ảnh đẹp, Bác Hồ đã căn dặn: + “Công học tập” của học sinh hôm nay sẽ ảnh hởng đến tơng lai đất nớc. + §éng viªn, khÝch lÖ häc sinh ra søc häc tËp tèt. - Lời dặn của Bác đã nói lên đợc tầm quan trọng của việc học tập đối với tơng lai đất níc, bëi: + Học sinh là ngời chủ tơng lai của đất nớc, là ngời kế tục sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nớc của cha ông mình. + Mét thÕ hÖ häc sinh tÝch cùc häc tËp vµ rÌn luyÖn h«m nay høa hÑn thÕ hÖ c«ng d©n tèt, có đủ năng lực, phẩm chất làm chủ đất nớc trong tơng lai. Vì vậy, việc học tập là rất cần thiÕt. + §Ó tiÕn kÞp sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña thÕ giíi, “s¸nh vai víi c¸c cêng quèc n¨m ch©u”, níc ViÖt Nam kh«ng thÓ kh«ng v¬n lªn m¹nh mÏ vÒ khoa häc kÜ thuËt. Do vËy, häc tËp lµ tiÒn đề quan trọng tạo nên sự phát triển. + Việc học tập của thế hệ trẻ có ảnh hởng đến tơng lai đất nớc đã đợc thực tế chứng minh (nªu g¬ng xa vµ nay). - Để thực hiện lời dặn của Bác, học sinh phải xác định đúng động cơ học tập, nỗ lực phấn đấu vơn tới chiếm lĩnh đỉnh cao tri thức. - Thùc hiÖn lêi dÆn cña B¸c lµ chóng ta thÓ hiÖn t×nh c¶m kÝnh yªu víi ngêi cha giµ dân tộc và thể hiện trách nhiệm của mình đối với đất nớc. B. C¸ch cho ®iÓm:. - §iÓm 3: §¸p øng hÇu hÕt c¸c yªu cÇu nãi trªn, cã thÓ m¾c mét vµi lçi nhá. - Điểm 2: Đáp ứng đợc 2/3 yêu cầu nói trên, còn mắc một số lỗi, cha chú ý dẫn chøng, lËp luËn cßn vông. - §iÓm 1: §¸p øng 1/3 yªu cÇu nªu trªn, cßn m¾c nhiÒu lçi, cha biÕt lËp luËn. - Điểm 0: Không viết gì hoặc viết không liên quan đến đề. C©u 2. (3,0 ®iÓm) A. Yªu cÇu: 1. VÒ kÜ n¨ng: Häc sinh biÕt c¸ch lµm bµi nghÞ luËn v¨n häc vÒ th¬. V¨n viÕt tr«i ch¶y, c¶m xóc, thÓ hiện đợc t chất văn chơng. Không mắc lỗi diễn đạt, dùng từ, chính tả....

(178) 2. VÒ kiÕn thøc: Học sinh có thể có cách trình bày khác nhau, nhng phải cảm nhận đợc vẻ đẹp riêng biÖt cña hai c©u th¬. VÒ c¬ b¶n, bµi viÕt ph¶i: - Giíi thiÖu vÞ trÝ hai c©u th¬ trong TruyÖn KiÒu. - Chỉ ra nét tơng đồng: hai câu thơ đều mở ra bức tranh phong cảnh với một không gian mênh mông từ mặt đất đến chân mây, ngập tràn sắc cỏ. - ChØ ra nÐt riªng biÖt: + C©u th¬: Cá non xanh tËn ch©n trêi, Cµnh lª tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa. * Là bức tranh mùa xuân tơi đẹp, trong sáng, hài hòa, tràn đầy sức sống (màu xanh của cỏ gîi søc sèng, mµu tr¾ng cña hoa gîi sù trong s¸ng). §»ng sau bøc tranh Êy lµ t©m tr¹ng vui t¬i cña Thóy KiÒu. * NghÖ thuËt thÓ hiÖn: bót ph¸p chÊm ph¸, kÕ thõa tinh hoa cña v¨n häc cæ, tõ ng÷ giµu chÊt t¹o h×nh. + C©u th¬: Buån tr«ng néi cá rÇu rÇu, Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. * Là bức tranh thiên nhiên mêng mang, héo úa, đơn điệu (“rầu rầu” thể hiện sự héo úa của c¶nh, “xanh xanh” gîi sù mªng mang, mê mÞt). §»ng sau bøc tranh Êy lµ t©m tr¹ng c« đơn, hoảng loạn của Thúy Kiều. * Bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh, tõ ng÷ giµu søc gîi. - Gi¶i thÝch lÝ do t¹o nªn sù kh¸c biÖt Êy: + ë c©u ®Çu: * Thiên nhiên là đối tợng miêu tả. * Thiên nhiên đợc cảm nhận qua con mắt của ngời con gái tài sắc, đang sống trong những tháng ngày tơi đẹp. + ë c©u sau: * Thiên nhiên là phơng tiện, là cách thức để thể hiện tâm trạng nhân vật. * Thiên nhiên đợc cảm nhận qua con mắt của một ngời trong tâm trạng của kẻ tha hơng, biÕt m×nh bÞ lõa b¸n vµo chèn lÇu xanh. B. C¸ch cho ®iÓm:. - Điểm 3: Đạt đợc hầu hết những yêu cầu trên. - Điểm 2: Đạt đợc 2/3 yêu cầu, còn mắc một số lỗi - Điểm 1: Đạt đợc dới 1/2 yêu cầu, còn mắc nhiều lỗi. - Điểm 0: Không nhận thức đợc đề hoặc không viết gì. C©u 3. (4,0 ®iÓm) A. Yªu cÇu: 1. VÒ kÜ n¨ng: Häc sinh biÕt c¸ch lµm bµi nghÞ luËn v¨n häc vÒ truyÖn. V¨n viÕt tr«i ch¶y, c¶m xóc, thể hiện đợc t chất văn chơng. Không mắc lỗi diễn đạt, dùng từ, chính tả... 2. VÒ kiÕn thøc: Häc sinh cã thÓ cã c¸ch tr×nh bµy kh¸c nhau, nhng vÒ c¬ b¶n ph¶i:.

(179) - Gi¶i thÝch s¬ lîc tinh thÇn ®o¹n v¨n cña NguyÔn §×nh Thi: + Néi dung cña mét t¸c phÈm nghÖ thuËt lµ hiÖn thùc cuéc sèng vµ nh÷ng kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn riªng cña ngêi nghÖ sÜ. + Nh÷ng kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn Êy chÝnh lµ ®iÒu míi mÎ gãp phÇn quan träng t¹o nªn gi¸ trÞ cña mét t¸c phÈm nghÖ thuËt vµ mang theo th«ng ®iÖp cña ngêi nghÖ sÜ. - Truyện ngắn Làng của Kim Lân đã thể hiện đợc điều mới mẻ và “lời nhắn nhủ” của riªng nhµ v¨n trªn c¬ së “vËt liÖu mîn ë thùc t¹i”. + “VËt liÖu mîn ë thùc t¹i” trong t¸c phÈm Lµng lµ hiÖn thùc cuéc kh¸ng chiÕn chèng Pháp và đời sống tình cảm của nhân dân trong kháng chiến. + §iÒu míi mÎ: * Nhà văn phát hiện ra vẻ đẹp mới trong tâm hồn ngời nông dân sau cách mạng tháng Tám: Tình yêu làng quê hòa quyện với tình yêu đất nớc và tinh thần kháng chiến. Tình cảm ấy đợc nhà văn gửi gắm qua hình tợng ông Hai (có thể so sánh với hình tợng ngời n«ng d©n tríc c¸ch m¹ng: L·o H¹c). * Điều mới mẻ thể hiện trong nghệ thuật xây dựng tình huống tâm lí, miêu tả sinh động diÔn biÕn t©m tr¹ng, ng«n ng÷ cña nh©n vËt quÇn chóng... + Lời nhắn nhủ (Đây cũng là t tởng chủ đề của tác phẩm): Tình yêu làng quê vốn là tình c¶m truyÒn thèng cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam. Nhng chØ ë ngêi n«ng d©n sau c¸ch m¹ng, tình yêu làng mới hòa quyện sâu sắc với tình yêu đất nớc, niềm tin yêu lãnh tụ và tinh thần ñng hé kh¸ng chiÕn. B. C¸ch cho ®iÓm:. - §iÓm 4: §¸p øng hÇu hÕt c¸c yªu cÇu nãi trªn. V¨n viÕt linh ho¹t, giµu c¶m xóc, h×nh ¶nh. Cã thÓ m¾c mét vµi lçi nhá. - §iÓm 3: §¸p øng 2/3 yªu cÇu nãi trªn. Cßn m¾c mét sè lçi. - §iÓm 2: §¸p øng 1/2 yªu cÇu nãi trªn, cßn m¾c nhiÒu lçi. - Điểm 1: Tỏ ra không hiểu đề, sa vào phân tích nhân vật ông Hai hoặc phân tích truyÖn Lµng. - Điểm 0: Không viết gì hoặc chỉ viết linh tinh không liên quan gì đến đề.. đề số XIX C©u 1: (8,0 ®iÓm) NhËn xÐt vÒ vai trß cña chi tiÕt nghÖ thuËt trong truyÖn, cã ý kiÕn cho r»ng: "Chi tiÕt nhỏ làm nên nhà văn lớn". Chi tiết chiếc bóng trong tác phẩm "Chuyện ngời con gái Nam Xơng" của Nguyễn Dữ đã thể hiện rõ điều đó. Em hãy trình bày hiểu biết của em về vấn đề trên. C©u 2: (12,0 ®iÓm) Cảm nhận của em về hình tợng anh bộ đội cụ Hồ trong hai tác phẩm "Đồng chí" của Chính Hữu và "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" của Phạm Tiến Duật (Ngữ văn 9 - tập 1). Từ đó, em có suy nghĩ gì về dấu ấn sáng tạo nghệ thuật của mỗi tác giả?. I. Yªu cÇu chung:. đáp án. - Đáp án chỉ nêu một số ý chính có tính chất gợi ý; giám khảo cần chủ động, linh hoạt trong đánh giá, cho điểm; khuyến khích những bài viết sáng tạo, có sức thuyết phục, "có giọng điệu riêng", tránh máy móc đếm ý cho điểm. - Cho điểm 20, chi tiết đến 0,5 điểm.. II. Yªu cÇu cô thÓ: C©u 1: (8 ®iÓm) VÒ kiÕn thøc:.

(180) 1. Nêu đợc vai trò của chi tiết nghệ thuật trong truyện: - Chi tiết là một trong những yếu tố nhỏ nhất tạo nên tác phẩm (...), để làm nên một chi tiết nhỏ có giá trị đòi hỏi nhà văn phải có sự thăng hoa về cảm hứng và tài năng nghệ thuËt. - Nghệ thuật là một lĩnh vực đặc thù: Tầm vóc của ngời nghệ sỹ có thể đợc làm nên từ những yếu tố nhỏ nhất. Nhà văn lớn có khả năng sáng tạo đợc những chi tiết nhỏ nhng giàu giá trị biểu đạt, góp phần đắc lực trong việc thể hiện chủ đề t tởng của tác phẩm. 2. §¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña chi tiÕt "chiÕc bãng" trong "ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng": a. Gi¸ trÞ néi dung: - "Chiếc bóng" tô đậm thêm nét đẹp phẩm chất của Vũ Nơng trong vai trò ngời vợ, ngời mẹ. Đó là nỗi nhớ thơng, sự thuỷ chung, ớc muốn đồng nhất "xa mặt nhng không cách lòng" với ngời chồng nơi chiến trận; đó là tấm lòng ngời mẹ muốn khoả lấp sự trống vắng, thiếu hụt tình cảm ngời cha trong lòng đứa con thơ bé bỏng. - "Chiếc bóng" là một ẩn dụ cho số phận mỏng manh của ngời phụ nữ trong chế độ phong kiÕn nam quyÒn. Hä cã thÓ gÆp bÊt h¹nh bëi bÊt cø mét nguyªn nh©n v« lý nµo mµ kh«ng lờng trớc đợc. Với chi tiết này, ngời phụ nữ hiện lên là nạn nhân của bi kịch gia đình, bi kÞch x· héi. - "ChiÕc bãng" xuÊt hiÖn ë cuèi t¸c phÈm "Råi trong chèc l¸t, bãng nµng loang lo¸ng mê nhạt dần mà biến đi mất": Khắc hoạ giá trị hiện thực - nhân đạo sâu sắc của tác phẩm. - Chi tiết này còn là bài học về hạnh phúc muôn đời: Một khi đánh mất niềm tin, hạnh phóc chØ cßn lµ chiÕc bãng h ¶o. b. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: - T¹o sù hoµn chØnh, chÆt chÏ cho cèt truyÖn: Chi tiÕt "chiÕc bãng" t¹o nªn nghÖ thuËt th¾t nót, më nót m©u thuÉn bÊt ngê, hîp lý: + Bất ngờ: Một lời nói của tình mẫu tử lại bị chính đứa con ngây thơ đẩy vào vòng oan nghiÖt; chiÕc bãng cña t×nh chång nghÜa vî, thÓ hiÖn nçi kh¸t khao ®oµn tô, sù thuû chung son s¾t l¹i bÞ chÝnh ngêi chång nghi ngê "thÊt tiÕt" ... + Hợp lý: Mối nhân duyên khập khiễng chứa đựng nguy cơ tiềm ẩn (Vũ Nơng kết duyên cùng Trơng Sinh thất học, đa nghi, ghen tuông, độc đoán) cộng với cảnh ngộ chia ly bởi chiÕn tranh  nguy c¬ tiÒm Èn bïng ph¸t. - T¹o kÞch tÝnh, t¨ng søc hÊp dÉn cho t¸c phÈm. - Chi tiÕt nµy cßn lµ sù s¸ng t¹o cña NguyÔn D÷ (so víi chuyÖn cæ tÝch "MiÕu vî chµng Trơng" ) tạo nên vẻ đẹp lung linh cho tác phẩm và một kết thúc tởng nh có hậu nhng lại nhÊn m¹nh h¬n bi kÞch cña ngêi phô n÷. VÒ kü n¨ng: - Sö dông linh ho¹t c¸c phÐp lËp luËn, t¹o hÖ thèng luËn ®iÓm chÆt chÏ, giµu søc thuyÕt phôc. - Dùng từ, đặt câu chính xác, trình bày đoạn văn logic. - V¨n viÕt trong s¸ng, giµu c¶m xóc. Thang ®iÓm: + §¹t tÊt c¶ c¸c ý trªn, kü n¨ng tèt  8 ®iÓm. + Chỉ đạt ý 2, ý 3, kỹ năng tốt  6 ®iÓm. + Chỉ đạt ý 2, ý 3, còn mắc lỗi về kỹ năng  4 ®iÓm. + Sa vµo thuËt chuyÖn, ý m¬ hå, sai sãt nhiÒu vÒ kü n¨ng 2 ®iÓm C©u 2: (12 ®iÓm) VÒ kiÕn thøc: 1. Cảm nhận về hình tợng anh bộ đội cụ Hồ qua hai tác phẩm: a. Sù gÆp gì: - Đó là những con ngời mộc mạc, bình dị, chân chất, đời thờng từ cách cảm, cách nghĩ song ở họ toát lên những phẩm chất cao đẹp: Tình đồng chí, đồng đội keo sơn, tinh thần lạc quan, lòng quả cảm, đức hy sinh và lòng yêu nớc nồng nàn. - Họ mang trong mình những phẩm chất chung của anh bộ đội cụ Hồ qua các thời kỳ: Bình dị mà vĩ đại; sống có lý tởng; cái cao cả vĩ đại đợc bắt nguồn từ những gì bình dị nhÊt. b. NÐt riªng: - Ngêi lÝnh trong "§ång chÝ": + §Ëm chÊt méc m¹c, b×nh dÞ, chÊt ph¸c, ra ®i tõ nh÷ng luèng cµy, thöa ruéng; tõ nh÷ng miÒn quª nghÌo khã ... +Theo tiÕng gäi thiªng liªng cña tæ quèc, nh÷ng ngêi n«ng d©n mÆc ¸o lÝnh vît lªn nh÷ng gian khổ, thiếu thốn; khám phá một tình cảm mới mẻ, đáng trân trọng: Tình đồng chí..

(181)  Vẻ đẹp của ngời lính bớc lên từ đồng ruộng, tiêu biểu cho vẻ đẹp của anh bộ đội cụ Hồ trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. - Ngời lính trong "Bài thơ về tiểu đội xe không kính": + §Ëm chÊt ngang tµng, ng¹o nghÔ; t©m hån phãng kho¸ng, trÎ trung, tinh nghÞch, yªu đời; của ngời lính lái xe trên tuyến đờng Trờng Sơn khói lửa với những nét + Sù hoµ quyÖn gi÷a phong th¸i ngêi nghÖ sü vµ tinh thÇn ngêi chiÕn sü.  Nét riêng ấy đã thể hiện sự phát triển trong nhận thức, khám phá của các nhà thơ về hình tợng anh bộ đội cụ Hồ. Đó là sự trởng thành của ngời lính đi qua hai cuộc trờng chinh và là sự lớn lên về tầm vóc dân tộc đợc tôi luyện trong lửa đạn chiến tranh. 2. DÊu Ên s¸ng t¹o cña mçi nhµ th¬: a. ChÝnh H÷u víi "§ång chÝ": - Ngôn từ: Mộc mạc, bình dị, quen thuộc, không phải thô sơ mà đợc tinh lọc từ lời ăn tiÕng nãi d©n gian. - Hình ảnh: Đậm chất hiện thực nhng giàu sức biểu cảm, hàm súc cô đọng. - Giäng ®iÖu: T©m t×nh, thñ thØ, thÊm thÝa, s©u l¾ng. ị Phong cách thiên về khai thác nội tâm, tình cảm, ít có chuyện đùng đoàng của súng đạn (ý của Chính Hữu). b. Phạm Tiến Duật với "Bài thơ về tiểu đội xe không kính": - Ng«n tõ: Giµu tÝnh khÈu ng÷, tù nhiªn, khoÎ kho¾n mang ®Ëm phong c¸ch cña ngêi lÝnh l¸i xe. - Hình ảnh: Chân thực nhng độc đáo, giàu chất thơ. - Giäng ®iÖu: L¹, ngang tµng, tinh nghÞch, dÝ dám, vui t¬i. Nh÷ng c©u th¬ nh c©u v¨n xuôi, nh lời đối thoại thông thờng ... ị Phong cách: đi tìm khám phá vẻ đẹp trong diễn biến sinh động, trong sự phát triển kh«ng ngõng cña cuéc sèng; c¸ch nh×n, c¸ch khai th¸c hiÖn thùc, khai th¸c chÊt th¬ tõ sù khèc liÖt cña chiÕn tranh. VÒ kü n¨ng: - Làm đúng thể loại cảm nhận (suy nghĩ, đánh giá, cảm xúc ...). - Có kỹ năng so sánh đói chiếu trên từng phơng diện, không sa vào phân tích toàn bộ tác phÈm. - X©y dùng hÖ thèng lËp luËn chÆt chÏ, logic. - V¨n viÕt trong s¸ng, giµu c¶m xóc. Thang ®iÓm: + §¹t tÊt c¶ 4 ý trªn (1a, 1b,2a, 2b), kü n¨ng tèt  12 ®iÓm. + §¹t 3/4 sè ý trªn, kü n¨ng tèt  10 ®iÓm. + §¹t 3/ 4 sè ý trªn, kü n¨ng kh¸  8 ®iÓm. + §¹t 2/ 4 sè ý trªn, cßn m¾c lçi vÒ kü n¨ng  6 ®iÓm . + §¹t 1/ 4 sè ý trªn, m¾c nhiÒu lçi vÒ kü n¨ng  4®iÓm. + KiÕn thøc cßn m¬ hå, kü n¨ng yÕu  2 ®iÓm. Lu ý: Học sinh có thể đi theo từng tác phẩm trên cơ sở so sánh, đối chiếu để làm nổi bật yêu cầu đề./.. §Òi sè X C©u 1:(6 ®iÓm) Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ hai c©u th¬ sau a.MiÖng cêi buèt gi¸ (ChÝnh H÷u) b.Nh×n nhau mÆt lÊm cêi ha ha (Ph¹m TiÕn DuËt) C©u 2: (14 ®iÓm) Ph©n tÝch t©m sù thÇm kÝn cña NguyÔn Duy qua bµi th¬ “¸nh tr¨ng” Dàn ý.

(182) C©u 1: H/s phân tích đợc điểm giống và khác nhau ở hai câu thơ - Gièng nhau : §Òu cïng miªu t¶ ©m vang tiÕng cêi cña ngêi chiÕn sÜ ý nghĩa tiếng cời biểu hiện niềm lạc quan vợt mọi khó khăn nguy hiểm, là nét đẹp phẩm chÊt cu¶ ngêi chiÕn sÜ trong cuéc kh¸ng chiÕn. - Khác nhau: Trong câu thơ của Chính Hữu “buốt giá” gợi cho ngời đọc cảm nhận đợc thời tiết khắcnghiệt, tiếng cời của ngời chiến sĩ đã sởi ấm không gian, thể hiện tình đồng chí đồng đội gắn bó. Trong câu thơ của Phạm Tiến Duật “cời ha ha” là cời to, sảng khoái, trẻ trung, lấy khó khăn vất vả “mặt lấm” để vui đùa -> nét riêng trong thơ Phạm Tiến Duật - §¸nh gi¸: Cả hai nhà thơ đã tạo nên đợc nét trẻ trung sôi nổi lạc quan yêu đời của ngời chiến sĩ qua tiếng cời -> đó chính là sức mạnh làm nên chiến thắng. C©u 2: I. Mở bài - Ánh trăng là đề tài quen thuộc của thi ca, là cảm hứng sáng tác vô tận cho các nhà thơ - Nguyễn Duy, một nhà thơ tiêu biểu cho thế hệ trẻ sau năm 1975 cũng góp vào mảng thơ thiên nhiên một “Ánh trăng”. - Với Nguyễn Duy, ánh trăng không chỉ là niềm thơ mà còn được biểu đạt một hàm nghĩa mới, mang dấu ấn của tình cảm thời đại: Ánh trăng là biểu tượng cho quá khứ trong mỗi đời người. - Đối diện trước vầng trăng, người lính đã giật mình về sự vô tình trước thiên nhiên, vô tình với những kỉ niệm nghĩa tình của một thời đã qua. Bài thơ “Ánh trăng” giản dị như một niềm ân hận trong tâm sự sâu kín ấy của nhà thơ. II. Thân bài. 1 Cảm nghĩ về vầng trăng quá khứ - Ánh trăng gắn với những kỉ niệm trong sáng thời thơ ấu tại làng quê: “Hồi nhỏ sống với rừng Với sông rồi với biển” - Con người khi đó sống giản dị, thanh cao, chân thật trong sự hoà hợp với thiên nhiên trong lành: “trần trụi với thiên nhiên - hồn nhiên như cây cỏ” - Ánh trăng gắn bó với những kỉ niệm không thể nào quên của cuộc chiến tranh ác liệt của người lính trong rừng sâu. “Hồi chiến tranh ở rừng Vầng trăng thành tri kỉ Trần trụi với thiên nhiên Hồn nhiên như cây cỏ Ngỡ không bao giờ quên Cái vầng trăng tình nghĩa”.

(183) ->Trăng khi đó là ánh sáng trong đêm tối chiến tranh, là niềm vui bầu bạn của người lính trong gian lao của cuộc kháng chiến - vầng trăng tri kỉ. Nhân vật trữ tình gắn bó với trăng trong những năm dài kháng chiến. Trăng vẫn thuỷ chung, tình nghĩa. 2. Cảm nghĩ về vầng trăng hiện tại. Từ hồi về thành phố Quen ánh điện cửa gương Vầng trăng đi qua ngõ Như người dưng qua đường - Vầng trăng tri kỉ ngày nào nay đã trở thành “người dưng” - người khách qua đường xa lạ + Sự thay đổi của hoàn cảnh sống- không gian khác biệt, thời gian cách biệt, điều kiện sống cách biệt + Hành động “vội bật tung cửa sổ” và cảm giác đột ngột “nhận ra vầng trăng tròn”, cho thấy quan hệ giữa người và trăng không còn là tri kỉ, tình nghĩa như xưa vì con người lúc này thấy trăng như một vật chiếu sáng thay thế cho điện sáng mà thôi. + Câu thơ dưng dưng - lạnh lùng - nhức nhối, xót xa miêu tả một điều gì bội bạc, nhẫn tâm vẫn thường xảy ra trong cuộc sống. => Từ sự xa lạ giữa người với trăng ấy, nhà thơ muốn nhắc nhở : đừng để những giá trị vật chất điều khiển chúng ta.... c. Niềm suy tư của tác giả và tấm lòng của vầng trăng. - Trăng và con người đã gặp nhau trong một giây phút tình cờ. + Vầng trăng xuất hiện vẫn một tình cảm tràn đầy, không mảy may sứt mẻ. + “Trăng tròn”, hình ảnh thơ khá hay, tình cảm trọn vẹn, chung thuỷ như năm xưa. +Tư thế “ngửa mặt lên nhìn mặt” là tư thế đối mặt: “mặt” ở đây chính là vầng trăng tròn (nhân hoá). Con người thấy mặt trăng là thấy được người bạn tri kỉ ngày nào. Cách viết thật lạ và sâu sắc! - Ánh trăng đã thức dậy những kỉ niệm quá khứ tốt đẹp, đánh thức lại tình cảm bạn bè năm xưa, đánh thức lại những gì con người đã lãng quên. + Cảm xúc “rưng rưng” là biểu thị của một tâm hồn đang rung động, xao xuyến, gợi nhớ gợi thương khi gặp lại bạn tri kỉ. + Nhịp thơ hối hả dâng trào như tình người dào dạt. Niềm hạnh phúc của nhà thơ như đang được sống lại một giấc chiêm bao. - Ánh Trăng hiện lên đáng giá biết bao, cao thượng vị tha biết chừng nào: “Trăng cứ tròn vành vạnh ............. đủ cho ta giật mình”.

(184) + Trăng tròn vành vạnh là hiện diện cho quá khứ đẹp đẽ không thể phai mờ. Ánh trăng chính là người bạn nghĩa tình mà nghiêm khắc nhắc nhở nhà thơ và cả mỗi chúng ta: con người có thể vô tình, có thể lãng quên nhưng thiên nhiên, nghĩa tình quá khứ thì luôn tròn đầy, bất diệt. +“Giật mình” là cảm giác và phản xạ tâm lí có thật của một người biết suy nghĩ, chợt nhận ra sự vô tình, bạc bẽo, sự nông nổi trong cách sống của mình. Cái “giật mình” của sự ăn năn, tự trách, tự thấy phải đổi thay trong cách sống. Cái “giật mình” tự nhắc nhở bản thân không bao giờ được làm người phản bội quá khứ, phản bội thiên nhiên, sùng bái hiện tại mà coi rẻ thiên nhiên. => Câu thơ thầm nhắc nhở chính mình và cũng đồng thời nhắc nhở chúng ta, những người đang sống trong hoà bình, hưởng những tiện nghi hiện đại, đừng bao giờ quên công sức đấu tranh cách mạng của biết bao người đi trước. III. Kết luận: Cách 1: - Bài thơ “Ánh trăng” là một lần “giật mình” của Nguyễn Duy về sự vô tình trước thiên nhiên, vô tình với những kỉ niệm nghĩa tình của một thời đã qua. - Nó gợi ra trong lòng chúng ta nhiều suy ngẫm sâu sắc về cách sống, cách làm người, cách sống ân nghĩa thuỷ chung ở đời. - Ánh trăng thật sự đã như một tấm gương soi để thấy được gương mặt thực của mình, để tìm lại cái đẹp tinh khôi mà chúng ta tưởng đã ngủ ngon trong quên lãng. Dàn ý 2 I. Mở bài Cách 1 - Giới thiệu đôi nét về nhà thơ Nguyễn Duy: là một trong những gương mặt tiêu biểu trong lớp nhà thơ trẻ thời kì kháng chiến chống Mĩ. - Giới thiệu đôi nét về bài thơ “Ánh Trăng” + In trong tập “Ánh Trăng”- tập thơ được giải A của Hội nhà văn Việt Nam + Thể thơ 5 chữ kết hợp kết hợp chặt chẽ giữa tự sự với trữ tình + Viết vào thời điểm cuộc kháng chiến đã khép lại 3 năm, Nguyễn Duy viết “Ánh trăng” như một lời tâm sự, một lời nhắn nhủ chân tình với chính mình, với mọi người về lẽ sống chung thuỷ, nghĩa tình. Cách 2: Thơ xưa cũng như nay, thiên nhiên luôn là nguồn cảm hứng sáng tác vô tận cho các nhà văn, nhà thơ. Đặc biệt là ánh trăng. Xưa, Lý Bạch khi đối diện với vầng trăng đã giật mình thảng thốt nhớ cố hương. Nay, Nguyễn Duy, một nhà thơ tiêu biểu cho thế hệ trẻ sau năm 1975 cũng góp vào mảng thơ thiên nhiên một ánh trăng.Và đối diện.

(185) trước vầng trăng, người lính đã giật mình về sự vô tình trước thiên nhiên, vô tình với những kỉ niệm nghĩa tình của một thời đã qua. Bài thơ “Ánh trăng” giản dị như một niềm ân hận trong tâm sự sâu kín ấy của nhà thơ. Cách 3: Ta gặp đâu đây ngòi bút tài hoa của Nguyễn Duy trong tác phẩm : “Tre Việt Nam”, “Hơi ấm ổ rơm”..... Nhưng khi hoà bình lập lại, ông đã chuyển sang một trang mới viết về sự chuyển mình của đất nước, của con người cuộc sống đời thường đang che lấp mất dần những điều đáng quý mà họ vốn có. Bài thơ “Ánh trăng” là một bài thơ tiêu biểu cho chủ đề đó. Bài thơ như một lời tự nhắc nhở của tác giả về những năm tháng gian lao đã qua của cuộc đời người lính gắn bó với thiên nhiên đất nước đồng thời thức dậy trong tâm hồn người lính lòng trung hiếu trọn vẹn với nhân dân. Cách 4: Trăng trong thơ vốn là một vẻ đẹp trong trẻo, tròn đầy, đó là cái gì lãng mạn nhất trong cuộc đời, nhất là trong hai trường hợp: khi con người ta còn ở tuổi ấu thơ hoặc khi có những tâm sự cần phải chia sẻ, giãi bầy. Ánh trăng của Nguyễn Duy là cái nhìn xuyên suốt cả hai thời điểm vừa nêu. Chỉ có điều, đây không phải là một cái nhìn xuôi, bình lặng từ trước đến sau, mà là cách nhìn ngược: từ hôm nay mà nhìn lại để thấy có cái hôm qua trong cái hôm nay. Bài thơ như một câu chuyện nhỏ được kể theo trình tự thời gian nhắc nhở về một thời đã qua của người lính gắn bó với thiên nhiên, bình dị, hiền hoà, với nghĩa tình đằm thắm sáng trong. II. Thân bài. 1. Đề tài “Ánh trăng” - Đây là một đề tài quen thuộc của thơ ca xưa đặc biệt là thơ lãng mạn: (Thuyền ai đậu bến sông trăng đó. Có chở trăng về kịp tối nay (Hàn Mạc Tử); khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền (HCM); Ngẩng đầu nhìn trăng sáng. Cúi đầu nhớ cố hương (Lý Bạch) - Với Nguyễn Duy, ánh trăng không chỉ là niềm thơ mà còn được biểu đạt một hàm nghĩa mới, mang dấu ấn của tình cảm thời đại: Ánh trăng là biểu tượng cho quá khứ trong mỗi đời người. 2. Phân tích tâm sự sâu kín của Nguyễn Duy qua bài thơ “Ánh trăng”. a. Cảm nghĩ về vầng trăng quá khứ Trước hết là hình ảnh vầng trăng tình nghĩa, hiền hậu, bình dị gắn liền với kỉ niệm một thời đã qua, một thời nhà thơ hằng gắn bó. - Ánh trăng gắn với những kỉ niệm trong sáng thời thơ ấu tại làng quê: “Hồi nhỏ sống với rừng Với sông rồi với biển” - Nhớ đến trăng là nhớ đến không gian bao la. Những “đồng, sông, bể” gọi một vùng không gian quen thuộc của tuổi ấu thơ, có những lúc sung sướng đến hả hê được chan hoà, ngụp lặn trong cái mát lành của quê hương như dòng sữa ngọt..

(186) - Những năm tháng gian lao nơi chiến trường, trăng thành người bạn tri kỉ, gắn với những kỉ niệm không thể nào quên của cuộc chiến tranh ác liệt của người lính trong rừng sâu: khi trăng treo trên đầu súng, trăng soi sáng đường hành quân. Vầng trăng ấy cũng là “quầng lửa” theo cách gọi của nhà thơ Phạm Tiến Duật. Trăng thành người bạn chia sẻ ngọt bùi, đồng cảm cộng khổ và những mất mát hi sinh, vầng trăng trở thành người bạn tri kỉ với người lính. “Hồi chiến tranh ở rừng Vầng trăng thành tri kỉ Trần trụi với thiên nhiên Hồn nhiên như cây cỏ Ngỡ không bao giờ quên Cái vầng trăng tình nghĩa” - Con người khi đó sống giản dị, thanh cao, chân thật trong sự hoà hợp với thiên nhiên trong lành: “trần trụi với thiên nhiên - hồn nhiên như cây cỏ”. Cuộc sống trong sáng và đẹp đẽ lạ thường. - Hôm nay, cái vầng trăng tri kỉ, tình nghĩa ấy đã là quá khứ kỉ niệm của con người. Đó là một quá khứ đẹp đẽ, ân tình, gắn với hạnh phúc và gian lao của mỗi con người và của đất nước. - Lời thơ kể không tả mà có sức gợi nhớ, âm điệu của lời thơ như trùng xuống trong mạch cảm xúc bồi hồi. b. Cảm nghĩ về vầng trăng hiện tại. * Vầng trăng - người dưng qua đường. - Sau tuổi thơ và chiến tranh, người lính từ giã núi rừng trở về thành phố - nơi đô thị hiện đại. Khi đó mọi chuyện bắt đầu đổi khác: Từ hồi về thành phố Quen ánh điện cửa gương Vầng trăng đi qua ngõ Như người dưng qua đường - Vầng trăng tri kỉ ngày nào nay đã trở thành “người dưng” - người khách qua đường xa lạ, còn con người đâu còn son sắt thuỷ chung? => Một sự thay đổi phũ phàng khiến người ta không khỏi nhói đau. Tình cảm xưa kia nay chia lìa. - NT đối lập với khổ 1,2, giọng thơ thầm thì như trò chuyện tâm tình, giãi bày tâm sự với chính mình. Tác giả đã lí giải sự thay đổi trong mối quan hệ tình cảm một cách lô gíc. - Vì sao lại có sự xa lạ, cách biệt này?.

(187) + Sự thay đổi của hoàn cảnh sống- không gian khác biệt, thời gian cách biệt, điều kiện sống cách biệt: Từ hồi về thành phố, người lính xưa bắt đầu quen sống với những tiện nghi hiện đại như “ánh điện, cửa gương”. Cuộc sống công nghiệp hoá, hiện đại hoá của điện gương đã làm át đi sức sống của ánh trăng trong tâm hồn con người. Trăng lướt nhanh như cuộc sống hiện đại gấp gáp, hối hả không có điều kiện để con người nhớ về quá khứ. Và anh lính đã quên đi chính ánh trăng đã đồng cam cộng khổ cùng người lính, quên đi tình cảm chân thành, quá khứ cao đẹp nhưng đầy tình người. Câu thơ dưng dưng - lạnh lùng - nhức nhối, xót xa miêu tả một điều gì bội bạc, nhẫn tâm vẫn thường xảy ra trong cuộc sống. Có lẽ nào sự biến đổi về kinh tế, về điều kiện sống tiện nghi lại kéo theo sự thay dạ đổi lòng? (liên hệ: bởi thế mà ca dao mới lên tiếng hỏi: “Thuyền về có nhớ bến chăng?”; Tố Hữu, nhân dân Việt bắc ở lại cũng băn khoăn một tâm trạng ấy khi tiễn đưa cán bộ về xuôi: Mình về thành thị xa xôi Nhà cao còn thấy núi đồi nữa chăng? Phố đông còn nhớ bản làng Sáng đêm còn nhớ mảnh trăng giữa rừng? ) => Từ sự xa lạ giữa người với trăng ấy, nhà thơ muốn nhắc nhở: đừng để những giá trị vật chất điều khiển chúng ta.... * Niềm suy tư của tác giả và tấm lòng của vầng trăng. - Sự xuất hiện trở lại của vầng trăng thật đột ngột, ở vào một thời điểm không ngờ. Tình huống mất điện đột ngột trong đêm khiến con người vốn đã quen với ánh sáng, không thể chịu nổi cảnh tối om nơi căn phòng buyn đinh hiện đại. Ba động từ “vội, bật, tung” đặt liền nhau diễn tả sự khó chịu và hành động khẩn trương, hối hả của tác giả để đi tìm nguồn sáng. Và hình ảnh vầng trăng tròn tình cờ mà tự nhiên, đột ngột hiện ra vằng vặc giữa trời, chiếu vào căn phòng tối om kia, chiếu lên khuôn mặt đang ngửa lên nhìn trời, nhìn trăng kia. => Tình huống gặp lại trăng là bước ngoặt tạo nên sự chuyển biến mạnh mẽ trong tình cảm và suy nghĩ của nhân vật trữ tình với vầng trăng. Vầng trăng đến đột ngột đã làm sáng lên cái góc tối ở con người, đánh thức sự ngủ quên trong điều kiện sống của con người đã hoàn toàn đổi khác. - Bất ngờ đối diện với vầng trăng, con người đã có cử chỉ, tâm trạng: Ngửa mặt lên nhìn mặt Có cái gì rưng rưng. - Tư thế “ngửa mặt lên nhìn mặt” là tư thế đối mặt: “mặt” ở đây chính là vầng trăng tròn. Con người thấy mặt trăng là thấy được người bạn tri kỉ ngày nào. Cách viết thật lạ và sâu sắc! - Cảm xúc “rưng rưng” là biểu thị của một tâm hồn đang rung động, xao xuyến, gợi nhớ gợi thương khi gặp lại bạn tri kỉ. Ngôn ngữ bây giờ là nước mắt dưới hàng mi..

(188) Một tình cảm chừng như nén lại nhưng cứ trào ra đến thổn thức, xót xa. Cuộc gặp gỡ không tay bắt mặt mừng này đã lắng xuống ở độ sâu của cảm nghĩ. Trăng thì vẫn phóng khoáng, vô tư, độ lượng biết bao, như “bể”, như “rừng” mà con người thì phụ tình, phụ nghĩa. - Trước cái nhìn sám hối của nhà thơ, vầng trăng một lần nữa như gợi lên bao cái “còn” mà con người tưởng chừng như đã mất. Đó là kỉ niệm quá khứ tốt đẹp khi cuộc sống còn nghèo nàn, gian lao. Lúc ấy con người với thiên nhiên - vầng trăng là bạn tri kỉ, là tình nghĩa. Nhịp thơ hối hả dâng trào như tình người dào dạt. Niềm hạnh phúc của nhà thơ như đang được sống lại một giấc chiêm bao. - Bài thơ khép lại ở hình ảnh: “Trăng cứ tròn vành vạnh .......... đủ cho ta giật mình” - Trăng hiện lên đáng giá biết bao, cao thượng vị tha biết chừng nào. Ở đây có sự đối lập giữa “tròn vành vạnh” và “kẻ vô tình”, giữa cái im lặng của ánh trăng với sự “giật mình” thức tỉnh của con người. + Trăng tròn vành vạnh, trăng im phăng phắc không giận hờn trách móc mà chỉ nhìn thôi, một cái nhìn thật sâu như soi tận đáy tim người lính đủ để giật mình nghĩ về cuộc sống hoà bình hôm nay. Họ đã quên mất đi chính mình, quên những gì đẹp đẽ, thiêng liêng nhất của quá khứ để chìm đắm trong một cuộc sống xô bồ, phồn hoa mà ít nhiều sẽ mất đi những gì tốt đẹp nhất của chính mình. + Trăng tròn vành vạnh là hiện diện cho quá khứ đẹp đẽ không thể phai mờ. Ánh trăng chính là người bạn nghĩa tình mà nghiêm khắc nhắc nhở nhà thơ và cả mỗi chúng ta: con người có thể vô tình, có thể lãng quên nhưng thiên nhiên, nghĩa tình quá khứ thì luôn tròn đầy, bất diệt. - Sự không vui, sự trách móc trong lặng im của vầng trăng là sự tự vấn lương tâm dẫn đến cái “giật mình” ở câu thơ cuối. Cái “giật mình” là cảm giác và phản xạ tâm lí có thật của một người biết suy nghĩ, chợt nhận ra sự vô tình, bạc bẽo, sự nông nổi trong cách sống của mình. Cái “giật mình” của sự ăn năn, tự trách, tự thấy phải đổi thay trong cách sống. Cái “giật mình” tự nhắc nhở bản thân không bao giờ được làm người phản bội quá khứ, phản bội thiên nhiên, sùng bái hiện tại mà coi rẻ thiên nhiên. Câu thơ thầm nhắc nhở chính mình và cũng đồng thời nhắc nhở chúng ta, những người đang sống trong hoà bình, hưởng những tiện nghi hiện đại, đừng bao giờ quên công sức đấu tranh cách mạng của biết bao người đi trước. III. Kết luận: Cách 1: Bài thơ “Ánh trăng” là một lần “giật mình” của Nguyễn Duy về sự vô tình trước thiên nhiên, vô tình với những kỉ niệm nghĩa tình của một thời đã qua. Thơ của Nguyễn Duy không hề khai thác cái đẹp của trăng, nhưng ánh trăng trong thơ ông vẫn mãi làm.

(189) day dứt người đọc - sự day dứt về những điều được và mất, nên và không, khi sống trong cuộc đời. Vẻ đẹp ấy mới chính là vẻ đẹp của văn chương cách mạng vì thơ không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên, con người mà còn “dạy” ta cách học làm người. Thì ra những bài học sâu sắc về đạo lí làm người đâu cứ phải tìm trong sách vở hay từ những khái niệm trừu tượng xa xôi. Ánh trăng thật sự đã như một tấm gương soi để thấy được gương mặt thực của mình, để tìm lại cái đẹp tinh khôi mà chúng ta tưởng đã ngủ ngon trong quên lãng. Cách 2: Bài thơ khép lại nhưng đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Nguyễn Duy - một phong cách rất giản dị nhưng mang triết lí sâu xa. Nó gợi ra trong lòng chúng ta nhiều suy ngẫm sâu sắc về cách sống, cách làm người “uống nước nhớ nguồn” ân nghĩa thuỷ chung cùng quá khứ..

(190)

giao an bdhsg 7

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về