Tài liệu Mặt trời và năng lượng mặt trời pdf

PHệN I
MT TRèI VAè NNG LặĩNG MT TRèI

Mỷt trồỡi laỡ mọỹt trong nhổợng ngọi sao phaùt saùng maỡ con ngổồỡi coù
thóứ quan saùt õổồỹc trong vuợ truỷ. Mỷt trồỡi cuỡng vồùi caùc haỡnh tinh vaỡ caùc
thión thóứ cuớa noù taỷo nón hóỷ mỷt trồỡi nũm trong daới Ngỏn Haỡ cuỡng vồùi
haỡng tyớ hóỷ mỷt trồỡi khaùc. Mỷt trồỡi luọn phaùt ra mọỹt nguọửn nng lổồỹng
khọứng lọử vaỡ mọỹt phỏửn nguọửn nng lổồỹng õoù truyóửn bũng bổùc xaỷ õóỳn
traùi õỏỳt chuùng ta. Traùi õỏỳt vaỡ Mỷt trồỡi coù mọỳi quan hóỷ chỷt cheợ, chờnh
bổùc xaỷ mỷt trồỡi laỡ yóỳu tọỳ quyóỳt õởnh cho sổỷ tọửn taỷi cuớa sổỷ sọỳng trón
haỡnh tinh cuớa chuùng ta. Nng lổồỹng mỷ
t trồỡi laỡ mọỹt trong caùc nguọửn
nng lổồỹng saỷch vaỡ vọ tỏỷn vaỡ noù laỡ nguọửn gọỳc cuớa caùc nguọửn nng
lổồỹng khaùc trón traùi õỏỳt. Con ngổồỡi õaợ bióỳt tỏỷn hổồớng nguọửn nng
lổồỹng quờ giaù naỡy tổỡ rỏỳt lỏu, tuy nhión vióỷc khai thaùc, sổớ duỷng nguọửn
nng lổồỹng naỡy mọỹt caùch hióỷu quaớ nhỏỳt thỗ vỏựn laỡ vỏỳn õóử maỡ chuùng ta
õang quan tỏm.

5

CHỈÅNG 1
MÀÛT TRÅÌI V TRẠI ÂÁÚT


1.1. CÁÚU TRỤC CA MÀÛT TRÅÌI
Màût tråìi l mäüt khäúi khê hçnh cáưu cọ âỉåìng kênh 1,390.10
6
km
(låïn hån 110 láưn âỉåìng kênh Trại âáút), cạch xa trại âáút 150.10
6
km
(bàòng mäüt âån vë thiãn vàn
AU ạnh sạng Màût tråìi cáưn
khong 8 phụt âãø vỉåüt qua
khong ny âãún Trại âáút).
Khäúi lỉåüng Màût tråìi khong
M
o
=2.10
30
kg. Nhiãût âäü T
o

trung tám màût tråìi thay âäøi
trong khong tỉì 10.10
6
K
âãún 20.10

6
K, trung bçnh
khong 15600000 K. ÅÍ
nhiãût âäü nhỉ váûy váût cháút
khäng thãø giỉỵ âỉåüc cáúu trục
tráût tỉû thäng thỉåìng gäưm
cạc ngun tỉí v phán tỉí.
Nọ tråí thnh plasma trong âọ cạc hảt nhán ca ngun tỉí chuøn âäüng
tạch biãût våïi cạc electron. Khi cạc hảt nhán tỉû do cọ va chảm våïi nhau
s xút hiãûn nhỉỵng vủ näø nhiãût hảch. Khi quan sạt tênh cháút ca váût
cháút ngüi hån trãn bãư màût nhçn tháúy âỉåüc ca Màût tråìi, cạc nh khoa
hc â kãút lûn ràòng cọ phn ỉïng nhiãût hảch xy ra åí trong lng Màût
tråìi.

Hçnh 1.1. Bãn ngoi màût tråìi.
Vãư cáúu trục, Màût tråìi cọ thãø
chia lm 4 vng, táút c håüp thnh
mäüt khäúi cáưu khê khäøng läư (hçnh 1.2). Vng giỉỵa gi l nhán hay “li”
cọ nhỉỵng chuøn âäüng âäúi lỉu, nåi xy ra nhỉỵng phn ỉïng nhiãût hảt

6

nhỏn taỷo nón nguọửn nng lổồỹng mỷt trồỡi, vuỡng naỡy coù baùn kờnh khoaớng
175.000km, khọỳi lổồỹng rióng 160kg/dm
3
, nhióỷt õọỹ ổồùc tờnh tổỡ 14 õóỳn
20 trióỷu õọỹ, aùp suỏỳt vaỡo khoaớng haỡng trm tyớ atmotphe. Vuỡng kóỳ tióỳp
laỡ vuỡng trung gian coỡn goỹi laỡ vuỡng õọứi ngổồỹc qua õoù nng lổồỹng
truyóửn tổỡ trong ra ngoaỡi, vỏỷt chỏỳt ồớ vuỡng naỡy gọửm coù sừt (Fe), can xi
(Ca), naùt ri (Na), stronti (Sr), crọm (Cr), kóửn (Ni), caùcbon ( C), silờc

(Si) vaỡ caùc khờ nhổ hiõrọ (H
2
), hóli (He), chióửu daỡy vuỡng naỡy khoaớng
400.000km. Tióỳp theo laỡ vuỡng õọỳi lổu daỡy 125.000km vaỡ vuỡng
quang cỏửu coù nhióỷt õọỹ khoaớng 6000K, daỡy 1000km, ồớ vuỡng naỡy gọửm
caùc boỹt khờ sọi suỷc, coù chọự taỷo ra caùc vóỳt õen, laỡ caùc họỳ xoaùy coù nhióỷt
õọỹ thỏỳp khoaớng 4500K vaỡ caùc tai lổớa coù nhióỷt õọỹ tổỡ 7000K -10000K.
Vuỡng ngoaỡi cuỡng laỡ vuỡng bỏỳt õởnh vaỡ goỹi laỡ khờ quyóứn cuớa Mỷt trồỡi.



Hỗnh 1.2. Cỏỳu truùc cuớa Mỷt trồỡi.
Neutrino

Loới

Vóỳt õen
Sừc quyóứn
Tia bổùc xaỷ X
vaỡ
Tai lổớa
Vuỡng quang cỏửu
Vuỡng õọỳi lổu
Vuỡng trung gian
Bổùc xaỷ khaớ kióỳn,
họửng ngoaỷi vaỡ tổớ

ngoaỷi

Phoùng xaỷ

Nhióỷt õọỹ bóử mỷt cuớa Mỷt trồỡi laỡ 5762K nghộa laỡ coù giaù trở õuớ lồùn õóứ
caùc nguyón tổớ tọửn taỷi trong traỷng thaùi kờch thờch, õọửng thồỡi õuớ nhoớ õóứ ồớ

7

âáy thènh thong lải xút hiãûn nhỉỵng ngun tỉí bçnh thỉåìng v cạc
cáúu trục phán tỉí. Dỉûa trãn cå såí phán têch cạc phäø bỉïc xả v háúp thủ
ca Màût tråìi ngỉåìi ta xạc âënh âỉåüc ràòng trãn màût tråìi cọ êt nháút 2/3 säú
ngun täú tçm tháúy trãn Trại âáút. Ngun täú phäø biãún nháút trãn Màût
tråìi l ngun täú nhẻ nháút Hydrogen. Váût cháút ca Màût tråìi bao gäưm
khong 73.46% l Hydrogen v gáưn 24,85% l Hãlium, cn lải l cạc
ngun täú v cạc cháút khạc nhỉ Oxygen 0,77%, Carbon 0,29%, Iron
0,16%, Neon 0,12%, Nitrogen 0,09%, Silicon 0,07%, Magnesium
0,05% v Sulphur 0,04%. Ngưn nàng lỉåüng bỉïc xả ch úu ca Màût
tråìi l do phn ỉïng nhiãût hảch täøng håüp hảt nhán Hrä, phn ỉïng ny
âỉa âã
ún sỉû tảo thnh Hãli. Hảt nhán ca Hrä cọ mäüt hảt mang âiãûn
dỉång l proton. Thäng thỉåìng nhỉỵng hảt mang âiãûn cng dáúu âáøy
nhau, nhỉng åí nhiãût âäü â cao chuøn âäüng ca chụng s nhanh tåïi
mỉïc chụng cọ thãø tiãún gáưn tåïi nhau åí mäüt khong cạch m åí âọ cọ thãø
kãút håüp våïi nhau dỉåïi tạc dủng ca cạc lỉûc hụt. Khi âọ cỉï 4 hảt nhán
Hrä lải tảo ra mäüt hảt nhán Hãli, 2 Neutrino v mäüt lỉåüng bỉïc xả γ.
4H
1
1
→ He
2
4
+ 2 Neutrino + γ (1.1)
Neutrino l hảt khäng mang âiãûn, ráút bãưn v cọ kh nàng âám xun

ráút låïn. Sau phn ỉïng cạc Neutrino láûp tỉïc råìi khi phảm vi màût tråìi v
khäng tham gia vo cạc “biãún cäú” sau âọ.
Trong quạ trçnh diãùn biãún ca phn ỉïng cọ mäüt lỉåüng váût cháút ca
Màût tråìi bë máút âi. Khäúi lỉåüng ca Màût tråìi do âọ mäùi giáy gim
chỉìng 4.10
6
táún, tuy nhiãn theo cạc nh nghiãn cỉïu, trảng thại ca Màût
tråìi váùn khäng thay âäøi trong thåìi gian hng t nàm nỉỵa. Mäùi ngy
Màût tråìi sn xút mäüt ngưn nàng lỉåüng qua phn ỉïng nhiãût hảch lãn
âãún 9.10
24
kWh (tỉïc l chỉa âáưy mäüt pháưn triãûu giáy Màût tråìi â gii
phọng ra mäüt lỉåüng nàng lỉåüng tỉång âỉång våïi täøng säú âiãûn nàng
sn xút trong mäüt nàm trãn Trại âáút).



8

1.2. PHN ỈÏNG HẢT NHÁN TRONG MÀÛT TRÅÌI

1.2.1. Phn ỉïng täøng håüp hảt nhán Hãli
Trong quạ trçnh hçnh thnh, nhiãût âäü bãn trong Màût tråìi s tàng
dáưn. Khi vng tám màût tråìi âảt nhiãût âäü T≥ 10
7
K, thç cọ â âiãưu kiãûn
âãø xy ra phn ỉïng täøng håüp Hãli tỉì Hrä, theo phỉång trçnh:
4H
1
→ He

4
+ q. (1.2)
Âáy l phn ỉïng sinh nhiãût q = ∆m.c
2
, trong âọ c = 3.10
8
m/s l
váûn täúc ạnh sạng trong chán khäng, ∆m = (4m
H
- m
He
) l khäúi lỉåüng bë
hủt, âỉåüc biãún thnh nàng lỉåüng theo phỉång trçnh Einstein. Mäùi 1kg
hảt nhán H
1
chuøn thnh He
4
thç bë hủt mäüt khäúi lỉåüng ∆m = 0,01kg,
v gii phọng ra nàng lỉåüng:
q = ∆m.c
2
= 0,01.(3.10
8
)
2
= 9.10
14
J (1.3)
Lỉåüng nhiãût sinh ra s lm tàng ạp sút khäúi khê, khiãún màût tråìi
phạt ra ạnh sạng v bỉïc xả, v nåí ra cho âãún khi cán bàòng våïi lỉûc háúp

dáùn. Mäùi giáy Màût tråìi tiãu hy hån 420 triãûu táún hrä, gim khäúi
lỉåüng ∆m = 4,2 triãûu táún v phạt ra nàng lỉåüng Q = 3,8.10
26
W. Giai
âoản âäút Hrä ca Màût tråìi â âỉåüc khåíi âäüng cạch âáy 4,5 t nàm,
v cn tiãúp tủc trong khong 5,5 t nàm nỉỵa.
1.2.2. Phn ỉïng täøng håüp Cạcbon v cạc ngun täú khạc
Khi nhiãn liãûu H
2
dng sàõp hãút, phn ỉïng täøng håüp He s úu dáưn,
ạp lỉûc bỉïc xả bãn trong khäng â mảnh âãø cán bàòng lỉûc nẹn do háúp
dáùn, khiãún thãø têch co lải. Khi co lải, khê He bãn trong bë nẹn nãn nhiãût
âäü tàng dáưn, cho âãún khi âảt tåïi nhiãût âäü 10
8
K, s xy ra phn ỉïng
täøng håüp nhán Cacbon tỉì He :
3He
4
→ C
12
+ q (1.4)
Phn ỉïng ny xy ra åí nhiãût âäü cao, täúc âäü låïn, nãn thåìi gian
chạy He chè bàòng 1/30 thåìi gian chạy H
2
khong 300 triãûu nàm. Nhiãût
sinh ra trong phn ỉïng lm tàng ạp sút bỉïc xả, khiãún ngäi sao nåí ra
hng tràm láưn so våïi trỉåïc. Lục ny màût ngoi sao nhiãût âäü khong

9

4000K, cọ mu â, nãn gi l sao â khäøng läư. Vo thåìi âiãøm l sao
â khäøng läư, Màût tråìi s nút chỉíng sao Thy v sao Kim, nung Trại
âáút âãún 1500K thnh mäüt hnh tinh nọng chy, kãút thục sỉû säúng tải
âáy.
Kãút thục quạ trçnh chạy He, ạp lỉûc trong sao gim, lỉûc háúp dáùn
ẹp sao co lải, lm máût âäü v nhiãût âäü tàng lãn, âãún T= 5.10
6
K s xy ra
phn ỉïng tảo Oxy:

4C
12
→ 3O
16
+ q (1.5)
Quạ trçnh chạy xy ra nhỉ trãn, våïi täúc âäü tàng dáưn v thåìi gian
ngàõn dáưn. Chu trçnh chạy - tàõt - nẹn - chạy âỉåüc tàng täúc, liãn tiãúp thỉûc
hiãûn cạc phn ỉïng tảo ngun täú måïi O
16
-> Ne
20
-> Na
22
-> Mg
24
->
Al
26
-> Si
28

-> P
30
-> S
32
->... -> Cr
52
-> Mn
54
-> Fe
56
Cạc phn ỉïng trãn â tảo ra hån 20 ngun täú, táûn cng l Fe
56

(gäưm 26 proton v 30 netron), ton bäü quạ trçnh âỉåüc tàng täúc, xy ra
chè trong vi triãûu nàm.
Sau khi tảo ra Fe
56
, chùi phn ỉïng hảt nhán trong ngäi sao kãút
thục, vç viãûc täøng håüp sàõt thnh ngun täú nàûng hån khäng cọ âäüü hủt
khäúi lỉåüng, khäng phạt sinh nàng lỉåüng, m cáưn phi cáúp thãm nàng
lỉåüng.

1.3. TRẠI ÂÁÚT V KHÊ QUØN CA TRẠI ÂÁÚT

Trại âáút âỉåüc hçnh thnh cạch âáy gáưn 5 t nàm tỉì mäüt vnh âai
bủi khê quay quanh Màût tråìi, kãút tủ thnh mäüt qu cáưu xäúp tỉû xoay v
quay quanh Màût tråìi. Lỉûc háúp dáùn ẹp qu cáưu co lải, khiãún nhiãût âäü nọ
tàng lãn hng ngn âäü, lm nọng chy qu cáưu, khi âọ cạc ngun täú
nàûng nhỉ Sàõt v Niken chçm dáưn vo tám tảo li qu âáút, xung quanh
l magma lng, ngoi cng l khê quøn så khai gäưm H

2
, He, H
2
O,
CH
4
, NH
3
v H
2
SO
4
. Trại âáút tiãúp tủc quay, ta nhiãût v ngüi dáưn.
Cạch âáy 3,8 t nàm nhiãût âäü Trại âáút â ngüi âãø Silicat näøi lãn trãn

10

màût magma räưi âäng cỉïng lải, tảo ra v trại âáút dy khong 25km, våïi
nụi cao, âáút bàòng v häú sáu. Nàng lỉåüng phọng xả trong lng âáút våïi
bỉïc xả Màût tråìi tiãúp tủc gáy ra cạc biãún âäøi âëa táưng, v tảo ra thãm
H
2
O, N
2
, O
2
, CO
2
trong khê quøn. Khê quøn ngüi dáưn âãún âäü nỉåïc
ngỉng tủ, gáy ra mỉa kẹo di hnh triãûu nàm, tảo ra säng häư, biãøn v

âải dỉång.
Cạch âáy gáưn 2 t nàm, nhỉỵng sinh váût âáưu tiãn xút hiãûn trong
nỉåïc, sau âọ phạt triãøn thnh sinh váût cáúp cao v tiãún hoạ thnh ngỉåìi.
Trại âáút, hnh tinh thỉï 3 tênh tỉì Màût tråìi, cng våïi Màût tràng,
mäüt vãû tinh duy nháút tảo ra mäüt hãû thäúng hnh tinh kẹp âàûc biãût. Trại
âáút l hnh tinh låïn nháút trong säú cạc hnh tinh bãn trong ca hãû màût
tråìi våïi âỉåìng kênh åí xêch âảo 12.756 km. Nhçn tỉì khäng gian, Trại
âáút cọ mu xanh, náu v xanh lạ cáy våïi nhỉỵng âạm máy tràõng thỉåìng
xun thay âäøi. Bãư màû
t Trại âáút cọ mäüt âàûc tênh m khäng mäüt hnh
tinh no khạc cọ: hai trảng thại ca váût cháút cng täưn tải bãn nhau åí c
thãø ràõn v thãø lng. Vng ranh giåïi giỉỵa biãøn v âáút liãưn l nåi duy
nháút trong v trủ cọ váût cháút hiãûn hỉỵu äøn âënh trong c 3 thãø ràõn, lng
v khê.
Hnh tinh trại âáút di chuøn trãn mäüt qu âảo gáưn ellip, Màût
tråìi khäng åí tám ca ellip, m l tải 1 trong 2 tiãu âiãøm. Trong thåìi
gian mäüt nàm, cọ khi Trại âáút gáưn, cọ khi xa Màût tråìi âäi chụt, vç qu
âảo ellip ca nọ gáưn nhỉ hçnh trn. Hng nàm, vo thạng giãng, Trại
âáút gáưn Màût tråìi hån so våïi vo thạ
ng 7 khong 5 triãûu km, sỉû sai biãût
ny quạ nh so våïi khong cạch màût tråìi âãún Trại âáút. Chụng ta khäng
cm nháûn âỉåüc sỉû khạc biãût ny trong mäüt vng quay ca Trại âáút
quanh Màût tråìi, hay trong mäüt nàm, sỉû khạc biãût vãư khong cạch ny
háưu nhỉ khäng nh hỉåíng gç âãún ma âäng v ma h trãn trại âáút, chè
cọ âiãưu l vo ma âäng chụng ta åí gáưn Màût tråìi hån so våïi ma h
chụt êt.

11

Trại âáút chuøn

âäüng quanh Màût tråìi,
âäưng thåìi nọ cng tỉû
quay quanh trủc ca
nọ. Trong thåìi gian
quay mäüt vng quanh
Màût tråìi, Trại âáút quay
365 v 1/4 vng quanh
trủc. Chuøn âäüng
quay quanh Màût tråìi
tảo nãn bäún ma,
chuøn âäüng quay
quanh trủc tảo nãn
ngy v âãm trãn Trại
âáút. Trủc quay ca Trại
âáút khäng thàóng gọc
våïi màût phàóng qu
âảo, båíi thãú chụng ta cọ ma âäng v ma h. Trại âáút quay, vç thãú
âäúi våïi chụng ta âỉïng trãn Trại âáút cọ v nhỉ cạc vç sao cäú âënh âỉåüc
gàõn chàût våïi qu cáưu báưu tråìi quay xung quanh chụng ta. Chuø
n âäüng
quay ca Trại âáút khäng quạ nhanh âãø lỉûc ly tám ca nọ cọ thãø bàõn
chụng ta ra ngoi khäng gian. Lỉûc ly tám tạc dủng lãn mi váût cng
quay theo Trại âáút, nhỉng vä cng nh. Lỉûc ly tám låïn nháút åí xêch âảo
nọ kẹo mi váût thãø lãn phêa trãn v lm chụng nhẻ âi chụt êt. Vç thãú,
mi váût thãø åí xêch âảo cán nhẻ hån nàm pháưn ngn so våïi åí hai cỉûc.
Háûu qu ca chuøn âäüng quay lm cho Trại âáút khäng cn âụng l
qu cáưu trn âãưu nỉỵa m lỉûc ly tám lm cho nọ phçnh ra åí xêch âảo
mäüt chụt (hçnh 1.3). Sỉû sai khạc ny thỉûc ra khäng âạng kãø, bạn kênh
Trại âáút åí xêch âảo l 6.378.140km, låïn hån khong cạch tỉì
2 cỉûc âãún

tám Trại âáút l gáưn 22km.



Hçnh 1.3. Trại âáút
Cỉûc Nam
Cỉûc Bàõc
Xêch âảo

12

Sỉû säúng chè hiãûn hỉỵu duy nháút trãn Trại âáút. Trãn cạc hnh tinh
khạc gáưn chụng ta nháút nhỉ sao Kim thç quạ nọng v sao Ha quạ
lảnh. Nỉåïc trãn sao Kim nay â bäúc thnh håi nỉåïc, cn nỉåïc trãn sao
Ho â âọng thnh bàng bãn dỉåïi bãư màût ca nọ. Chè cọ hnh tinh ca
chụng ta l ph håüp cho nỉåïc åí thãø lng våïi nhiãût âäü tỉì 0
o
C âãún
100
o
C.
Xung quanh Trại âáút cọ låïp khê quøn dy khong H = 800km
chỉïa N
2
, O
2
, H
2
O, CO
2

, NO
x
, H
2
, He, Ar, Ne. Ạp sút v khäúi lỉåüng
riãng ca khê quøn gim dáưn våïi âäü cao y theo quy lût:
p(y) = p
0
.(1 - (g/(C
p
.T
0
)).y)
Cp/R
(1.6)
ρ(y) = ρ
0
(1 - (g/(C
p
.T
0
)).y)
Cv/R
(1.7)
Khê quøn tạc âäüng âãún nhiãût âäü trãn hnh tinh ca chụng ta.
Cạc vủ phun tro nụi lỉía cng våïi cạc hoảt âäüng ca con ngỉåìi lm
nh hỉåíng âãún cạc thnh pháưn cáúu tảo ca khê quøn. Vç thãú, hãû sinh
thại trãn hnh tinh chụng ta l kãút qu ca sỉû cán bàòng mong manh
giỉỵa cạc nh hỉåíng khạc nhau. Trong quạ khỉï, hãû sinh thại ny l mäüt
hãû thäúng cán bàòng tỉû âiãưu chènh, nhỉng ngy nay do tạc âäüng ca con

ngỉåìi cọ thãø âang l ngun nhán lm vỉåüt qua trảng thại cán bàòng
ny.
Låïp khäng khê bao quanh Trại âáút cọ thãø têch khong 270 triãûu
km
3
v nàûng khong 5.300 t táún â lãn thán thãø chụng ta. Nhỉỵng gç
m chụng ta cm nháûn âỉåüc chè xy ra trong táưng tháúp nháút, cao
khong 18km ca cäüt khäng khê khäøng läư ny, tuy nhiãn, pháưn nh
ny lải âọng vai tr quan trng nháút âäúi våïi sỉû säúng trãn hnh tinh ca
chụng ta.
Trong khäng khê chỉïa khong 78% phán tỉí nitå v 21% oxy
cng våïi 1% argon v mäüt säú cháút khê khạc v håi nỉåïc trong âọ cọ
khong 0,03% khê cạcbonic. Màûc dáưu hm lỉåüng khê cạcbonic ráút nh,
nhỉng lải âọng mäüt vai tr quan trng âäúi våïi sỉû säúng trãn trại âáút.

13

Caỡng lón cao aùp suỏỳt khọng khờ giaớm vaỡ nhióỷt õọỹ cuợng thay õọứi rỏỳt
nhióửu, tuy nhión nhióỷt õọỹ cuớa khọng khờ khọng haỷ xuọỳng mọỹt caùch õồn
giaớn khi chuùng ta tióỳn ra ngoaỡi khọng gian, nhióỷt õọỹ khọng khờ giaớm
vaỡ tng theo mọỹt chu trỗnh nhỏỳt õởnh (hỗnh 1.4). Nhióỷt õọỹ ồớ mọựi tỏửng
tổồng ổùng vồùi mổùc tờch tuỷ vaỡ loaỷi nng lổồỹng taùc õọỹng trong tỏửng õoù.
Khờ quyóứn cuớa Traùi õỏỳt coù thóứ chia laỡm 4 tỏửng, trong õoù mọựi tỏửng
coù mọỹt kióứu cỏn bũng nng lổồỹng khaùc nhau. Tỏửng dổồùi cuỡng nhỏỳt goỹi
laỡ tỏửng õọỳi lổu (Troposphere) tỏửng naỡy bở chi phọỳi bồới aùnh saùng khaớ
kióỳn vaỡ tia họửng ngoaỷi, gỏửn 95% tọứng sọỳ khọỳi lổồỹng vaỡ toaỡn bọỹ nổồùc
trong khờ quyóứn phỏn bọỳ
trong tỏửng naỡy tỏửng õọỳi lổu cao chố khoaớng
14km. Gỏửn nhổ toaỡn bọỹ sổỷ trao õọứi nng lổồỹng giổợa khờ quyóứn vaỡ Traùi
õỏỳt xaớy ra trong tỏửng naỡy. Mỷt õỏỳt vaỡ mỷt bióứn bở hỏm noùng lón bồới

Hỗnh 1.4. Sổỷ thay õọứi nhióỷt õọỹ theo õọỹ cao cuớa caùc tỏửng khờ quyóứn.
Thổồỹng tỏửng khờ quyóứn
(K)
Quyóứn t
ổỡ
Tỏửng õióỷn ly
Tỏửng giổợ
a
Tỏửng bỗnh lổu
Tỏửng õọỳi lổu

14