(Luận văn thạc sĩ) quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo ở tỉnh quảng ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

TRẦN THỊ PHƢƠNG THẢO

QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG
TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
Ở TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG
Chuyên ngành: Quản lý công
Mã số: 8 34 04 03

HÀ NỘI, 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

TRẦN THỊ PHƢƠNG THẢO

QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG
TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
Ở TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG
Chuyên ngành: Quản lý công
Mã số: 8 34 04 03

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÝ THỊ HUỆ

HÀ NỘI, 2018


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là nghiên cứu của cá nhân tôi dưới sự
hướng dẫn khoa học của TS. Lý Thị Huệ. Các kết quả được trình bày trong
luận văn là trung thực, và chưa được cơng bố trong bất cứ cơng trình khoa học
nào khác. Những tài liệu sử dụng tham khảo trong luận văn đều được trích
dẫn nguồn một cách đầy đủ và chính xác.
Tác giả

Trần Thị Phƣơng Thảo


LỜI CẢM ƠN

Tác giả luận văn xin trân trọng cảm ơn sự hướng dẫn, giúp đỡ tận tình,
trách nhiệm của TS. Lý Thị Huệ trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu và
hoàn thành luận văn thạc sĩ: “Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong
lĩnh vực giáo dục và đào tạo ở tỉnh Quảng Ninh”.
Tôi cũng xin bày tỏ lịng biết ơn tới các thầy, cơ giáo, cán bộ, nhân viên
Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi
hồn thành luận văn. Trân trọng cảm ơn lãnh đạo và chuyên viên Ban Thi đua

- Khen thưởng tỉnh Quảng Ninh, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ninh,
Phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh
Quảng Ninh đã quan tâm, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và hồn
thành luận văn.
Tác giả

Trần Thị Phƣơng Thảo


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài luận văn........................................................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ..................................... 2
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ........................................................... 10
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ......................................... 10
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn ..................... 11
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn .................................................. 11
7. Kết cấu của luận văn ................................................................................. 12
Chƣơng 1. QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG
TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ
LUẬN ...................................................................................................... 13
1.1. Lý luận chung về thi đua, khen thưởng ................................................... 13
1.2. Nội dung chủ yếu của quản lý nhà nước đối với thi đua, khen thưởng trong lĩnh
vực giáo dục và đào tạo.................................................................................... 22
1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý nhà nước về thi đua, khen
thưởng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo ..................................................... 34
1.4. Khái quát về hệ thống cơ quan quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong

lĩnh vực giáo dục và đào tạo ............................................................................ 38
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THI ĐUA,
KHEN THƢỞNG TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO Ở
TỈNH QUẢNG NINH HIỆN NAY ........................................................... 41
2.1. Thực trạng quản lý nhà nước đối với việc xây dựng, ban hành các văn bản
quy phạm pháp luật về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo
ở tỉnh Quảng Ninh hiện nay........................................................................... 41
2.2. Thực trạng quản lý nhà nước đối với việc tổ chức thực hiện các văn bản
quy phạm pháp luật về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo
ở tỉnh Quảng Ninh hiện nay........................................................................... 47


2.3. Thực trạng quản lý nhà nước đối với việc thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu
nại, tố cáo, xử lý vi phạm pháp luật về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực
giáo dục và đào tạo ở tỉnh Quảng Ninh hiện nay............................................ 71
Chƣơng 3. GIẢI PHÁP NHẰM TIẾP TỤC HOÀN THIỆN QUẢN LÝ
NHÀ NƢỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG TRONG LĨNH VỰC
GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO Ở TỈNH QUẢNG NINH HIỆN NAY ........... 76
3.1. Giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước đối với việc xây dựng, ban
hành các văn bản quy phạm pháp luật về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực
giáo dục và đào tạo ở tỉnh Quảng Ninh hiện nay .................................................. 76
3.2. Giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước đối với việc tổ chức thực
hiện các văn bản quy phạm pháp luật về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực
giáo dục và đào tạo ở tỉnh Quảng Ninh hiện nay............................................ 84
3.3. Giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước đối với việc thanh tra, kiểm tra,
giải quyết khiếu nại, tố cáo, xử lý vi phạm pháp luật về thi đua, khen thưởng trong lĩnh
vực giáo dục và đào tạo ở tỉnh Quảng Ninh hiện nay ............................................ 96
KẾT LUẬN .............................................................................................101
DANH MỤC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA
TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN ...............................103

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................104


DANH MỤC BẢNG BIỂU
BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. So sánh số lượng biên chế người làm việc trong ngành Giáo dục và
Đào tạo với ngành Y tế; Văn hóa - Thơng tin và Thể thao; Sự nghiệp khác của tỉnh
Quảng Ninh (tính đến hết năm 2017)........................................................................48
Biểu đồ 2.2. So sánh số lượng khen thưởng thường xuyên thuộc thẩm quyền của Chủ
tịch Ủy ban nhân dân tỉnh giữa ngành Giáo dục và Đào tạo với tổng số khen thưởng
của toàn tỉnh (giai đoạn 2011-2017) ...........................................................................64
Biểu đồ 2.3. So sánh số lượng khen thưởng giữa cán bộ quản lý và giáo viên, nhân
viên trong ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ninh (giai đoạn 2011-2017) .....68
BẢNG
Bảng 2.1. Số lượng, cơ cấu công chức, viên chức làm công tác thi đua, khen thưởng
ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ninh (tính đến hết năm 2017)..........................54
Bảng 2.2. Tổng hợp các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng đối với tập thể
giai đoạn 2011 - 2017 ................................................................................................62
Bảng 2.3. Tổng hợp các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng đối với cá nhân
giai đoạn 2011 -2017 .................................................................................................63


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài luận văn
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định “Thi đua là yêu nước,
yêu nước thì phải thi đua và những người thi đua là những người yêu nước nhất” [31,
tr.407] và cơng việc hàng ngày chính là nội dung thiết thực của thi đua. Hơn 70 năm
qua, kể từ ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi thi đua ái quốc, dưới sự lãnh
đạo của Đảng, Nhà nước, các phong trào thi đua yêu nước đã liên tục được phát
động, góp phần vào việc động viên, cổ vũ đông đảo các tầng lớp nhân dân phát huy

truyền thống yêu nước, ý chí kiên cường bất khuất của dân tộc, vượt qua mọi khó
khăn thử thách, lập nên những chiến công hiển hách trong kháng chiến chống đế
quốc xâm lược cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhiều anh
hùng, chiến sĩ thi đua tiêu biểu cho chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam qua
các thời kỳ đã được Đảng, Nhà nước tuyên dương công trạng, được nhân dân tôn
vinh. Thi đua, khen thưởng đã thực sự trở thành động lực thôi thúc toàn dân đoàn
kết phấn đấu vượt qua mọi gian khổ, hy sinh trong suốt tiến trình đấu tranh cách
mạng vẻ vang của dân tộc.
Trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo “nhiệm vụ của các cô giáo, thầy giáo rất
nặng nề nhưng rất vẻ vang. Muốn làm tròn trách nhiệm đó thì phải ln ln gương
mẫu về mọi mặt, khơng ngừng bồi dưỡng đạo đức cách mạng, lập trường chính trị;
phải ra sức đoàn kết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ” [33, tr.616]. Và “dù khó khăn đến
đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt” [34, tr.603]. Hưởng ứng lời kêu gọi
thi đua ái quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, phong trào thi đua yêu nước nói chung,
trong đó có phong trào thi đua trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo của cả nước và tỉnh
Quảng Ninh đã đạt được những kết quả hết sức quan trọng góp phần cùng cả nước
thực hiện thắng lợi cơng cuộc đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc, thống nhất đất
nước, vững bước trong sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước, đẩy mạnh cơng
nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
Hiện nay, cơng tác thi đua, khen thưởng là một chủ trương, chính sách lớn
của Đảng và Nhà nước đã được cụ thể hóa thành hệ thống luật pháp. Lĩnh vực thi
đua, khen thưởng nói chung, thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục và đào
1


tạo nói riêng cần được quản lý hiệu quả thì mới phát huy được vai trò, tác dụng
trong thực tiễn cuộc sống.
Nhận thức rõ vị trí, vai trị và tầm quan trọng của thi đua, khen thưởng, quản
lý nhà nước đối với thi đua, khen thưởng thì mới có được sự thống nhất, tạo được
sức mạnh để thi đua trở thành động lực thúc đẩy xã hội phát triển. Bởi nếu quản lý

không chặt chẽ công tác thi đua rất dễ bị biến chất thành cạnh tranh, thậm chí là tha
hóa dẫn đến hàng loạt các hành động tiêu cực như mua danh hiệu thi đua, hình thức
khen thưởng, chạy thủ tục, lạm dụng ngân sách khen thưởng để tư lợi, tranh thủ lợi
ích nhóm, bất bình đẳng với một số đối tượng khác, v.v. làm mất đi bản chất tốt đẹp
của phong trào thi đua, Nhà nước cần can thiệp kịp thời phòng ngừa, chấn chỉnh và
xử lý các sai phạm đó, đề xuất biện pháp khắc phục những bất hợp lý của thi đua,
khen thưởng trong thực tiễn hoạt động.
Bởi vậy, nhằm đánh giá đúng thực trạng quản lý nhà nước về thi đua, khen
thưởng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo tỉnh Quảng Ninh thời gian qua, trên cơ sở
đó đề xuất giải pháp tiếp tục hồn thiện cơng tác này ở tỉnh Quảng Ninh trong thời
gian tới, tạo động lực thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị của ngành cũng
như của địa phương là vấn đề rất cần thiết và cấp bách. Xuất phát từ những lý do
trên, học viên chọn vấn đề“Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh
vực giáo dục và đào tạo ở tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên
ngành Quản lý công của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
2.1. Những nghiên cứu lý luận về quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng
Năm 2008, cuốn Đảng, Bác Hồ với thi đua yêu nước và công tác thi đua, khen
thưởng được xuất bản đã phân tích khá kỹ những vấn đề lý luận, quan điểm chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam về
thi đua yêu nước và công tác thi đua khen thưởng; đồng thời giới thiệu các bài phát
biểu, bài viết của các nhà lãnh đạo kiệt xuất như Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Thủ
tướng Phan Văn Khải, Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu, Phó Chủ tịch nước Trương Mỹ Hoa,
v.v. trong suốt 60 năm qua kể từ khi Bác Hồ ra Lời kêu gọi thi đua yêu nước (19482008) [1]. Đây có thể coi là một cuốn sách tốt với tác giả luận văn khi tiếp cận khái
niệm về thi đua, khen thưởng.
2


Năm 2010, nội dung cuốn sách Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua,
yêu nước trong xây dựng và hoàn thiện pháp luật về thi đua, khen thưởng của

Trương Quốc Bảo đã góp phần làm phong phú cơ sở lý luận của việc vận dụng tư
tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước trong xây dựng và hồn thiện pháp luật về thi
đua, khen thưởng. Trong đó tác giả nhấn mạnh: “Các quy định pháp luật đã tạo cơ sở
pháp lý quan trọng cho việc xây dựng các phong trào thi đua, tôn vinh các tập thể, cá
nhân có thành tích xuất sắc trong đấu tranh bảo vệ Tổ quốc và xây dựng chủ nghĩa xã
hội, đồng thời làm cơ sở cho việc quản lý nhà nước trong lĩnh vực thi đua, khen thưởng”
[5]. Có thể nói, đây là cuốn sách có cách tiếp cận khá mở khi phản ánh thực trạng vận
dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước trong xây dựng và hoàn thiện pháp luật
về thi đua, khen thưởng.
Đề tài khoa học độc lập cấp Nhà nước Cơ sở lý luận và thực tiễn đổi mới công tác
thi đua, khen thưởng trong giai đoạn hiện nay do Trần Thị Hà làm chủ nhiệm (2013)
đã luận giải sâu sắc những vấn đề lý luận chung về công tác thi đua, khen thưởng; hệ
thống hóa những quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
Đảng Cộng sản Việt Nam về thi đua, khen thưởng. Đặc biệt, tác giả nhấn mạnh một
trong những mục tiêu của thi đua: “Thi đua phát triển và thực hiện chương trình giáo
dục, đào tạo lành mạnh, nâng cao mặt bằng dân trí để sớm đuổi kịp các nước tiên tiến”
[23, tr.19]. Đề tài cũng đề cập đến những vấn đề chủ yếu về thi đua, khen thưởng ở một
số nước trên thế giới như: Pháp, Bỉ, Nga, Nhật, Australia, Trung Quốc để rút ra những
bài học vận dụng vào điều kiện cụ thể của Việt Nam.
Năm 2013, Trần Minh Trưởng với bài viết Một số vấn đề lý luận và thực tiễn
trong việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước trong thời kỳ đổi mới
ở nước ta hiện nay trong cuốn Kỷ yếu Hội thảo khoa học Đẩy mạnh các phong trào
thi đua yêu nước trong giai đoạn hiện nay do Ban Tuyên giáo trung ương và Ban Thi
đua - Khen thưởng trung ương tổ chức đã đi sâu phân tích quan điểm, tư tưởng
Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước, về cách thức, phương pháp tổ chức, phát động
phong trào thi đua sao cho hiệu quả, thiết thực và vận dụng vào trong thời kỳ đổi mới
hiện nay như thế nào để “biến tiềm năng trí tuệ, tinh thần, sức lực của các tầng lớp
3

nhân dân thành sức mạnh xây dựng đất nước” [4, tr.159]. Cách tiếp cận này mở ra cái
nhìn đa chiều khi đánh giá hiệu quả quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng nói
chung và thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo nói riêng.
Đề tài khoa học cấp Bộ Cơ sở khoa học xây dựng đội ngũ cán bộ, công
chức làm công tác thi đua, khen thưởng ở nước ta trong giai đoạn hiện nay do
Nguyễn Thị Phương Lan làm chủ nhiệm (2016) đã khái quát một cách tương đối
có hệ thống, chi tiết một số vấn đề lý luận liên quan đến quản lý nhà nước về
công tác thi đua, khen thưởng, các nội dung quản lý nhà nước về công tác thi
đua, khen thưởng, các yếu tố chi phối, ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về thi
đua, khen thưởng; vị trí, vai trò, đặc điểm, cơ cấu của đội ngũ cán bộ, công chức
làm công tác thi đua, khen thưởng. Kết quả của nghiên cứu của đề tài có giá trị
tham khảo hữu ích cho tác giả luận văn [37].
2.2. Những nghiên cứu về thực trạng quản lý nhà nước về thi đua, khen
thưởng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo ở tỉnh Quảng Ninh hiện nay
Năm 2010, Luận văn Thạc sĩ Hoàn thiện pháp luật thi đua, khen thưởng ở
Việt Nam của Đỗ Thúy Phượng cho rằng việc hoàn thiện pháp luật về thi đua, khen
thưởng ở Việt Nam hiện nay là “điều kiện tiên quyết” [42, tr.95] để duy trì trật tự và
thúc đẩy cơng tác thi đua, khen thưởng nhằm khen đúng, khen trúng và tạo khơng
khí phấn đấu hăng say lao động sản xuất, v.v.. Tác giả đã đi sâu nghiên cứu những
quy định của Luật Thi đua, Khen thưởng, các văn bản quy định chi tiết và hướng
dẫn thi hành Luật Thi đua, Khen thưởng; phân tích, đánh giá những kết quả đã đạt
được, cũng như những bất cập, hạn chế trong quá trình áp dụng và triển khai thực
hiện pháp luật về thi đua, khen thưởng ở Việt Nam tại thời điểm nghiên cứu từ đó
đề xuất các giải pháp hồn thiện pháp luật về thi đua, khen thưởng.
Bài viết Phong trào thi đua yêu nước - động lực để phát triển đất nước trong
thời kỳ đổi mới của Lê Thị Hòa trong cuốn Kỷ yếu Hội thảo khoa học Đẩy mạnh
các phong trào thi đua yêu nước trong giai đoạn hiện nay (2013) do Ban Tuyên
giáo trung ương và Ban Thi đua - Khen thưởng trung ương tổ chức đã phân tích,
đánh giá thực trạng việc tổ chức triển khai các phong trào thi đua yêu nước qua các
thời kỳ, kết quả việc triển khai các phong trào thi đua yêu nước những năm qua cho

thấy “mặc dù cịn gặp nhiều khó khăn, nhưng với sự nỗ lực của cả hệ thống chính
4


trị, phong trào thi đua yêu nước đã có sự chuyển biến tích cực, góp phần tích cực
vào việc khắc phục khó khăn, phát huy lợi thế của mỗi cấp, mỗi ngành, mỗi địa
phương, đơn vị trong phát triển kinh tế xã hội, văn hóa, giáo dục, y tế… góp phần
nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của mỗi người dân” [4, tr.267-268]. Từ các
phong trào thi đua, nhiều tập thể, cá nhân anh hùng, chiến sĩ thi đua và các tấm
gương điển hình tiên tiến tiêu biểu đã được ghi nhận và khen thưởng, trong đó có
ngành Giáo dục và Đào tạo. Cơng trình là tư liệu tham khảo hữu ích cho tác giả luận
văn khi nghiên cứu về thực trạng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong
lĩnh vực giáo dục và đào tạo ở tỉnh Quảng Ninh hiện nay.
Năm 2016, Nguyễn Thu Hiền trong Luận văn Thạc sĩ Quản lý nhà nước về thi
đua, khen thưởng đối với các trường cao đẳng trên địa bàn thành phố Hà Nội đã đề
cập đến các nguồn lực cho quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng như nguồn lực
về tài chính, nhấn mạnh nguồn lực về con người “là yếu tố quan trọng, giúp cho
quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng ở nước ta đạt hiệu quả cao” [25, tr.30].
Cùng với đó, tác giả cũng chỉ ra những vấn đề thực tiễn, những ưu điểm, tồn tại hạn
chế của công tác này, để đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng
công tác thi đua, khen thưởng trong các trường cao đẳng nói riêng và ngành giáo
dục nói chung.
Luận án Tiến sĩ Luật học Pháp luật về thi đua, khen thưởng ở Việt Nam hiện nay
(2016) của Phùng Ngọc Tấn đã làm rõ khái niệm, vai trò và điều chỉnh pháp luật đối
với công tác thi đua, khen thưởng hiện nay, từ đó tiến hành phân tích hệ thống pháp
luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về thi đua, khen thưởng trong các cơ quan, tổ chức
trong hệ thống chính trị và các đơn vị khác; đi sâu đánh giá thực trạng pháp luật về thi
đua, khen thưởng, trong đó nhấn mạnh “pháp luật về thi đua, khen thưởng vẫn chưa
hồn thiện, cịn có những mâu thuẫn, chồng chéo; khá phổ biến là hiện tượng dùng
công văn hành chính có chứa quy phạm pháp luật để điều chỉnh cơng tác thi đua, khen

thưởng” [50, tr.1]. Cơng trình là tài liệu tham khảo hữu ích cho tác giả luận văn khi
nghiên cứu đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với việc xây dựng, ban hành các
văn bản pháp luật về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo ở tỉnh
Quảng Ninh hiện nay.
5


Năm 2017, Luận văn Thạc sĩ Công tác thi đua, khen thưởng trên địa bàn
tỉnh Quảng Ninh của Ngô Hiền Giang đã chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến thực
trạng công tác thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ở các bình
diện: Xây dựng và ban hành các văn bản tổ chức thực hiện công tác thi đua, khen
thưởng; tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn và tổ chức thực hiện các quy định của
pháp luật về thi đua, khen thưởng; tổ chức bộ máy và đào tạo, bồi dưỡng cán bộ,
công chức làm công tác thi đua, khen thưởng; tổ chức các phong trào thi đua trên
địa bàn tỉnh Quảng Ninh; sơ kết, tổng kết, tặng thưởng các hình thức khen
thưởng; đánh giá hiệu quả cơng tác thi đua�ch của Chính phủ, của đồn thể thi hành trong nhân dân, nếu cán bộ dở thì chính
sách hay cũng không thể thực hiện được” [29, tr.68]. Đội ngũ cán bộ chuyên trách,
phụ trách công tác thi đua, khen thưởng là nhân tố góp phần quyết định trực tiếp kết
quả cơng tác thi đua, khen thưởng nói chung và trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo
nói riêng trong điều kiện hiện nay, bảo đảm cho công tác thi đua, khen thưởng được
thực hiện đúng đắn và đạt hiệu quả thiết thực, bởi vì đây là đội ngũ trực tiếp tham
mưu, hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện các quy định của Đảng, Nhà nước, của tỉnh
về công tác thi đua, khen thưởng ở các cơ quan, đơn vị, địa phương theo chức trách,
nhiệm vụ, quyền hạn của mình, đồng thời họ là những người trực tiếp tham gia,
đánh giá, thẩm định kết quả, thành tích của các tập thể, cá nhân trong hoạt động thi
đua, khen thưởng cũng như trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của
85


mình. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận định: “Cán bộ là cái gốc của mọi

việc” [29, tr.309]. “Muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc
kém” [29, tr.280]. Có đội ngũ cán bộ tốt, thì mới có phong trào tốt, thực tiễn đã
chứng minh “cán bộ nào, phong trào ấy”. Và muốn có được đội ngũ cán bộ làm tốt
công tác thi đua, khen thưởng nói chung, trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo nói riêng
thì phải coi trọng việc xây dựng đội ngũ cán bộ này.
Trước hết cần tập trung xây dựng mơ tả vị trí việc làm và xác định tiêu chuẩn
người cán bộ, công chức, viên chức làm công tác thi đua, khen thưởng phù hợp với
yêu cầu hiện nay: Về phẩm chất chính trị; phẩm chất đạo đức, lối sống; về kiến thức
và năng lực, trình độ chuyên mơn, v.v. phải “… bố trí đội ngũ cán bộ, cơng chức,
viên chức có năng lực, trình độ phù hợp, đáp ứng yêu cầu công tác thi đua, khen
thưởng” [8, tr.2]. Nhất là đối với việc bố trí, điều động cán bộ đảm nhận cương vị
lãnh đạo, không nên bố trí những cán bộ, cơng chức khơng đủ trình độ, năng lực,
khơng có tâm huyết với cơng tác thi đua, khen thưởng hoặc “có vấn đề” khơng bố
trí cơng tác được ở đâu về đảm nhận công việc ở cơ quan làm cơng tác thi đua, khen
thưởng. Xây dựng, hồn thiện và thực hiện tốt các quy chế, quy trình về công tác
cán bộ, công chức, viên chức ngành thi đua, khen thưởng. Việc xây dựng và hoàn
thiện các quy chế, quy trình cơng tác cán bộ, cơng chức làm thi đua, khen thưởng
giúp cán bộ, công chức, viên chức làm việc thuận lợi hơn, khoa học, đảm bảo tính
thượng tôn pháp luật, nhất quán trong đường lối chỉ đạo, thực hiện công khai, minh
bạch, dân chủ, văn minh.
Bên cạnh đó cần chú trọng việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên
chức làm công tác thi đua, khen thưởng là việc làm cần được quan tâm thường xuyên
để nâng cao chất lượng công tác tham mưu cho lãnh đạo các cấp thực hiện có hiệu
quả cơng tác này tại đơn vị. Việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức
làm công tác thi đua, khen thưởng để tạo nên một đội ngũ chắc về chuyên môn, vững
về phẩm chất chính trị, đạo đức phải gắn bó hữu cơ với chính sách sử dụng và đãi
ngộ. Thực tế cho thấy, muốn thu hút, muốn tập hợp và duy trì được đội ngũ cán bộ
giỏi, có trình độ và năng lực, một mặt cần phải bố trí phân công công việc phù hợp,
86

biết tôn trọng nguyện vọng và sở trường của từng người, đồng thời cần tạo dựng môi
trường làm việc thoải mái, dân chủ, khuyến khích lịng say mê, sáng tạo trong cơng
việc, mặt khác có chính sách động viên, đãi ngộ khuyến khích về lợi ích vật chất và
tinh thần đối với những người có trình độ, có đóng góp với đơn vị. Có như vậy, mới
bảo đảm cho cơng tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm cơng tác thi đua, khen
thưởng có chất lượng nói chung và trong ngành Giáo dục và Đào tạo hiện nay.
Đào tạo mới đồng thời với việc tổ chức đào tạo lại hàng năm, việc đào tạo lại
nhằm mục tiêu phối hợp trong công tác tuyên truyền, cập nhật kiến thức về thi đua,
khen thưởng và tạo môi trường cho đội ngũ cán bộ làm công tác thi đua, khen
thưởng của ngành Giáo dục và Đào tạo có điều kiện được trao đổi kiến thức, kinh
nghiệm để hoàn thành nhiệm vụ.
Để làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng đối với đội ngũ cán bộ làm công tác
thi đua, khen thưởng trong ngành Giáo dục và Đào tạo trong thời gian tới, Sở Giáo
dục và Đào tạo cần xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cụ thể; phối hợp với Ban
Thi đua - Khen thưởng, Sở Nội vụ xây dựng chương trình, giáo trình, tài liệu đào
tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng làm công tác thi đua, khen
thưởng. Tổ chức tập huấn, bồi dưỡng thường xuyên về chủ trương, chính sách, pháp
luật về thi đua, khen thưởng và chuyên môn, nghiệp vụ nhằm xây dựng đội ngũ cán
bộ, công chức, viên chức làm công tác thi đua, khen thưởng có năng lực tham mưu,
nghiên cứu cụ thể hóa các chủ trương, chính sách, pháp luật về thi đua, khen thưởng
trong ngành đạt hiệu quả cao nhất.
Đồng thời, cần phát huy vai trò tự giác phấn đấu học tập, rèn luyện của bản
thân mỗi cán bộ, công chức, viên chức phụ trách công tác thi đua, khen thưởng.
Việc tự giác học tập, rèn luyện để trưởng thành của mỗi cán bộ, công chức, viên
chức làm công tác thi đua, khen thưởng có vai trị rất quan trọng để xây dựng đội
ngũ cán bộ, công chức chuyên trách cơng tác thi đua, khen thưởng có chất lượng
tốt. Vì, dù các cấp ủy, chính quyền địa phương, lãnh đạo cơ quan, đơn vị chủ động
thực hiện tốt những khâu khác của công tác cán bộ, song bản thân mỗi người không
tự giác học tập, rèn luyện nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, năng lực,

87


trình độ chun mơn nghiệp vụ của mình, thì việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công
chức, viên chức làm chuyên trách, phụ trách công tác thi đua, khen thưởng cũng
không đạt kết quả như mong muốn. Thực tiễn cho thấy, mức độ cống hiến và sự
trưởng thành của mỗi người được quyết định chủ yếu bởi sự nỗ lực phấn đấu, rèn
luyện của bản thân người đó. Khơng ai, khơng tổ chức nào có thể làm thay việc tự
học tập, rèn luyện của từng cán bộ, công chức, viên chức, “Lười học tập, lười suy
nghĩ, không thường xuyên tiếp nhận những thông tin mới, những hiểu biết mới,
cũng là biểu hiện của sự thối hóa” [19, tr.141]. Do vậy, từng cán bộ, công chức,
viên chức cần chủ động tự học tập nâng cao trình độ lý luận chính trị và trình độ
học vấn, chun mơn, nghiệp vụ. Cần bố trí thời gian hợp lý để đọc sách, báo, tạp
chí khoa học, những bài nói chuyện, bài phát biểu của cán bộ Đảng, Nhà nước, đoàn
thể; các bài viết của các nhà lý luận, khoa học, các cán bộ lãnh đạo, chỉ đạo thực
tiễn ở trung ương, địa phương về công tác thi đua, khen thưởng, nhất là tư tưởng Hồ
Chí Minh về thi đua yêu nước, v.v..
Thứ hai, thực hiện tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn và tổ chức
thực hiện các quy định của pháp luật về thi đua, khen thưởng
Cán bộ, công chức, viên chức cũng như người dân thực hiện nghiêm túc pháp
luật về thi đua, khen thưởng như thế nào phụ thuộc vào sự hiểu biết của họ về quyền,
nghĩa vụ và trình tự, thủ tục về công tác thi đua, khen thưởng. Do đó, cần phải tăng
cường tuyên truyền, phổ biến, giáo dục nhằm nâng cao ý thức pháp luật cho mọi người
về công tác thi đua, khen thưởng và việc thực hiện pháp luật về thi đua, khen thưởng.
Đối với ngành Giáo dục và Đào tạo cũng vậy, cần nâng cao và tạo chuyển
biến mạnh mẽ hơn nữa về nhận thức của cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh đối
với công tác thi đua, khen thưởng và quản lý nhà nước đối với cơng tác này trong
ngành, có như vậy mới khích lệ, động viên và phát huy mọi nội lực của cá nhân và
tập thể trong thực hiện nhiệm vụ chung. Từ việc có nhận thức đúng đắn, sâu sắc về
vị trí, vai trị của cơng tác thi đua, khen thưởng sẽ nâng cao trách nhiệm trong công

tác lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện thi đua, khen thưởng tại đơn vị của người đứng đầu,
vai trò nòng cốt của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong phong trào thi đua được phát
88


huy đúng mức, từ đó lan tỏa tới tồn thể đội ngũ giáo viên, nhân viên và học sinh,
sinh viên trong toàn ngành thực hiện và hưởng ứng phong trào thi đua.
Để tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức đối với công tác thi đua, khen
thưởng trong ngành Giáo dục và Đào tạo, trong thời gian tới cần quan tâm một số
nội dung sau:
Tiếp tục quán triệt sâu sắc tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về thi đua yêu
nước và quan điểm chỉ đạo của Đảng về công tác thi đua, khen thưởng. Hệ thống
pháp luật về thi đua, khen thưởng, trọng tâm là Luật Thi đua, Khen thưởng, Luật
sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi đua, Khen thưởng và các văn bản hướng
dẫn thi hành đến toàn thể đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, nhân viên, học sinh,
sinh viên trong toàn ngành. Các văn bản pháp luật là hành lang pháp lý quan trọng
để tiến hành công tác thi đua, khen thưởng trong thực tiễn; đồng thời cũng là cơ sở
để quản lý nhà nước về công tác thi đua, khen thưởng, đưa công tác này đi vào cuộc
sống, mang lại hiệu quả thiết thực.
Chú trọng đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền về thi đua, khen thưởng,
chú trọng đối với tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông: Đổi mới hoạt động
của các cơ quan truyền thông, định hướng dư luận, tơn vinh, tun truyền các
gương điển hình tiên tiến, bởi “lấy gương người tốt, việc tốt hằng ngày để giáo
dục lẫn nhau là một trong những cách tốt nhất để xây dựng Đảng, xây dựng các
tổ chức cách mạng, xây dựng con người mới, cuộc sống mới” [34, tr.558], từ đó
hạn chế đẩy lùi các mặt tiêu cực trong xã hội là những việc làm cụ thể và hết sức
quan trọng góp phần tích cực trong đẩy mạnh và thực hiện có hiệu quả các phong
trào thi đua yêu nước.
Tăng thời lượng tuyên truyền, biểu dương, tôn vinh các gương điển hình tiên
tiến, người tốt, việc tốt. Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh, Báo Quảng Ninh,v.v..

tiếp tục đổi mới, tăng thời lượng, đa dạng hóa hình thức tuyên truyền các phong trào
thi đua yêu nước, các điển hình tiên tiến; phát hành tuần tuyên truyền phổ biến các
điển hình tiên tiến, các tập thể, cá nhân được khen thưởng cấp nhà nước. Tổ chức
lấy ý kiến về các tập thể, cá nhân được đề nghị phong tặng danh hiệu vinh dự, các
giải thưởng của Nhà nước, của ngành.
89


Các đơn vị, cơ sở giáo dục và đào tạo căn cứ vào điều kiện cụ thể, tổ chức tuyên
truyền thường xuyên và kịp thời trên hệ thống thông tin nội bộ các phong trào thi đua,
các điển hình tiên tiến, các gương người tốt, việc tốt của ngành Giáo dục và Đào tạo.
Ban Thi đua - Khen thưởng tỉnh chủ trì phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo
xây dựng bộ tài liệu hỏi - đáp bỏ túi hoặc in theo dạng thẻ nhỏ xếp thành tập
(flashcards), sổ tay hỏi đáp về một số điều cần biết về cơng tác thi đua, khen thưởng
tun truyền đến tồn thể đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên trong toàn ngành Giáo
dục và Đào tạo. Tổ chức các buổi tọa đàm, tổ chức cuộc thi tìm hiểu về cơng tác thi
đua, khen thưởng,v.v..
Bên cạnh đó, tổ chức tun truyền thơng qua các hoạt động: Lồng ghép
các nội dung cần tuyên truyền, phổ biến thông qua các hoạt động phong trào của
từng cơ quan, đơn vị. Thông qua hoạt động của các cụm, khối thi đua ngành
Giáo dục và Đào tạo. Cần thường xuyên tuyên truyền, phổ biến những cách làm
hay, những phương pháp vận động hiệu quả để định hướng, triển khai thực hiện
phong trào thi đua, “Sáng kiến và kinh nghiệm là của quý chung cho cả dân tộc.
Chúng ta phải ra sức làm cho nó dồi dào thêm và lan rộng mãi. Lúc đầu thì lan
khắp một đơn vị, một nhà máy, một làng, dần dần lan khắp cả quân đội, cả ngành
công nghệ, cả nước. Sáng kiến và kinh nghiệm cũng như những con suối nhỏ
chảy vào sông to, những sông to chảy vào biển cả. Không biết quý trọng sáng
kiến và phổ biến kinh nghiệm tức là lãng phí của dân tộc” [30, tr.471]. Cùng với
tuyên truyền qua các hoạt động, cơ quan, đơn vị cũng có thể sử dụng và kết hợp
hài hịa hình thức tuyên truyền bằng báo cáo viên, tuyên truyền viên, chú trọng

hình thức tuyên truyền miệng để phổ biến, trao đổi trực tiếp tới đối tượng được
tun truyền, tạo khơng khí dân chủ, cởi mở và dễ thuyết phục. Hoặc cũng có thể
đưa thành yêu cầu cụ thể, bắt buộc đối với các báo cáo viên, tuyên truyền viên,
bên cạnh việc tun truyền thời sự, chính trị phải có nội dung tuyên truyền các
gương người tốt, việc tốt, trân trọng những tấm gương, mong muốn “ai cũng làm
theo người tốt, việc tốt thì cái tốt sẽ thành phổ biến, và xã hội ta sẽ tốt lên” [35,
tr.663].
90


Thứ ba, đổi mới nội dung, hình thức, phương thức tổ chức các phong trào thi
đua, công tác khen thưởng, xây dựng, bồi dưỡng và nhân rộng gương điển hình tiên tiến
Đổi mới nội dung, hình thức, phương thức tổ chức các phong trào thi đua
Ngành Giáo dục và Đào tạo cần đổi mới cách thức tổ chức phát động, triển
khai các phong trào thi đua, trong đó phải xác định rõ mục tiêu, chỉ tiêu, nội dung,
biện pháp, đối tượng tham gia và tiêu chí đánh giá thi đua. Phong trào thi đua phải
được tổ chức từ cơ sở, nội dung các phong trào thi đua phải bám sát việc thực hiện
nhiệm vụ của ngành, của đơn vị với từng giai đoạn cụ thể, từng năm học cụ thể. Thi
đua phải thường xuyên, liên tục và tạo được động lực phát triển của mỗi cá nhân,
mỗi tập thể. Nội dung các phong trào thi đua cần đổi mới, hấp dẫn, có chủ đề tên
gọi dễ nhớ, dễ tuyên truyền, dễ thực hiện. Có như thế, việc thực hiện phong trào thi
đua ngày càng đi vào chiều sâu và có hiệu quả, tránh triển khai thực hiện phong trào
thi đua hình thức, khi tổ chức tuyên truyền thì hăng hái thực hiện, nhưng sau một
thời gian, không được kiểm tra, giám sát thì phong trào bị bng lỏng, khơng mang
lại lợi ích cho xã hội, cho học sinh và nhà trường. Cùng với việc phát động phong
trào thi đua từng năm học, từng giai đoạn, Hội đồng Thi đua - Khen thưởng ngành
Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ninh và các đơn vị, các cơ sở giáo dục căn cứ vào
nhiệm vụ năm học, các cấp phát động phong trào thi đua theo đợt, chuyên đề trong
ngành, đơn vị mình để giải quyết những vấn đề khó khăn, cấp bách, đồng thời đánh
giá, rà soát những phong trào thi đua cịn hình thức, chưa có hiệu quả thiết thực để

từ đó từng đơn vị, cơ sở giáo dục điều chỉnh lại cho phù hợp với mục đích và ý
nghĩa của phong trào thi đua trong tình hình mới.
Thủ trưởng các đơn vị, cơ sở giáo dục khi phát động, triển khai các phong trào
thi đua phải xác định mục tiêu, chỉ tiêu, đối tượng, nội dung, biện pháp, phạm vi
tổ chức phong trào. Trong đó, nội dung quan trọng để tổ chức phong trào hiện nay
là bám sát nhiệm vụ của từng năm học, mục tiêu của ngành là “Dạy tốt, học tốt”
đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Tổ chức phát
động thi đua phù hợp, coi trọng việc tuyên truyền về nội dung và ý nghĩa của đợt
thi đua, phát huy tinh thần trách nhiệm của mỗi cán bộ, công chức, viên chức,
người lao động, chống lại những biểu hiện tiêu cực, buông lỏng, không quan tâm
đến phong trào thi đua.
91


Để thực hiện tốt phong trào thi đua thì cần phải tuân thủ theo đúng quy trình,
các bước tiến hành như: Xây dựng kế hoạch, chuẩn bị nội dung, xây dựng thang
điểm, tiêu chí, phát động, tuyên truyền, theo dõi, kiểm tra, đôn đốc, sơ kết, tổng kết,
khen thưởng, “Phải có kế hoạch tỉ mỉ. Kế hoạch ấy phải do từng đơn vị nhỏ, từng gia
đình, từng cá nhân bàn bạc kỹ, hiểu biết thấu, vui vẻ làm. Nghĩa là phải sao cho mỗi
nhóm, mỗi người tự giác tự động… Nội dung của kế hoạch phải thiết thực, rõ ràng.
Khi đặt kế hoạch phải tuyệt đối tránh sự sơ suất “đại khái”, quá cao, phiền phức, miễn
cưỡng” [30, tr.270]. Có như vậy các đối tượng tham gia phong trào thi đua mới nắm
được mục đích, ý nghĩa, yêu cầu của phong trào từ đó định hướng cho hành động cụ
thể của cá nhân, tập thể.
Trong kế hoạch, không nên đặt nhiều việc quá, mức thi đua cao quá, rồi làm
không được thì sẽ nản lịng. Khơng nên chép của nhau, kế hoạch của người nào hoặc
nhóm nào phải do người ấy, nhóm ấy tự động, tự giác, tự nguyện làm lấy. “Nhiều nơi
đặt kế hoạch khơng sát với hồn cảnh, với địa phương. Nơi thì đặt kế hoạch to quá,
rồi làm khơng nổi. Nơi thì làm ban đầu q ồ ạt, đến nỗi ít lâu sau thì yếu sức đi,
khơng tiếp tục thi đua được. Nơi thì mỗi nhóm, mỗi đồn thể, mỗi ngành đều có kế

hoạch riêng mà các kế hoạch thì khơng ăn khớp với nhau, thành thử “trống đánh xi,
kèn thổi ngược”. Nhân dân thì bù đầu, không đủ sức mà theo các kế hoạch và không
biết nên theo kế hoạch nào” [29, tr.659]. Và “để đảm bảo phong trào thi đua thắng lợi
vẻ vang, cần có hai điều: một là cán bộ và công nhân phải thấm nhuần đạo đức cách
mạng, ý thức trách nhiệm và tinh thần làm chủ tập thể; hai là kế hoạch 10 phần thì
biện pháp 20 phần và quyết tâm 30 phần” [30, tr.270]. “Kế hoạch lại đi đôi với phân
công. Trong một gia đình, một xưởng máy, một cơ quan, v.v. đã phải có kế hoạch, lại
phải phân cơng cho khéo” [33, tr.390].
Bên cạnh việc tổ chức triển khai các phong trào thi đua cần chú trọng công
tác thanh tra, kiểm tra; tổ chức sơ kết, tổng kết là khâu cuối của quy trình quản lý.
Tiến hành tốt cơng tác sơ kết, tổng kết các phong trào thi đua và cơng tác khen
thưởng mới duy trì và từng bước nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác này.
Trong sơ kết, tổng kết, bên cạnh việc tôn vinh các điển hình tiên tiến cịn có một
92


việc hết sức quan trọng là đúc kết kinh nghiệm phổ biến, nhân rộng các điển hình
tiên tiến, quan tâm tạo điều kiện để các điển hình được tuyên truyền, lan tỏa, nêu
gương học tập trong cộng đồng.
Từ những nghiên cứu lý luận và đúc rút thực tiễn, theo tác giả Phạm Huy Giang
đã xây dựng quy trình tổ chức phong trào thi đua thiết thực, hiệu quả (xem sơ đồ 3.1)
Nhiệm vụ chính
trị thường xuyên,
trọng tâm, đột
xuất, cấp bách

Hội đồng Thi đua,
Khen thưởng các
cấp

- Điều kiện cụ thể của
cơ quan, đơn vị.
- Khả năng đối tượng
tham gia.

Xây dựng kế hoạch phong trào thi đua:
Xác định rõ mục đích, yêu cầu, mục tiêu, chỉ tiêu,
đối tượng, nội dung, giải pháp, thời gian, tiến độ,
nguồn lực, phân công tổ chức thực hiện.

Triển khai thực hiện phong trào:
- Phát động phong trào, ký kết giao ước thi đua.
- Hướng dẫn, đôn đốc; kiểm tra, giám sát.
- Sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm.

Khen thƣởng:
- Phát hiện, bồi dưỡng, nhân rộng điển hình.
- Biểu dương, khen thưởng những tập thể, cá nhân
tiêu biểu xuất sắc.
Sơ đồ 3.1. Quy trình tổ chức phong trào thi đua [21, tr.75].
Các phong trào thi đua phải chú trọng đến việc phát hiện, bồi dưỡng, tổng
kết và nhân điển hình tiên tiến: “Phải tăng cường bồi dưỡng và nhân rộng những cá
nhân, tập thể điển hình tốt làm cho phong trào thi đua phát triển sâu rộng, đẩy tới
đỉnh cao, làm xuất hiện nhiều con người và tập thể anh hùng trong sự nghiệp đổi
93


mới” [1, tr.259]. Cơng tác xây dựng điển hình tiên tiến phải được thực hiện từ cơ sở
và đồng bộ cả 4 khâu quan trọng trong quá trình thực hiện: Phát hiện, bồi dưỡng,
tổng kết, nhân điển hình tiên tiến. Từ Sở Giáo dục và Đào tạo, phòng Giáo dục và

Đào tạo đến các cơ sở giáo dục cần có kế hoạch cụ thể để bồi dưỡng, xây dựng các
mô hình mới, nhân tố mới trong từng năm học và trong từng giai đoạn; cần lựa chọn
được các điển hình thực sự tiêu biểu, xuất sắc toàn diện để phổ biến, nêu gương và
nhân rộng trong tồn xã hội nói chung và trong toàn ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh
Quảng Ninh nói riêng. Tổ chức thi đua cùng các điển hình tiên tiến để các phong
trào thi đua thực sự phát huy tác dụng và đi vào chiều sâu và có hiệu quả thiết thực.
Đây là nội dung mới trong phương thức tổ chức chỉ đạo các phong trào thi đua hiện
nay, qua đó đánh giá tính hiệu quả, thiết thực của các phong trào thi đua yêu nước
của các cơ sở giáo dục, tránh hiện tượng tổ chức phát động phong trào hình thức,
phát động khơng hiệu quả. Các điển hình tiên tiến phải thực sự tiêu biểu, dẫn đầu
trong phong trào thi đua. Những tập thể, cá nhân được biểu dương thật sự là những
tập thể, cá nhân xứng đáng, được mọi người học hỏi và tôn vinh.
Giải pháp phát hiện, bồi dưỡng điển hình tiên tiến, như thông qua việc tổng
kết và phát động phong trào học tập các điển hình tiên tiến.
Giải pháp nhân rộng điển hình tiên tiến, như xây dựng kế hoạch tuyên
truyền, phổ biến, tham quan, học tập kinh nghiệm, cách làm hay, sáng tạo, hiệu quả
của điển hình tiên tiến; tổ chức các hoạt động biểu dương, tôn vinh các tập thể, cá
nhân có nhiều thành tích trong phong trào thi đua, các gương điển hình tiên tiến, các
tập thể, cá nhân tiêu biểu trong công tác và phong trào thi đua yêu nước; tổ chức tốt
các hình thức, biện pháp tuyên truyền những gương sáng người tốt, việc tốt trên các
phương tiện thông tin đại chúng và hệ thống truyền thanh, bản tin, trang thông tin
điện tử tại cơ quan, đơn vị, địa phương, v.v..
Đổi mới công tác khen thưởng
Việc khen thưởng trong ngành Giáo dục và Đào tạo phải đảm bảo chính xác,
kịp thời, cơng khai, minh bạch để mang lại tác dụng khích lệ, động viên cá nhân, tập
thể được khen thưởng, “Thưởng phạt phải nghiêm minh, có cơng thì thưởng, có lỗi
94


thì phạt, có Cơng mới có Hn, phải có Cơng Huân mới được thưởng Huân chương,

thưởng cái nào đích đáng cái nấy. Thành tích phải chính xác, phải xét cả ưu điểm và
khuyết điểm, phải thẩm tra chu đáo, không đại khái quan liêu. Cấp dưới phải chịu
trách nhiệm với cấp trên và bảo đảm chính xác đề nghị của mình… Khen thưởng
phải có tác dụng động viên, giáo dục, nêu gương” [59, tr.242]. Đồng thời đề cao
trách nhiệm người đứng đầu tổ chức, cơ quan, đơn vị trong công tác khen thưởng,
nhất là trong việc phát hiện điển hình, nhân tố mới để khen thưởng và đề nghị cấp
trên khen thưởng.
Tăng cường khen thưởng kịp thời các cá nhân, tập thể có thành tích đột xuất,
đặc biệt xuất sắc trong thực hiện nhiệm vụ chuyên môn như thi giáo viên giỏi, học
sinh giỏi, gương nhà giáo, học sinh vượt khó vươn lên hồn thành xuất sắc nhiệm
vụ được giao. Chú trọng khen thưởng cho người trực tiếp giảng dạy, học tập. Quan
tâm hơn đến việc khen thưởng, động viên các giáo viên, trường học ở vùng sâu,
vùng xa, miền núi, biên giới, hải đảo.
Cơng tác khen thưởng phải có sự gắn kết với kết quả thực hiện các phong trào
thi đua, lấy thi đua làm căn cứ xem xét khen thưởng, việc bình xét phải đúng quy định,
đảm bảo khách quan, dân chủ, cơng bằng, chính xác, cơng khai. Đổi mới khen thưởng
theo hướng thành tích đến đâu, khen thưởng đến đó, khơng cộng dồn thành tích, khơng
nhất thiết hình thức khen thưởng lần sau phải cao hơn lần trước liền kề, không lấy danh
hiệu thi đua làm căn cứ, tiêu chuẩn để xét khen thưởng nhằm tránh việc khen thưởng
trùng lặp và chỉ tập trung vào đối tượng lãnh đạo. Thống nhất thực hiện nguyên tắc một
thành tích trong cùng một thời điểm khơng đề nghị nhiều hình thức khen thưởng khác
nhau, cũng như không đề nghị các cấp khác nhau cùng khen thưởng cho một thành
tích. Làm được điều đó mới nâng cao được chất lượng cơng tác khen thưởng, khen
đúng người, đúng thành tích và giá trị khen thưởng mới thực sự được nâng lên.
Khen thưởng và đề nghị khen thưởng phải đảm bảo đúng quy trình theo quy
định của Luật Thi đua, Khen thưởng và các văn bản hướng dẫn, đúng thành tích,
đúng đối tượng và tiêu chuẩn quy định. Khi xét khen thưởng không chỉ căn cứ về
những điều kiện thời gian, danh hiệu thi đua và hình thức khen thưởng đã đạt được
95

trong những năm qua mà cần phải lựa chọn những tập thể, cá nhân thật sự tiêu biểu
xuất sắc nhất trong số những đối tượng đủ tiêu chuẩn khen thưởng; khơng nên
máy móc, dập khn theo tư duy lối mịn là xét khen thưởng cho những đối
tượng nào đủ tiêu chuẩn điều kiện là khen thưởng mà phải có sự lựa chọn thật sự
tiêu biểu xuất sắc, xứng đáng với danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng mà
Đảng, Nhà nước trao tặng.
3.3. Giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước đối với việc thanh tra,
kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, xử lý vi phạm pháp luật về thi đua, khen
thưởng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo ở tỉnh Quảng Ninh hiện nay
Theo quan điểm của Hồ Chí Minh “Chính sách đúng là nguồn gốc của thắng
lợi. Song từ nguồn gốc đi đến thắng lợi thực sự, còn phải tổ chức, phải đấu tranh.
Khi đã có chính sách đúng, thì sự thành cơng hay thất bại của chính sách đó là do
nơi tổ chức công việc, nơi lựa chọn cán bộ, và do nơi kiểm tra. Nếu ba điều ấy sơ
sài thì chính sách đúng mấy cũng vơ ích” [29, tr.520]. “Có kiểm tra mới huy động
được tinh thần tích cực và lực lượng to tát của nhân dân, mới biết rõ năng lực và
khuyết điểm của cán bộ, mới sửa chữa và giúp đỡ kịp thời” [29, tr.636]. Về cách
thức kiểm tra, Người chỉ rõ: “1. Kiểm tra phải có hệ thống nghĩa là khi đã có nghị
quyết, thì phải lập tức đốc thúc sự thực hành nghị quyết ấy, phải biết rõ sự sinh hoạt
và cách làm việc của cán bộ và nhân dân địa phương ấy. Có như thế mới kịp thời thấy
rõ những khuyết điểm và những khó khăn, để sửa đổi các khuyết điểm và tìm cách
giúp đỡ để vượt qua mọi sự khó khăn. 2. Kiểm tra khơng nên chỉ bằng cứ vào tờ báo
cáo, mà phải đi đến tận nơi. 3. Kiểm tra phải dùng cách thức thật thà tự phê bình và
phê bình, để tỏ rõ hết mọi khuyết điểm và tìm cách sửa chữa những khuyết điểm ấy.
Như thế, thì cán bộ càng thêm trọng kỷ luật và lòng phụ trách” [29, tr.637].
Thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định pháp luật về thi đua, khen
thưởng; giải quyết khiếu nại, tố cáo, xử lý vi phạm pháp luật về thi đua, khen
thưởng là công việc quan trọng của quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong
lĩnh vực giáo dục và đào tạo nhằm tạo sự công bằng, khách quan trong công tác thi
đua, khen thưởng. Bên cạnh đó, mục đích chính của công tác thanh tra, kiểm tra là

96


để kịp thời phát hiện những bất cập, khó khăn, vướng mắc của cơ sở, những tiêu
cực để có biện pháp hướng dẫn khắc phục, đồng thời có giải pháp ngăn ngừa trong
công tác quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng. Để nâng cao hiệu quả công tác
thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm đối với công tác quản lý nhà nước về thi đua,
khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo ở tỉnh Quảng Ninh trong thời gian
tới cần:
Thứ nhất, trước hết củng cố bộ máy, nâng cao năng lực, đạo đức công vụ và
quan tâm đến chính sách đãi ngộ thỏa đáng đối với đội ngũ cán bộ, công chức làm
công tác thanh tra, kiểm tra về thi đua, khen thưởng.
Thứ hai, chủ động xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra ngay từ đầu năm
nhằm phân phối thời gian và sắp xếp nguồn lực tham gia thích hợp. Sở Nội vụ, Ban
Thi đua - Khen thưởng tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo hàng năm cần xây dựng kế
hoạch thanh tra, kiểm tra, giám sát thường xuyên đối với công tác thi đua, khen
thưởng ở các địa phương, các cơ sở giáo dục. Bên cạnh đó, cần tích cực thu thập ý
kiến của cộng đồng để làm tiền đề cho việc tổ chức kiểm tra đột xuất đối với các
trường hợp có dấu hiệu vi phạm nhằm hạn chế các sai phạm để kịp thời có biện
pháp xử lý khi cần thiết. Áp dụng phương pháp kiểm tra ngẫu nhiên tại một vài đơn
vị cơ sở để nắm tình hình đảm bảo vừa kiểm soát tốt hoạt động thi đua, khen
thưởng vừa ít ảnh hưởng đến nhiệm vụ chun mơn của cán bộ chuyên trách,
phụ trách công tác. Trên cơ sở thanh tra, kiểm tra để có cơ sở, biện pháp chỉ đạo
thực hiện ngày càng tốt hơn công tác thi đua, khen thưởng đối với các cơ sở giáo
dục thuộc đơn vị quản lý. Qua đó, hạn chế đơn thư khiếu nại, tố cáo về công tác
thi đua, khen thưởng.
Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo cần phối, kết hợp tốt cơng tác thanh tra
chun ngành, thanh tra tình hình đầu năm học để nắm bắt được quy trình thực hiện
của cơ sở, cũng như những khó khăn, vướng mắc, bất cập để có cơ sở hướng dẫn,
chỉ đạo thực hiện công tác thi đua, khen thưởng ngày càng đi vào thực chất hơn,

tránh tình trạng chạy theo thành tích, gian dối trong kê khai thành tích đề nghị khen
thưởng, thực hiện phong trào thi đua hình thức, lãng phí.
97