(Luận văn thạc sĩ) giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn thành phố uông bí, tỉnh quảng ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
---------o0o---------

LUẬN VĂN THẠC SĨ

GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUẢN LÝ THU
CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH
PHỐ UÔNG BÍ, TỈNH QUẢNG NINH

Ngành: Quản trị kinh doanh

ĐẶNG THỊ YẾN

Hà Nội - 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
---------o0o---------

LUẬN VĂN THẠC SĨ

GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUẢN LÝ THU
CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH
PHỐ UÔNG BÍ, TỈNH QUẢNG NINH

Ngành: Quản trị kinh doanh
Chương trình: Điều hành cao cấp EMBA
Mã số: 8340101

Họ và tên: Đặng Thị Yến
Người hướng dẫn Khoa học: TS Nguyễn Lệ Hằng

Hà Nội - 2019


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là cơng trình do tơi tự nghiên cứu kết hợp với
sự hướng dẫn khoa học của TS Nguyễn Lệ Hằng. Số liệu nêu trong luận văn được
thu thập từ nguồn thực tế, được công bố trên các báo cáo của các cơ quan nhà nước;
được đăng tải trên các tạp chí, báo chí, các website hợp pháp. Những thơng tin và
nội dung nêu trong đề tài đều dựa trên nghiên cứu thực tế và hồn tồn đúng với
nguồn trích dẫn.

Hà Nội, ngày 5 tháng 9 năm 2019
Tác giả

Đặng Thị Yến


ii

LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành, sâu sắc tới TS Nguyễn
Lệ Hằng, là người trực tiếp hướng dẫn khoa học, đã tận tình hướng dẫn cho tơi cả
chun mơn và phương pháp nghiên cứu và chỉ bảo cho tôi nhiều kinh nghiệm
trong thời gian thực hiện đề tài.
Xin được chân thành cám ơn các thầy cô giáo trong Khoa Quản trị kinh

doanh, Khoa Đào tạo sau đại học, Trường đại học Ngoại Thương đã tạo những
điều kiện tốt nhất để tác giả thực hiện luận văn. Xin trân trọng cảm ơn doanh
nghiệp mà tác giả đã có điều kiện gặp gỡ, tìm hiểu phân tích và các chuyên gia
trong các lĩnh vực liên quan đã đóng góp những thơng tin vơ cùng quý báu và
những ý kiến xác đáng, để tác giả có thể hồn thành nghiên cứu này.
Mặc dù với sự nỗ lực cố gắng của bản thân, luận văn vẫn cịn những thiếu
sót. Tơi mong nhận được sự góp ý chân thành của các Thầy Cô, đồng nghiệp và
bạn bè để luận văn được hoàn thiện hơn.

Tác giả luận văn

Đặng Thị Yến


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN................................................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN...................................................................................................................................... ii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................................ viii
DANH MỤC BẢNG......................................................................................................................... ix
DANH MỤC HÌNH........................................................................................................................... x
TĨM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU................................................................................... xi
LỜI MỞ ĐẦU....................................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài......................................................................................................... 1
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu........................................................................................ 2
3. Mục đích nghiên cứu............................................................................................................... 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..................................................................................... 4
4.1. Đối tượng nghiên cứu...................................................................................................... 4
4.2. Phạm vi nghiên cứu.......................................................................................................... 4

5. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................................... 4
6. Kết cấu luận văn........................................................................................................................ 4
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU CHI BẢO HIỂM XÃ
HỘI............................................................................................................................................................ 5
1.1. Một số khái niệm cơ bản về Bảo hiểm xã hội...................................................... 5
1.1.1. Khái niệm BHXH....................................................................................................... 5
1.1.2. Bản chất của BHXH................................................................................................. 6
1.1.3. Đặc điểm của BHXH................................................................................................ 7
1.1.4. Vai trò của BHXH...................................................................................................... 7
1.2. Nội dung công tác quản lý thu chi BHXH............................................................. 8
1.2.1. Khái quát về quỹ BHXH.......................................................................................... 8
1.2.2. Quản lý thu BHXH
.......................................................................................................................................................

10
1.2.3. Quản lý chi BHXH
.......................................................................................................................................................

20
1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu, chi bảo hiểm xã hội.................26


1.3.1. Hệ thống pháp luật, quy định về BHXH
.......................................................................................................................................................

26
1.3.2. Chính sách tiền lương
.......................................................................................................................................................

26

iv
1.3.3. Tuổi nghỉ hưu............................................................................................................ 27
1.3.4. Nhận thức, ý thức, tâm lý, thói quen của người lao động và người sử
dụng lao động; sự quan tâm lãnh đạo của cấp ủy Đảng và chính quyền....27
1.3.5. Tổ chức bộ máy quản lý, chi trả Bảo hiểm xã hội..................................... 28
1.3.6. Vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu chi
BHXH28
1.3.7. Chế tài xử phạt vi phạm về BHXH................................................................... 29
1.4. Cơ sở thực tiễn về quản lý thu chi Bảo hiểm xã hội....................................... 29
1.4.1. Kinh nghiệm quản lý thu, chi BHXH của một số địa phương trong
nước............................................................................................................................................ 29
1.4.1.1. Kinh nghiệm của Bảo hiểm xã hội tỉnh Bình Dương......................... 29
1.4.1.2. Kinh nghiệm quản lý chi trả BHXH ở huyện Vụ Bản, tỉnh Nam
Định...................................................................................................................................... 30
1.4.1.3. Kinh nghiệm quản lý chi trả BHXH ở thành phố Long Xuyên, tỉnh
An Giang............................................................................................................................. 31
1.4.2. Một số bài học rút ra từ kinh nghiệm quản lý thu, chi bảo hiểm xã
hội của một số địa phương trong nước..................................................................... 33
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU, CHI CỦA BẢO
HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ NG BÍ, TỈNH QUẢNG NINH.......................... 34
2.1. Khái quát đặc điểm địa bàn nghiên cứu.............................................................. 35
2.1.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội trên địa bàn TP ng
Bí, tỉnh Quảng Ninh............................................................................................................ 35
2.1.1.1. Đặc điểm tự nhiên........................................................................................... 35
2.1.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội............................................................................. 36
2.1.2. Khái quát về Bảo hiểm xã hội TP ng Bí, tỉnh Quảng Ninh.............38
2.1.2.1. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của BHXH TP ng Bí . 38

2.1.2.2. Bộ máy tổ chức................................................................................................. 40
2.1.2.3. Quy trình thu, chi BHXH ở BHXH thành phố ng Bí, tỉnh Quảng
Ninh...................................................................................................................................... 42
2.2. Thực trạng quản lý thu, chi BHXH trên địa bàn thành phố ng Bí,
tỉnh Quảng Ninh....................................................................................................................... 44


v
2.2.1. Thực trạng quản lý thu bảo hiểm xã hội
.......................................................................................................................................................

44
2.2.1.1. Xây dựng kế hoạch thu bảo hiểm xã hội
................................................................................................................................................

44
2.2.1.2. Tình hình quản lý đối tượng tham gia BHXH
................................................................................................................................................

45
2.2.1.3. Tình hình quản lý tiền lương làm căn cứ đóng BHXH
................................................................................................................................................

48
2.2.1.4. Tình hình quản lý nguồn thu bảo hiểm xã hội
................................................................................................................................................

50
2.2.1.5. Tình hình nợ đọng tiền đóng bảo hiểm xã hội
................................................................................................................................................

52
2.2.1.6. Tình hình thu BHXH trên địa bàn thành phố ng Bí
................................................................................................................................................

55
2.2.1.7. Tình hình kiểm tra, kiểm sốt việc thực hiện thu, nộp BHXH
................................................................................................................................................

56
2.2.2. Thực trạng quản lý chi các chế độ BHXH trên địa bàn thành phố
ng Bí, tỉnh Quảng Ninh
.......................................................................................................................................................

57
2.2.2.1. Lập kế hoạch chi các chế độ BHXH
................................................................................................................................................

58
2.2.1.2. Kết quả chi trả các chế độ BHXH trên địa bàn thành phố ng Bí
giai đoạn 2014 – 2018
................................................................................................................................................

59
2.2.1.3. Tổ chức thực hiện chi các chế độ BHXH
................................................................................................................................................

63
2.2.1.4. Kiểm tra, kiểm soát trong công tác chi trả
................................................................................................................................................

67


2.2.3. Phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến cơng tác thu bảo hiểm xã
hội trên địa bàn thành phố ng Bí, tỉnh Quảng Ninh
.......................................................................................................................................................

68
2.2.3.1. Nhận thức, ý thức, tâm lý, thói quen của người lao động và người
sử dụng lao động
................................................................................................................................................

68
2.2.3.2. Tốc độ tăng trưởng kinh tế và thu nhập bình qn đầu người
................................................................................................................................................

69
2.2.3.3. Quy mơ doanh nghiệp
................................................................................................................................................

69
2.2.3.4. Cơng tác thanh tra, kiểm tra của các cấp chính quyền
................................................................................................................................................

69
2.2.4. Phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến cơng tác chi bảo hiểm xã
hội trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh
.......................................................................................................................................................

70
2.2.4.1. Vấn đề ứng dụng cơng nghệ thông tin trong quản lý chi BHXH .. 70

2.2.4.2. Tổ chức bộ máy quản lý, chi trả BHXH
................................................................................................................................................

71
2.2.4.3. Phối hợp trong công tác quản lý chi trả BHXH
................................................................................................................................................

71
2.3. Đánh giá chung về quản lý thu chi BHXH trên địa bàn Thành phố
ng Bí, tỉnh Quảng Ninh....................................................................................................... 72
2.3.1. Những kết quả đạt được
.......................................................................................................................................................

72


vi
2.3.1.1. Công tác quản lý thu BHXH....................................................................... 72
2.3.1.2 Công tác quản lý chi BHXH......................................................................... 74
2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân....................................................................... 75
2.3.2.1. Những hạn chế................................................................................................. 75
2.3.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế.............................................................. 78
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ
THU CHI BHXH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ NG BÍ, TỈNH QUẢNG
NINH...................................................................................................................................................... 80
3.1. Mục tiêu quản lý thu chi Bảo hiểm xã hội.......................................................... 80
3.2. Các giải pháp hoàn thiện quản lý thu chi Bảo hiểm xã hội trên địa bàn

thành phố ng Bí, tỉnh Quảng Ninh............................................................................ 82
3.2.1. Các giải pháp hoàn thiện quản lý thu Bảo hiểm xã hội.......................... 82
3.2.1.1. Khai thác và mở rộng đối tượng, hình thức thu để phát triển
nguồn thu BHXH............................................................................................................. 82
3.2.1.2. Tăng cường các biện pháp để phát triển và quản lý nguồn thu
BHXH................................................................................................................................... 84
3.2.2. Các giải pháp hoàn thiện quản lý chi Bảo hiểm xã hội..........................89
3.2.2.1. Hồn thiện cơng tác quản lý đối tượng hưởng Bảo hiểm xã hội .. 89
3.2.2.2. Hoàn thiện hệ thống tổ chức chi trả BHXH.......................................... 90
3.2.2.3. Giải pháp hoàn thiện hoạt động chi trả BHXH................................... 91
3.2.3. Các giải pháp khác.................................................................................................. 93
3.2.3.1. Tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước về thu chi BHXH........93
3.2.3.2. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra; gắn xử phạt với khen
thưởng kịp thời................................................................................................................. 94
3.2.3.3. Cải cách thủ tục hành chính trong quản lý thu chi bảo hiểm xã hội96
3.2.3.4. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực nghiệp vụ cho người làm
công tác thu chi và quản lý thu chi BHXH............................................................ 97
3.2.3.5. Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, giáo dục thực hiện
Luật BHXH........................................................................................................................ 99
3.2.3.6. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan ban ngành, đảm bảo công


vii
tác quản lý thu chi BHXH được thực hiện tốt, đúng, đủ và kịp thời

100

3.2.3.7. Tăng cường công tác ứng dụng công nghệ thông tin 101
3.3. Một số kiến nghị............................................................................................................ 101
3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ.................................................................................... 102

3.3.2. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội Việt Nam.................................................... 104
3.3.3. Kiến nghị với BHXH tỉnh Quảng Ninh....................................................... 105
3.3.4. Kiến nghị với Thành ủy, HĐND, UBND thành phố ng Bí...........105
KẾT LUẬN....................................................................................................................................... 106
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................................... 107


viii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

BHXH

Bảo hiểm xã hội

BHYT

Bảo hiểm y tế

BHTN

Bảo hiểm thất nghiệp

BNN

Bệnh nghề nghiệp

CNVC

Công nhân viên chức

DN

Doanh nghiệp

HĐLĐ

Hợp đồng lao động

LĐ

Lao động

NĐ

Nghị định

NSDLD

Người sử dụng lao động

NSNN

Ngân sách nhà nước

SXKD

Sản xuất kinh doanh


ix

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Các mức đóng góp cơ bản qua từng thời kỳ....................................................... 11
Bảng 1.2. Mức đóng góp theo nhóm đối tượng...................................................................... 12
Bảng 1.3. Tỷ lệ đóng góp vào quỹ BHXH của NLĐ và NSDLĐ................................... 12
Bảng 1.4. Mức đóng của NLĐ và NSDLĐ trong các quỹ thành phần...........................13
Bảng 2.1. Tình hình dân số và lao động TP ng Bí giai đoạn 2014-2018.................37
Bảng 2.2. Số đơn vị đăng ký tham gia BHXH năm 2014 – 2018.................................... 47
Bảng 2.3. Số lao động tham gia BHXH năm 2014 – 2018................................................. 47
Bảng 2.4. Tổng hợp mức tiền lương đóng BHXH từ năm 2014 – 2018........................ 49
Bảng 2.5. Tình hình nợ đọng BHXH từ năm 2014 – 2018................................................. 53
Bảng 2.6. Tình hình thu BHXH trên địa bàn thành phố ng Bí, tỉnh Quảng
Ninh giai đoạn 2014 – 2018........................................................................................................... 55
Bảng 2.7 . Tình hình chi trả chế độ Hưu trí hàng tháng (2014 – 2018).........................59
Bảng 2.8. Tình hình chi trả chế độ MSLĐ, Tuất hàng tháng và TNLĐ – BNN hàng
tháng (2014 – 2018)........................................................................................................................... 61
Bảng 2.9. Tình hình chi trả chế độ trợ cấp một lần giai đoạn (2014 – 2018)62
Bảng 2.10. Tình hình chi trả các chế độ BHXH ngắn hạn (2014 – 2018)....................63


x

DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Hoạt động thu chi quỹ trong hệ thống BHXH..................................................... 21
Hình 2.1. Bộ máy tổ chức BHXH thành phố ng Bí......................................................... 42
Hình 2.2. Quy trình chi trả

BHXH dài hạn được thực hiện theo quy định

của BHXH Việt Nam......................................................................................................................... 66


xi

TĨM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
1. Các thơng tin chung
1.1. Tên luận văn: Giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý thu chi Bảo hiểm xã hội
trên địa bàn Thành phố ng Bí, tỉnh Quảng Ninh.
1.2. Tác giả: Đặng Thị Yến
1.3. Chuyên ngành: Thạc sỹ điều hành cao cấp EMBA
1.4. Bảo vệ năm: 2019
1.5. Giáo viên hướng dẫn: TS Nguyễn Lệ Hằng
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở tổng hợp các vấn đề lý luận và kết quả đánh giá thực tiễn về quản
lý thu chi BHXH, luận văn phân tích thực trạng cơng tác quản lý thu chi BHXH trên
địa bàn TP ng Bí, tỉnh Quảng Ninh từ 2014 – 2018 để đề xuất những giải pháp chủ
yếu nhằm hoàn thiện quản lý thu chi BHXH trên địa bàn thành phố. Cụ thể:
- Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về BHXH và công tác thu chi

BHXH;
- Phân tích, đánh giá thực trạng về cơng tác thu chi BHXH, chỉ ra những kết

quả đạt được, những tồn tại, hạn chế và những vấn đề đang đặt ra hiện nay trong
công tác thu chi BHXH trên địa bàn TP ng Bí;
- Đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm hồn thiện cơng tác thu

chi BHXH trên địa bàn TP ng Bí .
3. Những đóng góp của luận văn
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý BHXH nói chung và quản lý thu chi
BHXH đối với cấp huyện nói riêng. Tổng kết các bài học kinh nghiệm dựa trên
nghiên cứu hoạt động của một số cơ quan BHXH cấp tỉnh và cấp huyện
- Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý thu - chi BHXH trên địa bàn thành
phố ng Bí, tỉnh Quảng Ninh, từ đó đánh giá kết quả đạt được, những hạn chế và
nguyên nhân trong công tác quản lý thu – chi BHXH trên địa bàn thành phố ng Bí.


xii
- Đề xuất các giải pháp và kiến nghị có căn cứ khoa học và căn cứ thực tiễn
cho phép hoàn thiện quản lý thu – chi BHXH cấp huyện đảm bảo cho sự phát triển
kinh tế - xã hội bền vững của địa phương nói riêng, góp phần cho ổn định, phồn
vinh của đất nước.


1

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bảo hiểm xã hội (BHXH) ở Việt Nam là một trong những chính sách lớn của
Đảng và Nhà nước đối với người lao động (NLĐ). Lịch sử phát triển ngành BHXH
được đánh dấu như một bước phát triển mới khi Luật BHXH được Quốc hội nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ 9 thơng qua ngày 29
tháng 06 năm 2006 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2007. BHXH là chính
sách an sinh xã hội quan trọng trong hệ thống chính sách xã hội được Đảng và Nhà
nước đặc biệt quan tâm. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X đã nhấn mạnh: “Đổi
mới hệ thống BHXH, đa dạng hóa hình thức BHXH và phù hợp với kinh tế thị
trường; xây dựng chế độ bảo hiểm thất nghiệp…”. Trong các khâu của BHXH thì

cơng tác thu và chi là quan trọng nhất, quyết định đến sự tồn tại và phát triển của hệ
thống BHXH. Việc thu đúng, thu đủ, thu kịp thời tạo điều kiện cho công tác chi trả
các chế độ BHXH đúng quy định, đảm bảo cuộc sống cho người tham gia khi họ bị
mất hoặc giảm nguồn thu nhập do giảm hoặc mất khả năng lao động. Ngồi ra, cơng
tác thu được thực hiện có hiệu quả sẽ góp phần tăng trưởng quỹ BHXH, khi đó quỹ
BHXH sẽ hạch tốn độc lập với ngân sách Nhà nước, chủ động được nguồn chi trả
cho các đối tượng hưởng BHXH.
Bảo hiểm xã hội Thành phố ng Bí, tỉnh Quảng Ninh là một bộ phận cấu
thành của Bảo hiểm xã hội Việt Nam. Bảo hiểm xã hội Thành phố ng Bí có chức
năng trực tiếp thực hiện các chế độ chính sách BHXH của Nhà nước đối với người
lao động trên địa bàn. Trong những năm qua, Bảo hiểm xã hội Thành phố Uông Bí
đã đạt được những kết quả quan trọng. Số đơn vị sử dụng và số người lao động
tham gia BHXH không ngừng tăng lên. Nguồn thu BHXH cũng gia tăng liên tục và
là điều kiện hết sức quan trọng để thực hiện các chế độ BHXH, hỗ trợ tích cực cho
người lao động trước những rủi ro như ốm đau, tai nạn lao động, mất sức lao động,
giảm thu nhập do hết tuổi lao động... Các chế độ BHXH của người lao động được
thực hiện khá tốt. Những thành công đó bắt nguồn từ rất nhiều nguyên nhân, trong
đó có nguyên nhân quan trọng từ sự đổi mới quản lý BHXH, đổi mới quản lý về
công tác thu, chi của cơ quan Bảo hiểm xã hội Thành phố ng Bí.


2
Tuy nhiên, bên cạnh những thành cơng quan trọng đó, công tác quản lý thu
chi BHXH ở Thành phố Uông bí cịn có những hạn chế, cần được khắc phục trong
thời gian tới.
Là người trực tiếp làm công tác quản lý thu BHXH ở địa phương, tác giả
chọn vấn đề: “Giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý thu chi Bảo hiểm xã hội trên
địa bàn Thành phố ng Bí, tỉnh Quảng Ninh" làm đề tài nghiên cứu nhằm góp
phần giải quyết những vấn đề còn tồn tại đã được nêu trên.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu

Chính sách BHXH là một chính sách xã hội được nhiều quốc gia coi trọng
nhằm đảm bảo về mặt thu nhập cho người lao động, khi họ tạm thời hoặc vĩnh viễn
mất khả năng lao động. Chính sách BHXH cũng có tác dụng động viên công nhân,
viên chức, quân nhân và người lao động thuộc các thành phần kinh tế khác nhau yên
tâm cơng tác sản xuất, chiến đấu góp phần thắng lợi vào cơng cuộc xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc.
Có rất nhiều tác giả nghiên cứu về công tác thu chi BHXH, có thể kể đến:
- Đề tài nghiên cứu khoa học: Nghiên cứu, đề xuất hệ thống giải pháp nâng
cao hiệu quả quản lý đối tượng tham gia BHXH ở Việt Nam của tác giả Dương
Xuân Triều, BHXH Việt Nam 2003. Đề tài nghiên cứu đề xuất giải pháp hoàn thiện
nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý đối tượng tham gia BHXH.
- Đề tài nghiên cứu khoa học: Hồn thiện quản lý BHXH trên địa bàn tỉnh
Thanh Hóa, của tác giả Phạm Hồng Tiến (2008), Hồ Chí Minh. Đề tài nghiên cứu
những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý BHXH tại tỉnh Thanh Hóa từ đó đưa ra
những giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý BHXH trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.
- Đề tài nghiên cứu khoa học: Phân tích và đề xuất giải pháp nâng cao kết
quả hoạt động thu – chi BHXH tại cơ quan BHXH thành phố Hà Nội của tác giả
Chu Ngọc Mai (2009), Hà Nội. Đề tài nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn
về hoạt động thu – chi BHXH tại BHXH thành phố Hà Nội từ đó đưa ra những giải
pháp hồn thiện hoạt động thu chi BHXH tại BHXH thành phố Hà Nội.
-

Luận văn thạc sỹ kinh tế của tác giả Hoàng Quốc Việt (2012), Trường đại


3
- Học kinh tế quốc dân: “Các giải pháp nhằm hồn thiện hệ thống chính
sách quản lý của BHXH Việt Nam trong công tác quản lý chi bảo hiểm”, đã nghiên
cứu những vấn đề lý luận liên quan đến hệ thống chính sách quản lý thu chi – bảo
hiểm, phân tích thực trạng quản lý thu – chi của BHXH Việt Nam để đề ra một số

giải pháp hoàn thiện hệ thống chính sách quản lý thu chi – bảo hiểm của VN.
Luận văn thạc sỹ kinh tế trường đại học Thái Ngun: “Hồn thiện cơng tác
chi trả BHXH trên địa bàn thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh”, của tác giả Hoàng
Thị Minh Hoà (2012).
- Luận văn thạc sỹ kinh tế trường đại học kinh tế TP Hồ Chí Minh: “ Hồn
thiện cơng tác quản lý thu, chi bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Bến Tre” của tác
giả Nguyễn Tấn Minh (2015).
Việc nghiên cứu giải pháp hoàn thiện quản lý thu chi BHXH thực sự là cần
thiết để nâng cao hiệu quả của chính sách BHXH góp phần đảm bảo ổn định đời
sống cho người lao động, ổn định chính trị, trật tự an tồn xã hội.
3. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở tổng hợp các vấn đề lý luận và kết quả đánh giá thực tiễn về quản
lý thu chi BHXH, luận văn phân tích thực trạng công tác quản lý thu chi BHXH trên
địa bàn TP ng Bí, tỉnh Quảng Ninh từ 2014 – 2018 để đề xuất những giải pháp
chủ yếu nhằm hoàn thiện quản lý thu chi BHXH trên địa bàn thành phố.
Nhiệm vụ cụ thể:
- Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về BHXH và công tác thu
chi BHXH;
- Phân tích, đánh giá thực trạng về cơng tác thu chi BHXH, chỉ ra những kết
quả đạt được, những tồn tại, hạn chế và những vấn đề đang đặt ra hiện nay trong
công tác thu chi BHXH trên địa bàn TP ng Bí;
- Đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm hồn thiện cơng tác thu
chi BHXH trên địa bàn TP ng Bí .


4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Cơng tác quản lý thu chi BHXH nói chung và trên địa bàn thành phố nói
riêng.

4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về không gian: Địa bàn Thành phố ng Bí, tỉnh Quảng Ninh.
- Phạm vi về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề về
quản lý công tác thu, chi BHXH trên địa bàn thành phố ng Bí, tỉnh Quảng Ninh
(cấp Huyện). Do vậy, vấn đề được nghiên cứu ở đây gồm quản lý thu BHXH, quản
lý chi các chế độ BHXH. Các nội dung khác như quản lý quỹ BHXH, chi hoạt động
bộ máy của cơ quan, chi quản lý hoạt động đầu tư và tăng trưởng quỹ BHXH không
đề cập đến trong đề tài này.
- Phạm vi về thời gian: Dữ liệu thứ cấp phục vụ đánh giá thực trạng công
tác quản lý thu chi BHXH: Thu thập từ năm 2014-2018. Các giải pháp đề xuất áp
dụng: Có ý nghĩa trong giai đoạn tiếp theo (2019 – 2025).
5. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu trên, đề tài sử dụng số liệu thống kê thứ
cấp và các phương pháp phân tích , tổng hợp, so sánh
6. Kết cấu luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được
kết cấu thành 3 chương
Chương 1. Tổng quan lý luận và thực tiễn về BHXH và quản lý thu, chi
BHXH.
Chương 2. Thực trạng công tác quản lý thu, chi bảo hiểm xã hội của Bảo
hiểm xã hội thành phố ng Bí giai đoạn 2014 – 2018.
Chương 3. Biện pháp hồn thiện cơng tác quản lý thu, chi bảo hiểm xã hội
trên địa bàn thành phố ng Bí, tỉnh Quảng Ninh.


5

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU CHI BẢO
HIỂM XÃ HỘI
1.1. Một số khái niệm cơ bản về Bảo hiểm xã hội

1.1.1. Khái niệm BHXH
Để tồn tại, phát triển và thỏa mãn những nhu cầu hàng ngày trong cuộc sống
con người phải lao động, để lao động tốt con người cần phải có sức khỏe tốt. Tuy
nhiên khơng phải trong cả qng đời của mình ai cũng ln khỏe mạnh, lao động
tốt. Họ có thể gặp những rủi ro bất ngờ về sức khỏe như ốm đau, tai nạn lao động,
mất khả năng lao động khi về già… Trước tình hình ngày càng trở nên căng thẳng,
nhà nước đã có những biện pháp can thiệp nhằm ổn định tình hình xã hội và kinh tế
trong đó phải kể đến biện pháp hình thành một quỹ tài chính tập trung do sự tham
gia đóng góp của các bên. Theo đó Nhà nước quy định:
- Cả NLĐ và NSDLĐ đều phải đóng góp một khoản tiền nhất định hàng tháng,
khoản tiền đó được tính tốn dựa trên cơ sở xác xuất rủi ro của người lao động và
tiền công, tiền lương mà NSDLĐ trả cho người lao động.
- Số tiền đóng góp của người lao động và người sử dụng lao động hình thành
nên một quỹ tiền tệ tập trung, quỹ này còn nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước
- Khi người lao động gặp phải các rủi ro thì sẽ được hỗ trợ bởi quỹ tiền tệ đó.
Nhờ vậy mà thu nhập của người lao động ổn định hơn, cuộc sống của bản thân và
gia đình họ được đảm bảo. Người sử dụng lao động cũng nhận thấy được lợi ích
mà quỹ tiền tệ đó mang lại như ổn định sản xuất kinh doanh, bảo vệ sức khỏe và
đời sống cho người lao động và gia đình họ từ đó làm người lao động gắn bó với
doanh nghiệp hơn, yên tâm làm việc và lao động tích cực hơn…..
Từ đó mối quan hệ ba bên: người lao động – người sử dụng lao động – nhà
nước được hình thành và xuất hiện khái niệm về BHXH.
Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam cho rằng: “BHXH là sự thay thế hoặc bù
đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ mất hoặc giảm thu nhập do ốm
đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, tử tuất.. dựa trên cơ sở tài chính do sự
đóng góp của các bên tham gia BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật


6
nhằm đảm bảo an toàn đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời đảm

bảo an tồn xã hội”.
Theo Luật BHXH (Luật số 58/2014/QH13) được Quốc hội nước Cộng hồ
xã hội chủ nghĩa Việt Nam thơng qua ngày 28/11/2014 (có hiệu lực từ ngày
01/01/2016), tại Điều 3, khoản 1 quy định: “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế
hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu
nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi
lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội”.
1.1.2. Bản chất của BHXH
Bản chất của BHXH được thể hiện ở các điểm sau:
- Trong bất kỳ xã hội nào mà ở đó có sự th mướn lao động thì có BHXH.
BHXH là nhu cầu khách quan, mang tính đa dạng phức tạp của xã hội. Khi nền kinh
tế hàng hóa càng phát triển, mối quan hệ chủ thợ càng phát triển thì BHXH càng
phong phú, đa dạng và hồn thiện. Có thể nói kinh tế là nền tảng để BHXH phát
triển, BHXH thể hiện trạng thái kinh tế của một nước.
- Cơ sở phát sinh BHXH là quan hệ lao động thể hiện thông qua mối quan hệ
ba bên: bên tham gia BHXH, bên BHXH và bên hưởng BHXH.
+ Bên tham gia BHXH: người lao động và người sử dụng lao động
+ Bên BHXH: cơ quan BHXH do Nhà nước lập ra và bảo hộ
+ Bên hưởng BHXH: người lao động và gia đình họ khi người lao động
khơng may gặp phải những rủi ro và có đủ điều kiện để được hưởng theo quy định
của pháp luật.
-

Điều kiện được hưởng BHXH là người lao động gặp những rủi ro, những

biến cố mang tính chất ngẫu nhiên, trái với ý muốn chủ quan của con người như ốm
đau, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, thai sản, hết tuổi lao động về nghỉ hưu.
Những biến cố đó có thể xảy ra trong và ngồi q trình lao động đã làm cho người
lao động bị giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm.

7
1.1.3. Đặc điểm của BHXH
BHXH là một hình thức bảo hiểm có tầm quan trọng đối với 1 quốc gia,
BHXH có một số đặc điểm cơ bản sau:
Mục đích hoạt động của BHXH khơng vì lợi nhuận mà vì quyền lợi của người
lao động, của cả cộng đồng.
- Hoạt động BHXH nhằm huy động sự đóng góp của người lao động và Nhà
nước tạo lập tài chính để phân phối sử dụng nó đảm bảo bù đắp một phần thu nhập
nhất định nào đó cho người lao động khi có những sự cố bảo hiểm xuất hiện như tai
nạn, ốm đau, hưu trí... Điều đó có nghĩa là mục đích của quỹ BHXH là lấy một phần
thu nhập trong thời gian lao động bình thường để giành bảo đảm cho cuộc sống
trong những ngày khơng lao động có thu nhập.
- Việc phân phối sử dụng quỹ BHXH được chia làm 2 phần:
- Phần thực hiện chế độ hưu trí mang tính chất bồi hồn. Mức bồi hồn phụ
thuộc vào mức đóng góp vào quỹ BHXH.
- Các chế độ cịn lại vừa mang tính chất bồi hồn, vừa mang tính chất khơng
bồi hồn. Nghĩa là khi người lao động trong q trình lao động khơng bị ốm đau, tai
nạn thì khơng được bồi hồn, khi bị ốm đau, tai nạn thì được bồi hoàn. Mức bồi
hoàn phụ thuộc vào mức độ ốm đau, tia nạn và theo quy định trong điều lệ BHXH
hiện hành.
1.1.4. Vai trò của BHXH
Đối với người lao động
Là một trong những chính sách kinh tế - xã hội của Nhà nước, BHXH góp
phần trợ giúp cho người lao động khi gặp rủi ro, khắc phục những khó khăn thông
qua khoản trợ cấp BHXH.
Đối với xã hội
Với tư cách là một trong những chính sách kinh tế - xã hội của Nhà nước, hoạt
động BHXH đem lại sự an toàn và hiệu quả cho xã hội, đặc biệt trong việc phục hồi
năng lực làm việc, khả năng sáng tạo của sức lao động. Đồng thời góp

8
phần đảm bảo an ninh quốc gia.
Mặt khác, với vị trí là một quỹ tiền tệ tập trung, hoạt động đầu tư quỹ BHXH
tác động khơng nhỏ tới q trình phát triển kinh tế - xã hội, góp phần tạo ra những
cơ sở sản xuất kinh doanh mới, việc làm mới, tạo cơng ăn việc làm, góp phần giải
quyết tình trạng thất nghiệp, tăng thu nhập cá nhân cho người lao động nói riêng và
tăng tổng sản phẩm quốc nội cũng như tổng sản phẩm quốc dân nói chung.
Ngồi ra, vai trò đối với xã hội của BHXH còn được thể hiện việc BHXH góp
phần thực hiện cơng bằng xã hội, là công cụ phân phối lại thu nhập giữa những
người tham gia bảo hiểm.
1.2. Nội dung công tác quản lý thu chi BHXH
1.2.1. Khái quát về quỹ BHXH
a. Nguồn hình thành quỹ BHXH

Quỹ BHXH được hình thành do sự đóng góp của các bên tham gia, hỗ trợ
của nhà nước và từ các nguồn thu hợp pháp khác. Theo quy định tại điều 88, Luật
BHXH, nguồn hình thành quỹ BHXH bắt buộc bao gồm:
- Người sử dụng lao động đóng góp 16% trên tổng quỹ tiền lương, tiền cơng

của người tham gia BHXH (3% vào quỹ ốm đau, thai sản; 1% vào quỹ TNLĐ, 2%
vào quỹ hưu trí, tử tuất).
- Người lao động đóng góp theo tỷ lệ % tiền lương, tiền cơng của NLĐ.

Hàng tháng, NLĐ đóng 6% mức tiền lương, tiền cơng vào quỹ hưu trí và tử tuất, cứ
2 năm 1 lần đóng thêm 1% cho đến khi đạt mức 8%.
- Hỗ trợ của Nhà nước: Nhà nước hỗ trợ quỹ BHXH để đảm bảo thực hiện

các chế độ BHXH đối với NLĐ hưởng lương từ NSNN thơng qua các hình thức:

chuyển 1 khoản tiền nhất định vào quỹ BHXH tại thời điểm thành lập quỹ hoặc khi
xảy ra những sự kiện đột xuất theo đề nghị của hệ thống BHXH.
- Tiền sinh lời của Hoạt động đầu tư quỹ
- Các nguồn thu hợp pháp khác
Phần lớn các nước trên thế giới, quỹ BHXH đều được hình thành từ các


9
nguồn nêu trên.
b. Mục đích sử dụng quỹ BHXH

Quỹ BHXH được sử dụng chủ yếu cho 2 mục đích sau:
- Chi trả trợ cấp cho các chế độ BHXH
- Chi phí cho sự nghiệp quản lý

Theo sự khuyến nghị của tổ chức lao động quốc tế, quỹ BHXH được sử dụng
để trợ cấp cho các đối tượng tham gia BHXH, nhằm mục đích ổn định cuộc sống
cho bản thân NLĐ và gia đình họ, khi NLĐ tham gia BHXH gặp rủi ro hoặc xảy ra
các sự kiện BHXH. Mức trợ cấp phụ thuộc vào khả năng thanh toán chung của từng
quỹ BHXH, mức sống chung của tầng lớp dân cư và NLĐ. Nhưng về nguyên tắc,
mức trợ cấp này không cao hơn mức tiền lương – tiền công khi NLĐ đang làm việc
và nó chỉ bằng một tỷ lệ phần trăm nhất định so với tiền lương, tiền cơng.
Ngồi việc chi trả trợ cấp theo các chế độ BHXH, quỹ BHXH cịn được sử
dụng cho chi phí quản lý sự nghiệp như: tiền lương chi trả cho cán bộ làm việc
trong ngành BHXH, khấu hao tài sản cố định, cơ sở vật chất, văn phịng phẩm và
một số chi phí khác...
c. Quản lý quỹ BHXH:

Công tác quản lý quỹ BHXH thực chất chính là quản lý thu – chi BHXH,
đảm bảo thu đúng, chi đủ cho đối tượng tham gia và thụ hưởng BHXH, hạn chế thất

thoát quỹ BHXH và giữ cho quỹ được an tồn. Ngồi ra cịn sử dụng quỹ BHXH
tạm thời nhàn rỗi để tăng trưởng quỹ thông qua các hoạt động đầu tư.
Ở Việt Nam, quỹ BHXH được quản lý tập trung, thống nhất theo chế độ tài
chính của Nhà nước, hạch tốn độc lập và được Nhà nước bảo hộ trong các trường
hợp mất cân đối. Quỹ BHXH được thiết kế theo mơ hình tồn tích cân đối dài hạn
trong nhiều năm và có tính chuyển dịch thu nhập giữa những người tham gia BHXH
và qua mọi thế hệ. Do vậy trong bất cứ trường hợp nào, quỹ BHXH vẫn luôn đảm
bảo nguồn lực tài chính để chi trả kịp thời, đầy đủ các chế độ BHXH cho người thụ
hưởng theo chế độ quy định.