SKKN binh giang trong tho tru tinh

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (136.49 KB, 7 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

RÈN LUYỆN KĨ NĂNG SỬ DỤNG YẾU TỐ BÌNH GIẢNG

TRONG DẠY THƠ TRỮ TÌNH

A. ĐẶT VẤN ĐỀ:

Văn học với đặc trưng riêng của một mơn học mang tính nghệ thuật đã
cho chúng ta hiểu về con người, về cuộc sống về xã hội và cũng chính văn
học bồi dưỡng cho chúng ta, đặc biệt là học sinh, tâm hồn, tình cảm, nhân
cách. Văn học như phù sa bồi dưỡng vun đắp cho học sinh tính nhân văn cao
đẹp . Chính những tiết dạy Văn, giáo viên đã giúp cho học sinh có cách hiểu,
cách nhìn đúng, đẹp về con người, về cuộc đời để từ đó các em biết được cái
hay cái đẹp để vươn tới. Để làm tròn trọng trách ấy của mơn Văn nói chung,
giờ dạy Văn nói riêng, mỗi một giáo viên dạy Văn trên cơ sở phân tích, phải
làm tốt thao tác bình giảng đối với tác phẩm. Có như thế, ta mới giúp học
sinh cảm nhận hết vẻ đẹp của những tác phẩm văn chương.

B. NỘI DUNG

1.Trước hết, ta hiểu thế nào về lời giảng bình ?

Trong 1 tiết dạy Văn nhất thiết phải có bình giảng. “Giảng” là thao
tác khoa học. u cầu phải chính xác vừa đủ. “Bình” phải dựa trên cơ sở của
“giảng”. Bản thân “Bình” cũng là khoa học nhưng đồng thời cũng là nghệ
thuật. Bình giảng là dïng văn bản của mình mà làm sáng tỏ vấn đề văn bản
của tác giả ( Tác phẩm văn chương). Có nghĩa là lời bình đó phải thể hiện
cách hiểu, cách đánh giá của chính bản thân người bình, cụ thể là giáo viên
dạy Văn. Những câu thơ, câu văn của các tác giả trong các tác phẩm văn
chương nó sẽ chỉ tồn tại trong học sinh bằng những con chữ nếu ta khơng
giúp học sinh thổi hồn mình vào trong tác phẩm. Có nghĩa là chúng ta làm
cho những con chữ đó phải “cựa quậy”, phải sống lại, phải tỏa rạng, tác
động đến tình cảm nhận thức của các em. Bình giảng phải chỉ ra vẽ đẹp gắn

bó giữa nội dung và hình thức. Lời giảng bình phải nâng cao hơn giá trị, nội
dung từng câu thơ, câu văn trong tác phẩm.

2. Làm thế nào để có lời bình hay và hiệu quả ?

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Chúng ta phải gợi cho học sinh hiểu giá trị của những biện pháp nghệ
thuật mà tác giả sử dụng. Để từ đó bình nâng cao hơn giá trị câu thơ, câu
văn, tác phẩm. Bình giảng tập trung khám phá vẻ đẹp nội tại của văn bản
nghệ thuật chứ không đi lạc ra những vấn đề ngồi văn bản, thốt ly văn
bản. Nói như vậy khơng có nghĩa chỉ căn cứ vào câu, chữ, từ trong văn bản,
mà ta phải “huy động” vốn tri thức có liên quan để rồi xốy sâu vào câu thơ,
câu văn, đoạn thơ, đoạn văn mà bình.

3. Bình giảng vào thời điểm nào của tiết dạy văn ?

Quả thật, đây là nghệ thuật của giáo viên đứng lớp. Đó là kết quả
của sự cảm thụ tác phẩm, là sự “bật” thành lời của giáo viên mà tác động
đến học sinh.

Theo tơi, có thể bình sau khi phân tích một số hình ảnh, chi tiết có
cùng nội dung, chủ đề. Có thể bình khi cần khắc sâu trong học sinh một hình
ảnh chi tiết nào đó rất “đắt” trong tác phẩm. Cũng có thể bình tiêu đề của tác
phẩm…vv.. Để từ đó gợi hứng thú cho học sinh, làm cơ sở để học sinh hiểu
sâu hơn, hay hơn tác phẩm. Cũng có thể bình ở phần kết tiết dạy để tổng kết
nâng cao.

Ví dụ: Trong bài “Viếng lăng bác” (Viễn Phương) ở khổ thơ thứ ba, có lẽ
chúng ta nên bình sâu cách dùng từ “nhói”. Trong câu thơ: “Mà sao nghe
nhói ở trong tim” của tác phẩm. Điều đó sẽ giúp học sinh cảm nhận sâu về
tình cảm của tác giả đối với Bác để rồi hiểu về tình cảm của Viễn Phương

dành cho Bác ở khổ thơ cuối và cả bài thơ.

4. Các thao tác cơ bản khi bình giảng

- Nhấn mạnh vào các trọng tâm cần khai thác trong bài thơ

- Xây dựng lại hệ thống câu hỏi theo hướng bình giảng, bám sát
những đặc trưng thể loại của tác phẩm. Trong khâu này, giáo viên cần
khuyến khích học sinh mạnh dạn phát biểu suy nghĩ riêng của bản thân, trên
cơ sở chỉ định ngẫu nhiên học sinh phát biểu ý kiến (không theo cách truyền
thống lâu nay là chờ học sinh giơ tay phát biểu, sẽ chỉ có một nhóm nhỏ làm
việc trong khi phần lớn không chú ý vào bài!). Giáo viên cũng hình dung
được cách tiếp cận của học sinh để điều chỉnh, định hướng kịp thời.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

- Giáo viên hệ thống hoá, chốt lại những trọng tâm.

- Giáo viên phải nắm chắc kết cấu tác phẩm, chọn lọc được những từ
ngữ, hình ảnh đắt giá, đúng trọng tâm để bình thật trúng ý, vừa mang tính
bao qt vừa thể hiện chiều sâu trong bài giảng

5. Vận dụng thực tế trong giảng dạy bài “ Sang thu” – Hữu
Thỉnh, Ngữ văn 9 tập 2.

Tiết 121: SANG THU

Hữu Thỉnh

A.Mục tiêu cần đạt
Giúp học sinh :

- Phân tích được những cảm nhận tinh tế của nhà thơ Hữu Thỉnh về sự
biến đổi của đất trời từ cuối hạ sang đầu thu.

- Rèn luyện thêm năng lực cảm thụ thơ ca.
B.Tiến trình lên lớp:

1-Tổ chức: 
2-Kiểm tra :

- Đọc thuộc lòng và diễn cảm bài thơ “Viếng lăng Bác”, phân tích
những hình ảnh : Hàng tre, mặt trời, vầng trăng, tràng hoa, trời xanh trong
bài thơ.

3-Bài mới: Giới thiệu bài :

Hữu Thỉnh là nhà thơ viết nhiều, viết hay về mùa thu. Nhiều vần thơ
thu của ông mang cảm xúc bâng khuâng, vấn vương trước đất trời trong trẻo
đang chuyển biến nhẹ nhàng. Bài thơ “Sang thu” là một ví dụ.

I.Đọc- Tìm hiểu chung:
Giáo viên : Hướng dẫn học sinh đọc : Yêu

cầu đọc to, rõ, chính xác, giọng nhẹ nhàng,
nhịp chậm, khoan thai, trầm lắng và thoáng
suy tư

1-Đọc

Giáo viên đọc mẫu , 2 học sinh đọc
- Nhận xét việc đọc của học sinh

? Giới thiệu những nét chính về tác giả (dựa
vào chú thích * trong sách giáo khoa)

2-Tìm hiểu chú thích (SGK - 71)
*Tác giả: Hữu Thỉnh

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

- Quê : Tam Dương – Vĩnh Phúc
Chú ý các chú thích 1, 2 sách giáo khoa - Ông viết nhiều, viết hay về những

con người, cuộc sống ở nông thôn, về
mùa thu.

? Xác định bố cục của văn bản, nêu ND của
từng phần

(lưu ý: bài thơ gồm 3 khổ, các khổ tiếp

3-Bố cục: 2 phần

-Phần1: Khổ thơ đầu: Cảm nhận
không gian làng quê sang thu.

nối nhau cùng thể hiện những quan sát và
cảm nhận tinh tế của tác giả về thiên nhiên
lúc vào mùa thu nên khơng nhất thiết phải
tìm bố cục bài thơ một cách rành mạch.)

-Phần 2: Khổ thơ 2,3: Cảm nhận
khơng gian đất trời sang thu

II-Phân tích văn bản:

- Học sinh đọc diễn cảm khổ thơ đầu *-Khổ thơ đầu:Tín hiệu báo thu về
? Sự biến đổi của đất trời sang thu được tác

giả cảm nhận bắt đầu từ những dấu hiệu
nào .

Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về

- Những dấu hiệu thể hiện sự biến đổi
của đất trời sang thu: “hương ổi”,
“gió se”, “sương chùng chình”

? Em hiểu như thế nào về các dấu hiệu này?
Tác giả nhận các dấu hiệu này bằng giác
quan gì.

+“Hương ổi”: Sự cảm nhận bằng
khứu giác mùi thơm của ổi lan toả
trong không gian (cây ổi, quả ổi rất
quen thuộc, gắn bó với người dân
làng quê miền Bắc, đã đi vào các tác
phẩm văn nghệ)

(Giáo viên giảng từ “Phả” và “chùng
chình”: phả: Toả vào, trộn lẫn và chùng
chình là sự chậm chạp) sau đó GV thực hiện
thao tác bình: Sự cảm nhận bằng khứu giác
mùi thơm của ổi lan toả, trộn lẫn nhẹ nhàng
thành từng luồng trong không gian. Cây ổi,
quả ổi và mùi vị của nó đã rất quen thuộc,
gắn bó với người dân làng quê miền Bắc
Việt Nam. Hình ảnh sương vấn vít nơi đầu
làng ngõ xóm làm bức tranh mùa thu thêm
phần thanh tao và thuần khiết.)

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

+“Sương chùng chình”: Cảm nhận
bằng thị giác, sương bay cố ý chậm
lại, bay nhẹ

? Các từ “Bỗng” “hình như” muốn diễn tả
sự cảm nhận của tác giả như thế nào?

+“Bỗng” sự đột ngột, bất ngờ, có
phần ngạc nhiên

GV giảng các từ “chùng chình, phả, bỗng”
như ở bên.

+“Hình như” thành phần tình thái: thể
hiện sự cảm nhận của tác giả có một
chút chưa thật rõ ràng, chưa thật chắc
chắn vì cịn ngỡ ngàng, ngạc nhiên.
? Để thể hiện sự biến chuyển của đất trời

sang thu, tác giả đã sử dụng những biện pháp
nghệ thuật đặc sắc nào. Phân tích tác dụng
của các biện pháp nghệ thuật đó.

Sự biến đổi của đất trời nơi làng quê khi
mùa thu bắt đầu tới được cảm nhận bằng
một tâm bồn nhạy cảm, gắn bó với cuộc
sống nơi làng quê.

-> Nghệ thuật: sử dụng từ láy, nhân
hoá

- Sự biến chuyển của đất trời sang thu còn
được cảm nhận qua một số dấu hiệu khác
nữa. Cụ thể như thế nào, chúng ta tiếp tục
tìm hiểu 2 khổ thơ còn lại của văn bản.

- học sinh đọc diễn cảm khổ thơ thứ 2

* Khổ thơ thứ 2: Quang cảnh đất
trời ngả dần sang thu

Sông… dềnh dàng
Chim… vội vã
Có đám mây…
Vắt nửa mình…
? Đất trời sang thu được tác giả phát hiện

qua những dấu hiệu nào.

? Tác giả đã sử dụng các nghệ thuật đặc sắc
nào để diễn tả sự biến đổi của đất trời sang
thu? Phân tích tác dụng của các nghệ thuật
đó.

-> Nghệ thuật: Nhân hố, từ láy , đối
lập, liên tưởng, tưởng tượng độc đáo.
Sự cảm nhận tinh tế của tác giả
trước cảnh đất trời đang ngả dần sang
thu.

(Gợi ý: Vì sao tác giả viết:

Sơng :… dềnh dàng, chim… vội vã
Đám mây… vắt nửa mình ?

-> “Sơng… dềnh dàng” mùa thu sang nước
sông bắt đầu cạn, chảy chậm lại…

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

+ GV giảng và bình : “Đám mây… vắt nửa
mình” ở đây là sự liên tưởng sáng tạo thú vị.
Gợi hình ảnh đám mây mùa hạ cịn sót lại,
mỏng nhẹ, kéo dài trên bầu trời đã bắt đầu
xanh trong của mùa thu. Đó cũng chính là
sự nhập nhằng khao khát và tiếc nuối của
tác giả khi chuẩn bị bước sang một khơng
gian thiên nhiên mới.

Trời đất sang thu cịn có sự biến đổi ntn nữa,

chúng ta cùng tìm hiểu khổ thơ cuối của văn
bản

*Khổ thơ cuối: Những biến chuyển
trong lòng cảnh vật.

Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
- 1 HS đọc diễn cảm khổ thơ cuối Sấm cũng bớt bất ngờ
? Thiên nhiên sang thu còn được gợi ra bằng

những hình ảnh nào với đặc điểm gì ?

Trên hàng cây đứng tuổi

- Những dấu hiệu biến đổi của của
thiên nhiên

+ Nắng: còn nhiều nhưng nhạt dần
+ Mưa: Đã ít hơn những cơn mưa rào
ào ạt, bất ngờ

Giáo viên bình giảng. + Sấm : Bớt dần những tiếng sấm nổ
vang trời (vì thường gắn với những
cơn mửa rào mùa hạ)

? Trình bày cảm nhận của em về 2 dịng thơ
cuối bài ?

- Hai câu thơ cuối:

Sấm cũng bớt bất ngờ
(Gợi ý: Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ

thuật gì để diễn đạt sự suy ngẫm của mình)

Trên hàng câyđứng tuổi
-> Nghệ thuật: tả thực, ẩn dụ
 Lúc sang thu, bớt đi những tiếng sấm bất

ngờ trên hàng cây lâu năm. Khi con người
đã từng trải thì cũng vững vàng hơn trước
những tác động bất thường của ngoại cảnh,
của cuộc đời.

* 3 : Tổng kết, ghi nhớ (SGK)
? Nêu các biện pháp nghệ thuật độc đáo

trong văn bản

1- Nghệ thuật:
? Văn bản “Sang thu” thể hiện nội dung gì ? 2- Nội dung:

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

* 4 : Củng cố, dặn dò

- Khắc sâu nghệ thuật đặc sắc và nội dung
chính của văn bản

- Đọc diễn cảm bài thơ
- Học sinh đọc yêu cầu bài tập - Bài tập (SGK/72)
- Giáo viên hướng dẫn học sinh

làm bài tập

- Sưu tầm, đọc trước lớp một số bài thơ viết về
mùa thu ví dụ: “Tiếng thu” -Lưu Trọng Lư,
“Đây mùa thu tới” –Xuân Diệu

- Giáo viên nêu yêu cầu về nhà với
học sinh

- Học thuộc và đọc diễn cảm bài thơ

- Phân tích bài thơ
- Hồn thành bài tập
- Soạn bài : “Nói với con”
C. KẾT LUẬN

Lời bình trong một tiết dạy Văn là cần thiết và quan trọng. Lời bình
như luồng gió làm bay bổng tâm hồn của tác giả, khắc sâu hơn điều cốt lõi
mà tác giả muốn gữi đến chúng ta. Lời bình làm cho lâu đài nghệ thuật, kỳ
công của tác giả vốn đã đẹp lại càng đẹp, sáng lung linh.

Tuy cịn nhiều khó khăn trong thực hiện thao tác bình nhưng mỗi
giáo viên dạy Văn chúng ta hãy cố gắng làm tốt để tiết học Văn sinh động
hấp dẫn, góp phần kích thích niềm đam mê, thích thú học Văn trong học
sinh. Góp phần bồi dưỡng tâm hồn, nhân cách cho học sinh. Góp phần
khẳng định vị trí, tầm quan trọng của Văn học đối với quá trình giáo dục học
sinh, để Văn học xứng đáng với nhận định của Mác Xim Goóc Ki: “Văn học
là nhân học”.

Trên đây, chỉ là một vài suy nghĩ, hiểu về lời bình trong tiết dạy Văn,
đang rất ít ỏi nhưng cần thiết. Rất mong được góp ý của đồng nghiệp.

</div>