Thực hiện chính sách xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan tại cục hải quan thành phố hà nội

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

TRẦN VĂN THÀNH

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XỬ PHẠT VI PHẠM
HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN TẠI
CỤC HẢI QUAN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG

HÀ NỘI, 2021


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

TRẦN VĂN THÀNH

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XỬ PHẠT VI PHẠM
HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN TẠI
CỤC HẢI QUAN THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Ngành: Chính sách cơng
Mã số: 8340402

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. TRẦN MINH TUẤN

HÀ NỘI, 2021

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xử phạt VPHC (XPVPHC) nói chung và XPVPHC trong lĩnh vực hải quan
(HQ) nói riêng là cơng cụ quan trọng trong quản lý nhà nước nhằm duy trì trật tự,
kỷ cương, bảo đảm việc tuân thủ, chấp hành, thực hiện nghiêm túc các quy định của
pháp luật, chế độ, chính sách của Nhà nước của các cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá
nhân khi tham gia các hoạt động, công việc liên quan. Đảng và Nhà nước đã ban
hành nhiều chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Ngày 20/06/2012, Quốc hội
thông qua Luật Xử lý VPHC, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2013. Sau đó, ngày
15/10/2013, Chính phủ ban hành Nghị định số 127/2013/NĐ-CP quy định
XPVPHC và cưỡng chế thi hành quyết định hành chính trong lĩnh vực HQ. Đến
ngày 23/6/2014, Quốc hội thơng qua Luật HQ. Tiếp đó, ngày 26/5/2016, Chính phủ
ban hành Nghị định số 45/2016/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định
số 127/2013/NĐ-CP ngày 15/10/2013 của Chính phủ quy định XPVPHC và cưỡng
chế thi hành quyết định hành chính trong lĩnh vực HQ. Ngày 20/10/2016, Bộ Tài
chính ban hành Thơng tư 155/2016/TT-BTC quy định chi tiết thi hành Nghị định số
127/2013/NĐ-CP ngày 15/10/2013 của Chính phủ quy định XPVPHC và cưỡng chế
thi hành quyết định hành chính trong lĩnh vực HQ và Nghị định số 45/2016/NĐ-CP
ngày 26/5/2016 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số
127/2013/NĐ-CP. Đây được xem là bước chuyển quan trọng trong hoàn thiện các
quy định về XPVPHC trong lĩnh vực HQ, tuy nhiên việc triển khai áp dụng vẫn còn
nhiều vấn đề bất cập.
Cục HQ thành phố Hà Nội (HQHN) là tổ chức trực thuộc Tổng cục HQ, có
chức năng giúp Tổng cục trưởng Tổng cục HQ quản lý nhà nước về HQ và tổ chức
thực thi pháp luật về HQ, các quy định khác của pháp luật có liên quan trên địa bàn
thành phố Hà Nội theo quy định của pháp luật. Trong giai đoạn 2017-2019, HQHN
thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ đã đem lại nhiều hiệu quả thiết
thực như công tác xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện chính sách được thực hiện
nghiêm túc hàng năm; hình thức tuyên truyền, phổ biến chính sách phong phú, linh
hoạt, nội dung tuyên truyền, phổ biến đầy đủ, chính xác nội dung chính sách; sự

2


phân công trách nhiệm cụ thể và phối hợp giữa các tổ chức, cá nhân tham gia thực
hiện chính sách; việc theo dõi, giám sát, đơn đốc thực hiện chính sách đã phát hiện
các sai sót và kịp thời yêu cầu khắc phục; việc tổng kết, đánh giá thực hiện chính
sách đều đặn, phân tích được những hạn chế và đề xuất được các giải pháp điều
chỉnh thực hiện chính sách cho thời gian sau. Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích
cực như vậy, nhưng thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ tại HQHN
có một số hạn chế, bất cập như: các chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ chưa
được duy trì thường xuyên, liên tục; chất lượng kế hoạch tổ chức thực hiện chính
sách có độ chính xác và tính khả thi chưa cao; việc tuyên truyền, phổ biến về chính
sách thường chỉ được thực hiện một cách máy móc; việc phân cơng và phối hợp
thực hiện chính sách vẫn chủ yếu sử dụng biện pháp hành chính – mệnh lệnh mà
chưa có sự đối thoại, tương tác; việc theo dõi, giám sát, đôn đốc kết quả thực hiện
chính sách mới chỉ dừng lại ở mức độ thống kê kết quả thực hiện mà chưa đánh giá
khách quan, chính xác hiệu quả, tác động của chính sách; tổng kết, đánh giá việc
thực hiện chính sách chủ yếu tổng kết số lượng XPVPHC mà chưa chú trọng đánh
giá các văn bản thể chế, văn bản hướng dẫn thực hiện, đánh giá các bước trong quá
trình thực hiện chính sách…
Trong bối cảnh nói trên, vấn đề “Thực hiện chính sách xử phạt vi phạm
hành chính trong lĩnh vực hải quan tại Cục Hải quan thành phố Hà Nội” làm đề
tài luận văn cao học, chuyên ngành chính sách cơng là có tính thời sự, ý nghĩa khoa
học và thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Đến nay, từ các cách tiếp cận khác nhau đã có một số nghiên cứu, bài viết
của các tác giả, nhà quản lý về thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ
trên các địa bàn khác nhau, chỉ có một số ít tài liệu như sau:
- Bộ Tài chính (2010), Các quy định pháp luật về XPVPHC trong lĩnh vực

HQ, Nxb. Tài chính, Hà Nội. Tài liệu gồm các thơng tư, nghị định của chính phủ,
của Bộ Tài chính về XPVPHC trong lĩnh vực HQ: xử lý tang vật, phương tiện tịch
thu sung quỹ nhà nước do VPHC, XPVPHC trong lĩnh vực thương mại, thuế, hàng
hóa, cơng nghiệp, văn hóa – thơng tin, viễn thơng… [7]

3


- Kim Long Biên (2015), XPVPHC trong lĩnh vực HQ ở Việt Nam: những
vấn đề lý luận và thực tiễn, Luận án tiến sĩ luật học, Học viện Khoa học xã hội, Hà
Nội. Luận án hệ thống và trình bày những vấn đề lý luận về XPVPHC trong lĩnh
vực HQ; thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả XPVPHC trong lĩnh vực HQ ở
Việt Nam hiện nay. [3]
- Nguyễn Mai Hương (2015), Vi phạm pháp luật hành chính trong lĩnh vực
HQ và biện pháp ngăn chặn, luận văn thạc sĩ luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Luận văn trình bày những vấn đề lý luận về vi phạm pháp luật hành chính trong lĩnh
vực HQ; thực trạng pháp luật, tổ chức thực hiện pháp luật, vi phạm và XPVPHC
trong lĩnh vực HQ; dự báo về vi phạm và các giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn
VPHC trong lĩnh vực HQ. [29]
- Bùi Thị Đào, Hoàng Thị Lan Phương (2019), “Nguyên tắc XPVPHC theo
pháp luật hiện hành”, Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp, số 23 (399). Bài viết phân tích
khái quát nội dung, ý nghĩa của các nguyên tắc XPVPHC được quy định trong Luật
Xử lý VPHC năm 2012, bình luận và đưa ra một số kiến nghị nhằm bảo đảm tính
thống nhất của pháp luật về XPVPHC để thể hiện nhất quán nội dung, tinh thần của
các nguyên tắc xử phạt và thuận tiện khi XPVPHC trong thực tiễn. [25]
- Vũ Ngọc Anh (2010), Nâng cao hiệu quả áp dụng quản lý rủi ro trong lĩnh vực
nghiệp vụ HQ, Báo cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu đề tài khoa học, Hà Nội. [2]
- Vũ Văn Hải (2010), Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả
công tác cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuế trong lĩnh vực xuất, nhập
khẩu hàng hóa, Báo cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu đề tài khoa học, Hà Nội. [27]

- Đoàn Xuân Thủy (2009), “Nâng cao hiệu quả công tác xử lý VPHC về HQ để
giảm bớt khiếu nại và tố tụng hành chính tại tịa”, Tạp chí Nghiên cứu HQ, số 11. [40]
Tuy nhiên, cho đến nay chưa có cơng trình nghiên cứu nào - được tiếp cận từ
góc độ chính sách cơng, đã cơng bố liên quan đến đề tài trên cả khía cạnh lý luận và
thực tiễn có giá trị cũng như đề cập và phân tích dưới góc độ thực hiện chính sách
XPVPHC trong lĩnh vực HQ tại HQHN. Trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc những vấn
đề được nghiên cứu trong các cơng trình khoa học đã có, kết hợp với khảo sát thực
tế ở địa bàn nghiên cứu - thành phố Hà Nội, đề xuất một số giải pháp hoàn thiện
việc thực hiện chính sách phạt VPHC trong lĩnh vực HQ trong giai đoạn mới.

4


3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Luận văn làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản và thực tiễn về chính sách
XPVPHC trong lĩnh vực HQ, đánh giá thực trạng, đề xuất giải pháp hồn thiện việc
thực hiện chính sách phạt VPHC trong lĩnh vực HQ tại HQHN giai đoạn tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
+ Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về thực hiện chính sách XPVPHC
trong lĩnh vực HQ.
+ Phân tích thực trạng việc thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực
HQ tại HQHN giai đoạn 2017-2020.
+ Đề xuất giải pháp hồn thiện việc thực hiện chính sách XPVPHC trong
lĩnh vực HQ tại HQHN đến năm 2025.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ tại HQHN dưới góc độ
khoa học chính sách cơng.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:

+ Nội dung nghiên cứu: Thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ
tại HQHN.
+ Không gian nghiên cứu: Cục HQ thành phố Hà Nội.
+ Thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu thực trạng từ năm 2017 – 6/2020;
nghiên cứu đề xuất giải pháp đến năm 2025
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận: Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận
của chủ nghĩa Mác-Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm của Đảng, chính sách
của Nhà nước về XPVPHC trong lĩnh vực HQ từ tiếp cận của chun ngành chính
sách cơng.
5.2. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng tổng hợp các phương
pháp nghiên cứu khác nhau, chủ yếu là các phương pháp sau:

5


- Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: sử dụng phương pháp nghiên cứu tài
liệu, nghiên cứu các báo cáo, tạp chí khoa học, tác phẩm khoa học, giáo trình, văn
bản quy phạm pháp luật có liên quan đến đề tài.

- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: sử dụng các phương pháp phân tích,
phương pháp thống kê, phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp…
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn cua
6.2. Ý nghĩa lý luận: Luận văn sẽ góp phần hệ thống hóa cơ sở lí luận về
thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Kết quả đánh giá nghiên cứu sẽ
làm sáng tỏ, minh chứng cho các lý thuyết liên quan đến chính sách cơng, từ đó đề
xuất giải pháp nhằm hồn thiện việc thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực
HQ đã ban hành.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách
XPVPHC trong lĩnh vực HQ, từ đó đề xuất giải pháp hồn thiện chính sách

XPVPHC trong lĩnh vực HQ tại Cục HQ thành phố Hà Nội.
Kết quả nghiên cứu của luận văn có giá trị tham khảo cho các cơ quan hữu
quan trong q trình hồn thiện và thực thi chính sách XPVPHC trong lĩnh HQ
cũng như bất cứ ai có quan tâm đến lĩnh vực này, đặc biệt là cấp Cục.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được
kết cấu gồm 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về thực hiện chính sách xử phạt vi
phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan.
Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách xử phạt vi phạm hành chính
trong lĩnh vực hải quan tại Cục Hải quan thành phố Hà Nội.
Chương 3: Định hướng và giải pháp hồn thiện việc thực hiện chính sách xử
phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan tại Cục Hải quan thành phố Hà
Nội trong giai đoạn tới.

6


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH
XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN
1.1. Một số khái niệm và nội hàm về thực hiện chính sách xử phạt vi phạm
hành chính trong lĩnh vực hải quan
1.1.1. Hải quan
Theo nghĩa thông thường, HQ được hiểu là hoạt động mang tính nhà nước ở
cửa khẩu trên lãnh thổ một quốc gia, bằng các biện pháp mang tính chất thuế quan
và phi thuế quan.
Theo Tổ chức HQ thế giới - WCO, HQ được hiểu là cơ quan của Chính phủ
chịu trách nhiệm thi hành luật HQ và thu thuế HQ và thuế khác, đồng thời, cũng
chịu trách nhiệm thi hành các luật lệ khác có liên quan đến việc nhập khẩu, xuất

khẩu, vận chuyển hay lưu kho hàng hóa. [41]
Theo Từ điển tiếng Việt, HQ là “việc kiểm soát và đánh thuế đối với hàng
hóa xuất nhập cảnh” [44, tr.56]
Hoạt động HQ gồm hoạt động kiểm tra, - kiểm soát hàng hoá xuất nhập
khẩu, phương tiện vận tải và hành khách xuất nhập cảnh, thu thuế xuất nhập khẩu,
điều tra chống buôn lậu... Các hoạt động này nhằm bảo hộ, phục vụ, thúc đẩy sản
xuất trong nước, tăng sức cạnh tranh của hàng hoá trong nước, đẩy mạnh xuất khẩu,
góp phần bảo vệ lợi ích chủ quyền quốc gia, an ninh kinh tế, an toàn xã hội,
Cơ quan thực hiện chức năng HQ, phụ trách việc kiểm tra, giám sát HQ,
đánh thuế HQ, làm thủ tục xuất nhập cảnh.
Từ đó có thể hiểu HQ là một trong những công cụ đối ngoại quan trọng của
Chính phủ có nhiệm vụ thay mặt Nhà nước để tiến hành các biện pháp kiểm tra nhà
nước về HQ tại các cửa khẩu, thu thuế xuất nhập khẩu và các thuế khác có liên
quan tới hoạt động đối ngoại, chống buôn lậu qua biên giới, thực hiện thống kê
hàng hóa thực xuất và thực nhập.
Theo Điều 12 của Luật HQ 2014 quy định: “HQ Việt Nam có nhiệm vụ thực
hiện kiểm tra, giám sát hàng hóa, phương tiện vận tải; phịng, chống bn lậu, vận

7


chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới; tổ chức thực hiện pháp luật về thuế đối với
hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; thống kê hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu theo quy
định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan; kiến nghị chủ
trương, biện pháp quản lý nhà nước về HQ đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu,
xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và chính sách thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập
khẩu.” [33, Điều 12]
1.1.2. Chính sách xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan
Hiện nay, theo tìm hiểu của tác giả, chưa có ai hay nghiên cứu nào đưa ra
khái niệm cụ thể về chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Để đưa ra khái niệm

này, trước hết cần tìm hiểu về chính sách, XPVPHC, VPHC trong lĩnh HQ.
*Chính sách
Theo Từ điển tiếng Việt: “Chính sách là sách lược và kế hoạch cụ thể nhằm
đạt một mục đích nhất định, dựa vào đường lối chính trị chung và tình hình thực tế
mà đề ra chính sách…”[32, tr. 157]
Theo Đinh Dũng Sỹ: “Chính sách là sự thể hiện cụ thể của đường lối chính
trị chung. Dựa vào đường lối chính trị chung, cương lĩnh chính trị của đảng cầm
quyền mà người ta định ra chính sách” [38]
Theo Vũ Cao Đàm: “Chính sách là một tập hợp biện pháp được thể chế hóa,
mà một chủ thể quyền lực, hoặc chủ thể quản lý đưa ra, trong đó tạo sự ưu đãi một
hoặc một số nhóm xã hội, kích thích vào động cơ hoạt động của họ nhằm thực hiện
một mục tiêu ưu tiên nào đó trong chiến lược phát triển của một hệ thống xã
hội”.[24, tr.36]
Theo Văn Tất Phu: “Chính sách cơng là chính sách của Nhà nước, là kết quả
cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng cầm quyền thành tập hợp các quyết
định chính trị có liên quan với nhau nhằm thực hiện mục tiêu và là công cụ cụ thể
nhằm giải quyết các vấn đề thuộc chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước, duy trì sự tồn
tại và phát triển của Nhà nước, phát triển kinh tế – xã hội và phục vụ người dân.
Bản chất của chính sách cơng là ý chí chính trị của Đảng cầm quyền được cụ thể
hóa thành các quyết sách, quyết định chính trị của Nhà nước để giải quyết các vấn
đề xã hội, đáp ứng nhu cầu của người dân.” [39]

8


Như vậy, chính sách là một tập hợp các biện pháp do một chủ thể quyền lực
hoặc chủ thể quản lý đưa ra, được ban hành căn cứ vào đường lối chính trị chung
và tình hình thực tế, nhắm đến một mục đích nhất định, nhằm thực hiện một mục
tiêu nào đó. Chính sách được ban hành đều có sự tính tốn và chủ đích rõ ràng.
*Xử phạt vi phạm hành chính

Khoản 1, Điều 2 Luật Xử lý VPHC 2012 quy định: “VPHC là hành vi có lỗi
do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước
mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị XPVPHC.” [34,
Điều 2, Khoản 1]. Như vậy, VPHC gồm 4 đặc điểm cơ bản như sau:
- Hành vi trái pháp luật, xâm phạm các quy định của pháp luật về quản lý
nhà nước
- Hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện do cố ý hoặc vô ý
- Mức độ nguy hiểm của hành vi thấp hơn tội phạm
- Pháp luật quy định hành vi đó phải bị XPVPHC.
Khoản 2, Điều 2 Luật Xử lý VPHC 2012 quy định: “XPVPHC là việc người
có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối
với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi VPHC theo quy định của pháp luật về
XPVPHC.” [34, Điều 2, Khoản 2]
Theo Bùi Tiến Đạt:“XPVPHC là việc các cơ quan nhà nước, người có thẩm
quyền áp dụng những biện pháp cưỡng chế hành chính (gồm các hình thức
XPVPHC; các biện pháp khắc phục hậu quả; các biện pháp ngăn chặn VPHC và
đảm bảo việc XPVPHC) đối với những cá nhân, tổ chức thực hiện VPHC nhằm đảm
bảo trật tự và kỷ luật trong quản lý nhà nước.” [26, tr..31].
Như vậy, XPVPHC là một trong những biện pháp hữu hiệu của Nhà nước
nhằm răn đe người vi phạm, đảm bảo kỷ cương, pháp luật và quản lý xã hội.
*Vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan
Nghị định số 127/2013/NĐ-CP ngày 15/10/2013 Quy định XPVPHC và
cưỡng chế thi hành quyết định hành chính trong lĩnh vực HQ quy định VPHC trong
lĩnh vực HQ bao gồm 4 nhóm vi phạm:
- Vi phạm các quy định của pháp luật về thủ tục HQ;

9


- Vi phạm các quy định của pháp luật về kiểm tra, giám sát, kiểm soát HQ;

- Vi phạm các quy định của pháp luật về thuế đối với hàng hóa xuất khẩu,
nhập khẩu;
- Vi phạm các quy định pháp luật khác có liên quan đến hàng hóa xuất khẩu,
nhập khẩu; phương tiện vận tải xuất nhập cảnh, quá cảnh. [9, Điều 1, Khoản 2]
Mục 2 của Nghị định 127/2013/NĐ-CP quy định cụ thể các hành vi vi phạm
gồm có 10 vi phạm như sau: [9, Mục 2]
- Vi phạm quy định về thời hạn làm thủ tục HQ, nộp hồ sơ thuế
- Vi phạm quy định về khai HQ
- Vi phạm quy định về khai thuế
- Vi phạm quy định về khai HQ của người xuất cảnh, nhập cảnh đối với
ngoại tệ tiền mặt, đồng Việt nam bằng tiền mặt, vàng
- Vi phạm quy định về kiểm tra HQ, thanh tra thuế
- Vi phạm quy định về giám sát HQ
- Vi phạm quy định về kiểm soát HQ
- Hành vi trốn thuế, gian lận thuế
- Vi phạm các quy định chính sách quản lý hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu,
quá cảnh; phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh
- Vi phạm quy định về quản lý kho ngoại quan, kho bảo thuế
Nghị định số 45/2016/NĐ-CP ngày 26/05/2016 sửa đổi, bổ sung một số điều
của Nghị định số 127/2013/NĐ-CP ngày 15/10/2013 của Chính phủ quy định
XPVPHC và cưỡng chế thi hành quyết định hành chính trong lĩnh vực HQ đã sửa
đổi các VPHC trong lĩnh vực HQ thành 11 vi phạm như sau: [13]
- Vi phạm quy định về thời hạn làm thủ tục HQ, nộp hồ sơ thuế
- Vi phạm quy định về khai HQ
- Vi phạm quy định về khai thuế
- Vi phạm quy định về khai HQ của người xuất cảnh, nhập cảnh đối với
ngoại tệ tiền mặt, đồng Việt Nam bằng tiền mặt, công cụ chuyển nhượng, vàng, kim
loại quý, đá quý
- Vi phạm quy định về kiểm tra HQ, thanh tra

10


- Vi phạm quy định về giám sát HQ
- Vi phạm quy định về kiểm soát HQ
- Hành vi trốn thuế, gian lận thuế
- Vi phạm các quy định chính sách quản lý hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu,
quá cảnh; phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh
- Vi phạm quy định về quản lý kho ngoại quan, kho bảo thuế, địa điểm thu
gom hàng lẻ
- Vi phạm quy định về quản lý hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tại cảng, kho, bãi.
“Đối với mỗi hành vi vi phạm trong lĩnh vực HQ, tổ chức, cá nhân bị áp
dụng một trong các hình thức xử phạt chính là cảnh cáo hoặc phạt tiền” [13, Điều 4,
Khoản 1]. “Tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, tổ chức, cá nhân có hành vi vi
phạm cịn bị áp dụng hình thức phạt bổ sung tịch thu tang vật VPHC trong lĩnh vực
HQ” [13, Điều 4, Khoản 3]. “Ngồi hình thức xử phạt chính, xử phạt bổ sung, cá
nhân, tổ chức VPHC cịn có thể bị áp dụng một hoặc nhiều biện pháp khắc phục hậu
quả” [13, Điều 4, Khoản 4]
Nghị định số 128/2020, NĐ-CP ngày 19/10/2020 của Chính phủ Quy định
XPVPHC trong lĩnh vực HQ quy định VPHC trong lĩnh vực HQ bao gồm [14,
Khoản 2, Điều 1]:
- Vi phạm các quy định của pháp luật về thủ tục HQ;
- Vi phạm các quy định của pháp luật về kiểm tra, giám sát, kiểm soát HQ;
- VPHC về quản lý thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu;
- Vi phạm các quy định của pháp luật khác có liên quan đến hàng hóa xuất
khẩu, nhập khẩu.
Chương II, từ điều 7 đến điều 13 quy định cụ thể hành vi VPHC trong lĩnh
vực HQ gồm 7 hành vi sau: [14, Chương II]
- Vi phạm quy định về thời hạn làm thủ tục HQ, nộp hồ sơ thuế
- Vi phạm quy định về khai HQ

- Vi phạm quy định về khai thuế dẫn đến thiếu số tiền thuế phải nộp hoặc
tăng số tiền thuế được miễn, giảm, hồn, khơng thu

11


- Vi phạm quy định về khai HQ của người xuất cảnh, nhập cảnh đối với
ngoại tệ tiền mặt, đồng Việt Nam tiền mặt, công cụ chuyển nhượng, vàng, kim loại
quý khác, đá quý
- Vi phạm quy định về kiểm tra HQ, thanh tra
- Vi phạm quy định về giám sát HQ
- Vi phạm quy định về kiểm soát HQ
Từ những trình bày về chính sách, XPVPHC và VPHC như trên, có thể hiểu:
chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ là một tập hợp các biện pháp cưỡng chế
hành chính do Nhà nước ban hành làm công cụ để các cơ quan nhà nước, người có
thẩm quyền áp dụng đối với các cá nhân, tổ chức thực hiện vi phạm các quy định
của pháp luật về thủ tục, kiểm tra, giám sát, kiểm soát HQ, về thuế đối với hàng hóa
xuất khẩu, nhập khẩu và các vi phạm khác có liên quan đến hàng hóa xuất khẩu,
nhập khẩu, phương tiện vận tải xuất nhập cảnh, quá cảnh.
- Chủ thể ban hành chính sách: Quốc hội ban hành luật HQ, luật Xử lý
VPHC, luật Quản lý thuế, luật Giao dịch điện tử…; Chính phủ ban hành nghị định
quy định XPVPHC trong lĩnh vực HQ; Bộ Tài chính ban hành thơng tư quy định chi
tiết thi hành nghị định của Chính phủ quy định XPVPHC trong lĩnh vực HQ.
- Chủ thể thực hiện chính sách: cơng chức HQ; người có thẩm quyền
XPVPHC trong lĩnh vực HQ; cá nhân, tổ chức có hành vi VPHC trong lĩnh vực HQ
và các đối tượng khác có liên quan đến XPVPHC trong lĩnh vực HQ. [34, Điều 42]
+ Công chức HQ đang thi hành công vụ có quyền phạt cảnh cáo; phạt tiền
đến 500.000 đồng đối với cá nhân; phạt tiền đến 1.000.000 đồng đối với tổ chức.
+ Đội trưởng thuộc Chi cục HQ, Đội trưởng thuộc Chi cục Kiểm tra sau
thơng quan có quyền phạt cảnh cáo; phạt tiền đến 5.000.000 đồng đối với cá nhân;

phạt tiền đến 10.000.000 đồng đối với tổ chức.
+ Chi cục trưởng Chi cục HQ, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm tra sau thơng
quan, Đội trưởng Đội kiểm sốt thuộc Cục HQ tỉnh, liên tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ương, Đội trưởng Đội kiểm sốt chống bn lậu, Hải đội trưởng Hải đội
kiểm soát trên biển và Đội trưởng Đội kiểm sốt bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ thuộc
Cục điều tra chống bn lậu Tổng cục HQ có quyền phạt cảnh cáo; phạt tiền đến

12


25.000.000 đồng đối với cá nhân; phạt tiền đến 50.000.000 đồng đối với tổ chức;
tịch thu tang vật, phương tiện VPHC có giá trị khơng vượt q mức tiền phạt; áp
dụng các biện pháp khắc phục hậu quả.
+ Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu, Cục trưởng Cục Kiểm tra sau
thông quan thuộc Tổng cục HQ, Cục trưởng Cục HQ tỉnh, liên tỉnh, thành phố trực
thuộc Trung ương có quyền phạt cảnh cáo; phạt tiền đến 50.000.000 đồng đối với cá
nhân; phạt tiền đến 100.000.000 đồng đối với tổ chức; tước quyền sử dụng giấy
phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn; tịch thu
tang vật, phương tiện VPHC có giá trị không vượt quá mức tiền phạt; áp dụng các
biện pháp khắc phục hậu quả.
+ Tổng cục trưởng Tổng cục HQ có quyền phạt cảnh cáo; phạt tiền mức tối
đa đối với lĩnh vực tương ứng quy định tại Luật xử lý VPHC; tịch thu tang vật,
phương tiện VPHC; áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả.
+ Bộ đội Biên phịng, Cảnh sát biển có quyền xử phạt theo quy định tại Điều
40 và Điều 41 của Luật xử lý VPHC đối với hành vi VPHC về HQ được quy định
tại Điều 12 Nghị định 127/NĐ-CP.
+ Chi cục trưởng Chi cục HQ, Chi cục trưởng Chi cục kiểm tra sau thông
quan, Cục trưởng Cục HQ tỉnh, liên tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Cục
trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu, Cục trưởng Cục Kiểm tra sau thông quan và
Tổng cục trưởng Tổng cục HQ có thẩm quyền xử phạt đối với các hành vi vi phạm

pháp luật về thuế quy định tại Nghị định 127/NĐ-CP.
+ Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp có thẩm quyền XPVPHC theo quy định của
Luật xử lý VPHC đối với các hành vi vi phạm quy định tại Nghị định 127/NĐ-CP.
+ Cá nhân, tổ chức có hành vi VPHC trong lĩnh vực HQ thực hiện chấm dứt
hành vi VPHC trong lĩnh vực HQ; thực hiện giải trình; chấp hành các quyết định
XPVPHC trong lĩnh vực HQ đúng mức và đúng thời hạn quy định.
- Đối tượng chính sách: cá nhân, tổ chức có hành vi VPHC trong lĩnh vực HQ.
1.1.3. Thực hiện chính sách xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan
Thực hiện chính sách cơng là q trình tổ chức thực hiện các giải pháp, chính
sách cụ thể, đưa chính sách cơng vào thực tiễn đời sống xã hội, nhằm hiện thực hóa
mục tiêu chính sách cơng.

13


Theo Văn Tất Phu: “Tổ chức thực hiện chính sách là tất yếu khách quan để
duy trì sự tồn tại của chính sách theo yêu cầu quản lý của Nhà nước và để đạt được
mục tiêu của chính sách. Tổ chức thực hiện chính sách là tồn bộ q trình chuyển
ý chí của chủ thể chính sách thành hiện thực tới các đối tượng quản lý, nhằm đạt
được mục tiêu định hướng.” [39]
Thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ là tồn bộ q trình đưa
chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về XPVPHC trong lĩnh vực HQ vào
thực tiễn cuộc sống xã hội, đến với người dân.
Như vậy có thể hiểu: thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ là
tồn bộ q trình hoạt động của các chủ thể chính sách theo các cách thức khác
nhau nhằm hiện thực hóa nội dung chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ một
cách hiệu quả.
Việc tổ chức thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ cũng như bất
kỳ chính sách cơng nào khác đều cần có bộ máy, con người cùng các quy định về
quan hệ và chế độ làm việc được hình thành cả ở cấp Trung ương (cơ quan thường

trực chính sách) và địa phương (cấp tỉnh, huyện) để tiếp nhận triển khai công tác
điều hành, quản lý.
- Chỉ đạo thực hiện chính sách: trên cơ sở bộ máy và nhân sự được xác lập,
thực hiện công tác điều hành, điều phối các công việc bảo đảm theo đúng mục tiêu,
kế hoạch và tiến độ yêu cầu quy định trong chính sách. Cơng tác chỉ đạo trực tiếp
theo sự phân cấp, có cả ở cấp Trung ương (chỉ đạo ở tầm vĩ mô) và địa phương (tầm
vi mơ) thơng qua các văn bản hành chính.
1.1.4. Vai trị của chính sách xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan
Vai trị cơ bản của chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ là công cụ chủ
yếu để nhà nước tác động vào lĩnh vực HQ để đạt được mục tiêu định hướng nhà
nước. Ngồi vai trị cơ bản này, chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ có vai trị
cụ thể sau:
Chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ có vai trị rất quan trọng trong hoạt
động quản lý nhà nước nhằm duy trì trật tự, kỷ cương hành chính trong lĩnh vực
HQ.

14


Chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ có vai trị quan trọng trong việc
ngăn ngừa kịp thời các tác động tiêu cực do VPHC trong lĩnh vực HQ gây ra. Việc
XPVPHC được tiến hành nhanh chóng, bằng việc áp dụng một số biện pháp cưỡng
chế theo quy định của pháp luật. Trong thủ tục xử phạt không lập biên bản, quyết
định hành chính được ban hành ngay khi người có thẩm quyền phát hiện hành vi vi
phạm. Trong thủ tục xử phạt có lập biên bản, thời hạn ban hành quyết định
XPVPHC nói chung là 7 ngày, trong trường hợp pháp luật quy định có giải trình
hoặc trường hợp khơng có giải trình nhưng phức tạp thì thời hạn là 30 ngày kể từ
ngày lập biên bản VPHC. Với thời hạn như vậy, việc XPVPHC cần được thực hiện
nhanh chóng vì nếu hết thời hạn thì người có thẩm quyền không được ban hành
quyết định để xử phạt về hành vi vi phạm đó nữa.

Chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ có tác dụng ngăn chặn, phịng ngừa
những hành vi VPHC trong lĩnh vực HQ. Mức phạt tiền thích hợp sẽ đảm bảo tính
răn đe trong XPVPHC trong lĩnh vực HQ (đặc biệt là trong vận chuyển trái phép
hàng nhái, hàng giả; gian lận thương mại; buôn lậu, trốn thuế…). Việc xử lý VPHC
trong lĩnh vực HQ là một dạng cưỡng chế nhà nước trong lĩnh vực HQ. Cùng với
việc sử dụng các biện pháp thuyết phục, vận động thì các biện pháp cưỡng chế nhà
nước có vai trị, ý nghĩa lớn trong việc đảm bảo kỷ cương, kỷ luật, pháp chế nhà
nước. Thông qua cưỡng chế, XPVPHC trong lĩnh vực HQ, Nhà nước thiết lập trật
tự, quyền và lợi ích của Nhà nước cũng như của các cá nhân, tổ chức bị xâm phạm.
Chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ là cơ sở pháp lý để xử lý nghiêm
minh, khắc phục hậu quả do VPHC trong lĩnh vực HQ gây ra theo đúng quy định
của pháp luật. VPHC trong lĩnh vực HQ là hành vi trái pháp luật, phá vỡ trật tự
hoạt động HQ được Nhà nước thiết lập; xâm phạm hoặc đe dọa xâm phạm đến
quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp của các cá nhân, tổ chức, xã hội, Nhà nước. Khi
phát hiện hành vi VPHC trong lĩnh vực HQ thì người có thẩm quyền phải xử phạt
nghiêm minh để đảm bảo giá trị trừng trị cá nhân, đơn vị, doanh nghiệp, tổ chức vi
phạm, đồng thời giáo dục người vi phạm và giáo dục chung đối với tất cả mọi người
về một là sự đúng đắn, cơng bằng của hình thức, biện pháp XPVPHC được áp dụng
và hai là nhận thức pháp luật đúng đắn, qua đó hình thành ý thức thn thủ pháp

15


luật. Việc không xử lý hay xử lý quá nhẹ có thể dẫn đến sự coi thường pháp luật.
Ngược lại, xử phạt quá nặng sẽ gây bức xúc cho người bị xử phạt. Cả hai khả năng
đó đều ảnh hưởng bất lợi đến ý thức pháp luật của người dân. Đối với những hành
vi VPHC trong lĩnh vực HQ gây ra thiệt hại về mặt thực tế thì ngồi việc xử phạt
người vi phạm bằng hình thức xử phạt thì còn cần phải áp dụng các biện pháp cần
thiết để khắc phục hậu quả do VPHC trong lĩnh vực HQ gây ra thì mới thực sự loại
trừ được tính chất nguy hiểm của hành vi vi phạm. Nếu hậu quả của VPHC trong

lĩnh vực HQ khơng được khắc phục thì hậu quả đó có thể có ảnh hưởng lâu dài.
Bên cạnh đó, hoạt động của các lực lượng kiểm tra, kiểm sốt cịn nâng cao ý
thức tn thủ pháp luật của các cá nhân, hộ kinh doanh, các doanh nghiệp, tạo bước
chuyển biến trong xã hội về mặt nhận thức, đấu tranh chống các hành vi vi phạm
pháp luật.
1.2. Nội dung thực hiện chính sách xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực
hải quan tại cơ quan hải quan cấp cục
Để tổ chức thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ tại cơ quan HQ
cấp cục có hiệu quả, các chủ thể tham gia thực hiện chính sách phải tuân thủ và thực
hiện đầy đủ các bước trong quy trình tổ chức thực hiện chính sách gồm 7 bước:
- Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách
- Phổ biến, tun truyền về chính sách
- Phân cơng, phối hợp thực hiện chính sách
- Duy trì chính sách
- Điều chỉnh chính sách
- Theo dõi, kiểm tra, đơn đốc việc thực hiện chính sách
- Đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm
Các bước trong quy trình tổ chức thực hiện chính sách có mối liên hệ hữu cơ,
tác động và bổ sung cho nhau và đều hướng tới thực hiện thành cơng, thực hiện có
hiệu quả mục tiêu chính sách, không được coi nhẹ, bỏ qua bất cứ bước nào trong
quy trình tổ chức thực hiện chính sách.

16


1.2.1. Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách
Trước khi đưa chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ vào thực hiện, các cơ
quan HQ cấp cục phải xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách XPVPHC
trong lĩnh vực HQ cho phù hợp với thực tiễn. Kế hoạch triển khai thực hiện chính
sách càng khoa học, hợp lý, khả thi thì càng có ảnh hưởng lớn đến kết quả thực hiện

chính sách. Kế hoạch triển khai thực hiện chính sách phải căn cứ vào các văn bản
pháp luật của Nhà nước về XPVPHC trong lĩnh vực HQ; căn cứ vào mục tiêu của
chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ để từ đó xác định được mục tiêu, yêu cầu;
nội dung; nguồn kinh phí; nhiệm vụ, giải pháp và tổ chức thực hiện chính sách.
Trong đó:
- Mục tiêu: cụ thể hóa đầy đủ các nội dung đã được xác định trong các văn
bản quy phạm pháp luật của Nhà nước về XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Mục tiêu kế
hoạch triển khai có thể được chia ra theo tiến độ thực hiện hay theo các chương
trình, dự án cụ thể. Nhưng tổng thể các mục tiêu trong kế hoạch triển khai phải bám
sát mục tiêu của chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ.
- Nội dung xác định: 1) thời gian và tiến độ thực hiện; 2) chỉ tiêu; 3) các hoạt
động chính sách.
- Nguồn kinh phí: dự kiến kinh phí thực hiện chính sách từ các nguồn Trung
ương, địa phương, đơn vị…
- Nhiệm vụ và giải pháp: phải đưa ra được các nhiệm vụ, giải pháp chung
đến các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể. Những giải pháp đề xuất trong kế hoạch triển
khai phải bao gồm các giải pháp tổ chức, điều hành của cơ quan HQ cấp cục có
nhiệm vụ tổ chức thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Đây là cách
vận dụng cơ chế thực hiện chính sách vào kế hoạch triển khai thực hiện chính sách
của mỗi cơ quan HQ cấp cục. Các giải pháp trong kế hoạch triển khai thiên về tổ
chức, điều hành và khơng giống hồn tồn với các giải pháp trong chính sách
XPVPHC trong lĩnh vực HQ.
- Tổ chức thực hiện chính sách: phân cơng nhiệm vụ rõ ràng, cụ thể, chính
xác tới từng đơn vị, bộ phận…

17


1.2.2. Phổ biến, tuyên truyền về chính sách
Phổ biến, tuyên truyền về chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ có ý

nghĩa, tầm quan trọng trong tổ chức thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực
HQ, quyết định hiệu quả thực hiện chính sách. Đây là một bước khơng thể thiếu
trong tổ chức thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ, có tác dụng làm
cho các đối tượng chính sách và người dân nhận thức được vai trị của mình trong
chính sách để họ phát huy quyền làm chủ xã hội trong việc chấp hành chính sách.
Trước hết, cơ quan HQ cấp cục cần xác định được những nhiệm vụ trọng
tâm, tránh hình thức trong cơng tác phổ biến, tun truyền chính sách XPVPHC
trong lĩnh vực HQ. Tiếp đó, phổ biến, tuyên truyền về chính sách XPVPHC trong
lĩnh vực HQ cần phải tập trung vào mục tiêu, giải pháp, công cụ, thể chế và đối
tượng chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Cùng với đó, phổ biến, tun truyền
về chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ phải xác định, lựa chọn các hình thức
phổ biến, tun truyền hợp lý. Có thể lựa chọn các hình thức như: 1) tuyên truyền
miệng thông qua các hội nghị, hội thảo, tập huấn, sinh hoạt câu lạc bộ… hoặc thông
qua các phương tiện thông tin đại chúng như báo nói, báo hình, hệ thống truyền
thanh địa phương…; 2) tuyên truyền thông qua hoạt động trợ giúp pháp lý, tư vấn
chính sách; 3) xây dựng tư liệu tuyên truyền như băng tiếng, băng hình, tờ gấp, đề
cương, sách pháp luật; 4) tổ chức các loại hình thi tìm hiểu chính sách XPVPHC
trong lĩnh vực HQ; 5) tuyên truyền thông qua mạng internet…
1.2.3. Phân công, phối hợp thực hiện chính sách
Để nâng cao chất lượng thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ
trong phạm vi cơ quan cấp cục, cần có sự vào cuộc, phối hợp của nhiều bộ phận,
đơn vị và cá nhân. Do vậy cần có sự phân cơng, phối hợp rõ ràng giữa các đơn vị,
bộ phận và cá nhân căn cứ vào mục đích, chương trình, nội dung, địa điểm, thời
gian thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Cân nhắc kỹ lưỡng việc
phân công cơ quan, bộ phận chủ trì thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực
HQ và các bộ phận, cá nhân phối hợp thực hiện chính sách trong phạm vi cơ quan
HQ cấp cục. Chỉ có làm như vậy thì mới có thể xác định được trách nhiệm của mỗi
đơn vị, bộ phận và cá nhân trong thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ.

18

Đây chính là cơ sở để xem xét trách nhiệm và đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm
vụ của cơ quan HQ được giao quyền hạn trực tiếp thực hiện chính sách XPVPHC
trong lĩnh vực HQ trong phạm vi cơ quan HQ cấp cục.
1.2.4. Duy trì chính sách
Duy trì chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ tại các cơ quan HQ cấp cục
cũng giống như việc duy trì chính sách cơng khác gồm tồn bộ các hoạt động nhằm
đảm bảo cho chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ được thực hiện đúng theo
định hướng và có hiệu quả, hữu dụng trong thực tiễn:
- Ban hành các thể chế, quy tắc duy trì thực hiện chính sách XPVPHC trong
lĩnh vực HQ.
- Quản lý, điều hành thống nhất việc thực hiện chính sách XPVPHC trong
lĩnh vực HQ từ trên xuống dưới.
- Đảm bảo tiến độ thời gian cho mỗi chương trình hay kế hoạch triển khai
thực hiện mục tiêu bộ phận của chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ.
- Đảm bảo thơng tin liên lạc liên tục và thông suốt trong suốt q trình duy
trì thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ.
1.2.5. Điều chỉnh chính sách
Chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ được xây dựng dựa trên sự phân
tích quá trình phát triển trong bối cảnh kinh tế - xã hội trước đó và dự kiến trong
tương lai. Mỗi thời kỳ phát triển kinh tế - xã hội lại có những đặc điểm và tốc độ
tăng trưởng khác nhau. Hơn nữa, trong q trình thực hiện chính sách XPVPHC
trong lĩnh vực HQ có rất nhiều yếu tố tác động làm cho tính khả thi, tính hiệu quả
và cơng bằng của chính sách thay đổi. Vì vậy khi dự kiến trong tương lai khơng cịn
phù hợp thì chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ cần phải thay đổi, điều chỉnh
lại cho phù hợp.
Việc điều chỉnh chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ, cũng giống như
việc điều chỉnh chính sách cơng khác, do cấp ban hành chính sách tiến hành. Thơng
qua việc kiểm tra, đánh giá tồn tại, những vấn đề trở ngại lớn hoặc có những điểm

khơng phù hợp, cần kịp thời điều chỉnh, hồn thiện nội dung chính sách. Nội dung
điều chỉnh phải thể hiện rõ ràng mục tiêu chung, mục tiêu cụ thể, đối tượng, phạm

19


vi điều chỉnh, nội dung chính sách, tổ chức thực hiện… bảo đảm tính phù hợp, thực
tế, tính tốn, cân nhắc, lường trước những vấn đề sẽ nảy sinh… Việc điều chỉnh cần
được gửi lấy ý kiến đóng góp cả về nội dung và hình thức để bảo đảm tính hợp lý,
hợp quy.
Các cơ quan HQ cấp cục khơng có chức năng điều chỉnh chính sách xử phạt
hành chính do Trung ương và cấp trên ban hành. Tuy nhiên, cơ quan HQ cấp cục
tham gia vào quá trình điều chỉnh chính sách bằng cách rà sốt các chính sách;
nghiên cứu, phân tích chính sách và đề xuất ý kiến điều chỉnh chính sách.
1. 2.6. Theo dõi, kiểm tra, đơn đốc việc thực hiện chính sách
Đây là khâu bắt buộc để tăng cường hiệu lực, hiệu quả việc thực hiện chính
sách, phát huy kịp thời những mặt mạnh và uốn nắn hoặc giải quyết những hạn chế,
vướng mắc trong quá trình thực hiện chính sách. Việc theo dõi, kiểm tra, đơn đốc
thực hiện chính sách cần được lập trong kế hoạch triển khai thực hiện chính sách,
xác định thời gian, kinh phí và nhân lực. Đây là một q trình xun suốt, được tiến
hành liên tục, thường xuyên trong suốt quá trình thực hiện chính sách nhằm:
- Đưa ra quyết định liên quan đến hoạt động thực hiện chính sách XPVPHC
trong lĩnh vực HQ dựa trên bằng chứng khách quan.
- Đảm bảo việc sử dụng nguồn lực hiệu quả và hiệu suất nhất
- Đánh giá khách quan sơ bộ kết quả thực hiện hay nội dung cần điều chỉnh.
- Đáp ứng việc báo cáo và các yêu cầu khác của chủ thể quản lý thực hiện
chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ.
1.2.7. Đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm
Đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm thường được tiến hành vào cuối quy
trình thực hiện chính sách cơng nói chung và chính sách XPVPHC trong lĩnh vực

HQ nói riêng trong phạm vi cơ quan HQ cấp cục. Tuy nhiên việc đánh giá, tổng kết,
rút kinh nghiệm thường dựa trên các thông tin thu thập trong tồn bộ quy trình thực
hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ, đặc biệt là so sánh với các mục tiêu
ban đầu nên đây cũng là nội dung cần phải được cơ quan HQ cấp cục lập ngay trong
kế hoạch triển khai thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ.

20


Đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm cần phải đánh giá khách quan, chính xác
và đầy đủ từng hoạt động (từ lập kế hoạch triển khai thực hiện cho tới tổng kết,
đánh giá, rút kinh nghiệm thực hiện chính sách) và tổng thể các q trình thực hiện
chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ tại cơ quan HQ cấp cục. Cùng với đó, đánh
giá, tổng kết được tác động của chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ
Để chất lượng cơng tác đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm thực hiện chính
sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ, các cơ quan HQ cấp cục cần thiết thực hiện đồng
thời nhiều hình thức đánh giá như: đánh giá trước, đánh giá sau, đánh giá chéo,
đánh giá từng thời kỳ thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ.
1.3. Kinh nghiệm thực hiện chính sách xử phạt vi phạm hành chính trong
lĩnh vực hải quan và bài học rút ra có thể áp dụng vào Cục Hải quan thành
phố Hà Nội.
1.3.1. Kinh nghiệm của một số cục hải quan
1.3.1.1. Kinh nghiệm của Cục Hải quan Hải Phòng [23]
Cục HQ Hải Phòng quản lý một địa bàn rộng lớn gồm thành phố Hải Phòng
và ba tỉnh Hải Dương, Hưng Yên và Thái Bình. Cục HQ Hải phịng gồm có 10 chi
cục HQ và 7 đơn vị chức năng. Cục HQ Hải Phòng được giao nhiệm vụ kiểm tra,
giám sát các hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh trên địa bàn quản lý và kiểm
soát thuốc phiện trên toàn bộ khu vực biên giới biển trong nội địa của địa bàn quản
lý. Cục HQ Hải Phòng đề cao tầm quan trọng của tổ chức thực hiện chính sách
XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Lãnh đạo Cục HQ Hải Phịng chỉ đạo tổ chức thực

hiện chính sách tuân thủ quy định, đúng quy trình, đúng nguyên tắc. Trong xây
dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách, Cục HQ Hải Phòng thực hiện hàng
năm, hoạch định chi tiết từng kế hoạch công tác nhỏ, bám sát các văn bản quy phạm
pháp luật, gắn chặt với tình hình thực tiễn của Cục và địa phương. Đáng kể, lãnh
đạo Cục HQ Hải Phòng ban hành quyết định ban hành kế hoạch triển khai thực hiện
chính sách kèm văn bản hướng dẫn thực hiện và quy chế tổ chức thực hiện chính
sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Quy chế dày dặn, gồm 3 phần: quy định chung,
quy định riêng, quy định tổ chức thực hiện. Trong phần quy định riêng gồm 7
chương quy định chi tiết cho 6 công tác từ phổ biến, tuyên truyền chính sách đến

21


đánh giá, tổng kết thực hiện chính sách và 1 quy định chi tiết về phối hợp thực hiện
chính sách. Trong phổ biến, tuyên truyền chính sách, Cục HQ Hải Phịng thường
xun thực hiện nhiều hình thức phong phú, linh hoạt giữa các hình thức trực tiếp
và gián tiếp, trong đó đặc biệt triển khai hình thức tư vấn pháp luật cho các DN
nhằm phổ biến chính xác nội dung, các vấn đề chính sách XPVPHC trong lĩnh vực
HQ. Trong phân cơng, phối hợp thực hiện chính sách, Cục HQ Hải Phịng có sự
phân cơng, phân cấp rõ ràng và quy định phối hợp chặt chẽ cho các đơn vị, bộ phận
và cơng chức HQ tham gia thực hiện chính sách. Trong duy trì thực hiện chính
sách, Cục HQ Hải Phòng tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật. Trong
điều chỉnh chính sách, Cục HQ Hải Phịng thường xun rà sốt văn bản, phân tích
tình hình thực hiễn, nghiên cứu đề xuất các biện pháp, cơ chế thực hiện chính sách.
Trong theo dõi, kiểm tra, đơn đốc thực hiện chính sách, Cục HQ Hải Phịng tiến
hành hai hình thức theo dõi định kỳ, thường xuyên theo kế hoạch kết hợp với kiểm
tra đột xuất. Kết quả kiểm tra được lập văn bản, trình báo cáo. Trong đánh giá, tổng
kết, rút kinh nghiệm thực hiện chính sách, Cục HQ Hải Phòng tiến hành đánh giá
trước, trong và sau quá trình thực hiện chính sách; đánh giá cả q trình và đánh giá
từng cơng đoạn thực hiện chính sách. Báo cáo đánh giá được lập riêng và đề xuất

được các khuyến nghị giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách XPVPHC
trong lĩnh vực HQ.
1.3.1.2. Kinh nghiệm của Cục Hải quan thành phố Hồ Chí Minh [22]
Cục HQ thành phố Hồ Chí Minh, tiền thân là Cục HQ miền Nam được thành
lập năm 1975. Trải qua quá trình 45 năm trưởng thành và phát triển, Cục HQ thành
phố Hồ Chí Minh hiện nay gồm 12 đơn vị tham mưu và 13 chi cục HQ. Cũng giống
như Cục HQ Hải Phịng, Cục HQ thành phố Hồ Chí Minh rất chú trọng tổ chức thực
hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Cùng tổ chức thực hiện đầy đủ 7
bước trong chu trình thực hiện chính sách nhưng cách thức thực hiện của Cục HQ
thành phố Hồ Chí Minh có những điểm khác biệt. Trong xây dựng kế hoạch triển
khai thực hiện chính sách, Cục HQ thành phố Hồ Chí Minh tập trung nhân lực thực
hiện xây dựng chất lượng và công khai sâu rộng bản kế hoạch triển khai thực hiện
chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Việc cơng khai được thực hiện 3 lần trước,

22


trong và sau khi ban hành bản kế hoạch. Công khai trước và trong quá trình xây
dựng bản kế hoạch nhằm lấy ý kiến rộng rãi của công chức HQ Cục đóng góp xây
dựng. Cơng khai sau khi bản kế hoạch ban hành nhằm phổ biến sâu rộng đến toàn
thể công chức HQ Cục được biết và làm căn cứ thực hiện, giám sát thực hiện. Trong
phổ biến, tuyên truyền chính sách XPVPHC trong lĩnh vựcHQ, các đơn vị, chi cục
thuộc và trực thuộc Cục HQ thành phố Hồ Chí Minh thực hiện đúng yêu cầu đề ra
trong văn bản hướng dẫn thực hiện của Cục. Trong phân công và phối hợp thực
hiện chính sách, Cục HQ thành phố Hồ Chí Minh lựa chọn và phân cơng nhiệm vụ
cho các cá nhân, bộ phận có năng lực nổi trội nhưng vẫn đảm bảo đúng chức năng,
nhiệm vụ của họ; đặc biệt có sự thường xuyên đối thoại, tương tác giữa bộ phận
thực hiện chính sách với đối tượng chính sách do vậy Cục HQ thành phố Hồ Chí
Minh nắm bắt thơng tin rất thường xun từ đối tượng chính sách. Trong duy trì
thực hiện chính sách, Cục HQ thành phố Hồ Chí Minh cũng tuân thủ và áp dụng

đúng, đủ theo các quy định của pháp luật. Trong điều chỉnh chính sách, Cục HQ
thành phố Hồ Chí Minh quy tụ đội ngũ cán bộ trình độ cao, dày dặn kinh nghiệm,
am hiểu luật pháp nên chất lượng điều chỉnh chính sách của Cục được Tổng cục HQ
đánh giá cao, là đơn vị thường xuyên đóng góp khuyến nghị sát thực, thích đáng để
Tổng cục tham mưu với các cơ quan có thẩm quyền điều chỉnh, thay đổi. Trong
theo dõi, kiểm tra, đơn đốc thực hiện chính sách, Cục HQ thành phố Hồ Chí Minh
thực hiện chế độ báo cáo riêng, đề cao việc kiểm tra thực hiện các kết luận kiểm tra
trước. Trong đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm thực hiện chính sách, Cục HQ
thành phố Hồ Chí Minh thực hiện 2 lần trong năm, đánh giá sơ kết và đánh giá tổng
kết. Chế độ báo cáo riêng, tập trung phân tích các ngun nhân thành cơng và hạn
chế; đề xuất các giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách
XPVPHC trong lĩnh vực HQ.
1.4.2. Bài học có thể áp dụng vào Cục Hải quan thành phố Hà Nội
Một là, chú trọng công tác xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính
sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ, thực hiện đều đặn hàng năm, cuối năm trước xây
dựng và trình phê duyệt kế hoạch thực hiện cho năm sau bám sát tình hình thực tiễn
của đơn vị. Nội dung kế hoạch triển khai thực hiện chính sách phải chi tiết các kế

23


hoạch phân cơng phối hợp thực hiện chính sách; tun truyền chính sách; theo dõi,
kiểm tra, đơn đốc thực hiện chính sách cho đến tổng kết, rút kinh nghiệm thực hiện
chính sách. Nội dung kế hoạch triển khai thực hiện chính sách phải dự tính được cá
nhân, bộ phận phụ trách thực hiện từng nội dung kế hoạch; thời gian thực hiện;
nguồn kinh phí…
Hai là, cần đầu tư cho cơng tác tuyên truyền, phổ biến chính sách XPVPHC
trong lĩnh vực HQ một cách chuyên nghiệp nhằm đạt hiệu quả tuyên truyền, phổ
biến cao, làm nâng cao nhận thức về chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ cho
đối tượng chính sách (cá nhân, doanh nghiệp tham gia hoạt động HQ) và cho toàn

bộ cán bộ chuyên trách thực hiện xử phạt vi phạm.
Ba là, có sự phân cơng và quy định thành quy chế phối hợp thực hiện chính
sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ một cách rõ ràng, đúng nhiệm vụ, khả năng, trình
độ của các cá nhân và các bộ phận.
Bốn là, xây dựng hệ thống các văn bản quy định, hướng dẫn thực hiện
XPVPHC trong lĩnh vực HQ một cách đầy đủ, chun nghiệp. Duy trì thực hiện có
hiệu quả chính sách hàng năm.
Năm là, thường xuyên nghiên cứu văn bản pháp luật về chính sách
XPVPHC trong lĩnh vực HQ, phân tích tình hình thực tế và đề xuất các biện pháp,
cơ chế thực hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ có hiệu quả.
Sáu là, thường xuyên, đều đặn theo dõi, kiểm tra, đơn đốc việc thực hiện
chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Định kỳ lập báo cáo, báo cáo kết quả theo
dõi, kiểm tra trong đó đánh giá được tiến độ, kết quả thực hiện cũng như những
vướng mắc, hạn chế; xác định được trách nhiệm của cá nhân, bộ phận và đưa ra các
biện pháp khắc phục.
Bảy là, thực hiện nghiêm công tác đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm thực
hiện chính sách XPVPHC trong lĩnh vực HQ. Đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm
định kỳ và tách biệt, không lồng ghép với các nội dung tổng kết khác.

24