Xây dựng công cụ đánh giá năng lực học sinh phục vụ dạy học lịch sử việt nam (1930 1945) ở trường thpt trên địa bàn tỉnh quảng nam

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG
ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KHOA
LỊCH SỬ


KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Đề tài:
XÂY DỰNG CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HỌC SINH
PHỤC VỤ DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM (1930 – 1945) Ở
TRƢỜNG THPT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM

Sinh viên thực hiện : Trần Thị Minh Phƣơng
Chuyên ngành

: Sƣ phạm Lịch Sử

Lớp

: 13SLS

Ngƣời hƣớng dẫn

: Th.S Trƣơng Trung Phƣơng

Đà Nẵng, tháng 05 năm 2017


LỜI CẢM ƠN

Để hồn thành khóa luận tốt nghiệp này, em xin gởi lời cảm ơn chân thành

đến các thầy cơ trong khoa lịch sử đã tận tình hƣớng dẫn, giảng dạy em trong suốt
quá trình học tập, rèn luyện ở trƣờng, Cùng các thầy cơ phịng học liệu trƣờng Đại
học sƣ phạm Đà Nẵng, đã tạo mọi điều kiện để em có đủ tài liệu tham khảo thực
hiện đề tài.
Đặc biệt, em xin gởi lời cảm ơn chân thành nhất đến thầy Trƣơng Trung
Phƣơng – Là ngƣời đã trực tiếp chỉ bảo, hƣớng dẫn tận tình cho em trong suốt q
trình làm đề tài này.
Mặc dù em đã có những cố gắng để hoàn thành đề tài một cách tốt nhất, tuy
nhiên là lần đầu làm quen với công tác nghiên cứu khoa học, tiếp cận thực tế cũng
nhƣ hạn chế về kiến thức, kinh nghiệm nên không tránh khỏi những thiết sót. Em rất
mong nhận đƣợc sự góp ý của q thầy cơ để khóa luận hồn chỉnh hơn.
Đà nẵng, tháng 05 năm 2017.
Sinh viên thực hiện

Trần Thị Minh Phƣơng


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................................ 1
MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 1
1.

Lý do chọn đề tài .......................................................................................................... 1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .............................................................................................. 2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 5
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu ................................................................................................. 5
3.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................... 5
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu..................................................................................... 5
4.1. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................. 5

4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................................................. 5
5. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu........................................................................ 6
5.1. Nguồn tƣ liệu .............................................................................................................. 6
5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................................ 6
6. Đóng góp của đề tài ........................................................................................................... 6
7. Cấu trúc của khóa luận....................................................................................................... 7
NỘI DUNG ............................................................................................................................ 8
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VIỆC ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HỌC
TẬP LỊCH SỬ CỦA HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................ 8
1.1. Cơ sở lý luận ................................................................................................................... 8
1.1.1. Khái niệm................................................................................................................. 8
1.1.1.1. Khái niệm công cụ đánh giá ............................................................................. 8
1.1.1.2. Khái niệm năng lực, năng lực người học.......................................................... 8
1.1.1.3. Khái niệm kiểm tra, đánh giá.......................................................................... 10
1.1.2. Năng lực của học sinh trong học tập môn lịch sử bậc THPT ................................ 11
1.1.3. Vị trí và ý nghĩa của việc đánh giá năng lực học tập của học sinh ........................ 13
1.1.3.2. Ý nghĩa ............................................................................................................ 14
1.2. Cơ sở thực tiễn .............................................................................................................. 15
1.2.1. Mục đích điều tra.................................................................................................. 15
1.2.2. Nội dung điều tra.................................................................................................. 16
1.2.3. Kết quả thu đƣợc .................................................................................................. 17
CHƢƠNG 2: CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ VIỆT NAM (1930 - 1945) Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ............ 20
2.1 Nội dung cơ bản của phần lịch sử Việt Nam (1930 - 1945) ở trƣờng THPT ................ 20
2.1.1. Phong trào cách mạng 1930 – 1935 ....................................................................... 20


2.1.2. Phong trào dân chủ 1936 – 1939 ........................................................................... 21
2.1.3. Phong trào giải phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng Tám (1939 – 1945). Nƣớc
Việt Nam Dân chủ Cộng hịa ra đời................................................................................. 22

2.2. Quy trình xây dựng cơng cụ đánh giá năng lực học tập của học sinh .......................... 24
2.3. Các công cụ đƣợc sử dụng đánh giá năng lực học tập của học sinh trong phần lịch
sử Việt Nam (1930 – 1945) ở trƣờng THPT.................................................................... 26
2.3.1. Thang đo năng lực ................................................................................................. 26
2.3.2. Bài tập thực hành ................................................................................................. 32
2.3.3. Bảng kiểm tra ......................................................................................................... 34
2.3.4. Đánh giá theo tiêu chí ............................................................................................ 36
2.4. Hệ thống các công cụ sử dụng để đánh giá năng lực học sinh trong dạy học lịch sử
Việt Nam (1930 – 1945) ở trƣờng THPT ............................................................................ 39
CHƢƠNG 3: SỬ DỤNG CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HỌC SINH PHỤC VỤ
DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM (1930 - 1945) Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG ............................................................................................................................... 47
3.1. Yêu cầu của việc sử dụng công cụ đánh giá năng lực học sinh phục vụ cho dạy học
lịch sử Việt Nam (1930 - 1945) ở Trƣờng THPT ................................................................ 47
3.2. Biện pháp sử dụng công cụ đánh giá năng lực học sinh phục vụ dạy học lịch sử Việt
Nam (1930 - 1945) ở Trƣờng THPT ................................................................................... 49
3.2.1. Đánh giá trong lớp học .......................................................................................... 49
3.2.1.1.Đánh giá năng lực tiếp nhận kiến thức............................................................ 49
3.2.1.2. Đánh giá năng lực vận dụng kiến thức ........................................................... 50
3.2.1.3. Đánh giá năng lực tự đánh giá và phản hồi quá trình học tập ...................... 52
3.2.2. Đánh giá hoạt động ngoại khóa ............................................................................. 53
3.2.3. Đánh giá hoạt động tự học ..................................................................................... 55
3.3. Thực nghiệm sƣ phạm .................................................................................................. 61
3.3.1. Khái quát q trình thực nghiệm ........................................................................... 61
3.3.2. Mục đích thực nghiệm ........................................................................................... 61
3.3.3. Đối tƣợng và địa bàn thực nghiệm......................................................................... 62
3.3.4. Nội dung và phƣơng pháp tiến hành thực nghiệm ................................................. 62
3.3.4. Nội dung và phƣơng pháp tiến hành thực nghiệm ................................................. 62
3.3.5. Kết quả quá trình thực nghiệm .............................................................................. 63
KẾT LUẬN......................................................................................................................... 66

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................... 69
PHỤ LỤC ........................................................................................................................... 71



DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
TỪ VIẾT TẮT

NGUYÊN NGHĨA

CB

Chủ biên

CM

Cách mạng

CT

Chƣơng trình

NXB

Nhà xuất bản

THPT

Trung học phổ thơng

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Công cuộc đổi mới đất nƣớc hiện nay địi hỏi giáo dục phổ thơng phải đào tạo
những con ngƣời phát triển toàn diện, phục vụ sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa. Mỗi mơn học ở trƣởng phổ thơng với đặc trƣng của mình đều phải góp phần
đào tạo thế hệ trẻ, trong đó có mơn lịch sử. Những kiến thức lịch sử thế giới, lịch sử
dân tộc từ cổ đến kim đều có tác động khơng chỉ đến trí tuệ mà cả trái tim học sinh.
Các con ngƣời thực, việc thực trong qúa khứ sẽ gợi dậy trong học sinh những tƣ
tƣởng tình cảm đúng đắn, mà những tƣ tƣởng tình cảm này là hành trang cần thiết
cho thế hệ trẻ trong điều kiện mở cửa, hội nhập với thế giới. Xong, muốn phát huy
tốt chức năng, nhiệm vụ của bộ môn lịch sử trong việc giáo dục học sinh cần nâng
cao hiệu quả dạy học.
Để thực hiện nâng cao chất lƣợng dạy học nói chung, dạy học lịch sử nói riêng
ở trƣờng phổ thông, cung cấp những kiến thức cơ bản, bồi dƣỡng tƣ tƣởng, tình
cảm, phát triển tƣ duy sáng tạo ở các em, một nhân tố không thể thiếu đƣợc đó là
phƣơng pháp dạy và học, trong đó vấn đề đánh giá năng lực hoc sinh đóng vai trị
vơ cùng quan trọng.
Đánh giá năng lực học sinh nhằm làm sáng tỏ tình hình lĩnh hội kiến thức, bổ
sung, làm sâu sắc, củng cố hệ thống hoặc khái quát hóa kiến thức đã học, khả năng
tƣ duy áp dụng vào thực tiễn, bồi dƣỡng tƣ tƣởng tình cảm, đạo đức cho học sinh
đồng thời việc đánh giá theo năng lực học sinh cịn thúc đẩy các q trình khác nhƣ
đổi mới phƣơng pháp dạy học, đổi mới cách thức tổ chức hoạt động dạy học, đổi
mới quản lý…Q trình đó sẽ nhắm đến mục tiêu xa hơn, là nuôi dƣỡng hứng thú
học đƣờng, tạo sự tự giác trong học tập và quan trọng hơn là gieo vào lòng học sinh
sự tự tin, niềm tin “ngƣời khác làm đƣợc mình cũng sẽ làm đƣợc”… Điều này vô
cùng quan trọng để tạo ra mã số thành công của mỗi học sinh trong tƣơng lai.
Thực tế hiện nay, việc đánh giá năng lực trong dạy học nói chung, dạy học lịch
sử nói riêng cịn nhiều bất cập và hạn chế, mà nguyên nhân chủ yếu là do phƣơng
thức đánh giá còn chƣa cập với đổi mới phƣơng pháp giảng dạy, các công cụ đánh

giá kết quả học tập của học sinh trong các trƣờng phổ thông chƣa đề cao đến việc
đánh giá ở lĩnh vực nhận thức, năng lực, hình thành kỹ năng của học sinh. Cụ thể là
1


thi và kiểm tra ở các cấp, các lớp hiện nay chủ yếu vẫn chỉ nhằm vào tái hiện,
học thuộc, tham về trình bày kiến thức, hình thức làm bài đơn điệu, dẫn đến tình
trạng học sinh học theo bài mẫu, triệt tiêu sự sáng tạo của ngƣời học... Sau mỗi bài
kiểm tra, kỳ thi, giáo viên thƣờng chỉ hiểu đánh giá, tập trung đánh giá kết quả học
tập, có kết quả để xếp loại học sinh báo cáo lãnh đạo, hay đánh giá khơng có sự
phản hồi cho học sinh, đánh giá tập trung vào một số kiểu đề để đáp ứng các kỳ thi,
nhiều tình trạng giáo viên ít tôn trọng cá tính sáng tạo của học sinh, hoặc chỉ quan
tâm lấy kiến thức của thầy cô dạy làm chuẩn... Điều này làm cho quá trình dạy học
bị bóp méo chỉ để phục vụ mục đích thi cử.
Đánh giá là động lực để thúc đẩy sự đổi mới quá trình dạy và học. Đổi mới
đánh giá theo hƣớng phát huy năng lực sẽ thúc đẩy các quá trình khác nhƣ đổi mới
phƣơng pháp dạy học, đổi mới cách thức tổ chức hoạt động dạy học, đổi mới quản
lý. Nếu chúng ta chỉ tập trung đánh giá kết quả nhƣ một sản phẩm cuối cùng của
quá trình dạy và học, thì học sinh chỉ tập trung vào những gì giáo viên ôn và tập
trung vào những trọng tâm giáo viên nhấn mạnh, thậm chí những dạng bài tập giáo
viên cho trƣớc học sinh chỉ bắt chƣớc câu văn mẫu để đạt đƣợc điểm số tối đa theo
mong muốn của giáo viên. Và nhƣ vậy đánh giá đã biến hình khơng cịn theo đúng
nghĩa của nó.
Nghiên cứu đề xuất cơng cụ đánh giá năng lực học tập của học sinh có thể giúp
q trình đánh giá kết quả học tập trở nên tích cực hơn rất nhiều, khơng chỉ giúp
giáo viên thơng qua việc hồn thành một nhiệm vụ trong bối cảnh thực, có thể đồng
thời đánh giá đƣợc cả kỹ năng nhận thức, kỹ năng thực hiện và những giá trị, tình
cảm của ngƣời học, mà cịn giúp học sinh có năng lực ở một mức độ nào đó cơ hội
đƣợc giải quyết vấn đề trong tình huống mang tính thực tiễn.
Chính vì những lý do trên mà tơi đã chọn vấn đề “Xây dựng công cụ đánh

giá năng lực học sinh phục vụ dạy học lịch sử Việt Nam (1930 - 1945) ở Trƣờng
THPT trên địa bàn Tỉnh Quảng Nam”.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Đánh giá năng lực học tập của học sinh đƣợc coi là một bộ phận cấu thành của
quá trình dạy học. Vì lý do đó, trong lịch sử phát triển của nền giáo dục, ngay từ rất

2


sớm đã xuất hiện các hình thức đánh giá và cũng sớm xuất hiện các cơng trình
nghiên cứu về vấn đề đánh giá năng lực học tập lịch sử của học sinh.
Trong cuốn “Cơ sở lý luận của việc đánh giá chất lượng học tập của học sinh
phổ thơng”của Hồng Đức Nhuận và Lê Đức Phúc, tác giả cũng có đề cập đến cơ sở
đánh giá kết quả học tập của học sinh, tuy nhiên, dƣới góc độ nghiên cứu chung về
cơ sở đánh giá và ít nhiều nhắc đến cơng cụ, cho nên tác phẩm cũng chƣa có điều
kiện trình bày, đi sâu vào nghiên cứu các cơng cụ đánh giá năng lực học tập của học
sinh trong dạy học ở một giai đoạn nhất định nhƣ lịch sử Việt Nam (1930 – 1945).
Trong cuốn “Giáo dục học” tập 1 đƣợc xuất bản bởi Nhà xuất bản giáo dục,
1987, hai tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt đã trình bày nhận định của mình về
kiểm tra và đánh giá. Kiểm tra và đánh giá tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh là
một khâu quan trọng của quá trình dạy học. Xét theo các cách nhận thức thực hiện
hệ thống các khâu của quá trình dạy học, kiểm tra và đánh giá có thể xem xét nhƣ là
một nhóm phƣơng pháp học.
Trong cuốn “Bài học lịch sử và việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập lịch
sử” của tác giả Nguyễn Thị Côi, Nguyễn Hữu Chí cũng đã chỉ ra những hình thức
kiểm tra, đánh giá nhằm phát huy tính tích cực của ngƣời học nói chung và vận
dụng vào dạy học lịch sử nói riêng, đồng thời cũng khẳng định qua kiểm tra, đánh
giá sẽ phát triển năng lực của học sinh, đặc biệt là phát triển năng lực nhận thức của
học sinh. Tuy nhiên tác phẩm cũng chƣa có điều kiện đi sâu vào việc nghiên cứu cụ
thể các công cụ đánh giá các năng lực trong dạy - học lịch sử.

Tạp chí nghiên cứu giáo dục sơ 5/1998 có đăng tải bài viết về “việc kiểm
tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh” của tác giả Trang Thị Lân. Nội dung
bài viết đề cập đến những vấn đề liên quan đến công tác dạy học và kiểm tra. Theo
nhƣ tác giả. Trong lý luận dạy học, kiểm tra là giai đoạn kết thúc của mình quá trình
dạy học, kiểm tra có ba chức năng chính là: đánh giá, phát hiện lệch lạc và điều
chỉnh, trong đó chức năng đánh giá là chủ đạo.
Bài viết “Đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh phổ thông theo cách tiếp cận
năng lực” của tác giả Nguyễn Công Khanh đã đề cập đến nhiều khía cạnh của kiểm
tra, đánh giá, đồng thời tác giả cũng đƣa ra một loạt các nguyên nhân mà hiện nay ở
các Trƣờng phổ thơng tình trạng kiểm tra, đánh giá cịn mang nặng tính truyền
3


thống, giáo viên chƣa nhanh nhạy trong việc tiếp cận các thông tin của việc đổi mới,
việc ra đề thi vẫn theo lối mòn là nguyên nhân của việc học tủ, học vẹt và khơng
phát huy đƣợc hết tính sáng tạo cũng nhƣ năng lực học tập của học sinh. Tuy nhiên,
tác phẩm cũng chỉ dừng lại ở mức khái quát chung chung mà chƣa đi sâu, đề cập
đến các công cụ đánh giá một cách cụ thể cũng nhƣ từng giai đoạn của lịch sử Việt
Nam.
Hồ Sỹ Anh với tác phẩm “Đề xuất đánh giá chất lượng học sinh phổ thông
Việt Nam 2011” cũng đã đƣa ra các đề biện pháp đánh giá chất lƣợng học sinh, tuy
nhiên tác phẩm khơng đi sâu vào làm rõ các khía cạnh của vấn đề.
Trong cuốn “Đánh giá và đo lường kết quả học tập”, Trần Thị Tuyết Oanh
bày tỏ quan điểm về công tác đánh giá kết quả học tập. Theo tác giả, “Đánh giá kết
quả học tập là quá trình thu thập, sắp xếp, phân loại và xử lý thông tin về trình độ,
khả năng, năng lực của ngƣời học thực hiện các mục tiêu học tập đã xác định, nhằm
tạo cơ sở tiền đề cho những quyết định sƣ phạm của đội ngũ giáo viên, cho nhà
trƣờng và học sinh nhằm giúp họ học tập tiến bộ hơn.
Không chỉ những tài liệu trong nƣớc, trên thế giới cũng có rất nhiều tác phẩm
đề cập đến việc đánh giá năng lực học tập của học sinh nhƣ cuốn “Đánh giá lớp học

- những nguyên tắc và thực tiễn để dạy học hiệu quả” của James. H. Mc Millan do
viện Đại học quốc gia Virginia xuất bản có gợi ra hƣớng nghiên cứu mới rất hữu ích
về quy trình đánh giá trên lớp học, có thể áp dụng vào thực tiễn đánh giá ở Việt
Nam.
Nhìn chung, số cơng trình nghiên cứu về vấn đề đánh giá năng lực học tập
của học sinh là khơng ít. Tuy nhiên, đa số các cơng trình đều trình bày một cách
tổng thể, mang tính chất khái quát, một số tác phẩm mang tính chất chủ quan của
tác giả. Từ trƣớc đến nay chƣa có cơng trình nghiên cứu nào, bài viết nào đi sâu vào
hay đề xuất công cụ đánh giá năng lực học tập của học sinh phục vụ cho dạy học
lịch sử một cách cụ thể, ở một bài hay giai đoạn nhất định.
Chính vì vậy, cơng trình nghiên cứu này sẽ giúp cho chúng ta một cái nhìn
chi tiết, cụ thể về vấn đề đánh giá năng lực học tập của học sinh trong bộ mơn lịch
sử nói chung, để phục vụ cho dạy học lịch sử Việt Nam (1930 -1945) nói riêng.

4


3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu và đề xuất công cụ đánh giá năng lực học sinh phục vụ cho dạy
học lịch sử, phần lịch sử Việt Nam (1930 - 1945) ở Trƣờng THPT (chƣơng trình
chuẩn).
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Do điều kiện và khn khổ của khóa luận, đề tài tập trung nghiên cứu những
cơ sở lý luận và thực tiễn của việc đánh giá năng lực học tập lịch sử Việt Nam
(1930 – 1945) ở trƣờng THPT trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, xây dựng công cụ
nâng cao hiệu quả đánh giá năng lực học sinh và q trình sử dụng cơng cụ. Trên cơ
sở đó, đi phục vụ cho dạy học lịch sử Việt Nam (1930 - 1945) ở Trƣờng THPT
(chƣơng trình chuẩn).
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

4.1. Mục đích nghiên cứu
Qua việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn việc đánh giá kết quả học tập của học
sinh ở nhà Trƣờng phổ thông trên địa bàn Tỉnh Quảng Nam, trên cơ sở đó đề tài đi
sâu vào đề xuất một số công cụ đánh giá năng lực học tập, nhằm nâng cao hiệu quả
của vấn đề đánh giá kết quả học tập của học sinh.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu lý luận về đánh giá kết quả học tập của học sinh ở nhà Trƣờng phổ
thông: Một số khái niệm cơ bản, một số yêu cầu cơ bản về nguyên tắc và phƣơng
thức đánh giá kết quả học tập của học sinh ở Trƣờng phổ thông.
- Thực trạng đánh giá kết quả học tập của học sinh ở Trƣờng phổ thơng.
- Tìm hiểu chƣơng trình lịch sử Việt Nam (1930 – 1945) chƣơng trình chuẩn.
- Đề xuất công cụ nâng cao hiệu quả đánh giá kết quả học tập của học sinh phổ
thông.
- Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm để khẳng định tính khả thi của cơng cụ mà
đề

đƣa

tài

5

ra.


5. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Nguồn tư liệu
Để thực hiện đề tài này, tôi sử dụng tài liệu từ các sách chun khảo, một số
cơng trình nghiên cứu, các tƣ liệu liên quan đến các trang wed, báo điện tử, tạp chí
nghiên cứu khoa học, một số tài liệu khác cũng nhƣ kết quả thực tế, khảo sát đƣợc.

5.2. Phương pháp nghiên cứu
Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu các tài liệu liên quan để xây
dựng cơ sở lý luận của đề tài.
Phƣơng pháp hồi cứu tƣ liệu: Thu thập, phân tích, tổng hợp các tƣ liệu khoa
học đã có trong nƣớc.
Phƣơng pháp điều tra, khảo sát: Tìm hiểu thực trạng đánh giá kết quả học tập
của học sinh ở nhà Trƣờng phổ thông hiện nay.
Đề xuất công cụ và tiến hành thực nghiệm sƣ phạm để kiểm nghiệm lại cơng
cụ.
6. Đóng góp của đề tài
Tìm hiểu đề tài “Xây dựng cơng cụ đánh giá năng lực học sinh phục vụ dạy
học lịch sử Việt Nam (1930 - 1945) ở Trƣờng THPT trên địa bàn Tỉnh Quảng
Nam”, mang lại những đóng góp vơ cùng to lớn nhƣ:
- Cung cấp một phƣơng pháp đánh giá cụ thể cho dạy học lịch sử Việt Nam,
khắc phục đƣợc trình trạng đánh giá tập trung vào một số kiểu đề để phục vụ mục
đích thi cử đáp ứng các kỳ thi mà việc xây dựng cơng cụ có thể giúp giáo viên đánh
giá đƣợc năng lực học tập của học sinh trong quá trình dạy và học, xác định năng
lực nhận thức ngƣời học, giúp ngƣời học nhận ra mình đang ở đâu trên con đƣờng
đạt đến mục tiêu học tập, giúp giáo viên điều chỉnh quá trình giảng dạy.
- Cung cấp cơ sở lý luận dạy bộ môn nói chung và những vấn đề liên quan
cơng tác đánh giá năng lực học mơn lịch sử nói riêng, tạo nền tảng kiến thức cơ sở
cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo liên quan đến đề tài.
Không chỉ dừng lại ở đó, đề tài cịn có ý nghĩa rất lớn đối với bản thân em,
cũng nhƣ các bạn sinh viên năm cuối đang lúng túng, lo âu có thể nắm chắc kiến
thức, chuẩn bị cho khoảng thời gian thực tập sắp đến cũng nhƣ phục vụ cho việc

6


dạy học sau này, đem lại hiệu quả cao trong dạy học lịch sử, góp phần nâng cao nền

giáo dục nƣớc nhà.
7. Cấu trúc của khóa luận
Ngồi mở đầu, kết luận, các phụ lục, tài liệu tham khảo, nội dung của khóa
luận bao gồm 3 chƣơng:
Chƣơng 1: cơ sở lý luận và thực tiễn việc đánh giá năng lực học tập lịch sử
của học sinh trƣờng trung học phổ thông
Chƣơng 2: xây dựng công cụ đánh giá năng lực học tập trong dạy học lịch sử
Việt Nam (1930 - 1945) ở trƣờng trung học phổ thông
Chƣơng 3: sử dụng công cụ đánh giá năng lực học sinh phục vụ dạy học lịch
sử Việt Nam (1930 - 1945) ở trƣờng trung học phổ thông

7


NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VIỆC ĐÁNH GIÁ NĂNG
LỰC HỌC TẬP LỊCH SỬ CỦA HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Khái niệm
1.1.1.1. Khái niệm cơng cụ đánh giá
Có rất nhiều khái niệm khác nhau về công cụ, tuy nhiên theo kiểm tra đánh giá
trong giáo dục thì: “Cơng cụ đánh giá trong giáo dục nói chung hay đánh giá trong
dạy học nói riêng được hiểu là một phương pháp, phương tiện hay một kĩ thuật
được sử dụng trong quá trình đánh giá nhằm đạt được các mục đích đánh giá’’
[22, tr.102-103].
Tính năng cơ bản của các công cụ đánh giá là “thu thập thông tin” để cung
cấp cho giáo viên và học sinh trong quá trình đánh giá và tự đánh giá. Nếu đánh giá
là một quá trình gồm nhiều giai đoạn, trong đó “thu thập” và “xử lí” thơng tin là hai
giai đoạn chính thì các cơng cụ đánh giá chủ yếu đƣợc sử dụng cho giai đoạn thu

thập thông tin.
1.1.1.2. Khái niệm năng lực, năng lực người học
- Khái niệm năng lực
Phạm trù năng lực thƣờng đƣợc hiểu theo những cách khác nhau và mỗi cách
có những thuật ngữ tƣơng ứng nhƣ:
Năng lực hiểu theo nghĩa chung nhất là khả năng mà cá nhân thể hiện khi
tham gia một hoạt động nào đó ở một thời điểm nhất định.
Theo John Ểpnbeck: “Năng lực được xây dựng trên cơ sở tri thức, thiết lập
qua giá trị, cấu trúc như là các khả năng, hình thành qua trải nghiệm, cũng cố qua
kinh nghiệm, hiện thực hóa qua ý chí” [11, tr. 107].
Theo Ƣeinẻt: “Năng lực là khả năng và kĩ năng nhận thức vốn có ở cá nhân
hay có thể học được...để giải quyết các vấn đề đặt ra trong cuộc sống. Năng lực
cũng hàm chứa trong nó tính sẵn sàng hành động, động cơ, ý chí và trách nhiệm xã
hội để có thể sử dụng một cách thành cơng và có trách nhiệm các giải pháp...trong
những

tình

huống

thay

8

đổi”

[11,

tr.

1-7].


Theo OEDC: “Năng lực là khả năng cá nhân đáp ứng các yêu cầu phức hợp
và thực hiện thành công nhiệm vụ trong một bối cảnh cụ thể” [11, tr. 107].
Theo Québec - Ministere del’Education: “Năng lực là khả năng vận dụng
những kiến thức, kinh nghiệm, kĩ năng, thái độ và hứng thú để hành động một cách
phù hợp và có hiệu quả trong các tình huống đa dạng của cuộc sống” [11, tr. 107].
Theo Tremblay: “Năng lực là khả năng hành động, đạt được thành công và
chứng minh sự tiến bộ nhờ vào khả năng huy động và sử dụng hiệu quả nhiều
nguồn lực thích hợp của cá nhân khi giải quyết các vấn đề của cuộc sống”
[11, tr. 107].
Năng lực là khả năng ứng phó thành cơng hay năng lực thực hiện hiệu quả một
loại/ lĩnh vực hoạt động nào đó trên cơ sở hiểu biết ( tri thức), biết cách lực chọn và
vận dụng những tri thức, kinh nghiệm, kĩ năng, kĩ xảo... Để hành động phù hợp với
những mục tiêu và điều kiện thực tế hay hồn cảnh thay đổi.
Từ những cách hiểu trên đây, có thể đƣa ra một định nghĩa làm việc về năng
lực hành động
Năng lực là khả năng làm chủ hệ thống kiến thức, kĩ năng, thái độ và vận
hành ( kết nối) chúng một cách hợp lí vào thực hiện thành công nhiệm vụ hoặc giải
quyết hiệu quả vấn đề đặt ra trong cuộc sống [11, tr. 107-108].
- Khái niệm năng lực người học
Năng lực của ngƣời học có thể chia thành hai loại chính: Năng lực chung và
năng lực cụ thể, chuyên biệt.
+ Năng lực chung: Là năng lực cơ bản, thiết yếu để con ngƣời có thể sống và
làm việc bình thƣờng trong xã hội. Năng lực này đƣợc hình thành và phát triển do
nhiều mơn học, liên quan đến nhiều môn học. Đây là loại năng lực đƣợc hình
thành xuyên chƣơng trình.

+ Năng lực cụ thể, chuyên biệt: Là năng lực riêng đƣợc hình thành và phát

triển do một lĩnh vực/mơn học nào đó. Đây là dạng năng lực chuyên sâu, góp phần

9


giúp mọi ngƣời giải quyết các công việc chuyên môn trong lĩnh vực cơng tác hẹp
của mình.
Năng lực chỉ có thể thấy đƣợc khi quan sát hoạt động của ngƣời học ở các tình
huống nhất định. Năng lực đƣợc hình thành khơng chỉ trong q trình học tập tại
trƣờng mà cả ngoài trƣờng và xã hội.
1.1.1.3. Khái niệm kiểm tra, đánh giá
Hiện nay có rất nhiều quan niệm, ý kiến khác nhau về kiểm tra, đánh giá tuy
nhiên các nhà lý luận dạy học đều nhất trí rằng hai quá trình này có mối quan hệ
gắn bó khăng khít, chặt chẽ, thống nhất với nhau.
- Khái niệm kiểm tra
Kiểm tra đƣợc hiểu là sự tác động trực tiếp hoặc gián tiếp của ngƣời kiểm tra
lên một đối tƣợng nào đó nhằm thu đƣợc những dữ kiện, những thông tin cần thiết.
Theo Black & Wiliam (1998): “Kiểm tra là các hoạt động bao gồm quá trình
quan sát của giáo viên, trao đổi, thảo luận trong và ngoài giờ lên lớp giữa thầy
và trị, phân tích bài tập, bài kiểm tra...nhằm đánh giá mức độ tiếp thu bài học và
dự báo kết quả học tập của học sinh” [11, tr. 29].
Theo kiểm tra đánh giá trong giáo dục: “Kiểm tra là quá trình xem xét, tổ
chức thu thập thơng tin và gắn với hoạt động đo lường để đưa ra các kết quả, so
sánh, đối chiếu với yêu cầu, mục tiêu hay chuẩn đã đề ra, với mục đích xác định
xem cái gì đã đạt được, cái gì chưa đạt được, những nguyên nhân,các yếu tố ảnh
hưởng/ chi phối...” [11, tr. 30].
Theo “Từ điển Tiếng Việt” của Viện ngôn ngữ học Việt Nam: “Kiểm tra là
xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét”.
Trong giáo dục, kiểm tra cung cấp những dữ kiện, những thông tin làm cơ
sở cho đánh giá. Kiểm tra là công việc nhằm mô tả và thu thập những bằng chứng

về kết quả của quá trình giáo dục nhằm đối chiếu với mục tiêu. Quá trình kiểm tra
cho phép làm rõ các đặc trƣng về số lƣợng của thực trạng giáo dục.

10


- Khái niệm đánh giá
Theo R.F. Marger: “Đánh giá là việc miêu tả tình hình của học sinh và giáo
viên để dự đốn cơng việc phải tiếp tục và giúp học sinh tiến bộ” [11, tr. 32].
Theo Nitko & Brookhart : “Đánh giá trong giáo dục là một khái niệm rộng, nó
được định nghĩa như là một q trình thu thập thông tin và sử dụng các thông tin
này để ra quyết định về học sinh, về chương trình, về nhà trường và đưa ra các
chính sách giáo dục. Các quyết định liên quan đến học sinh bao gồm quản lí hoạt
động giảng dạy trong lớp, xếp lớp, hướng dẫn và tư vấn, tuyển chọn học sinh để cấp
học bổng…xác nhận năng lực của học sinh” [11, tr. 33].
Tóm lại, đánh giá trong giáo dục là một quá trình thu thập, tổng hợp, diễn
giải thông tin về đối tƣợng cần đánh giá (hiểu biết hay năng lực của học sinh,
chƣơng trình, nhà trƣờng...) một cách có hệ thống nhằm mục đích hiểu biết sâu
và sử dụng các thơng tin này để giải quyết về học sinh, về chƣơng trình, về nhà
trƣờng hay đƣa ra các chính sách giáo dục.
Kiểm tra, đánh giá là những hoạt động khác nhau nhƣng có quan hệ mật thiết
với nhau, kiểm tra là hoạt động khởi đầu, là phƣơng tiện cho quá trình đánh giá.
Trong thực tế có thể tiến hành kiểm tra nhƣng khơng đánh giá. Tuy nhiên để có thể
đánh giá nhất thiết phải tiến hành kiểm tra, tức thu thập thông tin.
Từ những quan niệm chung về kiểm tra, đánh giá trên ta có thể thấy:
Kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử là quá trình thu thập và xử lý thơng tin về
tình hình lĩnh hội kiến thức, bồi dƣỡng tƣ tƣởng đạo đức, hình thành kỹ năng, kỹ
xảo của học sinh so với mục tiêu học tập. Qua sự hiểu biết các nguyên nhân và ảnh
hƣởng tình hình học tập của học sinh giúp giáo viên có những biện pháp sƣ phạm
thích hợp nhằm nâng cao chất lƣợng bài học và giúp các em học tập ngày một tiến

bộ hơn.
1.1.2. Năng lực của học sinh trong học tập môn lịch sử bậc THPT
Năng lực của học sinh là khả năng làm chủ những hệ thống kiến thức, kỹ
năng, thái độ... Phù hợp với lứa tuổi và vận hành (kết nối) chúng một cách hợp lý
vào thực hiện thành công nhiệm vụ học tập, giải quyết hiệu quả những vấn đề đặt ra
cho chính các em trong cuộc sống. Năng lực của học sinh là một cấu trúc động, có
tính mở, đa thành tố, đa tầng bậc, hàm chứa trong nó khơng chỉ là kiến thức, kỹ
11


năng mà cả niềm tin, giá trị, trách nhiệm xã hội...Thể hiện ở tính sẵn sàng hành
động của các em trong môi trƣờng học tập phổ thông và những điều kiện thực tế
đang thay đổi của xã hội.
Năng lực của học sinh trong học tập môn Lịch sử bậc THPT đƣợc hình thành
trên cơ sở những năng lực chung: Năng lực tự học, năng lực tự quản lí, năng lực
hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực ngôn ngữ, giao tiếp, năng lực sử dụng
công nghệ, năng lực suy nghĩ sáng tạo, năng lực tính tốn…Kết hợp với đặc thù
mơn Lịch sử và chƣơng trình giáo dục phổ thơng. Năng lực chun biệt cần hình
thành và phát triển cho học sinh trong môn Lịch sử ở cấp THPT là:
- Năng lực tái hiện sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử: Là khả năng của học
sinh tái hiện lại các sự kiện, hiện tƣợng, nhân vật lịch sử có ảnh hƣởng đến lịch sử
thế giới và dân tộc. Năng lực tái hiện sự kiện, hiện tƣợng, nhân vật lịch sử của học
sinh đƣợc thể hiện dƣới hình thức ngơn ngữ nói và viết. Trong dạy- học lịch sử hiện
nay, nhiều giáo viên cịn coi nhẹ việc hình thành năng lực này cho học sinh.
- Năng lực thực hành với đồ dùng trực quan: Là khả năng nhận biết đƣợc các
đồ dùng trực quan và cách sử dụng các loại đồ dùng trực quan. Tìm ra đƣợc
những điểm tƣơng đồng, khác biệt khi sử dụng các loại đồ dùng trực quan. Nhận
biết đƣợc mối quan hệ giữa các yếu trên các loại đồ dùng trực quan.
- Năng lực xác định và giải quyết mối liên hệ, ảnh hưởng tác động giữa các sự
kiện lịch sử với nhau: Là khả năng xác định đƣợc các sự kiện, hiện tƣợng có mối

liên hệ với nhau. Từ tìm ra đƣợc mối liên hệ giữa các sự kiện, hiện tƣợng lịch sử
rút ra đƣợc điểm tƣơng đồng và khác biệt của chúng và khái quát vấn đề.
- Năng lực so sánh, phân tích, phản biện, khái quát hóa: Là khả năng so sánh,
phân tích, phản biện các sự kiện, nhân vật, nhận định, luận điểm lịch sử trong nhiều
thời kỳ lịch sử...Từ đó thấy đƣợc tác động, ảnh hƣởng của của nó đối với sự phát
triển của lịch sử.
- Năng lực nhận xét, đánh giá rút ra bài học lịch sử t

những sự kiện, hiện

tượng, vấn đề, nhân vật lịch sử: Khả năng biết phân tích những nhận xét khách quan
sự kiện, hiện tƣợng, nhân vật, vấn đề lịch sử đã rút ra. Rút ra bài học cho bản thân
từ những sự kiện, hiện tƣợng,

nhân
12

vật,

vấn

đề

lịch sử.


- Năng lực vận dụng, liên hệ kiến thức lịch sử đã học để giải quyết những vấn
đề thực tiễn đặt ra: Là khả năng vận dụng, liên hệ kiến thức lịch sử đã học để giải
quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra.
- Thông qua sử dụng ngôn ngữ lịch sử thể hiện chính kiến của mình về các

vấn đề lịch sử: Là khả năng sử dụng ngôn ngữ lịch sử chính xác thể hiện chính kiến
của mình về các vấn đề lịch sử.
1.1.3. Vị trí và ý nghĩa của việc đánh giá năng lực học tập của học sinh
1.1.3.1. Vị trí
Việc đánh giá năng lực học tập của học sinh sẽ đem đến cho giáo viên những
thông tin phản hồi để điều chỉnh hoạt động dạy học, hơn hết là đánh giá năng lực
hƣớng vào việc xác định ngƣời học giải quyết nhiệm vụ ở mức độ nào, hơn là biết
những gì? Giúp giáo viên có thể đánh giá đƣợc mức độ tƣ duy cũng nhƣ năng lực
học tập của học sinh, từ đó có những phƣơng pháp tích cực trong dạy học cũng nhƣ
đánh giá, đáp ứng yêu cầu của xu hƣớng chƣơng trình giáo dục hiện đại.
Việc đánh giá kết quả học tập theo năng lực chú trọng khả năng vận dụng sáng
tạo tri thức trong những tình huống ứng dụng khác nhau. Đánh giá kết quả học tập
đối với môn lịch sử và hoạt động giáo dục ở mỗi lớp và sau cấp học là biện pháp
chủ yếu nhằm xác định mức độ thực hiện mục tiêu dạy học, có vai trị quan trọng
trong việc cải thiện kết quả học tập của học sinh.
Đánh giá năng lực đƣợc coi là bƣớc phát triển cao hơn so với đánh giá kiến
thức, kỹ năng. Để chứng minh học sinh có năng lực ở một mức độ nào đó, tạo cơ
hội cho học sinh đƣợc giải quyết vấn đề trong tình huống mang tính thực tiễn. Khi
đó, học sinh vừa phải vận dụng những kiến thức, kỹ năng đã đƣợc học ở nhà trƣờng,
vừa phải dùng những kinh nghiệm của bản thân thu đƣợc từ những trải nghiệm bên
ngồi nhà trƣờng (gia đình, cộng đồng và xã hội). Nhƣ vậy, thơng qua việc hồn
thành một nhiệm vụ trong bối cảnh thực, ngƣời ta có thể đồng thời đánh giá đƣợc cả
kỹ năng nhận thức, kỹ năng thực hiện và những giá trị, tình cảm của ngƣời học.
Cơng khai hóa các nhận định về năng lực, kết quả học tập của mỗi em học
sinh và cả tập thể lớp, tạo cơ hội cho các em có kĩ năng tự đánh giá, giúp các em
nhận ra sự tiến bộ của mình, khuyến khích động viên và thúc đẩy việc học tập ngày
một tốt hơn. Giúp giáo viên có cơ sở thực tế để nhận ra những điểm mạnh, điểm yếu
13

của mình, tự điều chỉnh, hồn thiện hoạt động dạy, phấn đấu không ngừng nâng cao
chất lƣợng và hiệu quả dạy học.
1.1.3.2. Ý nghĩa
+ Về mặt giáo dục
Đánh giá kết hợp với theo dõi thƣờng xuyên tạo điều kiện cho giáo viên nắm
đƣợc một cách cụ thể và khá chính xác năng lực và trình độ của mỗi học sinh trong
lớp mình phụ trách. Làm sáng tỏ mức độ đạt đƣợc và chƣa đạt đƣợc, khả năng tƣ
duy trong học tập của học sinh. Nhờ đó, giáo viên có những biện pháp sƣ phạm
thích hợp với từng đối tƣợng học sinh để giúp đỡ các em củng cố, đào sâu và phát
huy năng lực của mình.
Đồng thời qua đánh giá năng lực giáo viên có thể thấy đƣợc những ƣu điểm và
nhƣợc điểm trong nội dung tri thức truyền đạt, phƣơng pháp và hình thức tổ chức
dạy học… Để kịp thời điều chỉnh làm cho hoạt động đó ngày càng có hiệu quả hơn.
Giáo viên có thể tự đánh giá chất lƣợng giảng dạy của mình qua những mối liên hệ
ngƣợc ngồi đó, nhận thấy đƣợc khâu tốt và khâu yếu kém trong phƣơng pháp
giảng dạy của mình. Trên cơ sở đó, giáo viên tiến hành tự điều chỉnh hoạt động
của mình để nó ngày càng đạt hiệu quả cao.
+ Về mặt giáo dƣỡng
Việc đánh giá năg lực học sinh trong học tập lịch sử khơng chỉ có ý nghĩa về
mặt bồi dƣỡng nhận thức, rèn luyện kỹ năng, phát triển năng lực mà cịn có tác
dụng giáo dục tƣ tƣởng đạo đức, phẩm chất của học sinh. Nó giúp học sinh có
nhu cầu và thói quen tự kiểm tra, tự nhận xét, đánh giá khả năng lĩnh hội tri thức
của mình. Qua đó nâng cao ý thức trách nhiệm trong học tập, rèn luyện ý chí phấn
đấu vƣơn lên đạt kết quả cao. Đánh giá năng lực còn giúp học sinh nâng cao đƣợc
hứng thú học tập, phát huy tinh thần tập thể, giáo dục cho học sinh tính trung
thực và tính tự giác trong học tập, có ý thức đấu tranh chống những biểu hiện
tiêu cực trong học tập. Đánh giá đúng năng lực cịn góp phần tạo nên mối quan hệ
tốt đẹp giữa giáo viên và học sinh.
Bên cạnh đó, đối với cán bộ quản lý đánh giá năng lực học sinh còn cung
cấp cho cán bộ quản lý giáo dục nắm đƣợc những thông tin cơ bản về thực trạng

14


dạy học để có những chỉ đạo kịp thời nhằm đảm bảo thực hiện tốt mục tiêu giáo
dục.
+ Về mặt phát triển
Đ ánh giá năng lực học sinh cịn có tác dụng lớn với việc phát triển toàn
diện học sinh. Giúp học sinh phát triển năng lực hoạt động trí tuệ nhất là năng lực
tƣ duy độc lập sáng tạo của học sinh. Thơng qua đ ó học sinh có điều kiện để
tiến hành các hoạt động trí tuệ nhƣ: Nhớ, hình dung, tƣởng tƣợng và tƣ duy, đặc
biệt là các thao tác tƣ duy: Phân tích, so sánh… Việc đánh giá chú trọng phát huy
trí thơng minh, học sinh sẽ có thuận lợi để phát triển năng lực tƣ duy sáng tạo,
hình thành các kỹ năng trong học tập nhƣ nhận thức vấn đề đặt ra một cách đúng
đắn, trình bày kiến thức rõ ràng, vận dụng kiến thức đã học để tiếp thu kiến thức
mới.
Tóm lại, có thể thấy, đánh giá năng lực học sinh trong dạy học nói chung và
trong dạy học lịch sử nói riêng có ý nghĩa vơ cùng to lớn. Nó khơng chỉ giúp
cho giáo viên nắm đƣợc một cách cụ thể và khá chính xác năng lực và trình độ của
mỗi học sinh trong lớp, từ đó có biện pháp giúp đỡ riêng thích hợp, ngồi ra việc
đánh giá theo năng lực cịn giúp phát triển năng lực hoạt động trí tuệ nhất là năng
lực tƣ duy độc lập sáng tạo của học sinh.
1.2. Cơ sở thực tiễn
Để nắm tình hình thực tiễn việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử
trong dạy học bộ môn, chúng tôi tiến hành điều tra một số trƣờng của tỉnh Quảng
Nam nhƣ: Trƣờng THPT Lƣơng Thế Vinh, trƣờng THPT Nguyễn Trãi.
1.2.1. Mục đích điều tra
Để q trình dạy học trở nên tích cực hơn, nhằm đến mục tiêu xa hơn nhƣ là
nuôi dƣỡng hứng thú học đƣờng, tạo sự tự giác trong học tập và quan trọng hơn là
gieo vào lòng học sinh niềm tin, tơi có năng lực gì? việc học giúp gì cho tơi trong

tƣơng lai? đồng thời khắc phục tình trạng học vẹt, học tủ và học để đối phó với
việc kiểm tra chứ khơng phải là đánh giá vì sự tiến bộ. Việc chuyển từ đánh giá
tập trung vào kiến thức, sang tập trung đánh giá về năng lực đang là vấn đề đang
đƣợc

chú

trọng

ở

các

15

trƣờng

phổ

thông.


Các trƣờng phổ thông cũng đã áp dụng phƣơng pháp đánh giá tích cực theo
năng lực học sinh. Song, các cơng cụ đánh giá tích cực đó đã đáp ứng đƣợc yêu
cầu đổi mới trong giáo dục hiện nay chƣa? Những điều rút ra từ lí luận đã giúp
tơi tìm hiểu thực tế nhận thức của giáo viên về vị tr í,vai trị, ý nghĩa của việc xây
dựng cơng cụ đánh giá năng lực học sinh trong học tập nói chung, học tập lịch sử
nói riêng.Từ đó đề xuất cơng cụ đánh giá năng lực học sinh phục vụ dạy học lịch
sử giai đoạn 1930 – 1945 (chƣơng trình chuẩn).
+ Đối tượng điều tra: Công tác điều tra đƣợc tiến hành đối với giáo viên và

học sinh ở trƣờng THPT Nguyễn Trãi và trƣờng THPT Lƣơng Thế Vinh.
+ Phương pháp tiến hành: Để tiến hành điều tra, tôi đã đến các trƣờng
quan sát, dự giờ, trao đổi, tiếp xúc với giáo viên và cả học sinh. Tôi đã điều tra
thực trạng bằng bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan và một số đề kiểm tra (đối
với học sinh) theo mẫu để thăm dò ý kiến của giáo viên và học sinh, một mặt
xem xét tình hình dạy học lịch sử, mặt khác, nắm bắt một số đề xuất, nguyện
vọng của giáo viên và học sinh. Sau đó phân tích, xử lí các số liệu để có những
cơ sở rút ra kết luận vấn đề này.
1.2.2. Nội dung điều tra
+ Đối với học sinh: Tôi sử dụng 7 câu hỏi trắc nghiệm (xem phụ lục 1) để
nắm bắt đƣợc những lí do khiến các em lo lắng khi giáo viên đánh giá và điều g ì
khiến các em trở nên hứng thú khi học lịch sử. Bên cạnh đó tơi cịn khảo sát tình
hình học tập cũng nhƣ những kiến thức xem các em có nắm đƣợc nội dung lịch
sử (1930 – 1945) không? (xem phụ lục 2).
+ Đối với giáo viên: Tôi sử dụng 10 câu hỏi trắc nghiệm khách quan (xem
phụ lục 6), để khảo sát những hiểu biết của giáo viên về vị trí, ý nghĩa việc đánh
giá theo năng lực và các công cụ đánh giá trong giáo dục hiện nay, biết đƣợc
những công cụ mà giáo viên thƣờng sử dụng, những khó khăn khi sử dụng các
công cụ đánh giá năng lực học tập lịch sử của học sinh.
+ Ngồi ra tơi cịn quan sát và tham gia các tiết học, kiểm tra, nghe các
thầy(cô) trong trƣờng báo cáo kết quả, thành tích mà các em đạt đƣợc đối với bộ
môn

lịch

16

sử.

1.2.3. Kết quả thu được
+ Đối với học sinh
- Nội dung 1: Tìm hiểu xem học sinh có hiểu biết sâu sắc những nội dung
lịch sử Việt Nam giai đoạn (1930 – 1945) thông qua kiểm tra và đánh giá (xem
câu 1 đến 10, phụ lục 2).
- Nội dung 2: Điều tra về thực trạng nhận thức “Các em có thích thú với
mơn học lịch sử khơng? Vì sao?” (câu 1 phụ lục 1).
- Nội dung 3: Khảo sát về biện pháp để học tốt môn lịch sử ở các em “Theo
em, để học tốt môn lịch sử cần phải làm gì?”(câu 6 phụ lục 1).
- Nội dung 4: Điều tra về việc tổ chức đánh giá kết quả học tập của các em “ Ở
trƣờng, em thấy việc đánh giá kết quả học tập có tiến hành thƣờng xuyên khơng?”
(câu 5 phụ lục 1).
“Em có thƣờng tự kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử không?”
- Nội dung 5: Nguyên nhân dẫn đến việc các em lo lắng mỗi khi kiểm tra đánh
giá? (xem phụ lục 1).
- Nội dung 6: Theo các em biện pháp để đánh giá năng lực trong dạy học lịch
sử hấp dẫn, không tạo tâm lí lo sợ cho học sinh, các thầy(cơ) cần?
Sau khi tiến hành điều tra, chúng tôi tiến hành xử lí số liệu bằng phƣơng pháp
thống kê tốn học và kết quả thu đƣợc nhƣ sau (xem phụ lục 3,4,5,).
Hoc sinh chƣa hiểu sâu sắc nội dung lịch sử Việt Nam (1930 – 1945) thông
qua đánh giá kết quả, đồng thời tƣ tƣởng, tình cảm của học sinh đối với lịch sử Việt
Nam (1930 – 1945), kĩ năng kĩ xảo của học sinh thơng qua đánh giá cịn hạn chế.
+ Đối với giáo viên: Chúng tôi xây dựng 10 câu hỏi trắc nghiệm (xem ở
phụ lục 6) để thăm dò ý kiến của 14 giáo viên tại một số trƣờng theo nội dung
nhƣ sau:
- Nội dung 1: Để tìm hiểu quan điểm của các giáo viên về việc đánh giá
năng lực học sinh trong học tập lịch sử “Nhận thức của thầy(cô), nhƣ thế nào về
việc đánh giá kết quả học tập của học sinh theo năng lực”?
- Nội dung 2: Những hình thức, thầy (cơ) thƣờng đánh giá năng lực học sinh?
17

- Nội dung 3: Những khó khăn của thầy(cơ) khi sử dụng công cụ đánh giá
năng lực học tập học sinh?
Từ kết quả có đƣợc cho thấy, giáo viên sử dụng hầu nhƣ rất hạn chế các hình
thức đánh giá mới, hiện đại, phần lớn những đánh giá giáo viên đang sử dụng có
tính truyền thống: Dựa vào viết luận, làm các bàì tập nhƣ kiểm tra 15 phút, 1 tiết…
, và thông qua một số câu hỏi trắc nghiệm hoặc tự luận mà chính giáo viên cũng
khơng rõ mình định đánh giá kỹ năng hay năng lực gì ở học sinh. Khi giáo viên
chƣa đa dạng hóa các kiểu đánh giá sẽ làm cho hoạt động học tập trở nên nhàm
chán, sẽ khó phát triển các năng lực bậc cao ở ngƣời học (nhƣ năng lực giải quyết
vấn đề, năng lực tƣ duy sáng tạo…).
Một số ít giáo viên cũng đã đánh giá năng lực học sinh dƣới hình thức cho học
sinh làm bài tập thực hành hay viết suy nghĩ, cảm xúc bản thân về bài học lịch
sử…Trong khi đó, yêu cầu của đổi mới kiểm tra đánh giá là phải áp dụng đa dạng
các hình thức đánh giá: Đánh giá bằng trắc nghiệm, bằng kiểm tra viết kiểu tự luận,
vấn đáp, đánh giá thông qua sản phẩm, qua hồ sơ học sinh, qua thuyết trình/trình
bày, thơng qua tƣơng tác nhóm, thơng qua các sản phẩm của nhóm, đánh giá bằng
các tình huống bài tập, các hình thức tiểu luận…, Thì giáo viên chƣa làm đƣợc vì
chƣa đƣợc đào tạo.
* Nguyên nhân của những hạn chế việc đánh giá năng lực học tập môn
lịch sử ở trường trung học phổ thông.
Thực trạng về việc đánh giá năng lực học tập lịch sử của học sinh ở trƣờng
phổ thông nêu trên là do rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Theo tơi có một số
ngun nhân chủ yếu sau:
Thứ nhất, do quan niệm sai lệch về bộ môn lịch sử của các cấp quản lý, giáo
viên, học sinh và xã hội, coi lịch sử là môn phụ không cần chú ý. Từ việc coi
thƣờng bộ môn dẫn đến coi thƣờng việc đánh giá chạy theo thành tích.
Thứ hai, các nhà quản lý còn dùng chỉ tiê u để ép giáo viên về thành tích
nên giáo viên khó có thể tn thủ các yêu cầu về đánh giá năng lực học

sinh.

18


Thứ ba, do đặc điểm của việc dạy học lịch sử ở trƣờng phổ thông, một giáo
viên phải dạy nhiều lớp, do đó trong thời gian ngắn, giáo viên phải hồn thành
đánh giá một lƣợng học sinh lớn. Vì vậy, giáo viên khơng thể đầu tƣ đánh giá đầy
đủ, chính xác. Việc chấm bài kiểm tra khó có thể thể thực hiện theo đúng nguyên
tắc, quy trình.
Thứ tƣ, hiện nay do điều kiện cuộc sống có nhiều khó khăn nhiều giáo viên
khó có thể cịn thời gian để tâm huyết với nghề cho nên khơng có trách nhiệm cao
trong việc đánh giá năng lực học sinh.
Tóm lại, thực trạng đánh giá năng lực học sinh ở nhà trƣờng phổ thông
đang đặt ra những yêu cầu đòi hỏi các cấp quản lý giáo dục, các giáo viên phải
tiến hành các biện pháp để nâng cao chất lƣợng của đánh giá năng lực. Và nâng
cao chất lƣợng của đánh giá n ă n g l ự c cũng chính là nhằm nâng cao chất
lƣợng

dạy

học

lịch

sử

ở

19

nhà

trƣờng

phổ

thông.