(Sáng kiến kinh nghiệm) một số biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường

MỤC LỤC
Mục
1
2
3
4
1
2
3
3.1
3.2.1
3.2.2
3.2
3.3
3.3.1
3.3.2
3.3.3
3.3.4
3.3.5
3.3.6
4
1
2

Nội dung
Mục lục
PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài
Mục đích nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu

PHẦN THỨ HAI: NỘI DUNG
Cơ sở lí luận
Thực trạng phân môn Tập viết Lớp 2
Một số biện pháp
Phối kết hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội
Nhà trường kết hợp với gia đình
Nhà trường kết hợp với các tổ chức, đoàn thể ở địa phương
Tuân thủ và vận dụng các phương pháp giáo dục đạo đức
Công tác quản lý giáo dục đạo đức học sinh
Phụ trách chuyên môn quản lý thông qua GV chủ nhiệm
Phụ trách chuyên môn quản lý thông qua các môn học
Phụ trách chuyên môn quản lý thông qua đội TNTP
Phụ trách chuyên môn quản lý thông qua hoạt động NGLL
Chào cờ đầu tuần và việc giáo dục đạo đức cho học sinh
Yêu cầu thầy cô giáo làm gương cho các em
Kết quả đạt được
PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
Kết luận
Kiến nghị
Tài liệu tham khảo

Trang
1
2
3
3
3
4
5
7

7
7
8
9
10
10
11
11
12
12
12
12
14
15

1


PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
“Giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu
cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ
và các kĩ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở” [Luật Giáo
dục, Điều 27, khoản 2].
Chủ tịch Hồ Chí Minh quan niệm :
“Đạo đức là nguồn nuôi dưỡng và phát triển con người”.
Sinh thời Người rất quan tâm và giáo dục đồng bào tu dưỡng đạo đức để
mỗi người đều hồn thiện mình cả về đức lẫn tài song lấy đức làm gốc.Bản
thân Người mãi mãi là tấm gương ngời sáng cho mọi thế hệ người Việt
nam học tập và noi theo.

Ngày nay, đất nước ta đang bước vào hội nhập và phát triển đồng hành
là sự phát triển của khoa học công nghệ, q trình tồn cầu hố và bùng nổ
thơng tin, những mặt tiêu cực của văn hoá và lối sống tư sản phương tây có
điều kiện tác động vào đất nước ta mà trẻ em lại là đối tượng rất dễ tiếp thu
và tiếp thu khá nhanh, rất nguy hại nếu như các em không được uốn nắn từ
nhỏ, bởi thế việc giáo dục đạo đức cho các em để các em trở thành những
con người có đủ cả đức lẫn tài là một việc làm hết sức quan trọng trong đó
nhà trường giữ vai trị rất lớn trong việc phát triển nhân cách ở mỗi học
sinh.Bác Hồ từng nói:
“ Người có tài mà khơng có đức là người vơ dụng
Người có đức mà khơng có tài thì làm việc gì cũng khó.”
Chính vì thế việc giáo dục đạo đức đóng vai trị hết sức quan trọng
trong cơng tác giáo dục. Đó là sự nghiệp giáo dục “ Trăm năm trồng
người”.Hiện nay giáo dục nước ta rất quan tâm đến vần đề giáo dục đạo
đức bên cạnh việc giáo dục văn hoá cho con người. Cụ thể là cho các em
học sinh, những măng non của đất nước, mà nhiệm vụ thiêng liêng ấy
khơng ai có thể đảm nhiệm hay thay thế được ngồi những người thầy giáo,
cơ giáo trong nhà trường.
Song bên cạnh mơi trường giáo dục của
nhà trường, thì giáo dục ở gia đình cũng đóng vai trị hết sức quan trọng.
Gia đình chính là cái nơi của sự trưởng thành và là trường học đầu tiên để
cho trẻ bước vào đời. Các em học sinh trước khi đến trường thì các em đã
qua sự giáo dục của gia đình ở góc độ tiếp thu những truyền thống đạo đức
tốt đẹp trong mối quan hệ của gia đình như : u q ơng bà, cha, mẹ, kính
trên nhường dưới, tình yêu thương anh, chị em trong gia đình, bà con họ
hàng, láng giềng…Còn khi đến trường, giáo dục nhà trường sẽ dạy cho các
em cách đối nhân xử thế, tinh thần yêu lao động, yêu quê hương, đất nước
hay trong truyền thống đạo đức quý báu của người Việt Nam. Như vậy giáo
dục của gia đình và nhà trường đóng vai trị tiên phong trong việc giáo dục
cho con người ở xã hội mới, hay nói cụ thể hơn đó chính là vai trị của

2


người thầy, người cô, người cha, người mẹ …. cả hai đều là chỗ dựa niềm
tin vững chắc cho sự phát triển của trẻ thơ.
Xã hội ta ngày nay đang trong thời kỳ phát triển kinh tế, do đó con
người cũng ngày càng thay đổi cho phù hợp với những bước tiến của xã
hội. Đặc biệt với thực trạng đất nước ta hiện nay đang trong thời kỳ hội
nhập với nền kinh tế nước ngoài. Đồng tiền là huyết mạch của con người,
các bậc cha mẹ vì cuộc sống phải chạy vạy lo cho miếng cơm manh áo
hằng ngày, vì vậy mà thiếu quan tâm, quên đi bổn phận và trách nhiệm của
mình về việc giáo dục đạo đức cho các em. Không thường xuyên liên hệ
với nhà trường để tìm hiểu vấn đề học tập của các em ở lớp học. Cụ thể
hơn chính vì sự thiếu quan tâm ấy mà đã để lại tình trạng hay những hậu
quả đáng tiếc, làm cho các em dễ sa vào lối sống khơng có văn hố như :
nghiện ma t, trơm cướp …….. Truyền thống đạo đức lâu đời dần dần bị
nhạt phai. Mặt khác lứa tuổi học sinh tiểu học là lứa tuổi mang tính hiếu
động, hay bắt chước. Do đó phim ảnh, báo chí cũng ảnh hưởng lớn đến đạo
đức của các em. Đó là một lỗ hổng lớn đã để lại cho xã hội, mà lỗ hổng này
cần phải được bồi đắp và khôi phục lại ngay từ bây giờ.
Nắm được tính cấp thiết của vấn đề trên, nên tôi đã chọn đề tài : “Một
số biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh Tiểu học thông qua các
hoạt động giáo dục trong nhà trường”. Nghiên cứu đề tài này sẽ giúp cho
tôi rút ra được những kết luận sư phạm cần thiết cho bản thân và để làm
mục tiêu phấn đấu rèn luyện bổ thêm kinh nghiệm trong cơng tác quản lí
giáo dục sau này.
2. Mục đích của đề tài:
Nghiên cứu đề tài “Một số biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh
Tiểu học thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường”., Từ đó
đưa ra những biện pháp giáo dục cụ thể giúp giáo viên chủ nhiệm lớp phối

hợp tốt với các tổ chức đoàn thể trong và ngoài nhà trường nhằm khắc phục
những nguyên nhân học sinh yếu kém về đạo đức trở thành học sinh
ngoan ,giúp học sinh có thói quen tốt, tinh thần học tập nghiêm túc và các
hành vi ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức của xã hội và đưa được
chất lượng giáo dục ngày càng cao hơn. Do đó một nhiệm vụ hết sức quan
trọng đặt ra cho nhà trường là: song song với việc giáo dục Trí dục phải
nghiên cứu, tìm hiểu thực tế đối tượng để tìm ra những giải pháp tốt nhất,
những kinh nghiệm giáo dục có hiệu quả để phổ biến rộng rãi mọi nơi để
cùng nhau giáo dục lớp trẻ trở thành những người tốt, có ích cho xã
hội .Giáo dục Đức dục là việc giáo dục cho học sinh nhân cách sống, biết 
yêu quê hương, đất nước, con người, biết cách cư xử lễ phép với mọi người
xung quanh, sống và làm việc theo pháp luật, hiểu và tôn trọng tập tục
truyền thống của ông cha, biết điều hay lẽ phải, tránh những thói hư tật xấu
3. Đối tượng nghiên cứu.
Tất cả học sinh độ tuổi từ 6 đến 14 tuổi Trường Tiểu học Quảng Hùng.
4. Phương pháp nghiên cứu:
+ Phương pháp nghiên cứu tài liệu
3


+ Phương pháp điều tra khảo sát thực tế
+ Phương pháp tổng hợp thống kê
PHẦN THỨ HAI: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở lý luận
Giảng dạy và giáo dục đạo đức cho học sinh là nhiệm vụ của thầy cô
giáo. Trong việc dạy chữ giáo viên phải giáo dục, hình thành ở học sinh
những phẩm chất đạo đức, những hành vi đạo đức để trở thành con người
mới, đáp ứng yêu cầu của xã hội. Đó là nhiệm vụ dạy cách làm người cho
học sinh, đây là nhiệm vụ quan trọng địi hỏi người giáo viên phải có năng
lực giảng dạy, sử dụng tốt các phương pháp và nguyên tắc dạy học, giáo

dục đạo đức cho học sinh, cung cấp cho xã hội những con người mới tồn
diện.
Trong q trình giáo dục học sinh là đối tượng lĩnh hội, tiếp thu những
tri thức khoa học. Quá trình giáo dục chỉ đạt kết quả khi cả thầy ( người
truyền đạt tri thức) và trò ( người tiếp nhận tri thức) cùng ý thức được
nhiệm vụ của mình, cùng hỗ trợ nhau để thầy dạy tốt và trò học tốt. Nhưng
học tốt là gì? Học như thế nào là học tốt ? Đó là những câu hỏi mà khơng
phải học sinh nào cũng có câu trả lời đúng. Có khi một số học sinh còn
chưa ý thức được nhiệm vụ học tốt của mình mà có các biểu hiện lơ là
trong lớp học, không thuộc bài, không làm bài tập ở nhà, không chấp hành
nội quy của nhà trường …. gây ảnh hưởng đến việc tiếp thu bài ở lớp.
Trong suốt quá trình học tập, hành vi đạo đức, tinh thần thái độ học tập của
học sinh có vai trị quan trọng quyết định chất lượng học tập của học sinh.
Chủ tịch Hồ Chí Minh có nói:
“ Hiền dữ phải đâu là tính sẳn
Phần nhiều do giáo dục mà nên” .
Bởi vậy muốn tạo ra một con người có ích cho xã hội thì phần lớn là
nhờ cơng lao dạy dỗ của các thầy cô giáo đặc biệt là sự quan tâm sâu sắc
của giáo viên chủ nhiệm và phụ huynh học sinh.
Vấn đề có ảnh hưởng lớn đến chất lượng giáo dục học sinh, nhất là vào
thời điểm hiện nay toàn ngành ta đang chủ trương chống xuống cấp về đạo
đức cho học sinh.Cho nên có nhiều báo chí các cơng trình nghiên cứu đã
nhiều lần đề cập đến vấn đề này. Chính vì thế chúng ta cần phải giảm bớt
số lượng học sinh yếu nói chung, yếu kém về đạo đức nói riêng, phải quan
tâm, thường xuyên nhắc nhở các em học tập tốt để sau này bước vào đời
các em góp phần xây dựng cho đất nước tươi đẹp.
Với nhịp độ sống hối hả như hiện nay cùng với sự phát triển của nền
kinh tế đa thành phần trong thời kỳ mở cửa con người sống trong xã hội
đương thời, vừa tiếp nhận sự vươn mình phát triển của khoa học kỹ thuật,
đồng thời cũng chịu nhiều tác động cũng như những ảnh hưởng các tệ nạn

nảy sinh trong q trình phát triển ấy. Chính vì trong mơi trường giáo dục,
muốn xây dựng cho các em một nền tảng đạo đức vững vàng khi đối diện
với thực trạng ấy, thì ngay từ khi cịn ngồi trên ghế nhà trường phải đào tạo
4


cho các em trở thành những đội viên thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh có
tác phong đạo đức tốt, đưa các em đến các hoạt động văn hoá và tiếp cận
được với quá trình giáo dục của nhà trường cùng với sự nhận thức của các
em, điều này sẽ giúp cho học sinh cá thể kháng lại những tệ nạn, những
thói hư tật xấu ngồi xã hội. Bởi vì lứa tuổi học sinh ở bậc tiểu học các em
có những biến đổi to lớn về tâm, sinh lý hay nói đúng hơn các em dễ bị ngã
nghiêng trước sự lơi kéo của những tệ nạn bên ngồi. Chính vì thế là một
giáo viên phải dẫn dắt định hướng cho các em ý thức được sự tác động của
xã hội đó là tích cực hay tiêu cực. Chính việc nắm bắt kịp thời ấy, sẽ đưa
các em trở về lối sống lành mạnh và có ích hơn. Vì thế hơn ai hết giáo viên
phải có trách nhiệm ln quan tâm động viên đến các em, phải hiểu rõ tâm
lý của các em, phải làm sao tạo ra hàng rào chống lại những thói hư tật xấu
và hình thành cho các em một nhân cách đạo đức tốt đẹp.
Song song đó gia đình cũng phải có sự tác động một cách đồng bộ
cùng với giáo viên, phải quan tâm đến tâm lý các em, chú ý đối với các
hoạt động ngoài giờ mà các em tham gia, xem xét cách cư xử của các em
với bạn bè với mọi người xung quanh, nhắc nhở các em theo chừng mực
nhất định, phải xây dựng cho các em có nền tảng đạo đức vững vàng, có
như thế thì khi bước vào đời các em có sẵn niềm tin trước cuộc sống, dễ
hồ đồng cho cộng đồng và đi cùng sự phát triển của xã hội… Từ đó cho
thấy sự tác động của gia đình cũng đóng vai trị quan trọng trong hệ thống
giáo dục.
2 . Thực trạng hoạt động ở trường tiểu học:
Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, là tổng hợp những nguyên tắc

chuẩn mực của xã hội, nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi của
mình cho phù hợp với lợi ích hạnh phúc của con người và sự tiến bộ xã hội
trong mối quan hệ giữa người với người, giữa cá nhân và xã hội.
Từ thực tế trong quá trình giáo dục giáo viên đều nhận thấy rằng : trong
số các học sinh của mình ln có sự phân hố phức tạp về mức độ phát
triển trí tuệ, về phẩm chất đạo đức, về thể chất do rất nhiều nguyên nhân
khác nhau của quá trình tiếp thu giáo dục, tự giáo dục của mỗi con người.
Qua tìm hiểu tơi nhận thấy đại đa số các em đều có đạo đức khá tốt, bên
cạnh đó vẫn còn một số em yếu kém về đạo đức là do những nguyên nhân
sau : Trước hết là vấn đề phim ảnh. Đa số các em đều thích phim hoạt hình,
phim thiếu nhi được các em ưa chuộng nhất, những phim như thế làm cho
các em vui tươi, hứng thú hơn trong học tập. Một số em còn lại chỉ thích
xem phim kiếm hiệp, phim tình cảm Hàn Quốc,phim xã hội đen….. chính
vì thích xem phim xã hội đen (lẽ ra lứa tuổi của các em không nên xem )
mà các em đến lớp chẳng nghĩ đến việc học tập mà nghĩ đến việc dùng cây
thay cho súng, rủ bạn đánh nhau. Chính vì thực trạng trên, bản thân mỗi
giáo viên phải suy nghĩ, tìm tịi, nghiên cứu để có những phương pháp giáo
dục đạo đức thích hợp, bên cạnh việc truyền thụ kiến thức trong giảng dạy.
Mỗi giáo viên phải có ý thức hướng học sinh của mình đến những đạo lí tốt
đẹp được xã hội cơng nhận. Hiện nay tồn ngành giáo dục đang tích cực
5


đổi mới tồn diện, trong đó việc đổi mới về cách dạy và cách học ở các
trường phổ thông, theo yêu cầu đổi mới, học sinh sẽ là một chủ thể tích cực
hoạt động sáng tạo, tự chiếm lĩnh tri thức theo sự hướng dẫn của giáo viên.
Vì vậy nếu học sinh khơng có thái độ học tập tốt thì sẽ gây khó khăn nhiều
cho q trình dạy học, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giáo dục cũng
như hiệu quả tiếp nhận tri thức của học sinh.Do đó việc chuẩn bị “tâm
thế”cho học sinh vẫn là vấn đề quan trọng. Chúng ta cần phải giáo dục học

sinh những tư tưởng hành vi đạo đức tốt đẹp như chấp cánh cho các em đủ
sức bay vào chiếm lĩnh thế giới tri thức bao la bổ ích.
Học sinh yếu kém về đạo đức là học sinh có hành vi đạo đức không đáp
ứng yêu cầu chuẩn mực mà nhà trường quy định.Thường là những học sinh
sống tách rời xã hội và chạy theo những mặt trái của xã hội, dễ bị kích
động hay dễ bị lơi kéo vào các hoạt động khơng lành mạnh,thường có
những tác phong khơng tốt. Bản thân học sinh chưa ý thức được hành vi
đạo đức của mình, thường hay đánh nhau với bạn bè, hay chọc phá người
khác, thường xuyên bỏ học, không vâng lời cha mẹ, thầy cô,….Hay đi chơi
với bạn bè xấu, vi phạm nội quy của nhà trường, khơng thật thà, hay nói
dối.
Giáo viên chủ nhiệm là người trực tiếp đứng lớp và quan tâm đến lớp
về tất cả các mặt từ tình hình học tập đến tác phong đạo đức của các em
trong lớp, là người góp phần xây dựng tập thể lớp thành tập thể tốt, vì vậy
giáo viên chủ nhiệm lớp được coi là người thay mặt hiệu trưởng làm công
tác quản lý và giáo dục học sinh ở một lớp nhất định.Hình ảnh người thầy
chính là tấm gương sáng cho học sinh noi theo,do đó người giáo viên chủ
nhiệm phải tự hoàn thiện nhân cách của một người thầy“yêu nghề, mến trẻ,
mẫu mực, trách nhiệm” không ngừng học hỏi trao đổi thông tin phương
pháp giáo dục và nghiệp vụ sư phạm, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục
toàn diện.
Gia đình có nhiệm vụ ni dạy con để con cái trở thành những công
dân tốt, khoẻ mạnh, thông minh, hiếu thảo …. Phải kết hợp giáo dục của
gia đình với nhà trường và xã hội.Tuy nhiên ở địa bàn tôi công tác đa số
cha mẹ học sinh đi làm ăn xa để lại con cái cho ông bà,hàng tháng bố mẹ
cung cấp tiền về cho ơng bà ni con;thậm chí còn cho con tiền để tự tiêu
pha.Mỗi năm,phụ huynh chỉ về nhà có một đến hai lần. Việc dạy dỗ, giáo
dục con em là phó mặc cho nhà trường,cho thầy cơ là giáo viên chủ
nhiệm.Vì vậy việc giáo dục đạo đức cho các em ở nhà trường là vơ cùng
khó khăn phức tạp địi hỏi cơng tác quản lí của nhà trường phải hết sức

năng động và sáng tạo, phải chỉ đạo tốt công tác chủ nhiệm lớp của giáo
viên chủ nhiệm và chỉ đạo các tổ chức trong nhà trường như Đội và sao nhi
hoạt động tốt tạo cho các em vui vẻ và yêu thích mỗi khi đến trường để
tránh xa các tệ nạn và cám dỗ ngoài xã hội.
Đội và sao là chỗ dựa vững chắc cho nhà trường trong việc thực hiện
mục tiêu kế hoạch đào tạo, là cầu nối giữa nhà trường, xã hội và gia đình.
Tổ chức các hoạt động sinh hoạt vui chơi của thiếu nhi nhằm đưa các em
6


đến các hoạt động văn hoá lành mạnh. Lấy năm điều Bác Hồ dạy Thiếu
niên nhi đồng làm mục tiêu phấu đấu, rèn luyện, phát triển mọi khả năng
trong học tập, vui chơi, trở thành con ngoan, trò giỏi, bạn tốt, một người
cơng dân tốt.
Qua thời gian tìm hiểu ngun nhân học sinh yếu kém về đạo, qua khảo
sát theo dõi thực tế cuối học kỳ I trong nhà trường đã thu được kết quả như
sau:
Số HS
TS
có bố, mẹ
Khối
TSHS
lớp
ở nhà
1
2
3
4
5
Tổng

3
3
2
3
3
14

98
85
70
78
82
413

72
57
43
53
51
276

Số HS
khơng có
bố, mẹ
ở nhà
26
28
27
25

31
137

Thực hiện
đầy đủ

Thực hiện
chưa đầy đủ

SL

%

SL

%

97
84
70
77
82
410

98,9
98,8
100
98,7
100
99,3

1
1
0
1
0
3

1,1
1,2
0
1,3
0
0,7

Từ thực tế về chất lượng đạo đức của học sinh trong trường hiện nay tôi
đưa ra một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng đạo đức cho
học sinh.
3. Một số các biện pháp:
3.1. Phối kết hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội để giáo dục đạo
đức cho học sinh.
Như ta đã biết hiện nay việc giáo dục đạo đức cho học sinh khơng cịn
là việc của riêng nhà trường nữa mà phải có sự phối kết hợp chặt chẽ giữa
gia đình, nhà trường và xã hội. Có như vậy chúng ta mới làm tốt cơng tác
giáo dục và thực hiện tốt đường lối “Xã hội hóa giáo dục” của Đảng và
Nhà Nước đề ra. Một ngày có 24 giờ nhưng học sinh chỉ ở trường hơn 4
giờ đối với trường dạy một buổi. Thứ bảy, chủ nhật học sinh đều ở nhà.
Chưa kể hai tháng hè. Do đó ta thấy thời gian học sinh sống, tiếp xúc cùng
các thành viên trong gia đình, với xã hội nhiều hơn là với thầy cơ giáo,
bạn bè. Việc hình thành nhân cách học sinh cũng phụ thuộc phần lớn từ

phía gia đình và xã hội.Vì thế chun mơn phải chỉ đạo giáo viên chủ
nhiệm lớp làm tốt công tác phối hợp với phụ huynh học sinh thông qua sổ
liên lạc, điện thoại, các mối liên hệ khác…Ngoài ra nhà trường cịn phải
phối hợp tốt với các tổ chức đồn thể trong địa phương như: Hội phụ
nữ,Đoàn thanh niên, Hội khuyến học…… trong việc giáo dục đạo đức cho
học sinh
3.1.1. Nhà trường kết hợp với gia đình giáo dục đạo đức cho học sinh.
Yêu cầu GVCN ngay từ đầu năm học phải nắm  được sơ yếu lý lịch của
từng  học sinh và điều tra hồn cảnh cho học sinh, tình hình hoạt động
sống, hồn cảnh gia đình mình. Từ đó GVCN phải có biện pháp giáo dục
7


đối với từng em. Đặc biệt chú ý những em mồ cơi, sống với ơng bà. Ngồi
ra u cầu GVCN thường xuyên liên hệ với phụ huynh học sinh (PHHS)
bằng sổ liên lạc, bằng thư mời để thơng báo tình hình học sinh cho phụ
huynh nắm.
Nhà trường ln phối hợp với ban chấp hành hội phụ huynh học sinh
để giáo dục đạo đức học sinh. Hàng tháng Ban giám hiệu đều họp với Ban
chấp hành phụ huynh học sinh để thơng báo tình hình chung của nhà
trường, và nhờ phụ huynh can thiệp,cùng với nhà trường giáo dục các em
có hành vi chưa tốt.
3.1.2. Nhà trường kết hợp các tổ chức, đoàn thể ở địa phương để giáo
dục đạo đức cho học sinh.
Việc phối kết hợp các tổ chức bên ngoài nhà trường để giáo dục Đạo
đức học sinh là việc làm rất quan trọng. Vì mơi trường sống học sinh tốt
thì học sinh mới trở thành người tốt.
Ngay từ khi nhận lớp chuyên môn chỉ đạo giáo viên phải tiến hành khảo
sát tình hình của lớp mình chủ nhiệm, phát hiện ra những học sinh chưa
ngoan, chưa tập trung chú ý trong giờ học, cịn lơ là, khơng thuộc bài…

giáo viên phải nắm được những nguyên nhân của các biểu hiện sai lệch
hành vi đạo đức đó.
Trong tiết sinh hoạt lớp,các hoạt động ngoài giờ,các buổi lao động,
những giờ sinh hoạt đội, sao, các bài học có ý nghĩa giáo dục kĩ năng
sống,liên hệ thực tế… giáo viên phân tích cho học sinh thấy tác hại khơng
hay của những biểu hiện đạo đức xấu. Việc làm này phải được giáo viên
thực hiện ngay sau khi nắm được tình hình chung của lớp và các em sẽ thấy
được rằng : tinh thần thái độ học tập sẽ quyết định kết quả học tập của các
em. Đạo đức, nhân cách của con người được hình thành ngay từ biểu hiện
nho nhỏ của các hành vi. Các hành vi không tốt lâu ngày sẽ thành thói quen
và trở thành bản chất của con người. Phần lớn những sai trái của học sinh
tiểu học là do chưa ý thức đủ, chưa xác định đúng, chưa đánh giá được cái
xấu cái tốt, cái được phép và cái khơng được phép …. Do đó giáo viên cần
giúp học sinh có những khái niệm cơ bản về những biểu hiện của hành vi
đạo đức, làm nền tảng để học sinh suy nghĩ đúng và hành động đúng. Tuy
nhiên đối với những học sinh đã có những sai lệch về đạo đức, việc giúp
các em nhận ra cái sai của mình và phải biết sửa lỗi, tự đưa mình vào
khn phép kỷ luật của nhà trường là một điều không dễ. Bên cạch việc
giúp học sinh nhận thức được cái đúng, cái sai, giáo viên còn phải bồi
dưỡng những tình cảm, cảm xúc chân thành cho học sinh, bằng việc phân
tích, đánh giá, nêu gương người tốt việc tốt. Giúp học sinh đồng tình,
ngưỡng mộ trước những tấm gương sáng trong học tập và có khát vọng
hành động theo gương sáng đó. Nhờ có tình cảm lí trí mà học sinh nhận ra
những chuẩn mực hành vi đạo đức và niềm tin, chính niềm tin là điều quyết
định hành vi cư xử của các em. Giáo viên cần phải gần gủi thân thiết với
học sinh, phải tác động đến học sinh để gây niềm cảm xúc ở các em. Việc
bồi dưỡng tình cảm cho học sinh rất phức tạp, do đó địi hỏi giáo viên phải
8

kết hợp sử dụng nhiều phương pháp giáo dục, có khi trực tiếp, có khi gián
tiếp để nêu yêu cầu mới.
Cần phổ biến các tiêu chí về việc “Xây dựng trường học thân thiện –
học sinh tích cực cho học sinh nắm rõ và có các cam kết thi đua thực hiện
tốt trong cả năm học.
Giáo dục đạo đức cho học sinh cần phải xuất phát từ quyền trẻ em, từ
lợi ích của trẻ em đến trách nhiệm, bổn phận của học sinh. Cách tiếp cận đó
sẽ giúp cho việc giáo dục đạo đức cho học sinh trở nên tự nhiên, nhẹ
nhàng, sinh động và hiệu quả hơn. Giúp cho học sinh lĩnh hội kiến thức
một cách tự nguyện và thực hiện chuẩn mực hành vi một cách tự giác. Giáo
dục đạo đức cho học sinh giáo viên phải là người tổ chức, hướng dẫn học
sinh hoạt động. Trên cơ sở đó, phát huy kinh nghiệm và thói quen đạo đức
của các em, giúp các em tự khám phá và chiếm lĩnh tri thức, kĩ năng mới.
Giáo dục đạo đức phải gắn với cuộc sống của học sinh.
3.2. Tuân thủ và vận dụng các phương pháp giáo dục đạo đức một
cách triệt để.
Muốn giáo dục đạo đức cho học sinh có kết quả cao chun mơn nhà
trường cần chỉ đạo giáo viên phải vận dụng đúng và linh hoạt các phương
pháp sau.
Phương pháp quan sát: đây là phương pháp thu thập thông tin về đối
tượng nghiên cứu bằng cách tri giác trực tiếp đối tượng và các nhân tố khác
có liên quan đến đối tượng. Từ đó cho ta tài liệu sống về thực tiễn giáo dục,
để có thể khái quát rút ra qui luật giáo dục học sinh tốt hơn.
Phương pháp điều tra: là phương pháp thu thập thông tin bằng ngôn
ngữ dựa trên các tác động về tâm lý xã hội, tác động trực tiếp hay gián tiếp
giữa giáo viên với học sinh. Điều tra giáo dục nhằm thu thập thơng tin rộng
rãi các số liệu, từ đó phát hiện một số vấn đề cần giải quyết, xác định tính
phổ biến, nguyên nhân và chuẩn bị nghiên cứu tiếp theo.
Phương pháp nghiên cứu sản phẩm : Sản phẩm hoạt động của cá nhân
hay tập thể là tài liệu khách quan có một giá trị để nghiên cứu chủ thể. Đây

là phương pháp nghiên cứu tài liệu lưu trữ về cá nhân hay tập thể. Tài liệu
này giúp ta tìm hiểu quá khứ, hiện tại, trình độ phát triển cá nhân, tập thể.
Phương pháp trò chuyện : Phương pháp này giúp ta trao đổi trò chuyện
với học sinh và phụ huynh học sinh để hiểu rõ hơn về đối tượng.
Phương pháp điều tra thực tiễn: là phương pháp thu thập thông tin về
thực tiễn giúp ta hiểu nhu cầu học tập, trình độ nhận thức, thuận lợi và khó
khăn thường gặp ở học sinh.
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: là phương pháp rất quan trọng để
tìm ra bài học kinh nghiệm bổ ích, sử dụng phương pháp này giúp ta tìm
hiểu bản chất, nguyên nhân và cách giải quyết, trong quá trình nghiên cứu,
tổng kết được những nguyên nhân thành cơng và hạn chế để có những
phương hướng mới và một số ý kiến đề xuất với nhà trường và phụ huynh
học sinh trong việc giáo dục học sinh yếu kém về đạo đức.
Khuyến khích và nhắc nhở hợp lý :
9


Trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh, nhất là đối với học sinh đã có
những biểu hiện sai lệch về hành vi đạo đức, việc khuyến khích hay nhắc
nhở cũng là một vấn đề quan trọng. Giáo viên phải cân nhắc nhở trước khi
quyết định khuyến khích hay phạt học sinh sao cho có tác dụng, khuyết
khích để các em phát huy, phạt để các em nhìn ra lỗi và sửa chữa.Giáo viên
chỉ nhắc nhở học sinh khi đã giáo dục, giúp các em nhận thức được cái
đúng, cái sai, khi đã biết điều gì nên tránh mà học sinh sai phạm thì giáo
viên phải cương quyết nhắc nhở.Giáo viên phải vạch rõ lí do xác đáng bảo
đảm cho việc trừng nhắc nhở phải được dư luận của tập thể đồng tình, ủng
hộ. Việc nhắc nhở khơng nên hấp tấp vội vàng,hãy để cho học sinh có thời
gian suy nghĩ để phân tích cảm nhận rõ việc làm sai trái. Đối với học sinh
phạm lỗi, chúng biết chắc là sẽ bị nhắc nhở thì chính sự chờ đợi nhắc nhở
cũng đã là một sự trừng phạt nặng nề. Vì vậy, nhắc nhở đúng lúc, đúng

chỗ, đúng đối tượng, đúng mức sẽ có tác dụng rất lớn. Nếu việc trừng phạt
là để cho học sinh ý thức về việc sai phạm , tìm cách khắc phục sai phạm
để tự điều chỉnh hành vi của minh thì việc khuyến khích cũng có chức năng
tương tự. Khuyến khích nhằm khơi gợi những nhân tố tích cực trong học
sinh, giúp các em hiểu rõ phẩm chất, năng lực và tính cách của mình. Từ
đó, các em tin tưởng ở bản thân mình, hình thành ở trẻ nguyện vọng phấn
đấu để trở thành người tốt hơn.
Mỗi phương pháp và hình thức giáo dục đạo đức đếu có mặt mạnh và
thuận lợi riêng. Vì vậy, không nên quá cứng nhắc, lạm dụng hoặc phủ định
hồn tồn một phương pháp, một hình thức dạy học nào. Điều quan trọng
là mức độ sử dụng các phương pháp, sự linh hoạt trong vận dụng các hình
thức giáo dục vào hồn cảnh cụ thể.
3.3. Cơng tác quản lý Giáo dục đạo đức (GDĐĐ) học sinh trong nhà
trường.
3.3.1. Phụ trách chuyên môn quản lý thông qua giáo viên chủ nhiệm:
Giáo viên chủ nhiệm (GVCN) là người trực tiếp nắm rõ đặc điểm tâm
sinh lý học sinh. Là người hiểu rõ học sinh hơn ai hết như câu hát “Mẹ của
em ở trường là cơ giáo mến thương”. Việc hình thành nhân cách và những
hành vi tốt, xấu của học sinh đều phụ thuộc vào quá trình giáo dục của
GVCN. Như học sinh đánh nhau, trốn học, không học bài, làm bài, nghịch
ngợm…. GVCN đều nắm rất rõ.
Do đó ngay từ đầu năm học phụ trách chuyên môn yêu cầu GVCN phải
thường xuyên chú ý đến hành vi của từng học sinh. Qua công việc hàng
ngày của GVCN như kiểm tra việc học, thực hiện nội qui trường, lớp của
học sinh GVCN sẽ biết đánh giá về mặt đạo đức của từng học sinh. Từ đó
kịp thời uốn nắn sửa chữa khi học sinh có thái độ, hành vi đạo đức khơng
tốt. Đặc biệt công tác chủ nhiệm là khâu quan trọng nhất trong việc giáo dục
đạo đức (GDĐĐ) cho học sinh. Ngay từ đầu năm học, yêu cầu GVCN phải
tìm hiểu được hồn cảnh, cá tính của từng học sinh, có sổ kế hoạch, sổ chủ
nhiệm để theo dõi và phổ biến nhiệm vụ của người học sinh, nội qui của

trường, của lớp, đến từng học sinh để học sinh thực hiện tốt. Lấy đó làm
10


khuôn mẫu, chuẩn mực chung để đánh giá đạo đức học sinh hàng ngày. Đối
với học sinh có những hành vi, vi phạm nghiêm trọng, hoặc giáo dục nhiều
lần tại lớp khơng có hiệu quả thì u cầu GVCN phải mời em đó lên văn
phịng để Tổng phụ trách đội kết hợp giáo dục.
3.3.2. Phụ trách chuyên môn chỉ đạo giáo viên chủ nhiệm thông qua các
môn học.
Như chúng ta đã biết một trong những chức năng của quá trình dạy học
là truyền thụ tri thức và hình thành phẩm chất đạo đức cần thiết cho học
sinh, bất cứ một bài học nào ở trường phổ thơng cũng có tính giáo dục sâu
sắc, hiệu quả của mỗi giờ dạy còn phụ thuộc vào cách truyền thụ của giáo
viên. Và để GVCN làm tốt việc này phụ trách chuyên môn quan tâm theo
dõi việc thực hiện giảng dạy các  môn của giáo viên như sau:
Đối với mơn Đạo đức 
Chương trình mơn Đạo đức được xem là một phương tiện quan trọng để
thực hiện nhiệm vụ giáo dục tư tưởng, tình cảm, pháp luật cho học sinh một
cách trực tiếp, hoàn chỉnh và sâu sắc. Yêu cầu giáo viên khi dạy môn Đạo
đức là làm cho những tri thức đạo đức, những chuẩn mực về hành vi đạo
đức có trong bài học được thấm sâu, bền vững, trở thành kĩ năng sống, thói
quen hàng ngày của mỗi học sinh. Muốn vậy giáo viên phải có phương pháp
dạy thích hợp với bộ mơn, phải chú tâm đi sâu tìm hiểu đặc trưng bộ mơn.
Ở đây địi hỏi khả năng tự trao dồi của giáo viên rất lớn.Yêu cầu giáo viên
dạy môn Đạo đức đúng theo lịch báo giảng, dạy nghiêm túc không qua loa,
không xem nhẹ môn này. Phụ trách chuyên môn luôn quán triệt đến từng
giáo viên trong việc thực hiện giảng dạy môn Đạo đức. Tổ chức mở chuyên
đề cho giáo viên môn Đạo đức để tất cả giáo viên nắm bắt đưa ra các
phương pháp dạy học theo hướng tích cực nhằm gây hứng thú cho học sinh

như thảo luận nhóm, đóng vai, phỏng vấn vv… và lên kế hoạch dự giờ  giáo
viên.
Đối với các môn khác
Các môn học khác như Tiếng việt, Tự nhiên xã hội,.vv…đều có tri thức
giáo dục trong từng bài học. Do đó, nhiệm vụ của giáo viên phải làm sao
cung cấp những tri thức về các hành vi đạo đức này cho các em. VD: Ở mơn
Tiếng việt giáo dục cho học sinh lịng u q hương, yêu đất nước, con
người thông qua từng nội dung môn học. Môn Lịch sử cần giáo dục cho học
sinh về truyền thống hào hùng của dân tộc, biết ơn Đảng, Bác Hồ. Giáo dục
học sinh tinh thần đấu tranh anh dũng, bất khuất của dân tộc ta.
3.3.3. Phụ trách chuyên môn chỉ đạo giáo dục đạo đức cho học sinh qua
hoạt động đội Thiếu niên tiền phong.
Phong trào Đội là phong trào thu hút nhiều học sinh nhất, ở đây học
sinh được rèn luyện, vui chơi trong một tập thể đầy tình thương của bè bạn
thầy cơ. Hoạt động Đội là hoạt động phong trào, phong phú và nhiều hình
thức, mang tính trực quan sinh động phù hợp với lứa tuổi học sinh tiểu học
và có sức thu hút học sinh. Do đó, Tổng phụ trách (TPT) với các hoạt động
Đội ln mang tính giáo dục cao và đầy hiệu quả. Để vận dụng công tác đội
11


và vai trò TPT đội trong việc GDĐĐ cho học sinh.Chuyên môn đã thực hiện
các biện pháp quản lý như sau:
 Tạo điều kiện tốt cho Tổng phụ trách hoạt động:
Tổng phụ trách giỏi có khả năng tổ chức các hoạt động phong trào cho
nhà trường, giỏi về chuyên môn đội, nhiệt tình cơng tác.
u cầu tất cả giáo viên phải phối hợp tốt với Tổng phụ trách đội để phát
động các phong trào thi đua trong nhà trường. Các phong trào đội đề ra lớp
phải thực hiện nghiêm túc, có đánh giá thi đua đối với giáo viên trong các
công tác này.

Kiểm tra thường xuyên công tác đội, theo dõi tốt công tác trực chấm
của đội cờ đỏ. 
Chỉ đạo Tổng phụ trách đội tổ chức tốt việc “Phát thanh măng non”.
3.3.4. Phối hợp giữa chuyên môn và đội tổ chức các hoạt động ngoài giờ
cho học sinh.
Tổ chức sân chơi lành mạnh, bổ ích để học sinh thể hiện tài năng, trí
tuệ, sự sáng tạo; đồng thời tạo cơ hội giúp học sinh rèn luyện kỹ năng tư
duy logic, xử lý tình huống, tạo điều kiện cho học sinh trong trường giao
lưu, học hỏi và chia sẻ những kinh nghiệm trong học tập cũng như trong
cuộc sống.
Tăng cường sự tham gia của häc sinh vµ GV trong các hoạt động.Đa
dạng hóa các hình thức giáo dục nhằm tăng cường tính chủ động và hiệu
quả tiếp thu kiến thức, góp phần giáo dục tồn diện cho học sinh. Thơng
qua đó góp phần xây dựng mơi trường học tập lành mạnh, an tồn và tạo
cho học sinh yêu thích mái trường
3.3.5.  Chào cờ đầu tuần và việc giáo dục đạo đức học sinh.   
Giờ chào cờ vào sáng thứ hai là tiết học quan trọng nhất. Bởi đây là tiết
học đánh giá tổng kết và đưa ra phương hướng trong một tuần, nó giáo dục
đạo đức học sinh một cách trực tiếp và có hiệu quả cao. Ở tiết học này chủ
yếu là do Ban giám hiệu và Tổng phụ trách chỉ đạo và mục đích là giáo dục
đạo đức cho các em. Để giờ chào cờ đạt được kết quả tốt, có tính giáo dục
cao thì Ban giám hiệu ln chú ý những vấn đề sau:
  Nội dung của phần chào cờ là đánh giá hoạt động đã thực hiện trong tuần
của đội, của nhà trường, các mặt làm tốt và tồn tại,nêu những gương tốt,sau
đó là kế hoạch hoạt động trong tuần.
3.3.6. Yêu cầu thầy cô giáo làm gương cho các em.
Như chúng ta đã biết đối với học sinh, thầy cô giáo luôn là thần tượng
của các em. Các em luôn để ý đến thầy cơ, từ cách ăn nói, đến những cử chỉ
hàng ngày, hành vi ở trường của thầy cơ tác động rất lớn đến việc hình
thành nhân cách học sinh. VD: Trong buổi chào cờ giáo viên nghiêm trang

thì học sinh cũng nghiêm trang. Giáo viên ngồi nói chuyện thì các em cũng
ngồi nói chuyện. Nghe tiếng  trống đánh vào lớp  giáo viên chưa lên lớp
thì các em cũng từ từ không  vào lớp.
12


4. Kết quả đạt được sau khi áp dụng các biện pháp giáo dục học sinh
yếu kém về đạo đức ở Trường tiểu học.
Nhờ có sự kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình thường xuyên
liên lạc với nhau, quan tâm, động viên.Ở trường có giáo viên chủ nhiệm,
tổng phụ trách đội về nhà có cha mẹ,ơng bà cùng những giải pháp mà tôi
vừa nêu ra ở trên nên việc học tập và hành vi đạo đức của các em học sinh
trường tiếu học trong thời gian qua tiến bộ rõ rệt.
Kết quả cuối năm học cụ thể như sau:

Khối
1
2
3
4
5
Tổng

TS
lớp
3
3
2
3
3

14

Số HS
có bố,mẹ
TSHS
ở nhà
98
85
70
78
82
413

72
57
43
53
51
276

Số HS
khơng có
bố, mẹ
ở nhà
26
28
27
25
31
137

Thực hiện Thực hiện
đầy đủ
chưa đầy đủ
SL

%

SL

98
85
70
78
82
413

100
100
100
100
100
100

0
0
0
0
0
0

%

13


PHẦN THỨ BA: KÕt LUÂN, kiÕn nghÞ
1. Kết luận:
Qua quá trình nghiên cứu đề tài : “Biện pháp giáo dục học sinh yếu
kém về đạo đức ở Trường tiểu học”,tôi nhận thấy :
Thơng qua việc tìm hiểu ngun nhân học sinh yếu kém về đạo đức ở
trường tiểu học tôi nhận thấy rằng vai trị giữa nhà trường, gia đình là rất
quan trọng trong việc quan tâm, chăm sóc thường xuyên cho học sinh nhằm
khắc phục và hạn chế tình trạng yếu kém về đạo đức, góp phần giáo dục
đạo đức cho các em một cách hiệu quả, đưa chất lượng giáo dục ngày một
đi lên. Để việc giáo dục đạo đức học sinh trong nhà trường tiểu học đạt kết
quả cao nhà trường cần phối hợp tất cả các hoạt động giáo dục, nhất là hoạt
động ngoài giờ lên lớp thơng qua hoạt động ngoại khố, hoật động chủ
điểm, chủ đề, sinh hoạt dưới cờ….. nếu tổ chức tốt nó sẽ có tác động rất lớn
đến q trình hình thành, rèn luyện cho học sinh các chuẩn mực hành vi
đạo đức để tiến đến trở thành thói quen niềm tin đạo đức giúp các em có cơ
sở cho việc ứng xử vào các tình huống cuộc sống hằng ngày.
Đối với học sinh tiểu học, lúc nào cũng xem người thầy là người mẫu
mực nhất vì thế người giáo viên dạy tiểu học phải thật sự gương mẫu vì
những hành vi của người giáo viên có tác động rất lớn đến học sinh, không
giáo dục đạo đức nào tốt hơn cho học sinh tiểu học bằng nhân cách, lối
sống của người thầy. Do đó người thầy lúc nào cũng phải ln ln trao đồi
phẩm chất nhân cách vì tấm gương bao giờ cũng có giá trị hơn lời giáo
huấn và thực hiện tốt khẩu lệnh mà Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đề ra “ Mỗi
thầy cô giáo là một tấm gương tự học và sáng tạo ”.Giáo dục đạo đức cho

học sinh là một việc làm quan trọng có ý nghĩa góp phần nâng cao kết quả
học tập của học sinh. Từ việc tìm hiểu phát hiện học sinh có những sai lệch
trong hành vi đạo đức đến khi hồn thành đề tài nghiên cứu, giáo viên phải
có thời gian, sự chờ đợi học sinh ý thức được và tự sữa chữa để hồn thiện
mình. Qua q trình giáo dục, giáo dưỡng, học sinh đã có những tiến bộ,
phần lớn các em đã chấn chỉnh được hành vi đạo đức sai lệch, các em có ý
thức phê và tự phê tốt, tiết sinh hoạt chủ nhiệm, sinh hoạt đội, sao trở nên
sinh động trong tinh thần đoàn kết cùng giúp nhau sửa chữa lỗi lầm và tiến
bộ. Hy vọng các em sẽ tiến bộ nhiều hơn trong thời gian tới.
Trên đây là những biện pháp góp phần giáo dục những học sinh yếu
kém về đạo đức. Trong thời gian áp dụng đề tài tơi cịn gặp nhiều khó khăn
và hạn chế, điều đó làm tơi phải suy nghĩ tiếp tục nghiên cứu sâu rộng hơn
nữa để giải toả những vướng mắc khi thực hiện đề tài này trong thời gian
tới.
Nhằm thực hiện tốt mục tiêu giáo dục toàn diện ở trường tiểu học, việc
xây dựng và cũng cố các hoạt động của Đội góp phần khơng nhỏ về việc
phát triển nhân cách toàn diện ở học sinh. trên đây là một giải pháp khoa
14


học nhỏ mà tôi đã nghiên cứu và thử nghiệm trong thời gian qua nên
khơng tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong các thầy cô giáo và bạn bè
đồng nghiệp góp ý kiên bổ sung cho tơi để những giải pháp này hoàn thiện
hơn.
2. Đề xuất:
Đối với nhà trường và giáo viên :
Nhà trường đặc biệt là những người làm công tác quản lý phải coi việc
giáo dục đạo đức là nhiệm vụ hàng đầu để tất cả học sinh khi ra trường đều
là những cơng dân có ích cho xã hội. Muốn làm được như thế cần chú ý đến
những vấn đề sau:

Tất cả các thành viên trong nhà trường phải có ý thức trong việc giáo
dục đạo đức học sinh. Phụ trách chuyên môn phải làm cho giáo viên thấy rõ
tầm quan trọng cơng việc này.
Tóm lại, cơng tác GDĐĐ học sinh là một cơng tác có ý nghĩa vơ cùng to
lớn. Ngồi tổ chức các hoạt động, phong trào, cần quan tâm đến công tác
chủ nhiệm lớp. Việc giảng dạy các bộ mơn có tính giáo dục cao. Và sự kết
hợp các lực luợng trong và ngoài xã hội.
Xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG

Sầm Sơn, ngày 5 tháng 4 năm 2016
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, khơng sao chép nội dung của
người khác.
(Ký và ghi rõ họ tên)

Nguyễn Thị Hà

15


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phạm khắc Chương, Hà Nhật Thăng. đạo đức học.Nxb giáo dục. ., 1998
2. Đặng Vũ Hoạt, Nguyễn Hữu Dũng, Lưu Thu Thuỷ. Phương pháp dạy
học Đạo đức.Nxb Giáo dục.H., 1997
3. Nguyễn Hữu Hợp. Giáo trình phương pháp dạy học Đạo đức.Nxb đại
học sư phạm HN, 1997
4. Luật Giáo dục, Nxb Chính trị Quốc gia, 1998
5. Thụng tư 30 của BGD& ĐT ra ngày 28/8/ 2014.

16