(Sáng kiến kinh nghiệm) một số biện pháp nhằm tăng hiệu quả khi hướng dẫn học sinh làm bài tập vẽ các hình chiếu vuông góc

MỤC LỤC
Trang
I. MỞ ĐẦU……………………………………………………………………....................

1

1.1. Lý do chọn đề tài………………………………………………………………………..

1

II 1.2. Mục đích nghiên cứu………………………………………………………......................

1

1.3. Đối tượng nghiên cứu…………………………………………………………...............

1

1.4. Phương pháp nghiên cứu………………………………………………………..................

1

II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM……………………………………………

1

2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm………………………………….....................

1

2.1.1. Các khái niệm cơ bản…………………………............................................................

1

2.1.2. Các phép chiếu……………………………………………….....................................

2

2.1.3. Hình chiếu vng góc của một số khối đa diện………………….................................

3

2.1.4. Hình chiếu vng góc của đường thẳng trên một mặt phẳng ……………………………

5

2.2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu ………………………………………..............................

5

2.3.Các giải pháp giải quyết vấn đề ......................................................................................

6

2.3.1. Các bước tiến hành khi hướng dẫn thực hành……….....................................................

6

2.3.2.Một số bài tập minh hoạ…………………………………………………………………

6

2.4. Hiệu quả của SKKN đối với hoạt động giáo dục, với bản thân và đồng nghiệp................

17

III. KẾT LUẬN,KIẾN NGHỊ…………………………………………………………….....

18

3.1. Kết luận……………………………………………………………………......................

18

3.2. Kiến nghị………………………………………………………………………………..

18

Tài liệu tham khảo………………………………………………………………...................

19

I.PHẦN MỞ ĐẦU
0


1.1.Lý do chọn đề tài:
Cơng nghệ là mơn học có tính thực tiễn, kiến thức mang tính tổng hợp,
trong đó phần Vẽ kĩ thuật là nội dung khó mang tính trừu tượng cao liên quan
nhiều đến môn học khác nhau như: Kiến thức về hình chiếu của các khối hình
học,tính chất của các tia chiếu (mơn hình học), mơn vật lý (phần quang học), kĩ

năng vẽ của môn mỹ thuật... Với môn công nghệ các em được làm quen từ cấp
THCS (lớp 8), lên lớp 9-10 các em lại không được học vẽ kĩ thuật nên gần như
về mặt kiến thức không có sự kế thừa, một phần lớn các em đã khơng cịn nhớ
các kiến thức cũ- nền tảng của mạch kiến thức. Chính vì lý do đó đã làm cho
việc vận dụng kiến thức vào vẽ thực hành trở nên khó khăn hơn.
Qua thực tế giảng dạy mơn cơng nghệ ở trường phổ thông, tôi thấy một
hiện tượng phổ biến đó là : học sinh khi làm các bài tập thực hành vẽ hình chiếu
vng góc trong sách giáo khoa đều chỉ có thể làm các bài tập đơn giản hoặc có
dạng tương tự các bài dạng mẫu, khi gặp các dạng bài tập khác thì các em
thường cảm thấy khó khăn,lúng túng khơng giải quyết được.Vì vậy việc tìm ra
nguyên nhân và đưa ra biện pháp nhằm giúp các em có thể giải quyết các bài tập
một cách hiệu quả là rất cần thiết. Bằng kinh nghiệm tích lũy khi giảng dạy mơn
cơng nghệ nhiều năm của mình tại trường THPT Chu Văn An tơi xin trình bày
sáng kiến kinh nghiệm:“ Một số biện pháp nhằm tăng hiệu quả khi hướng dẫn
học sinh làm bài tập vẽ các hình chiếu vng góc”, với mong muốn qua sáng
kiến kinh nghiệm này có thể giải quyết được thực trạng nêu trên
1.2Mục đích nghiên cứu của đề tài
Mục đích nghiên cứu của đề tài này là tìm ra những nguyên nhân và biện
pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học, giúp học sinh nắm được kiến thức cơ bản
nhất và biết vận dụng kiến thức vào giải quyết linh hoạt các dạng bài tập, đồng
thời làm cơ sở để học tốt các nội dung tiếp theo của phần vẽ kĩ thuật.
1.3 Đối tượng nghiên cứu:
- Kiến thức phần hình chiếu vng góc- Sách giáo khoa môn công nghệ lớp11
- Các phương pháp vẽ hình chiếu vng góc, một số kỹ năng kỹ xảo, kinh
nghiệm khi thực hành vẽ hình chiếu vng góc. Trong đó phương pháp chiếu
góc thứ nhất là phương pháp được sử dụng phổ biến và dễ thực hiện nhất
1.4.Phương pháp nghiên cứu:
1.4.1.Phương pháp nghiên cứu lí luận-thực tiễn:
- Nghiên cứu nội dung bài học, thực tiễn dạy học để vận dụng vào giải quyết
các vấn đề thực tế dạy học môn công nghệ, trao đổi với học sinh để lựa chọn

phương pháp giảng dạy cho phù hợp từng lớp.
1.4.2.Phương pháp tổng kết đúc rút kinh nghiệm:
Là kết quả của các quá trình:
- Thực hiện giảng dạy.
- Thực hiện kiểm tra,đánh giá.
II. PHẦN NỘI DUNG:
2.1.Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
2.1.1.Các khái niệm cơ bản:
-Mặt phẳng chiếu: là mặt phẳng chứa hình chiếu của vật thể (màu xanh).
1


-Điểm A trên vật thể có hình chiếu là điểm A’.
-Tia sáng đi từ nguồn sáng S qua điểm A xuống điểm chiếu A’, gọi là tia chiếu
SAA’.
->Hình chiếu của vật thể bao gồm tập hợp các điểm chiếu của vật thể trên mặt
phẳng chiếu

2.1.2.Các phép chiếu :
2.1.2.1.Phép chiếu  vng góc
 
 : 
-Đặc điểm: Phép chiếu vng góc có các tia chiếu song song nhau và vng góc
với mặt phẳng chiếu
-Ứng dụng:Dùng để vẽ các hình chiếu vng góc: (Hình chiếu đứng,hình chiếu
bằng,hình chiếu cạnh ) mà trong sáng kiến kinh nghiệm sẽ trình bày cụ thể về
cách vẽ

́s2.1.2.2.Phép chiếu  song song:
-Đặc điểm : Phép chiếu song song có các tia chiếu song song với

2


-Ứng dụng: Dùng để vẽ các hình chiếu trục đo là loại hình biểu diễn ba chiều
của vật thể
́s2.1.2.2.Phép chiếu xuyên tâm:
-  Đặc điểm: Phép chiếu xuyên tâm có các tia chiếu xuất phát từ 1 điểm (tâm
chiếu).

-Ứng dụng: Dùng để vẽ hình chiếu phối cảnh của vật thể trong các bản vẽ xây
dựng
2.1.3. Hình chiếu vng góc của một số khối đa diện:
2.1.3.1.Khối hộp chữ nhật:
Sử dụng phương pháp chiếu góc thứ nhất ta có các hình chiếu như sau

3


2.1.3.2. Chóp đều:

4


2.1.3.3. Lăng trụ đều:

2.1.4.Cách tìm hình chiếu vng góc của đoạn thẳng lên mặt phẳng
Cho đoạn thẳng AB và mặt phẳng (P) nằm ngang.Ta sẽ tìm hình chiếu vng
góc A’B’của AB trên (P) trong các trường hợp:
-Đoạn thẳng AB song song với mặt phẳng (P)

-hình 1
-Đoạn thẳng AB vng góc với mặt phẳng (P)
-hình 2
-Đoạn thẳng A B hợp với mặt phẳng (P) một góc ∂ -hình 3
A
B
A

B
B

A’

B’

A’B’

A

A’

B’

2.2.Thực trạng vấn đề nghiên cứu:
Nội dung kiến thức phần vẽ kĩ thuật là một nội dung mang tính trừu
tượng kiến thức tổng hợp đôi khi lại liên quan tới các môn học khác như mơn
hình học, mơn vật lý, mơn mĩ thuật.. do đó khi học phần này thường xảy ra tình
trạng học sinh ngại tư duy, do không nắm được các kiến thức liên quan, do tâm
lý coi đây là môn phụ do đó các em khơng hứng thú với nội dung bài học hoặc
tiếp thu một cách thụ động nên hiệu quả học tập khơng cao.

Phần vẽ kỹ thuật ngồi việc tiếp thu kiến thức lý thuyết còn đòi hỏi sự vận
dụng cao vào các bài thực hành.Tuy nhiên các tiết thực hành theo phân phối lại
quá ít, thời lượng chỉ có một tiết trong một tuần, chính vì vậy khi dạy phần thực
hành vẽ Giáo viên gặp rất nhiều khó khăn nếu như khơng biết lựa chọn nội dung
phù hợp hoặc xảy ra tình trạng giáo viên hướng dẫn thực hành xong thì hết thời
gian,học sinh về nhà lại khơng tự giác làm bài tập vì đã qn nội dung mà các
em đã tiếp thu được ở tiết học trước.
5


2.3.Các giải pháp giải quyết vấn đề
2.3.1Các bước tiến hành khi hướng dẫn thực hành:
Khi dạy thực hành vẽ các hình chiếu vng góc của vật thể mỗi giáo
viên có những phương pháp giảng dạy khác nhau. Trong quá trình giảng dạy,
tôi đã sử dụng phương pháp giảng dạy phù hợp với học sinh và đúc rút lại
theo trình tự sau:
-Bước 1: Cung cấp các kiến thức cơ bản như sách giáo khoa đã trình bày,
lưu ý khi dạy nội dung này có thể xảy ra trường hợp học sinh khơng cịn nhớ
kiến thức cơ bản nền tảng mà học sinh đã được học trong chương trình mơn
cơng nghệ cấp THCS như : Khái niệm về hình chiếu, cách tạo ra hình chiếu, các
loại phép chiếu, một số ví dụ về hình chiếu của các khối hình học cơ bản...Giáo
viên phải kịp thời nhận biết và có biện pháp khắc phục như có thể nhắc lại hoặc
bổ túc phần kiến thức bị thiếu này cho học sinh qua đó giúp học sinh nắm vững
kiến thức cơ bản làm tiền đề nghiên cứu các nội dung tiếp theo
-Bước 2: Để truyền đạt kiến thức đến học sinh là một bước rất khó đặc
biệt hơn khi dạy thực hành trên bảng cho học sinh quan sát do đó yêu cầu đầu
tiên là giáo viên phải biết chọn lựa bài thực hành vẽ mẫu phù hợp với từng điều
kiện dạy học cụ thể của từng lớp để học sinh không cảm thấy kiến thức tiếp thu
không quá dễ hoặc quá khó tiếp thu và quan trọng hơn là phải phù hợp với thời
gian 45 phút của một tiết học

-Bước 3: Giáo viên hướng dẫn chi tiết từng bước trên bảng cho học sinh
quan sát,cần lưu ý nên chọn phương pháp, phương tiện hỗ trợ dạy thực hành
như: sử dụng phấn màu để nhằm kích thích, tăng sự hứng thú cũng như sự chú ý
khi học hoặc có thể sử dụng máy chiếu để tiết kiệm thời gian chuẩn bị cũng như
tăng sự đa dạng của nội dung giảng dạy, trong quá trình hướng dẫn giáo viên
cần phân bổ thời gian hợp lí giữa các bước cũng như thời gian kết thúc bài dạy
thực hành
-Bước 4:Giáo viên giao bài tập cho học sinh vẽ: ở bước này cũng cần chú
ý chọn các bài tập vừa sức cho học sinh làm tại lớp, trong quá trình học sinh
thực hành giáo viên phải quan sát uốn nắn kịp thời các sai sót cho học sinh. Nếu
khơng đủ thời gian thực hiện trên lớp giáo viên cũng có thể giao bài tập về nhà
cho học sinh làm
-Bước 5: Giáo viên thu bài thực hành về chấm điểm và trả bài thực hành,
giai đoạn này cũng rất quan trọng bởi nó là khâu giải đáp thắc mắc nhằm cũng
cố, chốt lại các kiến thức cơ bản cho học sinh khâu này cũng có ý nghĩa tương tự
như khi chấm một bài kiểm tra viết
2.32.Một số đề bài tập minh hoạ dùng để làm mẫu khi dạy trên lớp:
Bài tập 1:
Vật thể cho bởi hình chiếu trục đo sau,kích thước cho bằng các hình thoi, mỗi
hình thoi có cạnh bằng 10 mm
6


HƯỚNG DẪN:
-Để hồn thành các dạng bài thực hành có thể chia thành các bước chính

sau đây:
Bước 1: Phân tích hình dạng vật thể, chọn hướng chiếu
-Vật thể có dạng chữ L nội tiếp bên trong hình hộp chữ nhật có kích thước:
dài 60, rộng 40, cao 40

-Các hướng chiếu được xác định sao cho hình chiếu đứng thể hiện đầy đủ
hình dạng vật thể nhất (Hình chiếu chính), mặt khác từ đó ta xác định được các
thơng số kích thước của các hình chiếu:HCĐ(dài 60,cao 40),HCB (dài 60, rộng
40),HCC (cao 40, rộng 40),
-Bên trong vật thể bị khoét đi hai khối hình học: khối dạng chêm 1 và khối
trụ tròn 2, đây sẽ là phần rỗng bên trong vật thể mà khi vẽ đường bao của khối
rỗng chính là đường bao của các khối trên
Bước 2: Vẽ các hình chữ nhật chứa các hình chiếu (các HCN này chính
là các mặt bên của hình hộp chữ nhật chứa vật thể, có thể bố trí theo phương
pháp chiếu góc thứ nhất hoặc phương pháp chiếu góc thứ ba)

7


Bước 3: Vẽ hình dạng bên ngồi của vật thể :
Vẽ hình dạng bên ngồi vật thể trên các hướng chiếu đã chọn với đường gióng
giữa các hình chiếu

Bước 4: Vẽ hình dạng bên trong của vật thể:
Bổ sung phần hình dạng bên trong vào các hình chiếu,tuỳ theo hướng chiếu mà
có thể thấy được huặc bị khuất
chú ý: Đường bao của phần rỗng chính là đường bao của khối chêm và của khối
trụ trịn,tuỳ theo hướng chiếu mà có thể nhìn thấy(nét liền đậm) huặc khơng nhìn
thấy(nét đứt mảnh)

8


Bước 5: Tẩy xố các đường gióng, kiểm tra hình vẽ

Bài tập 2:
Vật thể cho bởi hình chiếu trục đo

9


HƯỚNG DẪN:
Bước 1: Phân tích hình dạng vật thể, chọn hướng chiếu
-Vật thể có dạng chữ L nội tiếp bên trong HCN có kích thước: dài 40,
rộng 60, cao 40
-Các hướng chiếu được xác định sao cho hình chiếu đứng thể hiện đầy đủ
hình dạng vật thể nhất (Hình chiếu chính), mặt khác từ đó ta xác định được các
thơng số kích thước của các hình chiếu:HCĐ(dài 40,cao 40),HCB (dài 40, rộng
60),HCC (cao 40, rộng 40),
-Bên trong vật thể bị khoét đi hai khối hình học: khối hộp chữ nhật 1 và
khối hộp chữ nhật 2, đây sẽ là phần rỗng bên trong vật thể mà khi vẽ đường bao
của khối rỗng chính là đường bao của các khối trên
Bước 2: Vẽ các hình chữ nhật chứa các hình chiếu

10


Bước 3:Vẽ hình dạng bên ngồi của vật thể

Bước 4: Vẽ hình dạng bên trong của vật thể,tuỳ theo hướng chiếu mà có thể
thấy được huặc khuất

11

Bước 5: Tẩy xố các đường gióng, kiểm tra hình vẽ

Bài tập 3:
Vật thể cho bởi hình chiếu trục đo

12


HƯỚNG DẪN:
Bước 1: Phân tích hình dạng vật thể,chọn hướng chiếu
-Vật thể nội tiếp bên trong hình hộp chữ nhật có kích thước:dài40,rộng
60,cao40
-Các hướng chiếu được xác định sao cho hình chiếu đứng thể hiện đầy đủ
hình dạng vật thể nhất (Hình chiếu chính)
-Bên trong vật thể có các khối rỗng đó là: hai khối trụ đứng 10 và khối chữ
L ở phần giữa vật thể
Bước 2: Vẽ các hình chữ nhật chứa các hình chiếu

Bước 3:Vẽ hình dạng bên ngoài của vật thể

13


Bước 4: Vẽ hình dạng bên trong của vật thể

Bước 5: Tẩy xố các đường gióng, kiểm tra hình vẽ

14

Bài tập 4:
Vật thể cho bởi hình chiếu trục đo

HƯỚNG DẪN:
Bước 1: Phân tích hình dạng vật thể,chọn hướng chiếu
-Tương tự các bài trên
Bước 2: Vẽ các hình chữ nhật chứa các hình chiếu

15


Bước 3 :Vẽ hình dạng bên ngồi của vật thể

Bước 4: Vẽ hình dạng bên trong của vật thể

16


Bước 5: Tẩy xố các đường gióng, kiểm tra hình vẽ

2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục,
với bản thân và đồng nghiệp.
Sau khi học tập và ứng dụng linh hoạt các phương pháp giảng dạy cũng
như đúc rút kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy, tơi nhận thấy bước đầu có
những kết quả khả quan. Học sinh tiếp thu bài, nắm kiến thức chắc chắn hơn,
kỹ năng thực hành nhanh hơn, nâng cao kết quả học tập. Điều quan trọng hơn
là làm cho các em khơng cịn ngại học phần vẽ kỹ thuật . Từ đó các em học
tập tích cực hơn, hăng say hơn phat huy được tính sáng tạo, đồng thời kết hợp
được sức mạnh của cá nhân thành sức mạnh tập thể giải quyết được vấn đề
một cách hiệu quả.

Kết quả theo dõi,so sánh qua các năm học như sau:
Theo dõi ở lớp 11 từ các năm học trước kết quả đạt được là:
Năm học
201̀̀5 - 2016
2015 - 2016
Năm học
201̀̀6 - 2017
2016 - 2017

Lớp
11A1
11A5
Lớp
11A2
11A6

Sĩ số
48
42
Sĩ số
50
38

Giỏi
7%
6%

Khá
51%
30%

Giỏi
9%
6%

Khá
55%
35%

Kết quả
Trung bình
39%
58%
Kết quả
Trung bình
35%
53%

Yếu
2%
5%

Kém
1%
1%

Yếu
1%
5%

Kém
0%
1%

Theo dõi ở lớp 11 trong năm học này 2017 – 2018, từ đầu năm học
đến khi kết thúc phần vẽ kỹ thuật học kỳ1 kết quả đạt được như sau:
Năm học

Lớp

Sĩ số

201̀̀7 - 2018
2017 - 2018

11A1
11A6

46
40

Giỏi
29%
20%

Khá
66%
70%

Kết quả

Trung bình
5%
10%

Yếu
0%
0%

Kém
0%
0%
17


-Mặc dù kết quả trên chỉ mang tính chất so sánh nhưng phần nào cho thấy
được hiệu quả của sự kết hợp linh hoạt các phương pháp dạy học với các thiết bị
dạy học.Trên đây là những kinh nghiệm được bản thân đúc rút ra từ thực tế
giảng dạy công nghệ ở trường THPT Chu V ăn An mặc dù mới là mang tính chủ
quan của cá nhân song với việc áp dụng vào giảng dạy tại trường THPT Chu V
ăn An đã đạt được những hiệu quả khá tốt, tôi rất tin tưởng vào cách làm này và
tin tưởng rằng sáng kiến kinh nghiệm này có thể áp dụng đại trà trong giảng dạy
ở trường phổ thông.
III.KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận:
Nhìn vào kết quả thực tế ở các năm học trên, đặc biệt sau một năm áp dụng
sáng kiến kinh nghiệm tơi nhận thấy đã có sự thay đổi rõ rệt theo chiều hướng
tích cực. Số học sinh khá, giỏi đã tăng lên. Học sinh kém dần dần khơng cịn.
Đây là kết quả mà tơi và các đồng nghiệp thấy rất vui và phấn khởi.Tôi rất tin
tưởng vào tính hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm và tơi sẽ tiếp tục áp dụng
sáng kiến kinh nghiệm này cho những năm học tiếp theo

3.2. Kiến nghị đề xuất.
Đề nghị lãnh đạo nhà trường quan tâm và tạo điều kiện cho môn học như:
mua sắm tranh ảnh, thiết bị đồ dùng dạy học môn công nghệ, tạo điều kiện về cơ
sở vật chất, phương tiện dạy học thuận lợi cho giáo viên và học sinh thực hiện
tốt nhiệm vụ của môn học
Đối với những cấp lãnh đạo cao hơn đề nghị tổ chức thật nhiều các hội
thảo, các buổi học chuyên đề để phổ biến những sáng kiến kinh nghiệm có tính
thực tiễn cao để cho giáo viên được học tập, nâng cao năng lực chuyên môn .
Đề nghị Bộ giáo dục và Đào tạo nghiên cứu, xắp xếp chương trình sách
giáo khoa mơn cơng nghệ nói chung cũng như phân bổ số tiết cho phần vẽ kĩ
thuật thuộc môn cơng nghệ lớp11 nói riêng một cách hợp lí hơn nữa qua đó tạo
điều kiện cho giáo viên và học sinh thực hiện tốt chương trình,mục tiêu giáo dục
Tơi cũng rất mong nhận được những góp chân thành, sáng tạo từ các đồng
nghiệp.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG Sầm sơn, ngày 20 tháng 5 năm 2018
ĐƠN VỊ
(Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, khơng sao chép nội dung của
người khác).

Bùi Minh Lợi

18


IV. TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Giáo trình vẽ kỹ thuât - Nhà xuất bản giáo dục.
2. Hướng dẫn giảng dạy vẽ kĩ thuật - Nguyễn Văn Bính-Nguyễn Văn Khơi
3. Kiểm tra, đánh giá việc học tập của học sinh -PTS nguyễn Đình Chỉnh
4. Lý luận và phương pháp dạy học công nghệ - PGS Trần Hữu Quế.

5. Tham khảo những chia sẻ, kinh nghiệm của các thầy cô, anh chị và các bạn
đồng nghiệp.

19


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

TRƯỜNG THPT CHU VĂN AN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KHI
HƯỚNG DẪN HỌC SINH LÀM BÀI TẬP VẼ CÁC HÌNH
CHIẾU VNG GĨC-MƠN CƠNG NGHỆ LỚP 11

Người thực hiện : Bùi Minh Lợi
Chức vụ : Giáo viên
SKKN thuộc lĩnh vực (mơn): Cơng nghệ

THANH HĨA NĂM 2018

20