Tài liệu Coi chừng chứng bí tiểu ppt

Coi chừng chứng bí tiểu


Người ta ví con đường đi của nước tiểu như một dòng sông, chúng
được hình thành từ các cầu thận, chạy qua các tiểu quản để đổ vào đài thận
rồi đến bồn thận. Từ bồn thận nước tiểu sẽ dẫn theo niệu quản và chảy vào
bàng quang, để sau cùng là thoát ra ngoài qua niệu đạo. Với một đường đi dài
và phức tạp như vậy thì cũng có lúc nước tiểu bị tắc nghẽn. Trong bài viết
này chúng tôi muốn đề cập đến chứng tiểu khó do bất thường ở đường tiểu
dưới (bàng quang và niệu đạo).
Vì sao có tình trạng bí tiểu?
Đi tiểu là một động tác theo ý muốn do sự kết hợp hài hòa giữa sự co bóp
mạnh của bàng quang và sự giãn nở thật rộng của cổ bàng quang, đó là cơ vòng
trong và cơ vòng ngoài (cơ vòng niệu đạo). Cơ vòng trong còn có tên là cơ vòng
nhẵn, chịu sự chi phối của hệ thần kinh thực vật, còn cơ vòng ngoài chịu sự chi
phối của não. Như vậy, muốn đi tiểu được phải có đủ các điều kiện: bàng quang co
bóp đủ mạnh, các cơ vòng giãn nở đủ rộng, niệu đạo thông thương, không bị
vướng mắc. Thiếu một trong các yếu tố trên sẽ dẫn đến bí tiểu.
Khi nào bàng quang không co bóp đủ mạnh?
Bàng quang là một cơ rỗng, có 3 lớp, chịu sự chỉ huy của hệ thần kinh thực
vật hay tự chủ, do vậy sự co bóp của bàng quang là hiện tượng phản xạ xảy ra
ngoài ý muốn. Khi bàng quang có đủ lượng nước tiểu từ 300- 400ml là xuất hiện
cung phản xạ muốn đi tiểu. Nhưng đi tiểu là một động tác theo ý muốn, nếu chưa
muốn đi tiểu não sẽ ức chế không cho cung phản xạ hoạt động, tức sẽ cắt đứt ngay
luồng thần kinh của cung phản xạ thực vật chi phối mót tiểu đồng thời không cho
cơ vòng vân mở rộng. Ngược lại nếu muốn đi tiểu, não sẽ thả lỏng cho cung phản
xạ hoạt động và sai khiến cơ vòng vân mở rộng. Lúc đó bàng quang sẽ co bóp và
tống nước tiểu thoát ra ngoài thành vòi với áp lực khoảng 700mm nước.
Bàng quang sẽ không co bóp đủ mạnh trong các trường hợp: mất sự liên hệ
với hệ thần kinh thực vật, đặc biệt là khi bị chấn thương cột sống; thành bàng
quang bị chai xơ do viêm mạn tính, mô đàn hồi bị thay thế bằng mô sợi làm bàng

quang co bóp yếu.
Khi nào các cơ vòng nhẵn không giãn nở gây bí tiểu?
Cơ vòng nhẵn tức cổ bàng quang không giãn nở khi: mất liên lạc với hệ
thần kinh thực vật, hay gặp trong các trường hợp chấn thương cột sống; cơ vòng bị
xơ chai bẩm sinh hay do viêm mạn tính; cơ vòng bị biến dạng và chèn ép bởi u
tiền liệt tuyến; bị bít kín do sỏi ở bàng quang. Bản chất của cơ vòng ngoài là luôn
luôn co thắt lại. Lúc đi tiểu não sẽ ức chế sự co thắt này và làm giãn nở. Nếu vì lý
do gì đó não không tác động được vào cơ vòng nữa sẽ gây bí tiểu như trong chấn
thương cột sống.
Khi nào niệu đạo mất thông suốt gây bí tiểu?
Niệu đạo mất sự thông suốt khi bị chít hẹp do viêm làm xơ hóa, bị bít lại do
sỏi, bị vỡ do chấn thương.

Các loại bí tiểu và biện pháp xử trí

Bí tiểu cấp tính là hiện tượng đột ngột bí tiểu, bệnh nhân cố rặn mới may ra
có vài giọt nước tiểu thoát ra ngoài, trong khi đó thì bàng quang căng đầy, cảm
giác rất tức bụng và đôi khi xuất hiện cơn co thắt. Nguyên nhân chủ yếu thường là
do u lành tiền liệt tuyến gây chèn ép, sỏi mắc nghẽn tại cổ bàng quang hay niệu
đạo, chấn thương vỡ, giập niệu đạo, chấn thương cột sống. Với tình trạng này bệnh
nhân phải được thông tiểu ngay, đó là các biện pháp phẫu thuật lấy sỏi, giải quyết
sự chèn ép đường tiểu, hoặc dùng các ống dẫn nước tiểu luồn vào niệu đạo tới
bàng quang cho nước tiểu thoát ra ngoài.
Bí tiểu mạn tính là kết quả của tình trạng tiểu khó và tiểu không hết trải qua
thời gian dài, nước tiểu tồn tại trong bàng quang ngày một tăng. Đến lúc nào đó
bụng dưới hình thành khối cầu bàng quang lớn dần nhìn thấy được, to như quả
bóng nhỏ. Bệnh nhân dần dần thích nghi với tình trạng bất thường này. Nhưng sự
ứ đọng này vô cùng nguy hiểm với thận. Nếu tình trạng này kéo dài sẽ gây ra sự
căng trướng toàn bộ hệ tiết niệu, viêm nhiễm tiết niệu ngược dòng và suy thận.
Lúc đó sẽ rất nguy hiểm đến tính mạng. Do vậy biện pháp điều trị là thông đường

tiểu qua da, giảm ngay sự căng trướng, ứ đọng của nước tiểu trong bàng quang,
sau đó loại bỏ nguyên nhân gây bí tiểu.
Các trường hợp bí tiểu có nguyên nhân tại chỗ hoặc ở sự chỉ huy thần kinh
trung ương hoặc thần kinh thực vật. Các nguyên nhân tại chỗ như sỏi bàng quang,
u tiền liệt tuyến đều phải giải quyết bằng phẫu thuật hoặc nội soi. Các nguyên
nhân khác có thể dùng thuốc hoặc can thiệp ngoại khoa. Tất cả các hiện tượng bí
tiểu đều phải được nhanh chóng tìm ra nguyên nhân và có các biện pháp xử trí kịp
thời, người bệnh (đặc biệt là nam giới lớn tuổi) cần phải đặc biệt chú ý đến điều
này, nếu để lâu sẽ gây ra những biến chứng nguy hiểm.