Tài liệu Tích tụ cholesterol - Nguy cơ tiềm ẩn gây đột quỵ não docx

Tích tụ cholesterol - Nguy cơ
tiềm ẩn gây đột quỵ não

Đột quỵ não, chính xác hơn là đột quỵ tĩnh mạch não, chính là thuật
ngữ trước đây thường gọi là tai biến mạch máu não, một loại bệnh gây tử
vong cao. Có nhiều nguyên nhân gây bệnh song người ta mới biết đến một
nguyên nhân là do tích tụ cholesterol.
Nhồi máu não do các nguyên nhân nào?
Có nhiều nguyên nhân gây bệnh: bệnh tim mạch, huyết áp, rối loạn huyết
động. Biến chứng của bệnh lý cột sống cổ (thoái hóa, thoát vị đĩa đệm,...); chèn
đẩy hệ động mạch đốt sống – thân nền và phổ biến nhất là rối loạn chuyển hóa mỡ
máu (lipid) máu. Nhưng phần lớn là do nguyên nhân phối hợp trên một người
bệnh.
Nhồi máu não gây đột quỵ là do cục huyết khối được tạo thành bởi một số
yếu tố trong máu như fibrinogen, hồng cầu, bạch cầu, đặc biệt là tiểu cầu lại tăng
số lượng và độ dính, ngưng kết, bám vào lớp nội mạc của động mạch. Từ đó dòng
chảy và lưu lượng máu bị giảm sút do hẹp lòng động mạch gây nên hàng loạt rối
loạn ở những vùng do động mạch đó chi phối... Nếu cục huyết khối khu trú ở động
mạch cảnh (động mạch cổ), nhất là động mạch cảnh trong chuyên cung cấp máu
nuôi dưỡng não thì sẽ gây ra thiếu máu não nghiêm trọng, dẫn đến đột quỵ não do
nhồi máu não.
Bởi vậy, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu đa trung tâm, đa quốc gia
trên thế giới về dự phòng đột quỵ nhồi máu não bằng các thuốc “chống kết tiểu
cầu” như aspirin, dipyridamol, clopidogreb,... với phác đồ đơn lẻ, hoặc phối hợp,
liều lượng tối ưu thích hợp nhất.
Bằng các xét nghiệm lipid/máu (cholesterol, triglycerid, HDL-C, LDL-C),
người ta sử dụng những loại thuốc làm giảm độ tăng cao và đưa trị số kết quả trở
về mức bình thường.
Nguy hiểm do cholesterol tăng cao
Cholesterol có chức năng đảm bảo tính toàn vẹn của thành mạch máu.
Giảm cholesterol dẫn đến rối loạn cấu trúc màng tế bào, gây tổn thương lớp nội

mạc động mạch não dẫn đến chảy máu não.
Ngược lại, khi cholesterol toàn phần tăng trên 5,7mmol/l cho đến 7,28
mmol/l thì tỉ lệ nhồi máu não tăng 1,31 đến 2,57 lần.
Có hai bệnh tăng lipid trong máu là bệnh tăng lipid máu nguyên phát và
tăng cholesterol gia đình. Tăng lipid máu nguyên phát có thể do môi trường ô
nhiễm, nhiễm chất độc hóa học, phóng xạ... phối hợp gây rối loạn chuyển hóa lipid
máu. Nhưng bệnh cũng có thể do chế độ ăn uống quá nhiều mỡ và chất béo khác,
từ đó men chuyển hóa cơ thể không đủ để chuyển hóa dẫn đến tích tụ cholesterol.
Bệnh tăng cholesterol gia đình (di truyền) thường gây tổn thương khu trú ở tiểu
não và tủy sống, có bảng lâm sàng với nhiều hội chứng thần kinh rất phức tạp.
Vậy tại sao đột quỵ nhồi máu não lại xảy ra ở cả những người trẻ và gầy,
đặc biệt là xét nghiệm cholesterol và cả các xét nghiệm mỡ máu khác đều ở mức
bình thường? Trên cơ sở hiểu biết trên, người ta nghi ngờ là xét nghiệm ở bệnh
viện này hay trung tâm khác là không chính xác.
Thật ra không phải hoàn toàn như vậy. Ngoài những cơ chế về tai biến gây
ra do sự tăng hoặc hạ thấp cholesterol trong huyết tương nói trên, còn có một loại
bệnh do rối loạn men chuyển hóa do di truyền hoặc nguyên phát là bệnh tích tụ
cholesterol. Trong bệnh này, cholesterol trong máu tăng hay hạ thấp lại không
biểu hiện ở trong máu lưu thông mà lại tích tụ ở một đoạn động mạch nào có cấu
trúc và vị trí thuận lợi cho sự tích tụ đó. Khu trú tích tụ cholesterol nguy hại nhất
là ở động mạch cảnh trong, đoạn mới tách ra từ động mạch cảnh gốc. Vì thế, trong
lâm sàng, khám xét động mạch cảnh để phát hiện “tiếng thổi tâm thu” ở đoạn hẹp
động mạch là rất cần thiết, và siêu âm Doppler động mạch cảnh sẽ cho kết luận
chẩn đoán.
Sự hình thành “cục tắc nghẽn động mạch” này chủ yếu là do các mảng
cholesterol tích tụ lại, khác hẳn với cấu tạo của cục huyết khối trong nhồi máu não
thông thường như đã kể trên.
Ngoài ra, tích tụ cholesterol còn gây nên nhiều bệnh khác. Ứ trệ quá mức
cholesterol hay estherr cholesterol ở hệ thần kinh rễ gây nên bệnh Wolman, có đặc
điểm là hóa vôi thượng thận và tình trạng ứ trệ quá mức lipid nơ ron.

Bệnh tích tụ hạt mỡ Farber có đặc điểm là tăng sinh hạt cộng với những tế
bào hình bọt trong mô và tình trạng ứ trệ quá mức glycolipide trong nơ ron.
Những bằng chứng khoa học trên đây chứng tỏ rằng bệnh tích tụ
cholesterol là thủ phạm quan trọng có thể bất ngờ gây đột quỵ nhồi máu não cho
tất cả mọi người, không kể người trẻ hay cao tuổi, thể trạng gầy hay béo với xét
nghiệm cholesterol tăng hay bình thường.
Điều đó lại càng giúp nhận rõ vai trò quan trọng của chế độ ẩm thực trong
dự phòng đột quỵ và nhồi máu não, một loại tai biến đáng sợ gây tàn phế và tử
vong với tỷ lệ cao. Vì thế mọi người không nên ăn các thức ăn giàu lipid nhất là
mỡ và phủ tạng động vật.