On thi chuyen cap SU PHAT TRIEN TU VUNG

<span class='text_page_counter'>(1)</span>SỰ PHÁT TRIỂN TỪ VỰNG Câu 1 Chú ý những từ in nghiêng trong các câu sau: - Những chiếc giỏ xe chở đầy hoa phượng. - Thềm hoa một bước, lệ hoa mấy hàng. - Tên riêng bao giờ cũng được viết hoa. a. Chỉ ra từ nào dùng nghĩa gốc, từ nào dùng nghĩa chuyển? b. Nghĩa chuyển của từ “lệ hoa” là gì? Gợi ý a. + từ “hoa” trong câu “Những chiếc giỏ xe chở đầy hoa phượng” dùng theo nghĩa gốc. + những từ “hoa” trong các câu khác đều dùng theo nghĩa chuyển. b. - giải nghĩa được nghĩa chuyển của từ “lệ hoa”: giọt nước mắt của người đẹp (BS:- HS trả lời: “Nước mắt của Thúy Kiều” vẫn tính điểm; nếu HS giải nghĩa từ “lệ hoa” là “nước mắt” thì không cho điểm). - Nếu HS diễn đạt khác nhưng vẫn hiểu là giọt nước mắt được cách điệu, diễn tả cái đẹp thì vận dụng đến Câu 2: Những câu thơ sau đây đều trích từ các văn bản trích học trong “Truyện Kiều” của NguyÔn Du: - Hoa cêi, ngäc thèt ®oan trang - Cµnh lª tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa a. Trong hai câu thơ trên, câu thơ nào từ “hoa” đợc dùng với nghĩa ẩn dụ? Từ “hoa” nào đợc dùng với nghĩa miêu tả? b. Hãy cho biết giá trị biểu đạt của hình ảnh “hoa cời” trong câu thơ “Hoa cời ngọc thốt ®oan trang”. Câu 3 a. Từ xuân trong hai câu thơ sau, từ nào mang nghĩa gốc, từ nào mang nghĩa chuyển : a1- Làn thu thủy, nét xuân sơn. a2 - Xuân xanh xấp xỉ đến tuần cập kê. Nêu nghĩa của mỗi từ xuân ấy. Gợi ý a. Yêu cầu nêu được nghĩa gốc, nghĩa chuyển của từ xuân và cách cho điểm như sau : – Từ xuân ở câu a1 là nghĩa gốc Nghĩa của từ xuân ở câu trên là mùa xuân : – Từ xuân ở câu a2 là nghĩa chuyển Nghĩa của từ xuân ở đây là chỉ tuổi trẻ (tuổi xuân) Câu 4 Tìm nghĩa gốc, nghĩa chuyển và phương thức chuyển nghĩa của các từ in đậm trong các câu thơ sau: Đuề huề lưng túi gió trăng, Sau chân theo một vài thằng con con. (Nguyễn Du, Truyện Kiều) Buồn trông nội cỏ rầu rầu Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. (Nguyễn Du, Truyện Kiều) Gợi ý.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Học sinh xác định được nghĩa gốc, nghĩa chuyển và phương thức chuyển nghĩa của các từ in đậm trong các câu thơ. Cụ thể là: - Trường hợp thứ nhất: a. Đuề huề lưng túi gió trăng, Sau chân theo một vài thằng con con. (Nguyễn Du, Truyện Kiều) Từ chân: được dùng theo nghĩa gốc. - Trường hợp thứ hai: b. Buồn trông nội cỏ rầu rầu Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. (Nguyễn Du, Truyện Kiều) Từ chân: được dùng theo nghĩa chuyển, theo phương thức ẩn dụ. Câu 5 Trong hai câu thơ sau, từ hoa trong thềm hoa và lệ hoa được dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Có thể coi đây là hiện tượng chuyển nghĩa làm xuất hiện từ nhiều nghĩa được không? Vì sao? Nỗi mình thêm tức nỗi nhà, Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng! (Nguyễn Du, Truyện Kiều) Câu 6 Trên cơ sở giải thích nghĩa của từ “nhóm” trong đoạn thơ: Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa! (Bếp lửa) Em hãy trình bày một cách ngắn gọn về thành công của Bằng Việt trong việc sử dụng từ nhiều nghĩa. Thanh minh, tiết, lễ, tảo mộ, hội, đạp thanh, yến anh, bộ hành, xuân, tài tử, giai nhân. a.Từ “chân trời” trong câu thơ Truyện Kiều “Cỏ non xanh tận chân trời”, nghĩa là: Đường giới hạn tầm mắt ở nơi xa tít, trông tưởng như bầu trời tiếp liền với mặt đất hay mặt biển b.Từ “chân trời” trong câu ca dao “Nhắn ai góc bể chân trời” nghĩa là: nơi chốn xa xăm; không gian tâm lý, tâm trạng. c.Từ “chân trời” trong câu văn “Những chân trời kiến thức mới đã mở ra trước mắt thế hệ trẻ chúng ta.” Có nghĩa là: giới hạn cao xa của nhận thức, phạm vi rộng lớn mở ra cho hoạt động trí tuệ, học tập. Câu 8: Từ “Xuân trong câu thơ dưới đây được dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Gần xa nô nức yến anh,.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân Câu 9: Từ “đầu” trong câu thơ dới đây đợc dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Hôm qua tát nớc đầu đình Bá quªn chiÕc ¸o trªn cµnh hoa sen Nghi ngót ®Çu ghÒnh to¶ khãi h¬ng MiÕu ai nh miÕu vî chµng Tr¬ng. (L¹i bµi viÕng Vò ThÞ – Lª Th¸nh T«ng) O du kÝch nhá r¬ng cao sóng Th»ng MÜ lªnh khªnh bíc cói ®Çu Câu 10 : Từ “chân” trong câu thơ dới đây đợc dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? G×n vµng, gi÷ ngäc cho hay Cho đành lòng kẻ chân mây cuối trời (TruyÖn KiÒu – NguyÔn Du) C©u 11 a. Từ “tay” trong câu thơ dới đây đợc dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Tha r»ng : “T«i thiÖt ngêi ngay Sa cơ nên mới lầm tay hung đồ” (Lôc V©n Tiªn – NguyÔn §×nh ChiÓu) b. Từ “xuân” trong câu thơ dới đây đợc dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Ngµy xu©n em h·y cßn dµi Xãt t×nh m¸u mñ thay lêi níc non (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) Câu 12: Từ “xuân” trong câu thơ dới đây đợc dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Ngµy xu©n con Ðn ®a thoi Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mơi (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) Câu 13: Từ “xuân” trong câu thơ dới đây đợc dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? GÇn xa n« nøc yÕn anh, ChÞ em s¾m söa bé hµnh ch¬i xu©n Câu 14: Từ “xuân” trong câu thơ dới đây đợc dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Tríc lÇu Ngng BÝch kho¸ xu©n, VÎ non xa tÊm tr¨ng gÇn ë chung (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) Câu 15: Trong các từ in đậm sau đây, từ nào được dùng theo nghĩa gốc, từ nào được dùng theo nghĩa chuyển? - Ngang lưng thì thắt bao vàng, Đầu(1) đội nón dấu, vai mang súng dài. (Ca dao) - Cái chân thoăn thoắt Cái đầu(3) nghênh nghênh. (Tố Hữu, Lượm) - Đầu(2) tường lửa lựu lập lòe đơm bông. (Nguyễn Du, Truyện Kiều) - Đầu(4) súng trắng treo. (Chính Hữu, Đồng Chí) Câu 16 : Cho các câu thơ: a/Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng (Nguyễn Khoa Điềm) b/ Ngày xuân em hãy còn dài Xót lời máu mủ thay lời nước non (Nguyễn Du).

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Hai từ “mặt trời” và “xuân” từ nào là từ chuyển nghĩa lâm thời, từ nào chuyển nghĩa theo cách phát triển từ vựng? Chuyển nghĩa theo phương thức nào? (nêu trong từng trường hợp) Câu 17 ... “Em cu Tai ngủ trên lưng(1) mẹ ơi Em ngủ cho ngoan dừng rời lưng (2) mẹ Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka- lưi Lưng (3) thì to mà lưng (4) mẹ nhỏ”... ( Nguyễn Khoa Điềm – Khúc hát những em bé lớn trên lưng mẹ) Trong các từ “lưng” từ nào được dùng với nghĩa gốc, từ nào được dùng với nghĩa chuyển? Từ “ lưng” được dùng với nghĩa chuyển trong trường hợp này có thể xem là sự phát triển của từ vựng không? Câu 18: Cho biết trong hai lời nói của cuộc thoại sau, người nói vô ý vi phạm phương châm hội thoại hay có cách nói hàm ý? Giải thích điều em vừa nêu? Trời rét, hai người ngồi trong phòng: Nam: Trời lạnh quá! Hùng : Đóng cửa lại thì tối lắm ! Câu 19: Mưa theo nghĩa gốc là “hơi nước kết lại thành mây trong không trung rồi rơi xuống”. Trình bày hiểu biết của em về ý nghĩa của những từ “ mưa” ở các câu thơ sau trong Truyện Kiều - Nguyễn Du? a. Vật mình vẫy gió tuôn mưa Dầm dề giọt ngọc thẫn thờ hồn mai. Quản bao tháng đợi năm chờ Nghĩ người ăn gió nằm mưa xót thầm. Gợi ý Giải thích đúng nghĩa của từ “mưa” trong mỗi câu được 0,5 điểm. a. Từ “mưa”: chỉ giọt nước mắt của người phụ nữ ở tâm trạng đau khổ. b. Từ “mưa”: chỉ sự vất vả, gian khổ. Câu 20 Đọc hai câu thơ sau và thực hiện các yêu cầu của đề: Buồn trông nội cỏ dàu dàu, Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. (Nguyễn Du, Truyện Kiều) b.. a) Xác định các từ láy có trong hai câu thơ. b) Từ “chân” ở đây được dùng với nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Gợi ý Đọc hai câu thơ sau và thực hiện các yêu cầu của đề: - Xác định đúng các từ láy: dàu dàu, xanh xanh - Từ “chân” được dùng với nghĩa chuyển.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Dï ai nãi ng¶ nãi nghiªng a. Từ chân nào được dùng nghĩa gốc? Từ chân nào được dùng với nghĩa chuyển và Lßng với ta vÉn v÷ng nh kiÒng ba ch©n. (Ca dao) chuyển nghĩa theo phương thức nào? ai gãc bÓ ch©n trêi"Truyện Kiều' của Nguyễn Du) có b. trích "Chị Nh¾n Câu 21 : Trong đoạn em Thúy Kiều" (Trích Nghe ma, ai cã nhí lêi níc non. những câu thơ dùng từ xuân: ( Ca dao) c. thu thủy, nét§uÒ huÒ lng tói giã tr¨ng - "Làn xuân sơn." Sau ch©n theo mét th»ng con con. - "Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cậpvµi kê." ( TruyÖn KiÒu, NguyÔn Du) Theo em, từ "xuân" 'xuân' nàorÇu mang nghĩa chuyển, chuyển nghĩa d. nào mang nghĩa Buångốc, tr«ngtờnéi cá rÇu theo cách nào? Nghĩa củaCh©n mỗi m©y từ xuân gì? mµu xanh xanh. mÆtđó đấtlàmột TruyÖn Câu 22: Nhà thơ Tố Hữu từng viết về( Bác Hồ:KiÒu, NguyÔn Du) Người rực rỡ một mặt trời cách mạng Theo em hình ảnh mặt trời trong câu thơ trên có phải ẩn dụ không? Vì sao? Em hãy tìm hai ví dụ trong các bài thơ đã học trong đó hình ảnh mặt trời được dùng ý nghĩa tương tự Câu 23: Cho đoạn văn: Rồi y sẽ chết (1)mà chưa làm gì cả. Chết(2)mà chưa sống(1). Chết(3)là thường. Chết(4)ngay trong lúc sống(2) mới thật là nhục nhã. (Sống mòn- Nam Cao) a. Trong các lần dùng của từ chết, sống lần nào được dùng theo nghĩa chuyển? Giải thích? b. Chỉ ra phép liên kết trong đoạn văn và nêu giá trị của nó. Câu 24: Giải nghĩa và phân tích giá trị biểu cảm của từ đi trong các câu thơ sau: a. Ta đi trọn kiếp con người Vẫn không đi hết mấy lời mẹ ru. (Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa- Nguyễn Duy) b. Con dù lớn vẫn là con của mẹ Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con (Con cò- Chế Lan Viên) Câu 25: Xác định nghĩa của từ xanh trong các trường hợp sau rồi cho biết trường hợp nào từ xanh được dùng theo nghĩa gốc, trường hợp nào từ xanh được dùng theo nghĩa chuyển và chỉ rõ phương thức chuyển nghĩa của từ xanh. a. Sau này trời xét lòng lành, ban cho phúc đức, giống dòng tốt tươi, con cháu đông đàn, xanh kia quyết chẳng phụ con cũng như con đã chẳng phụ mẹ. (Chuyện người con gái Nam Xương- Nguyễn Dữ) b. Phong lưu rất mực hồng quần Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê. (Truyện Kiều- Nguyễn Du) c. Cỏ non xanh tận chân trời Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. (Truyện Kiều- Nguyễn Du) d. Buồn trông nội cỏ rầu rầu Chân mây mặt đất một màu xanh. (Truyện Kiều- Nguyễn Du) e. Xanh kia thăm thẳm từng trên.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Hỏi ai gây dựng cho nên nỗi này. (Chinh phụ ngâm- Đoàn Thị Điểm) Câu 26: Xác định nghĩa của từ hoa trong các trường hợp sau rồi cho biết trường hợp nào từ hoa được dùng theo nghĩa gốc, trường hợp nào từ hoa được dùng theo nghĩa chuyển và chỉ rõ phương thức chuyển nghĩa của từ hoa. a. Cỏ non xanh tận chân trời Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. (Truyện Kiều- Nguyễn Du) b. Buồn trông ngọn nước mới sa Hoa trôi man mác biết là về đâu c. Hoa cười, ngọc thốt đoan trang Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da. d. Nỗi mình thêm tức nỗi nhà Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng. e. Ngại ngùng rợn gió e sương Ngừng hoa bóng thẹn trong gương mặt dày..

<span class='text_page_counter'>(7)</span>