Tài liệu Nhà Trần 5 pptx

Nhà Trần
Nhận định
Về chiến thắng Mông-Nguyên
Theo đánh giá của các sử gia, việc nhà Trần lên thay nhà Lý vào đầu thế
kỷ 13 là cần thiết và kịp thời cho sự phục hưng nước Đại Việt bị suy yếu
nghiêm trọng cuối thời nhà Lý. Nếu không có sự xuất hiện của nhà Trần,
nước Đại Việt sẽ khó tồn tại trong cảnh cát cứ (Nguyễn Nộn, Đoàn
Thượng) bên trong và họa Mông - Nguyên bên ngoài như các nước Đại
Lý, Nam Tống láng giềng. Nguyên nhân cơ bản nhất cho những thành
công của nhà Trần là chính sách đoàn kết nội bộ của những người lãnh
đạo. Dù trong hoàng tộc nhà Trần có những người phản bội theo nhà
Nguyên nhưng nước Đại Việt không bị mất, nhờ sự ủng hộ của đông đảo
dân chúng
[8]
.
Còn một nguyên nhân nữa phải kể tới trong thành công của nhà Trần là
đội ngũ tướng lĩnh xuất sắc, nòng cốt lại chính là các tướng trong hoàng
tộc nhà Trần. Dù xuất thân quyền quý nhưng các hoàng tử, thân tộc nhà
Trần, ngoài lòng yêu nước - và bảo vệ quyền lợi dòng tộc - số lớn là
những người có thực tài cả văn lẫn võ. Thật hiếm dòng họ cai trị nào có
nhiều nhân tài nổi bật và nhiều chiến công như nhà Trần, đặc biệt là thế
hệ thứ hai: Trần Quốc Tuấn, Trần Nhân Tông, Trần Quang Khải, Trần
Nhật Duật đều là những tên tuổi lớn trong lịch sử Việt Nam. Đó là chưa
kể tới Trần Thủ Độ, Trần Khánh Dư, Trần Quốc Toản...
[9]
Mông-Nguyên đương thời là đế quốc lớn nhất thế giới. Những nơi người
Mông bại trận lúc đó như Ai Cập quá xa xôi, Nhật Bản và Indonesia đều
có biển cả ngăn cách và quân Mông cũng không có sở trường đánh thủy
quân nên mới bị thua trận. Thế nhưng nước Đại Việt lúc đó nằm liền kề
trên đại lục Trung Hoa, chung đường biên giới cả ngàn dặm với người
Mông mà người Mông vẫn không đánh chiếm được. Một đế quốc đã nằm

trùm cả đại lục Á-Âu mà không lấy nổi một dải đất bé nhỏ ở phía nam.
Có so sánh tương quan lực lượng với kẻ địch và vị trí địa lý với những
quốc gia làm được điều tương tự mới thấy được sự vĩ đại của chiến công
3 lần đánh đuổi Mông-Nguyên của nhà Trần.
Về hậu kỳ nhà Trần
Nhìn chung, triều Trần có thể chia ba thời kỳ: thời thứ nhất từ Thái Tông
đến Nhân Tông là thời xây dựng và chống Mông-Nguyên, thời thứ hai từ
Anh Tông đến Hiến Tông (có thượng hoàng Minh Tông) là thời kế tục,
thời thứ ba từ Dụ Tông (sau khi thượng hoàng Minh Tông mất) tới khi kết
thúc là thời suy tàn.
Để tránh "họa ngoại thích", nhà Trần chủ trương chính sách "hôn nhân
nội tộc". Chính sự nhà Trần bắt đầu suy từ đời vua Dụ Tông xa hoa
hưởng lạc, xa lánh lương thần, tin dùng gian thần. Nhưng đó đơn giản chỉ
là sự hưởng thụ như Lý Cao Tông trước đây mà thôi. Tới các đời sau, đặc
biệt là Trần Nghệ Tông và Trần Phế Đế (Đế Hiện), có hàng loạt biểu hiện
của sự mê muội, u tối của người cầm quyền. Trần Nghệ Tông tin dùng
một mình Lê Quý Ly, nghe lời Quý Ly sát hại hàng loạt con cháu, người
thân tộc họ Trần. Nhiều hành động của Nghệ Tông như thể để "dọn
đường" cho Quý Ly cướp ngôi nhà Trần sau này. Thời kỳ Nghệ Tông trở
về sau, vấn đề chống Chiêm Thành là lớn nhất, vậy mà một Quý Ly luôn
chạy dài trước những đợt tấn công của địch, không hề lập được công bao
giờ, lại vẫn được tin dùng đến như vậy. Còn Đế Hiện đối với Đỗ Tử
Bình, gian thần xảo trá gây ra cái chết của cha mình (Duệ Tông), không
những không trừng trị đích đáng mà còn nhiều lần thăng lên làm đại thần
cấp cao hơn trước, khi chết (1382) còn được truy tặng gia phong. Những
hành động tối tăm, mê muội đó phải chăng là sản phẩm của sự "thoái hóa
giống nòi" do "hôn nhân nội tộc" nhiều đời gây ra? Những lần tiếm
quyền, thoán ngôi khác trong lịch sử Việt Nam như Dương (Tam Kha)
đoạt Ngô, Tiền Lê đoạt Đinh, Trần đoạt Lý, Mạc cướp Lê, Trịnh át Lê
đều là "cường thần hiếp chúa". Quan hệ giữa Quý Ly với Nghệ Tông, Tử

Bình với Đế Hiện không thể như Trần Thủ Độ với Lý Huệ Tông, Mạc
Đăng Dung với Lê Cung Hoàng... Việc dung túng cho cấp dưới, những kẻ
trực tiếp đụng chạm tới quyền lợi của dòng tộc mình mà vẫn "không hay
biết" như các vua Trần quả là hiếm có
[10]
.
Các vua Trần thời hậu kỳ, kể cả Minh Tông, đều không biết chiêu mộ
nhân tài; lực lượng quan lại đều kém tài. Nếu thế hệ trước thắng Mông-
Nguyên khổng lồ một cách oai hùng bao nhiêu thì đời con cháu phải chạy
trốn một Chiêm Thành nhỏ bé, từng núp bóng mình trong chiến tranh
chống Mông-Nguyên xưa kia, một cách thảm hại bấy nhiêu. Tới lúc bị
Chiêm Thành xâm lấn, không hề có một gương mặt nào của dòng họ Trần
đứng ra chống được giặc mà phải dựa vào một tướng ngoài hoàng tộc
(Trần Khát Chân vốn mang họ Lê). Nếu trong tông thất nhà Trần thời kỳ
sau có những nhân tài như giai đoạn đầu thì dù Quý Ly có manh tâm cũng
không thể tính chuyện cướp ngôi. Nhà Trần trượt dốc từ Trần Dụ Tông,
sau sự kiện Dương Nhật Lễ và cái chết của Duệ Tông đã không gượng
dậy được nữa. Đó chính là thời cơ cho Hồ Quý Ly làm việc chuyên quyền
và chiếm lấy ngôi nhà Trần
[11]
.
Dù sao, nhà Trần vẫn là một trong những triều đại nổi bật nhất trong lịch
sử Việt Nam. Trang sử về nhà Trần trong sử sách nằm trong số những
trang sáng nhất và để lại nhiều bài học cho đời sau.
Các vua nhà Trần
Nhà
Trần
Niên đại các vị vua Nhà Trần

Miếu

hiệu
Niên hiệu Tên
Sinh-
Mất
Trị vì Thụy hiệu Lăng
Thái
Tông
Kiến Trung
(1226-1232)
Thiên Ứng
Chính Bình
(1232-1251)
Nguyên
Phong
(1251-1258)
Trần
Cảnh
1218-
1277
1226-
1258
Nguyên Hiếu
Hoàng đế
Chiêu
Lăng
Thánh
Tông
Thiệu Long
(1258-1272)
Bảo Phù

(1273-1278)
Trần
Hoảng
1240-
1291
1258-
1278
Tuyên Hiếu
Hoàng Đế
Dụ Lăng
Nhân
Tông
Thiệu Bảo
(1278-1285)
Trùng Hưng
(1285-1293)
Trần
Khâm
1258-
1308
1278-
1293
Duệ Hiếu
Hoàng Đế
Đức Lăng
Anh
Tông
Hưng Long
Trần
Thuyên

1276-
1320
1293-
1314
Nhân Hiếu
Hoàng Đế
Thái Lăng
Minh
Tông
Đại Khánh
(1314-1323)
Khai Thái
Trần
Mạnh
1300-
1357
1314-
1329
Văn Triết
Hoàng Đế
Mục Lăng