Tài liệu Vũ khí "mềm" có sức công phá "khủng" pdf

Vũ khí "mềm" có sức công phá "khủng"
Vượt ra khỏi lĩnh vực giải trí, sức lôi cuốn khó cưỡng của Chủ nghĩa
thực dân Coca-Cola” hay “sự thống trị của McDonald’s” còn được
nâng tầm và được tiếp cận ở địa hạt của ngoại giao quốc tế và địa
chính trị.


LTS: Cha đẻ của sức mạnh mềm, GS Nye từng viết: “Trước khi bức tường
Berlin sụp đổ vào năm 1989, nó đã bị xuyên thủng bởi truyền hình và phim
ảnh.
”Các thành tố của hệ thống truyền thông Mỹ từ phim Hollywood, nhạc pop
cho tới các các thương hiệu như McDonald, Cocacola, Harvard… là một
sức mạnh mềm mà chính quyền Mỹ không phải lúc nào cũng kiểm soát và
có ý thức kiểm soát trọn vẹn, cho dù ảnh hưởng của nó là to lớn.
Tuần Việt Nam và Trung tâm sức mạnh mềm Joseph Nye trân trọng giới
thiệu các nghiên cứu của hai tác giả Watanabe Yasushi và David
McConnell về lĩnh vực này.
"Chủ nghĩa thực dân Coca-Cola"
Dù chưa thể cân đo đong đếm được hết các
ảnh hưởng của nền văn hóa đại chúng Mỹ
(Popular Culture) nhưng sự xâm thực của nó
trên thế giới là có thực.
Giờ đây, sức lôi cuốn của nền văn hóa này
đã được tiếp cận ở bên ngoài địa hạt của
giải trí, truyền thông và trở thành một loại
công cụ vô cùng hữu hiệu trong việc phát
tán sức mạnh mềm của Mỹ.
Sức hấp dẫn đó được truyền đi khắp nơi
trên toàn cầu nhờ sự nổi tiếng của các biểu
tượng trong ngành công nghiệp giải trí của
Mỹ - từ Madona cho tới McDonald’s và chú

chuột Mickey.
Sức lôi cuốn của văn hóa đại chúng mạnh
mẽ tới mức đã có lúc người ta coi sự lan
truyền của nó như một dạng “xâm lăng”
hoặc “bành trướng” tại những bối cảnh khu
vực nhất định.
Văn hóa đại chúng là toàn bộ
các ý tưởng, nhận thức, thái
độ, các tác phẩm, hình ảnh
và các hiện tượng khác
được yêu mến và tương
thích với nền văn hóa chủ
đạo trước đó, đặc biệt là văn
hóa Tây Âu
Tập hợp các ý niệm này
được truyền đi mỗi ngày
trong xã hội do ảnh hưởng
chủ yếu của truyền thông đại
chúng.
“Văn hóa đại chúng và truyền
thông đại chúng có một mối
quan hệ cộng sinh: phụ
thuộc lẫn nhau và cộng tác
mật thiết”. - K. Turner (1984)
Chẳng hạn, người ta gọi “Chủ nghĩa thực dân Coca-Cola” hay “sự thống trị
của McDonald’s”. Vượt ra khỏi lĩnh vực giải trí, sức lôi cuốn khó cưỡng của
họ còn được nâng tầm và được tiếp cận ở địa hạt của ngoại giao quốc tế
và địa chính trị.

Tuy nhiên, vai trò của văn hóa đại chúng trong địa hạt này lại rất gây tranh

cãi. Nhiều người cho rằng nếu chỉ tập trung vào văn hóa đại chúng thì sẽ
làm tầm thường hóa các phân tích về tổ hợp phức tạp bao gồm rất nhiều
dạng tác động quan trọng khác của sức mạnh mềm, chẳng hạn như ngoại
giao nhà nước và các chương trình giáo dục.
Rõ ràng, sức mạnh mềm không đơn thuần chỉ là Chuột Mickey, Madonna,
McDonald’s hay là MTV. Văn hóa đại chúng có thể làm cho việc thảo luận
về chính sách đối ngoại của Mỹ nghe có vẻ rất tầm thường, nhưng sức
công phá của nó cho thấy đây là một lực tác động có thật và không thể
cưỡng nổi.
“Chính MTV đã kéo sập bức tường Berlin”
Quan trọng hơn, rất khó nếu như không nói là không thể nào lượng hóa
được tầm ảnh hưởng của văn hóa đại chúng. Cho dù sức hấp dẫn của nó
là gì, văn hóa đại chúng không hề tạo ra các tác động có thể đo lường
được, và cũng không đem lại kết quả đơn lẻ như mong muốn ở những nơi
mà nó được tiếp nhận.
Đặc biệt là, không có gì chứng minh được rằng sự phổ biến của văn hóa
đại chúng từ việc xuất cảng những bộ phim của Hollywood hay là các ca
khúc nhạc pop bằng tiếng Anh nổi tiếng trên toàn cầu đã thôi thúc cho việc
hình thành nên các điều kiện của chủ nghĩa đa nguyên, tự do ngôn luận
hay là dân chủ.
Sức hấp dẫn của văn hóa đại chúng không trực tiếp tạo nên các cuộc cách
tân tại những nước còn thiếu thiện cảm với “tự do” và “dân chủ”.
Nhưng các thông điệp của nó một khi đã được tiếp nhận thì thường được
coi như là các biểu tượng của các giá trị đi cùng với chủ nghĩa cá nhân và
tự do ngôn luận.
Theo cách đó, có thể dẫn tới thay đổi về mặt xã hội và chính trị khi những
khát vọng được tiếp thêm động lực để trở thành hành động của tập thể.
Trở lại với Bức tường Berlin chia cắt nước Đức, những thanh niên Đức đã
đập tan bức tường này đều mặc những chiếc áo phông vẽ hình logo MTV.
Thậm chí có người còn kết luận rằng: “Chính MTV đã kéo sập bức tường

Berlin”.Nhiều người nghĩ rằng bất kể ảnh hưởng của văn hóa đại chúng là
gì, thì chính quyền Mỹ cũng không nên liên can tới việc phổ biến các thông
điệp của loại văn hóa này trong việc thực thi chính sách đối ngoại của Mỹ.
Và, văn hóa nên nhường lại cho các nhân tố phi nhà nước.
Nhưng, trên thực tế thì văn hóa đại chúng của Mỹ lại được triển khai với
rất nhiều cấp độ áp dụng khác nhau, đã trở thành một phần trong chính
sách đối ngoại của Mỹ trong gần nửa thế kỷ qua.
Bất kỳ tổng thống nào của Mỹ - từ thời Woodrow cho tới George W. Bush -
đều hiểu rõ tầm quan trọng chiến lược của sức mạnh văn hóa Mỹ.
Xuất khẩu "phong cách sống kiểu Mỹ"
Ngành công nghiệp phim ảnh và truyền hình của Mỹ có vô vàn ví dụ minh
chứng cho tầm quan trọng chiến lược này của văn hóa đại chúng trong
việc phát triển có hệ thống chính sách đối ngoại của Mỹ. Nó cũng đưa ra
các minh chứng rõ ràng về những phản ứng hết sức trái chiều mà nền văn
hóa đại chúng Mỹ đã kích động như thế nào trên thế giới.
Về bản chất, sự lôi cuốn từ sức mạnh mềm của Mỹ trong lĩnh vực văn hóa
đại chúng chủ yếu dựa trên các hệ thống giá trị ẩn sâu trong các khu vực
mà nó được công chúng địa phương truyền tải và tiếp nhận.
Tại các quốc gia phương Tây, nơi mà công chúng có sự chia sẻ rộng rãi
các giá trị tự do và lâu bền gắn liền với chủ nghĩa cá nhân và dân chủ, thì
các bộ phim cũng như truyền hình của Mỹ đạt được những thành công rất
lớn và nổi tiếng.
Nhưng các nhóm tinh hoa của các quốc gia này cũng phản ứng lại bằng
cách hạn chế tầm quan trọng của các sản phẩm văn hóa Mỹ, và cũng tìm
cách tạo ra đối trọng từ chính văn hóa bản địa, song những động thái này
lại có xu hướng xuất phát từ động cơ bảo hộ về mặt thương mại.