Sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học hóa hữu cơ lớp 11 nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở trường trung học phổ thông

ĈҤI HӐ&Ĉ¬1
ҸNG
75Ѭ
Ӡ1*Ĉ
ҤI HӐ&6Ѭ3+
ҤM
KHOA HĨA

MAI NGUYӈ13+Ѭ
ӦNG HҴNG

SӰ DӨ1*6ѪĈ
Ӗ7Ѭ'8<7521*'
ҤY HӐC HĨA HӲ8&Ѫ/
ӞP
11 NHҴM NÂNG CAO CHҨ7/Ѭ
ӦNG DҤY VÀ HӐC Ӣ 75Ѭ
ӠNG
TRUNG HӐC PHӘ THƠNG

KHĨA LUҰN TӔT NGHIӊP
CӰ 1+Ỉ16Ѭ3+
ҤM

Ĉj1
ҹ
ng, 1ăP

1

ĈҤI HӐ&Ĉ¬1
ҸNG
75Ѭ
Ӡ1*Ĉ
ҤI HӐ&6Ѭ3+
ҤM
KHOA HĨA

SӰ DӨ1*6ѪĈ
Ӗ7Ѭ'8<7521*'
ҤY HӐC HĨA HӲ8&Ѫ/
ӞP
11 NHҴM NÂNG CAO CHҨ7/Ѭ
ӦNG DҤY VÀ HӐC Ӣ 75Ѭ
ӠNG
TRUNG HӐC PHӘ THƠNG

KHĨA LUҰN TӔT NGHIӊP
CӰ 1+Ỉ16Ѭ3+
ҤM

Sinh viên thӵc hiӋ
n

: MAI NGUYӈN 3+Ѭ
ӦNG HҴNG

Lӟp

: 12SHH

*LiRYLrQKѭ
ӟng dү
n
: ThS. NGUYӈN THӎLAN ANH

Ĉj1
ҹ
QJ1ăP

2


ĈҤI HӐ&Ĉ¬1
ҸNG

CӜNG HỊA XÃ HӜI CHӪ1*+Ƭ$9,
ӊT NAM

75Ѭ
Ӡ1*Ĉ+63

Ĉӝ
c lұ
p ±Tӵdo ±Hҥ
nh phúc

Khoa Hóa
NHIӊM VӨKHĨA LUҰN TӔT NGHIӊP
Hӑvà tên sinh viên:

MAI NGUYӈ13+Ѭ
ӦNG HҴNG

Lӟp

12SHH

:

7rQÿ
Ӆtài: ³SӱdөQJVѫÿ
ӗWѭGX\WURQJG
ҥy hӑc hóa hӑc hӳXFѫO
ӟp 11 nhҵm
nâng cao chҩ
WOѭ
ӧng dҥy và hӑc ӣWUѭ
ӡng trung hӑc phәthông´
2. Nguyên liӋ
u, dө
ng cөvà thiӃ
t bӏ
:

- &iFWjLOLӋXWKDP
NKҧROLrQTXDQÿӃQYLӋF
OӗQJJKpSQӝLGXQJVӱ
YjRYLӋFGҥ\KӑFKyDKӑFOӟSFѫEҧQ
ӣWUѭӡQJ7+37

.

- Giáo án, hӋWKӕQJFkXKӓL
- EjLWұSÿӅNLӇPWUDFyOӗQJ
WѭGX\OӟSFѫEҧQ
ӣWUѭӡQJ7+37
.
3. Nӝ
i dung nghiên cӭu:
- Nghiên cӭXFѫV
ӣlý luұ
n và thӵc tiӉ
n cӫ
Dÿ
Ӆtài.

- ThiӃ
t kӃgiáo án hóa hӑ
c lӟp 11 ±FѫE
ҧn có lӗng ghép nӝi dung VӱGөQJVѫÿ
duy.
- Thӵc nghiӋ
m kiӇ
m chӭng viӋ
c VӱGөQJVѫÿӗWѭGX\
khi dҥ
y hӑ
FFKѭѫQJWUu
hӑc lӟp 11 ±FѫE
ҧ

n.
*LiRYLrQKѭ
ӟng dү
n: Th.S. NguyӉ
n Thӏ
Lan Anh
1Jj\JLDRÿ
Ӆtài:
Tháng 9/2015
6. Ngày hồn thành:

Tháng 4/2016
*LiRYLrQKѭ
ӟng dү
n

ChӫnhiӋ
m khoa

6LQKYLrQÿmKRjQWKjQKYjQ
ӝ
p báo cáo vӅFKR.KRDQJj\WKiQJ
KӃ
t quҧÿL
Ӈ
PÿiQK
JLi««««

1Jj\«WKiQJ«QăP
CHӪTӎ

CH HӜ,Ĉ
ӖNG

3


LӠI CҦ0Ѫ1

LӡLÿ
ҫ
u tiên, em xin bày tӓlịng cҧ
PѫQFKkQWKjQKYjVkX
ҳ
c tӟi cơ giáo - ThS.
NguyӉ
n ThӏLan Anh, QJѭ
ӡL ÿm
ӟng dү
Kѭ
Q JL~S
ӥtұ
n tình Yj
ÿ ӝngÿviên em trong
suӕ
t thӡi gian thӵc hiӋn khóa luұ
n này.

Em xin chân thành cҧ
PѫQFiF
quý thҫ

y cô giáo trong khoa Hóa, WUѭ
ӡQJĈ+6ѭ
phҥ
PĈj1
ҹ
ng ÿmW
ұ
n tình truyӅ
Qÿ
ҥ
t kiӃ
n thӭc trong nhӳQJQăPK
ӑc qua và WKѭYL
Ӌ
n
WUѭ
ӡng ÿmW
ҥ
RÿL
Ӆ
u kiӋ
QJL~Sÿ
ӥÿ
Ӈkhóa luұ
n cӫ
a em ÿҥ
t kӃ
t quҧtӕt nhҩ
t.
Mһ

FGÿmQ
ӛlӵc hӃ
WPuQKQKѭQJGRK
ҥ
n chӃvӅthӡi gian và kinh nghiӋ
m nên
ÿӅtài không tránh khӓi nhӳng hҥ
n chӃvà sai sót. Em kính mong nhұ
Qÿѭ
ӧc sӵgóp ý
YjKѭ
ӟng dү
n thêm tӯcác thҫ
y cơ.
Sau cùng em kính chúc q Thҫ
y, Cơ trong khoa Hóa thұ
t dӗi dào sӭc khӓ
e,
niӅ
PWLQÿ
ӇtiӃ
p tө
c thӵc hiӋ
n sӭmӋ
QKFDRÿ
ҽ
p cӫ
a mình là truyӅ
Qÿ
ҥ

t kiӃ
n thӭc cho
thӃhӋmai sau.
Em xin chân thành cҧ
PѫQ

ĈjQ
ҹ
QJQJj\WKiQJ
Sinh Viên

Mai NguyӉ
Q3Kѭ
ӧng Hҵ
ng

4


MӨC LӨC

MӨC LӨC ..........................................................................................................................................1
DANH MӨC CÁC CHӲVIӂT TҲT ..................................................................................................8
DANH MӨC CÁC BҦNG..................................................................................................................5
DANH MӨC CÁC HÌNH ...................................................................................................................6
LӠI MӢĈҪU ..................................................................................................................................11
1. Lý do chӑ
Qÿ
Ӆtài...........................................................................................................................11
2. Mө

FÿtFKQJKLrQF
ӭu .................................................................................................................12
3. NhiӋ
m vөnghiên cӭu cӫ
Dÿ
Ӆtài.................................................................................................12
Ĉ
ӕ
LWѭ
ӧng và khách thӇnghiên cӭu ...........................................................................................12
3KѭѫQJSKiSQJKLrQF
ӭu ...........................................................................................................12
ĈyQJJySF
ӫ
Dÿ
Ӆtài...................................................................................................................13
&+ѬѪ1*7
ӘNG QUAN Vӄ&Ѫ6
ӢLÝ LUҰN VÀ THӴC TIӈN..............................................14
CӪ$Ĉ
ӄTÀI....................................................................................................................................14
1.1. Tә
ng quan vҩ
Qÿ
Ӆnghiên cӭu .................................................................................................14
7ѭGX\
...................................................................................................................................15
1.2.1. Khái ni͏
PW˱GX\
..............................................................................................................15

&iFWKDRWiFW˱GX\
..........................................................................................................16
7˱GX\P
ͧr͡
ng ...............................................................................................................17
7˱GX\ViQJW
̩
o ...............................................................................................................17
6ѫÿ
ӗWѭGX\
...........................................................................................................................18
1.4.1. Ngu͛
n g͙c cͯ
DV˯ÿ
͛W˱G
uy .............................................................................................18
1.4.2. Khái ni͏
PV˯ÿ
͛W˱GX\F
ͯ
a Tony Buzan...........................................................................18
1.4.3. Quy t̷
c l̵
SV˯ÿ
͛W˱GX\
..................................................................................................19
1.4.4. Ph̩m vi nghiên cͱu và ͱng dͭ
QJV˯ÿ
͛W˱GX\WURQJG
̩

y h͕
c ...........................................24
1.5. Phҫ
n mӅ
m IMindMap.............................................................................................................25
1.5.1. Giͣi thi͏
u ........................................................................................................................25
7tQKQăQJYjGRZQORDG,PLQG0DS
...................................................................................26
1.5.3. Xây d͹QJV˯ÿ
͛W˱GX\E
̹
ng ph̯
n m͉
m IMindMap...........................................................29
éWѭ
ӣng/chӫÿӅtrung tâm..........................................................................................25
1.5.3.2. Nhӳng nhánh chính (NhӳQJêWѭ
ӣQJFѫE
ҧ
Qÿ
ҫ
u tiên)................................................26
1.5.3.3 Thêm nhӳng hình ҧ
nh/biӇ
XWѭ
ӧng vào nhӳQJêWѭ
ӣng chính .......................................29
1.5.3.4. T̩
o nhͷng nhánh con (nhͷQJêW˱

ͧng thͱ2, thͱ«

................................................35
1.5.3.5. Sӵphӕ
i hӧp màu nӅ
n ................................................................................................32
1.5.3.6. Nhҩ
n mҥ
nh làm nә
i bұ
t nhӳng chӫÿӅ
........................................................................32
ĈtQKNqPWK{QJWLQ
...................................................................................................33

5


1.5.3.8. Xuҩ
W6Ĉ7'
...............................................................................................................34
,QYjOѭXO
ҥ
i SĈ7'
....................................................................................................37
1.6. Thӵc trҥ
ng sӱdө
QJVѫÿ
ӗ- Vѫÿ
ӗWѭGX\WURQJG

ҥ
y hӑ
c hóa hӑ
c ӣWUѭ
ӡng THPT tҥ
i Quҧ
ng Nam
Yj73Ĉj1
ҹ
ng.............................................................................................................................44
1.6.1. MͭFÿtFKÿL
͉
u tra.............................................................................................................44
Ĉ
͙
LW˱
ͫQJÿL
͉
u tra ...........................................................................................................44
1.6.3. Ti͇
QKjQKÿL
͉
u tra............................................................................................................44
1.6.4. K
t quL

u tra ...............................................................................................................45
&+1*7+,
T KV S D1*6
7'8<9ơ2%ơ,/ầ1/

P PHN HểA HӲU
&Ѫ/
Ӟ3&Ѫ%
ҦN........................................................................................................................50
2.1. NhӳQJÿ
ӏ
QKKѭ
ӟng khi lұ
SVѫÿ
ӗWѭGX\WURQJG
ҥ
y hӑ
c hóa hӑ
c ...............................................50
2.1.1. Nguyên t̷c l̵
SV˯ÿ
͛W˱GX\QJX\rQW
̷c) ......................................................................50
2.1.2. Quy trình l̵
SV˯ÿ
͛W˱GX\E˱
ͣc) .................................................................................51
2.2. ThiӃ
t kӃVѫÿ
ӗWѭGX\3K
ҫ
n kiӃ
n thӭc hóa hӳXFѫO
ӟSFѫE
ҧ

n ..............................................52
6˯ÿ
͛W˱GX\K
͏th͙
QJKyDFK˱˯QJ
...................................................................................52
6˯ÿ
͛W˱GX\FKRQ
͡
i dung m͡
t bài lên lͣp........................................................................58
2.4. Xây dӵng bài lên lӟp có lӗ
QJJKpSVѫÿ
ӗWѭGX\ÿmWKL
Ӄ
t kӃ
.....................................................67
2.4%jL³$QNDQ´
....................................................................................................................67
2.4.2. Bài luy͏
n t̵
S³$QNHQYjDQNDÿLHQ´
.................................................................................78
2.4.3. Bài luy͏
n t̵
S³+LGURFDFERQWK˯P´
................................................................................83
%jL³$QFRO´
....................................................................................................................89
2.4.5. Bài th͹FKjQK³7tQKFK

̭
t cͯ
DHWDQROJOL[HUROYjSKHQRO´
.............................................. 104
2.4.6. Bài luy͏
n t̵
S³$QGHKLW
±$[LWFDFER[\OLF´
.................................................................... 108
&+ѬѪ1*7+
ӴC NGHIӊ06Ѭ3+
ҤM ..................................................................................... 112
3.1. Mө
FÿtFKWK
ӵc nghiӋ
PVѭSK
ҥ
m ............................................................................................ 112
3.2. NhiӋ
m vөthӵc nghiӋ
PVѭSK
ҥ
m ........................................................................................... 112
3.3. ThӡLJLDQYjÿ
ӕ
LWѭ
ӧng thӵc nghiӋ
PVѭSK
ҥ
m ...................................................................... 112

3.4. Nӝ
i dung thӵc nghiӋ
m .......................................................................................................... 112
3.5. Tәchӭc thӵc nghiӋ
PVѭSK
ҥ
m .............................................................................................. 113
3.6. KӃ
t quҧthӵc nghiӋ
m ............................................................................................................ 113
3.6.1. K͇
t qu̫ki͋
m tra ............................................................................................................ 113
3.6.2. Nh̵n xét k͇
t qu̫th͹c nghi͏
m ........................................................................................ 116
KӂT LUҰN VÀ KIӂN NGHӎ
......................................................................................................... 118
1.

KӃ
t luұ
n............................................................................................................................... 118
1.1.

Nghiên cͱu t͝
ng quan v̭
Qÿ
͉....................................................................................... 118

1.2.

Nghiên cͱXF˯V
ͧlí lu̵
n .............................................................................................. 118

1.3.

Nghiên cͱXF˯V
ͧth͹c ti͍
n........................................................................................... 118

6


1.4.

Phân tích n͡i dung, c̭XWU~FFK˱˯QJWUuQKKyDK
͕c hͷXF˯
lͣSF˯E
̫
n..................... 118

1.5.

Ĉ͓
QKK˱
ͣng thi͇
t k͇6Ĉ7'Ĉ
͉xṷt 6 nguyên t̷FYjTX\WUuQKE˱

ͣc khi thi͇
t k͇6Ĉ7'

trong d̩y h͕c hóa h͕c. ............................................................................................................ 118
1.6.

Ti͇
n hành thi͇
t k͇6Ĉ7'SK
̯n ki͇
n thͱc hóa h͕c hͷXF˯O
ͣSF˯E
̫
n........................ 118

1.7.

ĈmWL
͇
n hành th͹c nghi͏
PV˱SK
̩Pÿ
͋kh̻
QJÿ
͓
nh tính kh̫thi và hi͏
u qu̫cͯ
a h͏th͙
ng

bài lên lͣp có l͛
ng JKpS6Ĉ7'ÿmWKL
͇
t k͇trong d̩y h͕
c hóa h͕c............................................ 118
2.

KiӃ
n nghӏYjÿ
Ӆxuҩ
t............................................................................................................ 118
2.1.

Vͣi B͡Giáo dͭFYjĈjRW
̩
o ........................................................................................ 118

9ͣLFiFWU˱ͥQJ7+37
......................................................................................................... 119
2.3. Vͣi giáo viên THPT .......................................................................................................... 119
+˱
ͣng phát tri͋
n cͯ
a ÿ͉tài .............................................................................................. 119
TÀI LIӊU THAM KHҦO ............................................................................................................... 120
PHӨLӨC ....................................................................................................................................... 121

7

DANH MӨC CÁC CHӲ VIӂT TҲT
SĈ7'

6ѫÿ
ӗWѭGX\

MM

: Mindmap

THPT

: Trung hӑ
c phәthông

THCS

: Trung hӑ
FFѫV
ӣ

GV

: Giáo viên

HS

: Hӑ
c sinh

TN

: Thӵc nghiӋ
m

Ĉ&

Ĉ
ӕi chӭng

STT

: Sӕthӭtӵ

VD

: Ví dө

QN

: Quҧ
ng nam

Ĉ1

ĈjQ
ҹ
ng

NXB

: Nhà xuҩ
t bҧ
n

NXBTH

: Nhà xuҩ
t bҧ
n tәng hӧp

TP. HCM

: Thành phӕHӗChí Minh

GS. TS

*LiRVѭ7L
Ӄ
QVƭ

8


DANH MӨC CÁC BҦNG
Bҧng 1.1. 'DQKViFKJLiRYLrQÿ˱
ͫc tham kh̫o ý ki͇
n
Bҧng 1.2. Các lͣSWKDPJLDÿL
͉

u tra th͹c tr̩ng s͵dͭ
QJ6Ĉ7'WURQJK
͕c t̵p
Bҧng 1.3. Khó khăQ
WK˱
ͥng g̿p khi gi̫
ng d̩y ph̯n hóa hͷXF˯
Bҧng 1.4. MͱFÿ
͡s͵dͭ
ng V˯ÿ
͛- V˯ÿ
͛W˱GX\WURQJG
̩y h͕c mơn hóa h͕c
Bҧng 1.5. MͭFÿtFKV
͵dͭ
QJ6Ĉ7'WURQJG
̩y h͕c mơn hóa h͕c
Bҧng 1.6. D̩ng bài nên s͵dͭQJ6Ĉ7'WURQJG
̩y h͕c mơn hóa h͕c
Bҧng 1.7. Tác dͭ
ng khi s͵dͭQJ6Ĉ7'WURQJG
̩y h͕c mơn hóa h͕
c
Bҧng 1.8. ˰X
YjQK˱
ͫFÿL
͋
m cͯa vi͏
c s͵dͭQJ6Ĉ7'WURQJG
̩y h͕c mơn hóa h͕

c
Bҧng 1.9. MͱFÿ
͡s͵dͭ
QJ6Ĉ7'WURQJK
͕c t̵p mơn hóa h͕c
Bҧng 1.10. Trͧng̩i khi thi͇
t k͇6Ĉ7'WURQJK
͕
c t̵
p mơn hóa h͕c
Bҧng 3.1. K͇
t qu̫ki͋
m tra t̩LWU˱
ͥng THPH Nguy͍
Q9ăQ&
ͳ(QN)

Bҧng 3.2. K͇
t qu̫ki͋
m tra t̩LWU˱
ͥQJ7+3+7KiL3KLrQĈ1

Bҧng 3.3. Th͙
ng kê k͇
t qu̫ki͋
m tra cͯDKDLWU˱
ͥng

9

DANH MӨC CÁC HÌNH
+uQK7RQ\%X]DQVLQKQăPW
ҥ
i London)
+uQK6Ĉ7'Y
Ӆcách lұ
S6Ĉ7'FyWXkQWK
ӫcác quy tҳ
c
Hình 1.3. 7tQKQăQJFKLDV
ҿmҥ
ng xã hӝi Facebook hoһ
c Twitter
Hình 1.4. 7tQKQăQJ[HPWU
ӵc tuyӃ
n
Hình 1.5. 7tQKQăQJWUuQKEj\FK
Ӄÿӝâm thanh Ghi chú
Hình 1.6. Hӝ
p chi nhánh và hình dҥ
QJVѫÿ
ӗkhӕi và màu sҳ
c
Hình 1.7. Hình ҧ
QK'YjêWѭ
ӣng Trung tâm
Hình 6Ĉ7'FKѭѫQJ³Ĉ
ҥ
LFѭѫQJKyDK

ӳXFѫ´

+uQK6Ĉ7'FKѭѫQJ³+LGURFDFERQQR

+uQK6Ĉ7'FKѭѫQJ³+LGURFDFERQNK{
+uQK6Ĉ7'FKѭѫQJ³$QGHKLW
±$[LWFDFER[\OLF´'RK
ӑc sinh vӁtay)
+uQK6Ĉ7'EjL³$QNDQ´
+uQK6Ĉ7'EjL³$QFRO´
Hình 6Ĉ7'EjL³$QFRO´'RK
ӑc sinh vӁtay)
+uQK6Ĉ7'EjL³/X\
Ӌ
n tұ
SDQNHQYjDQNDÿLHQ´
+uQK6Ĉ7'EjL³/X\
Ӌ
n tұ
S+LGURFDFERQWKѫP´
+uQK6Ĉ7'EjL³/X\
Ӌ
n tұ
p andehit ±D[LWFDFER[\OLF´

+uQK6Ĉ7'EjLWK
ӵc hành ³7tQKFK
ҩ
t cӫ
a etanol, glixeUROYjSKHQRO´

Hình 3.1. BiӇ
Xÿ
ӗso sánh kӃ
t quҧthӵc nghiӋ
m bài luyӋ
n tұ
SKLGURFDFERQ
Hình 3.1. BiӇ
Xÿ
ӗso sánh kӃ
t quҧthӵc nghiӋ
m bài Ancol

10


LӠI MӢĈҪU
1. Lý do chӑQÿ
Ӆtài
Mӝ
W
ҩ
W
ÿӟ
Qѭ
c phát triӇ
n bӅ
n vӳng, giàu mҥ
nh thì cҫ

n có nhӳng con nJѭ
ӡi lao
ÿӝng tӵchӫvà sáng tҥ
RÿL
Ӆ
XÿyFyQJKƭDOjÿ
ҩ
WQѭ
ӟFÿyF
ҫ
n có mӝt nӅ
n giáo dө
c tiӃ
n
bӝĈ
ҧ
QJYj1KjQѭ
ӟc ta khҷ
QJÿ
ӏ
QK³*LiRG
ө
c là quӕFViFKKjQJÿ
ҫ
X´
và vҩ
Qÿ
Ӆÿ
әi
mӟLSKѭѫQJSKiSG

ҥ
y hӑc rҩ
Wÿѭ
ӧc quan tâm.
Ĉӏ
QK
ӟQJ
Kѭәi mӟ
ÿ L SKѭѫQJ
ҥ
y hӑcSKiS
hiӋ
n nay làGtích cӵc hóa hoҥ
W
ӝng
ÿ

hӑc tұ
p cӫ
a hӑF VLQK Ĉy Oj TXi
ӡi hӑc trӣ
WUuQK
thành chӫthӇ
OjP
tích cӵcFKR Q
trong hoҥ
Wÿ
ӝng hӑc tұ
p cӫ
a chính hӑ

. ĈӇphát huy tính tích cӵc cӫ
a hӑc sinh cҫ
n tҥ
o

ÿL
Ӆ
u kiӋ
Qÿ
Ӈhӑ
FVLQKÿѭ
ӧFVX\Ӆ
QJKƭ
XKѫQ
àm nhiӅ
QKL
XKѫQWK
O
ҧ
o luұ
n nhiӅ
XKѫQ

ÿѭ
ӧc phát biӇ
u quan niӋ
m cӫ
DPuQKÿѭ
ӧFÿѭDUDQK
ӳng nhұ

n xét vӅvҩ
Qÿ
ӅÿDQJEjQ
luұ
Q«ÿѭ
ӧFWKDPJLDYjRTXiWUuQKÿ
ӇchiӃ
POƭQKWULWK
ӭc.
Hóa hӑ
c là mơn khoa hӑc vӯa lý thuyӃ
t vӯa thӵc nghiӋ
m vӟi nhiӅ
u kiӃ
n thӭc trӯu
Wѭ
ӧQJYjÿѭ
ӧc ӭng dө
ng rӝQJUmLWURQJÿ
ӡi sӕng. TӯWUѭ
ӟFÿ
Ӄ
QQD\ÿDV
ӕhӑc sinh cho
rҵ
ng hóa hӑc là mơn rҩ
t khó và khơ khan. NhiӅ
u hӑFVLQKÿmSK
ҧ
i vҩ

t vҧÿӇghi nhӟ
kiӃ
n thӭF QKѭQJN
Ӄ
t quҧmang lҥ
LFKѭDFDRFiFHPWKѭ
ӡng hӑc bài nào biӃ
W EjLÿ
ҩ
y,
hӑc phҫ
n VDX ÿm
ҫ
Q
TXrQ
ӟ
WUѭ
c và không
SKbiӃ
t liên kӃ
t các kiӃ
n thӭc lҥ
i vӟi nhau,
không biӃ
t vұ
n dөng kiӃ
n thӭF ÿm
ӑFӟ
K
WUѭ

F ÿyӳ
YjR
ng phҫ
n sau.
QKNguyên nhân

FKtQK OjGRFiFHPFKѭDWuPUDSKѭѫQJS
ӑ
c tұ
p phù hӧSFKѭDFySKѭѫ
ghi nhӟkiӃ
n thӭc mӝ
t cách hiӋ
u quҧ
. TӯÿyG
Ӊgây tâm lý chán nҧ
n, buông xuôi dү
n

ÿӃ
n lӛhәng kiӃ
n thӭc ngày càng rӝQJKѫQYjÿ
Ӄ
n mӝ
WO~FQjRÿyNK{QJ
Ӈlҳ
Sÿѭ
ӧc.
HiӋ
Q QD\ FiF JLiR

өng nhiӅ
YLrQ
X SKѭѫQJ
ÿDQJ
ҥ
y hӑ
SKiS
c iS
tích cӵF
GG
Ӈÿ
tӯQJEѭ
ӟc chuyӇ
n dҫ
n trang bӏkiӃ
n thӭc cho hӑc sinh sang dҥ
y cho hӑ
c sinh cách tiӃ
p
cұ
n và tìm tịi kiӃ
n thӭc. TӯÿyY
ұ
n dө
ng kiӃ
n thӭc vào thӵc tӃvà biӇ
Qÿ
әi thành kӻ

QăQJFKRULrQJPuQK7URQJFiFSKѭѫQJSK

ҥ
y hӑc tích cӵFSKѭѫQJSKiS
ӱdө
ng
Vѫÿ
ӗWѭGX\6Ĉ7'
V
Ӂgiúp hӑc sinh hӋthӕng hóa kiӃ
n thӭF[iFÿ
ӏ
QKÿѭ
ӧc kiӃ
n thӭc

FѫE
ҧ
n tӯÿyÿ
ҥ
t hiӋ
u quҧcao trong hӑc tұ
p. Mһ
c khác sӱdөQJSKѭѫQJSKiS
ӗWѭ
duy còn giúp hӑ
c sinh rèn luyӋ
n, phát triӇ
QWѭGX\ORJLFNK
ҧQăQJW
ӵhӑc, phát huy tính
tích cӵc và sáng tҥ

o cӫ
a hӑ
c sinh không chӍtrong hӑc tұ
p mơn Hóa hӑ
c mà cịn trong
các mơn hӑ
c khác và vҩ
Qÿ
Ӆkhác trong cuӝc sӕng.

11


Xuҩ
t phát tӯnhӳQJOêGRWUrQFK~QJW{LÿmO
ӵa chӑQÿ
Ӆtài: ³Sʹ Dͬ1*6ˮĈ
͚
7˰'8<7521*'
̨Y H͔C HÓA HͶ8&ˮ/
͢P 11 NH̸M NÂNG CAO CH̬T
/˰
ͪNG D̨Y VÀ H͔C ͦ75˰
ͤNG TRUNG H͔C PH͜7+Ð1*´
2. MөFÿtFKQJKLrQF
ӭu
ĈӅWjLQj\ÿLYjRQJKLrQF
ӭu sӱdөQJVѫÿ
ӗWѭGX\YjRG
ҥ

y hӑ
c phҫ
n hóa hӑ
c hӳu
Fѫ
ӟp 11
O ӣWUѭ
ӡng trung hӑ
c phәthơng nhҵ
m mө
F ÿtFK
ӑc sinh
JL~S
ghi nhӟ,K
hӋ

thӕng hóa các kiӃ
n thӭc Hóa hӑc mӝt cách hiӋ
u quҧ
. TӯÿyOjP
cho hӑ
FVLQKWKD\
әi
cách nhìn vӅbӝmơn Hóa hӑ
c: khơng cịn khó và khơ cӭng nӳa.
3. NhiӋ
m vөnghiên cӭu cӫDÿ
Ӆtài
- Tәng quan vӅvҩ
Qÿ

Ӆnghiên cӭu.

- Nghiên cӭXFѫV
ӣlý luұ
n vӅWѭGX\NKiLQL
Ӌ
PFiFWKDRWiFWѭ
ӣrӝQJWѭ
duy sáng tҥ
o.
- Nghiên cӭXFѫ
sӣlý thuyӃ
t vӅVѫÿ
ӗWѭGX\NKiLQL
Ӌ
m, nguӗn gӕc, quy tҳ
c thiӃ
t
kӃ
, phҥ
m vi nghiên cӭu và ӭng dөng.

- Nghiên cӭu nӝi dung sách giáo khoa lӟSFKѭѫQJWUuQKFѫ
ҧ
n.
- Nghiên cӭu vӅphҫ
n mӅ
m iMindMap.
- Nghiên cӭu thӵc trҥ
ng sӱdөQJVѫÿ

ӗWѭGX\WURQJG
ҥ
y hӑc ӣWUѭ
ӡng THPT.
- ThiӃ
t kӃhӋthӕQJ6Ĉ7'WKX
ӝc phҫ
n hóa hӳXFѫO
ӟSFѫE
ҧ
n.
- Xây dӵng hӋthӕng bài lên lӟp có sӱdөQJ6Ĉ7'ÿmWKL
Ӄ
t kӃ
.
- Thӵc nghiӋ
m kiӇ
m chӭng viӋ
c sӱdө
QJ 6Ĉ7'
ҥ
yWURQJ
hӑc hóa hӳX
G Fѫ
ӟp
O
11- FѫE
ҧ
n.
- Rút ra kinh nghiӋ

m, nhӳng kӃ
t luұ
QYjÿ
Ӆxuҩ
t giҧ
i pháp.
Ĉ
ӕ
LWѭ
ӧng và khách thӇnghiên cӭu
- ĈӕLWѭ
ӧng nghiên cӭu: ViӋ
c thiӃ
t kӃvà sӱdө
QJVѫÿ
ӗWѭGX\WURQJG
ҥ
y hӑ
c hóa
hӑc ӣWUѭ
ӡng THPT, phҫ
n hӳXFѫO
ӟSFKѭѫQJWUuQKFѫE
ҧ
n.
- Khách thӇnghiên cӭu: Hӑ
c sinh các lӟp 11 và giáo viên dҥ
y mơn hóa ӣWUѭ
ӡng
THPT. Q trình dҥ

y hӑc ӣWUѭ
ӡng THPT.
3KѭѫQJSKiSQJKLrQF
ӭu
- &iFSKѭѫQJSKiS
ӭu lý luұ
n: tra
QJKLrQF
cӭu các tài liӋ
u, sách giáo khóa, các
YăQE
ҧ
QFyOLrQTXDQÿ
Ӄ
Qÿ
Ӆtài, phân tích, tәng hӧp, phân loҥ
i, hӋthӕng hóa.
- &iFSKѭѫQJSKiSWK
ӵc tiӉ
n:

12


+ Trò chuyӋ
n, phӓng vҩ
n giáo viên và hӑ
c sinh.
ĈL
Ӆ

u tra bҵ
ng phiӃ
u câu hӓi.
+ Nghiên cӭu sҧ
n phҭ
m hoҥ
Wÿ
ӝng.
- 3KѭѫQJSKiSV
ӱlý thơng tin:
+ Tәng hӧp ±khái qt hóa.
+ Xӱlý sӕliӋ
XÿL
Ӆ
u tra.
ĈyQJJySF
ӫDÿ
Ӆtài
- Nghiên cӭu ӭng dө
ng phҫ
n mӅ
m iMindMap vào dҥ
y hӑ
c.
- Nghiên cӭu vӅӭng dөng cӫ
D6Ĉ7'WURQJG
ҥ
y hӑc hóa hӑc.
- Vұ
n dө

QJ6Ĉ7'WURQJG
ҥ
y hӑ
c hóa hӑ
Fÿ
Ӈnâng cao chҩ
WOѭ
ӧng dҥ
y hӑc.

- Xây dӵng hӋthӕQJ6Ĉ7'WKX
ӝc phҫ
n kiӃ
n thӭc hóa hӳXFѫO
ӟSFKѭѫQJ
FѫE
ҧ
n.

13


&+ѬѪ1
G 1. TӘNG QUAN Vӄ&Ѫ6
Ӣ LÝ LUҰN VÀ THӴC TIӈN
CӪA ĈӄTÀI
1.1. Tә
ng quan vҩQÿ
Ӆnghiên cӭu
Trên thӃgiӟi hiӋ

Q QD\ÿDQJGL
Ӊ
n ra nhӳng chuyӇ
n biӃ
QWURQJ
ӵc giáo
OƭQK
dө
c.
Y

;Xӟ
Kѭ
ng giáo dө
F ÿDQJ
Ӈ
n SKiW
vӟi mө
FWUL
WLrX
әi mӟi nӝL
ÿ GXQJ FKѭѫQ
SKѭѫQJ
pháp, phát huy tính tích cӵc, chӫÿӝQJFNJQJ
ҧQăQJW
QKѭNK
ӵhӑ
c, tӵnghiên
cӭu cӫ
DQJѭ

ӡi hӑc.

7URQJ[XKѭ
ӟQJÿy*LiRG
ө
c ViӋ
W1DPFNJQJÿmYjÿDQJFy
Ӆ
XWKD\ÿ
әi mau
lҽ
, mҥ
nh mӁÿӇhòa nhұ
p vӟi nӅ
n giáo dө
c hiӋ
Qÿ
ҥ
i trên thӃgiӟLÿ
һ
c biӋ
t là vҩ
Qÿ
Ӆÿ
әi
mӟLSKѭѫQJSKiSG
ҥ
y và hӑ
FWURQJQKjWUѭ
ӡng.

HiӋ
n nay, hӑ
c tұ
SWKHRVѫÿ
ӗWѭGX\OjP
ӝ
WSKѭѫQJSKiSK
ӑFÿѭ
ӧc khuyӃ
n khích
áp dө
ng rӝng rãi, nhҩ
WOjÿ
ӕi vӟi hӑc sinh. Trong xu thӃhӝi nhұ
p cӫ
Dÿ
ҩ
WQѭ
ӟc, vai trò
cӫ
DSKѭѫQJSKiSK
ӑc này càng trӣnên quan trӑng trong viӋ
c góp phҫ
n nâng cao hiӋ
u
quҧhӑc tұ
p cӫ
DQJѭ
ӡi hӑc nói riêng và chҩ
WOѭ

ӧng giáo dө
c nói chung.
3KѭѫQJSKiSK
ӑc tұ
SQj\ÿmÿѭ
ӧc nhiӅ
u tác giҧ
, nhiӅ
u nhà khoa hӑc nghiên cӭu,

ÿӅcұ
p tӟi trong các cơng trình nghiên cӭu cӫ
DPuQKYjÿmÿHPO
ҥ
i nhӳng ÿyQJJySW
lӟn vӟi nhӳng thành tӵXÿiQJN
Ӈ
, giúp hӑ
c sinh tìm thҩ
y niӅ
PÿDP
ӭng
PrK
thú và
chӫÿ
ӝQJKѫQWURQJTXiWUuQKK
ӑc tұ
SWtFKONJ\NL
Ӄ
n thӭc, nâng cao chҩ

WOѭ
ӧng giáo dө
c
YjÿjRW
ҥ
o.
¾

³6ѫ
ӗWѭ
ÿ GX\´
ӫ
a Barry Buzan,
F
Tony Buzan (2008), NXB Tәng hӧp

TPHCM. Nӝi dung chính cӫ
D³6ѫÿ
ӗWѭGX\´OjJL
ӟi thiӋ
XYjKѭ
ӟng dү
n thiӃ
t kӃvà sӱ
dөQJ6Ĉ7'
¾

Bӝsách dҥ
y bҵ
ng bҧ

Q
ӗÿ
Wѭ GX\
ӫ
a Trҫ
Q
F ĈuQKһ
ng
&KkX
ThӏThu Ĉ

Thӫ
y, NXB Giáo dө
c (2011).

- Dҥ
y tӕ
t ±hӑc tӕ
t ӣtiӇ
u hӑc bҵ
ng bҧ
Q
ӗÿ
Wѭ GX\ GQJQ
FKR
6ѭ
*9
phҥ
m và hӑc sinh tiӇ
u hӑc).

- Dҥ
y tӕ
t ±hӑ
c tӕ
t các môn hӑc bҵ
ng bҧ
Qÿ
ӗWѭGX\GQJFKR*9
phҥ
m và hӑc sinh THCS và THPT).
- ThiӃ
t kӃbҧ
Qÿ
ӗWѭGX\G
ҥ
y ±hӑ
c môn tốn ( dùng cho GV và HS phәthơng).
- Ӭng dө
ng cơng nghӋthơng tin trong dҥ
y hӑc mơn tốn ӣWUѭ
ӡng THPT.

14


- BӝViFKKѭ
ӟng dү
n cách lұ
p bҧ

Qÿ
ӗWѭGX\FQJY
ӟi mӝt sӕví dөminh hӑa giúp
cho GV và HS trong viӋ
c dҥ
y và hӑc, cung cҩ
p cho các bұ
c phөhuynh công cөÿӇhӛ
trӧkiӇ
m tra kiӃ
n thӭc cӫ
a con em mình trong hӑ
c tұ
p mӝ
W FiFK
ҧ
n, các
ÿѫQ
cuӕn JL
sách có nhiӅ
u hình vӁ³NL
Ӄ
n thӭc ±hӝi hӑD´U
ҩ
Wÿ
ӝ
FÿiRE
ҵng phҫ
n mӅ
m và vӁtay cӫ

a
QJѭ
ӡi ViӋ
t Nam.
Các luұ
QYăQOX
ұ
n án, khóa luұ
n tӕt nghiӋ
p nghiên cӭu vӅVѫÿ
ӗWѭGX\
¾

³6
ӱdөQJJUDS
ӗWѭGX\WURQJJL
YjVѫÿ
ӡơn tұ
p và luyӋ
n tұ
p phҫ
n hóa

phi kim lӟS  7+37´
ұ
Q YăQ
ҥ
F
/X
Vƭ

WK ө
cJLiR
hӑF ĈLQK
GӏMӃ
Q
7K
ҥ
i Hӑ
Ĉ F 6ѭ
phҥ
m TP. HCMQăP
¾

NguyӉ
n ThӏKhoa (2010), SӱdөQJVѫÿ
ӗWѭGX\WURQJG
ҥ
y hӑc hóa hӑc ӣ

trung hӑ
c phәthơng, Khóa luұ
n tӕ
t nghiӋ
SĈ
ҥ
i hӑF6ѭSK
ҥ
m TP. HCM.
¾

ĈRjQ7K
ӏ
Hịa (2011), Xây dӵng và sӱdөng bҧ
Qÿ
ӗWѭGX\WURQJ
ҥ
y hӑ
c

phҫ
QKLÿURFDFERQQK
ҵ
m nâng cao chҩ
WOѭ
ӧng dҥ
y hӑ
c hóa hӑc THPT, luұ
QYăQ7K
ҥ
FVƭ
Ĉҥ
i hӑF6ѭSK
ҥ
m Hà Nӝi.
¾

³9
ұ
n dө
QJ SKѭѫQJ

Yj
SKiS
Vѫ
ӗWѭ
JUDS
ÿGX\
ҥ
y WURQJ
hӑF FKѭѫQJ
G

QKyPQLWѫKyDK
ӑc lӟp 11 nâng cao ӣTHPT nhҵ
m tích cӵc hóa hoҥ
Wÿ
ӝng hӑc tұ
p cӫ
a
hӑFVLQK´/X
ұ
QYăQWK
ҥ
FVƭ6ѭSK
ҥ
m hóa hӑFĈ
ӛThӏThanh Trâm, Ĉҥ
i hӑc Quӕ
c gia
Hà Nӝ
i, QăP

1.7ѭGX\
1.2.1. Khái ni͏
PW˱GX
y [6]
7ѭGX\OjTXiWUuQKQK
ұ
n thӭc phҧ
QiQKÿѭ
ӧc nhӳng thuӝc tính bҧ
n chҩ
t, nhӳng

mӕi liên hӋcó tính chҩ
t qui luұ
t cӫ
a sӵvұ
t, hiӋ
QWѭ
ӧQJPjWUѭ
ӟFÿyWDFKѭDEL
Ӄ
t.

7ѭ GX\
ӝ
W
Oj
KjQK
ӝng.
PMӛL

ÿ KjQK
ӝQJ Wѭ
ÿ
GX\ Oj
ҧ
i quyӃ
tTXi
mӝ
t
WUu
nhiӋ
m vөQjRҧ
ÿy
y sinh trong
Q quá trình nhұ
n thӭc hay trong hoҥ
W
ӝng
ÿthӵc tiӉ
n.
4XiWUuQKWѭGX
y bao gӗm nhiӅ
XJLDLÿR
ҥ
n kӃtiӃ
p nhau liên tө
c: tӯkhi gһ
p tình huӕng
có vҩ
Qÿ

Ӆvà nhұ
n thӭFÿѭ
ӧc vҩ
Qÿ
ӅFKRÿ
Ӄ
n khi vҩ
Qÿ
Ӆÿѭ
ӧc giҧ
i quyӃ
t. Sau khi giҧ
i
quyӃ
t lҥ
i có thӇnҧ
y sinh vҩ
Q
Ӆÿ
mӟi. MӝWTXiWUuQKWѭGX\J
ӗP ED JLDLÿR
ҥ
n cөthӇ
QKѭVDX

- Mӣÿ
ҫ
u cӫDWѭGX\OjV
ӵbҳ
t gһ

p hồn cҧ
nh có vҩ
Qÿ
Ӆ
, nhӳQJFiLFK~QJ
biӃ
t, nhӳng mâu thuү
n vӟi kinh nghiӋ
m cӫ
DFK~QJWDÿzLK
ӓi chúng ta phҧ
i giҧ
i quyӃ
t,
phҧ
i phҧ
n ánh.

15


- DiӉ
n biӃ
n cӫ
DWѭGX\OjFiFWKDRWiFF
ӫ
DWѭGX\V
ӵphân tích, tәng hӧp, so sánh,
trӯXWѭ
ӧQJKyDNKiLTXiWKyDÿ

Ӈgiҧ
i quyӃ
t các tình huӕQJÿ
һ
t ra.
- KӃ
W WK~FTXiWUuQK
Ӂcho ra nhӳng khái
WѭGX\V
niӋ
m mӟi, nhӳng suy lí, phán
ÿRiQP
ӟi.
1.&iFWKDRWiFW˱GX\
[6]
1.2.2.1. Phân tích và t͝
ng hͫp
3KkQWtFK Oj
ҫ
u TXiWUuQKGQJÿ
óc ÿ
Ӈphân chia FiFÿ
ӕLWѭ
ӧng nhұ
n thӭc thành

các bӝphҫ
n, các thành phҫ
QWѭѫQJÿ
ӕLÿ

ӝ
c lұ
Sÿ
Ӈnhұ
n thӭFÿ
ӕLWѭ
ӧng sâu sҳ
FKѫQĈy

là quá trình diӉ
Q UDҫ
WURQJ
u chӫthӇnhҵ
P
ÿ WiFK
ӕL
FiF
ӧQJ
Wѭ Wѭ
ÿ
GX\
ӳng WKjQ
thuӝc tính, nhӳng bӝphұ
n, nhӳng mӕi liên hӋ
, liên quan giӳDFK~QJÿ
Ӈnhұ
n thӭc sâu
sҳ
FKѫQ

Tәng hӧS Oj TXi WUuQK
Ӈhӧp nhҩ
GQJ
W FiF
WUt
TXi
ӧ
yF
c tách
WUuQK
ÿ
rӡi
ÿm

trong q trình phân tích thành mӝ
t chӍ
nh thӇthӕng thҩ
t, hồn chӍ
QKĈk\OjW
trí tuӋ
WURQJÿyFK
ӫthӇWѭGX\GQJWUtyF
ÿѭD
ӳngQK
thuӝc tính, nhӳng thành phҫ
n
phân tích vào mӝt chӍ
nh thӇ
, giúp ta nhұ
n thӭFEDRTXiWKѫQ

Phân tích và tәng hӧp là hai q trình có mӕi quan hӋmұ
t thiӃ
t nhau, bәsung
cho nhau trong mӝ
WTXiWUuQKWѭGX\WK
ӕng nhҩ
W3KkQWtFKOjFѫV
ӣÿӇtәng hӧSÿѭ
ӧc
tiӃ
Q KjQK WKHR
ӟng cӫ
SKѭѫQJ
a tәng hӧp. TәngKѭ
hӧp diӉ
Q UD WKHR
ӣphân tích,Fѫ V
ÿѭ
ӧc thӵc hiӋ
n trên kӃ
t quҧcӫ
a phân tích. Khơng có q trình phân tính thì khơng thӇ
tiӃ
n hành tәng hӧS1Jѭ
ӧc lҥ
i, phân tính khơng có tәng hӧp thì q trình trӣnên vơ
QJKƭDWURQJTXiWUuQKQK
ұ
n thӭc.
1.2.2.2. So sánh

6RViQKOjTXiWUuQKGQJWUtyFÿ
Ӈ[iFÿ
ӏ
nh sӵgiӕng nhau và khác nhau, sӵÿӗng
nhҩ
W KD\ӗ
NK{QJ
ng nhҩ
t, sӵbҵ
ÿ
ng nhau hay không bҵ
ng nhau giӳD FiF
ӕLӧng
Wѭ
ÿ
nhұ
n thӭc. Thao tác này có liên quan chһ
t chӁvӟi thao tác phân tích, tәng hӧp, vai trị

quan trӑng trong viӋ
c nhұ
n thӭc thӃgiӟL6RViQKOjFѫV
ӣcӫ
a mӑi sӵhiӇ
u biӃ
WYjWѭ

duy. Nên tӯVRViQKPjFRQQJѭ
ӡi có thӇhình dung ra nhӳQJFiLFKѭDEL
Ӄ

WWUrQFѫ
ӣ
nhӳQJFiLÿmEL
Ӄ
t.

16


1.2.2.3. Khái quát hóa
Khái quát hóa là hoҥ
Wÿ
ӝQJWѭGX\WiFKEL
Ӌ
t nhӳng thuӝc tính chung và các mӕi
liên hӋchung, bҧ
n chҩ
t cӫ
a sӵvұ
t hiӋ
QWѭ
ӧng tҥ
o nên nhұ
n thӭc mӟLGѭ
ӟi hình thӭc
khái niӋ
Pÿ
ӏ
nh luұ
t, qui tҳ

c. Có hai mӭFÿ
ӝkhái quát hóa:
- Khái quát hóa cҧ
m tính: diӉ
n ra trong hồn cҧ
nh trӵc quan, thӇhiӋ
n ӣWUuQKÿ
ӝ
Vѫÿ
ҷ
ng.
- .KiLTXiWKyDKuQKWѭ
ӧng, khái niӋ
m: là khái quát hóa cҧnhӳng tri thӭc có tính
chҩ
t khái niӋ
m, bҧ
n chҩ
t cӫ
a sӵvұ
t và hiӋ
Qӧ
Wѭ
ng hoһ
c các mӕi quan hӋkhông bҧ
n
chҩ
WGѭ
ӟi dҥ
QJFiFKuQKWѭ

ӧng trӵc quan, các biӇ
XWѭ
ӧng.
7ѭGX\NKiLTXiWKyDOjKR
ҥ
Wÿ
ӝQJWѭGX\FyFK
ҩ
WOѭ
ӧng cao vì kӃ
t quҧcӫ
a khái
TXiWKyDOjFѫV
ӣlí luұ
n khoa hӑc.
1.7˱GX\P
ͧr͡
ng [4]

Mӛ
i mҭ
u thông tin truyӅ
Qÿ
Ӄ
n não ±mӑi cҧ
m giác, ký ӭFKD\VX\QJKƭ
ӗm cҧ
lӡi nói, chӳ, sӕ, mã thӭFăQKѭѫQJWKѫPÿѭ
ӡng nét, màu sҳ
c, nhӏ

SÿL
Ӌ
u, nӕt nhҥ
c và
cҩ
XWU~F
ÿ
Ӆ
u có thӇbiӇ
u thӏQKѭP
ӝ
t quҧcҫ
u làm trung tâm và tӯÿyODQW
ӓa ra hàng
chө
FKjQJWUăPKjQJWUL
Ӌ
u móc nӕi. Mӛi móc nӕi biӇ
u thӏmӝt liên kӃ
t, rӗ
i mӛi liên
kӃ
t lҥ
i tҥ
o ra vô sӕliên kӃ
t khác. Nhӡsӱdөng mӝt hӋthӕng xӱOtYjOѭXJL
ӳthơng tin
ÿD
ө
c,WU

gӗm nhiӅ
u móc nӕL QKѭ
ұ
y nên não
Y chúng ta có khҧQăQJӳOѭX
và xӱlí WU
thơng tin.
1.7˱GX\ViQJW
̩
o [4]
7ѭ GX\
ҥ
o hay
ViQJ
còn gӑL
W Oj 7ѭ
ҥ
i biên
GX\
là chӫQJR
ÿ
Ӆcӫ
a mӝW OƭQK
ӵc
Y
nghiên cӭu cịn mӟi. Nó nhҵ
PWuPUDFiFSKѭѫQJiQEL
Ӌ
n pháp thích hӧSÿ
Ӈkích hoҥ

t
khҧQăQJҥ
ViQJ
RӇ
Yj
ÿjR
W ÿ VkX
ҧQăQJ
NK Wѭ
ӫ
a mӝ
GX\
t cá nhân F
hay mӝt tұ
p thӇ

cӝQJÿ
ӗng làm viӋ
c chung vӅmӝ
Wÿ
ӅWjLKD\Oƭ
nh vӵc. Ӭng dөng chính cӫ
a WѭGX\ViQ

tҥ
o là giúp cá nhân hay tұ
p thӇthӵFKjQKQyWuPUDFiFSKѭѫQ
ӡi giҧ
i tӯmӝ
t

phҫ
Qÿ
Ӄ
n toàn bӝcho các vҩ
Qÿ
Ӆ
. Là loҥ
LWѭGX\Fѫÿ
ӝng, linh hoҥ
t, không tuân theo
nguyên tҳ
c nào. Loҥ
LWѭGX\Qj\OLrQTXDQÿ
Ӄ
n trӵc giác và khҧQăQJViQJ
tҥ
o cӫ
a con
QJѭ
ӡLÿ
һ
c biӋ
WOjWUtWѭ
ӣQJWѭ
ӧng, sӵliên hӧSêWѭ
ӣng và tính linh hoҥ
t.

17

1.6ѫÿ
ӗWѭGX\
1.4.1. Ngu͛
n g͙
c cͯDV˯ÿ
͛W˱GX\
[4]

Hình 1.1. 7RQ\%X]DQVLQKQăPW
ҥ
i London)
Tony Buzan, nhà tâm lý hӑc thӃkӍ20, QJѭ
ӡi phát minh kӻthuұ
t thiӃ
t kӃVѫÿ
ӗWѭ
duy, là nhà nghiên cӭX KjQJ
ҫ
u thӃgiӟ
ÿi vӅnão bӝYj SKѭѫQJ
ӑc tұ
p.SKiS
Ông
K
nghiên cӭu sâu vӅbӝnão, trí nhӟvà tìm ra quy luұ
t khi xây dӵng bҧ
Qÿ
ӗgӗm nhiӅ
u

nhánh, giúp bӝnão ghi chép các sӵkiӋ
n mӝt cách có hӋthӕng. Theo ơng: ³%
ӝnão

VLQKUD
Ӈghi nhӟ
Ojÿ
thì mình cҫ
n phҧ
i luyӋ
n tұ
p nó, giӕQJ QKѭWD\FKkQ
Ӄ
u khơng
vұ
Qÿ
ӝng lâu ngày sӁbӏWHRÿLY
ұ
\´.
Ӄ
t hӧp giӳa kiӃ
n thӭc tâm lý hӑ
FÿѭѫQJWK
ӡi và
nghiên cӭXWUrQ%X]DQÿmÿѭDUDVѫÿ
ӗWѭGX\JL~SOX\
Ӌn tұ
p trí não (MindMap). Theo

7RQ\%X]DQ³P

ӝt hình ҧ
nh có giá trӏKѫQF
ҧngàn tӯ«´Yj³PjXV
ҳ
FFNJQJFyWi
ө
ng
NtFKWKtFK
ҧ
nh.
QmR
Màu sҳ
F
QKѭKuQK
PDQJÿ
Ӄ
QFKRVѫÿ
ӗWѭGX\
ӳQJUXQJÿ
QK
ӝng

cӝQJKѭ
ӣng, mang lҥ
i sӭc sӕQJYjQăQJOѭ
ӧng vô tұ
QFKRWѭGX\ViQJW
ҥ
R´
6ѫÿ

ӗWѭGX\
ӝt công cө
P tәchӭFWѭGX\
Ӆ
n tҧ
ng, có thӇ
Q miêu tҧnó là mӝWNƭ
thuұ
t hình hӑ
a vӟi sӵkӃ
t hӧp giӳa tӯngӳ, hình ҧ
QKÿѭ
ӡng nét, màu sҳ
c phù hӧp vӟi

cҩ
u trúc, hoҥ
Wÿ
ӝng và chӭF QăQJF
ӫ
a bӝQmRJL~SFRQ
ӡi khai thác tiӅ
QJѭ
P QăQJ Y{

tұ
n cӫ
a bӝQmR1yÿѭ
ӧc coi là sӵlӵa chӑn cho toàn bӝWUtyFKѭ
ӟng tӟi lӕLVX\ QJK

mҥ
ch lҥ
c.
1.4.2. Khái ni͏
PV˯ÿ
͛W˱GX\F
ͯa Tony Buzan [4]
6ѫÿ
ӗWѭGX\
ӝ
t cơng
OjP
cөtәchӭFWѭGX\
Ӆ
n tҧ
QJ Q
YjÿѫQJL
ҧ
n, là hình thӭc
ghi chép nhҵ
P WuP WzL
ӣrӝ
ÿjR
ng mӝW
VkX
ê
ӣng, Wѭ
hӋthӕ
Png hóa mӝ
t chӫÿ

Ӆhay
mӝt mҥ
ch kiӃ
n thӭF«E
ҵ
ng cách kӃ
t hӧp viӋ
c sӱdөQJÿ
ӗng thӡi hình ҧ
QKÿѭ
ӡng nét
màu sҳ
c chӳviӃ
t vӟi sӵWѭGX\WtFKF
ӵc.

18


6Ĉ7'OjEL
Ӈ
u hiӋ
n cӫ
DWѭGX\P
ӣrӝng, nó có chӭFQăQJW
ӵnhiên WURQJWѭG
ÿyQJ YDLWUz
ҥ
QOjFKuDNKyD
QăQJÿ

Ӈkhai phá tiӅ
P QăQJWL
Ӆ
P
YQăQJF
ӫ
a bӝnão. Nó
ÿѭ
ӧc áp dө
ng trong mӑi mһ
t cӫ
a cuӝc sӕQJTXDÿyF
ҧ
i thiӋ
n hiӋ
u quҧhӑc tұ
p và khҧ
QăQJWѭGX\P
ҥ
ch lҥ
c, nhҵ
PWăQJFѭ
ӡng hiӋ
u quҧcuӝc sӕng.
1.4.3. Quy t̷c l̵
p V˯ÿ
͛W˱GX\
[4]
Lұ
SVѫÿ

ӗWѭGX\ӱOjFiFKV
dөng ³F
ҧbӝQmR´ÿ
Ӈtóm tҳ
t cơng viӋ
c vào mӝt tӡ
giҩ
y, bҵ
ng viӋ
c sӱdөng các hình ҧ
nh trӵc quan, nhӳng hình vӁÿӗthӏlұ
S6Ĉ7'V
Ӂtҥ
o
ҩ
QWѭ
ӧng sâu sҳ
FKѫQ

Mө
c tiêu cӫ
a các quy tҳ
FWURQJ6Ĉ7'OjW
ӵGRWѭGX\FK
ӭNK{QJNuPKmP
,
quan trӑng là không nên nhҫ
m lү
n giӳa trұ
t tӵvà cӭng nhҳ

c, tӵdo và hӛQÿ
ӝn. Tӵdo

WѭGX\WK
ӵc sӵlà khҧQăQJ[k\G
ӵng trұ
t tӵtӯhӛQÿ
ӝn. Nhӳng quy tҳ
FWURQJ6Ĉ7
JL~SFK~QJWDOjPÿL
Ӆ
u này. Có thӇchia làm hai nhóm quy tҳ
c là: quy tҳ
c kӻthuұ
t và
quy tҳ
c bӕtrí.
Lұ
SVѫÿ
ӗWѭGX\
vӟi bӕQÿ
һ
FÿL
Ӈ
m chính sau:
- ĈӕLWѭ
ӧQJTXDQWkPÿѭ
ӧc kӃ
t tinh thành mӝ
t hình ҧ

nh trung tâm hay chӳin chӫ
ÿӅ
VDXÿyÿyQJNKXQJE
ҵ
ng mӝt hình trịn, hình vng hoһ
c các hình khác.
- Tӯhình ҧ
nh trung tâm, nhӳng chӫÿӅchính cӫ
Dÿ
ӕLWѭ
ӧng tӓa rӝng thành các
nhánh.
- Trên các nhánh liên kӃ
W
Ӆ
uÿ
cҩ
u thành tӯmӝt hình ҧ
nh chӫÿ
ҥ
o hay tӯkhóa
chính (truyӅ
n tҧ
Lÿѭ
ӧc phҫ
n hӗn cӫ
DêWѭ
ӣng và giúp kích thích bӝnhӟ). Nhӳng vҩ
Qÿ
Ӆ

phөFNJQJÿѭ
ӧc biӇ
u thӏbӣi các nhánh gҳ
n kӃ
t vӟi các nhánh có thӭbұ
FFDRKѫQ
- Các nhánh tҥ
o thành mӝt cҩ
u trúc nút liên kӃ
t vӟi nhau. Màu sҳ
c, hình ҧ
nh, mã

sӕNtFKWKѭ
ӟc có thӇÿѭ
ӧc sӱdөQJÿ
Ӈlàm nәi bұ
WYjSKRQJSK~6Ĉ7'
Ӄ
n nó thêm

sӭc thu hút, hҩ
p dү
n, cá tính. Nhӡÿy Pjÿ
ҭ
y mҥ
nh tính sáng tҥ
o, khҧQăQJJKL
ӟ,
Q

ÿһ
c biӋ
t là sӭc gӧi nhӟthơng tin.
1.4.3.1. Quy t̷c kͿthu̵
t
™

Kӻthuұ
t tҥo sӵnhҩn mҥnh WURQJVѫÿ
ӗWѭGX\
: Nhҩ
n mҥnh là quan

trӑng vì nó có tác dө
QJWăQJWUtQK
ӟYjÿ
ҭ
y mҥ
nh sáng tҥ
o.
- Nên bҳ
Wÿ
ҫ
u vӟi hình ҧ
nh ӣtâm, vì hình ҧ
nh thu hút sӵtұ
p trung cӫ
a mҳ
t và não
kích thícKWѭGX\ViQJW

ҥ
o và nâng cao khҧQăQJQK
ӟ.

19


- Mӛi ҧ
nh trung tâm dùng ít nhҩ
t ba màu. Màu sҳ
c kích thích trí nhӟvà sáng tҥ
o
tránh sӵÿѫQÿL
Ӌ
u.
- Cҫ
n bӕWUtFiFWK{QJWLQÿ
Ӆ
u quanh hình ҧ
nh trung tâm.

- Sӱdөng hình ҧ
nh ӣmӑLQѫLWURQJ6Ĉ7'JL~SFkQE
ҵ
ng sӵKѭQJ
phҩ
n giӳa các
kӻQăQJWK
ӏgiác và ngôn ngӳcӫ
a não.

- ViӃ
t các chӳthӇhiӋ
QêWѭ
ӣng quan trӑQJWRKѫQÿ
ұ
p vào mҳ
t bҥ
QNKLÿ
ӑc lҥ
i
nhӳng ghi chép sau này. Hình ҧ
nh khơng gian ba chiӅ
u có hiӋ
u ӭng nhҩ
n mҥ
nh các
phҫ
n tӱquan trӑQJWURQJ6Ĉ7'

- Sӱdө
ng sӵWѭѫQJ
WiF QJNJTXDQ
ӵvұ
n dө
ng tӕLÿD
OjV QJNJTXDQFNJ
ҧ
m
giác vұ
Qÿ

ӝng thân thӇtrong các tӯvà hình ҧ
nh. Sӱdө
ng tӯdiӉ
n tҧ
, tҥ
Rÿ
ӝng lӵc chӭ
khơng phҧ
i kӇchuyӋ
n.
- 7KD\
әi kích
ÿcӥҧ
nh, chӳin và dịng chӳchҥ
y. Có tác dөng nhҩ
n mҥ
nh tҫ
m
quan trӑQJ WѭѫQJ
ÿӕi giӳa các thành phҫ
n cùng cҩ
p. Kích cӥlӟn có tác dөng nhҩ
n
mҥ
nh.
- Cách dịng có tәchӭc và thích hӧp.
™

Kӻthuұt tҥo mӕi liên kӃ
t WURQJ6Ĉ7'

Liên kӃ
WFyYDLWUzW
ӟ

và sáng tҥ
RQrQFNJQJU
ҩ
t quan trӑng. Trong não, liên kӃ
t chính là cơng cөtích hӧp giúp
ta nҳ
m bҳ
t nhӳng cҧ
m nghiӋ
m cӫ
a thӃgiӟi vұ
t chҩ
t. Mӝ
W NKL FK~QJ
ӏ
nh WD

ÿѭ
ӧc hình ҧ
QKWUXQJWkPYjêQJKƭDFK
ӫÿҥ
o thì khҧQăQJOLrQN
Ӄ
t cӫ
a não sӁJL~SWDÿ
sâu vào thӃgiӟLêWѭ

ӣng.

- Sӱdө
ng màu sҳ
Fÿ
Ӈlàm kí hiӋ
u hay phân vùng ӣmӑLQѫLP
ӑLO~FWURQJ
- Dùng nhӳng hình thù ngү
u nhiên, kí hiӋ
X
Ӈÿ
chӍcác mө
c hoһ
F ê
ӣng Wѭ
nhҩ
t
ÿӏ
QKÿ
Ӈtìm thҩ
y mӕi liên kӃ
t dӉdàng, nó giúp ta tiӃ
t kiӋ
m thӡi gian.
- 'QJPNJLWrQÿ
ӇchӍcác mӕi liên hӋcùng nhánh hoһ
c khác nhánh.
- Tӯphҧ
LWKHR³ÿѫQY

ӏ
´QJKƭD
là mӝt tӯcho mӛLÿѭ
ӡng phân nhánh. Nhӡvұ
y, tӯ
có thêm nhiӅ
u móc nӕi tӵdo giúp cho viӋ
c ghi chú trӣnên thoҧ
i mái và linh hoҥ
WKѫQ
- 1rQÿ
ӇWѭGX\FjQJ³W
ӵGR´FjQJW
ӕ
W.K{QJQrQÿ
ҳ
QÿRE
ұ
n tâm viӋ
c phҧ
Lÿ
һ
t
các chi tiӃ
t ӣÿkXKD\FyQrQÿѭDFK~QJYjRN
hông.
- NӃ
u gһ
p trӣngҥ
i tҥ

m thӡLWURQJWѭGX\ÿ
Ӈtrӕng mӝWYjLGzQJÿ
Ӈthôi thúc não
ÿL
Ӆ
n vào chӛkhuyӃ
t, tұ
n dө
ng khҧQăQJOLrQN
Ӄ
t vô hҥ
n cӫ
DWѭGX\

20


™
-

Kӻthuұ
t tҥ
o sӵmҥch lҥc WURQJ6Ĉ7'
Mӛ
i dịng chӍ
có mӝt tӯkhóa.

- ViӃ
t tӯkhóa trên vҥ
ch liên kӃ

t.
-

Vҥ
ch liên kӃ
t và tӯOX{QFQJÿ
ӝdài.

-

Các vҥ
ch nӕi liӅ
n nhau và các nhánh chính ln nӕi vӟi ҧ
nh trung tâm.

-

Vҥ
ch liên kӃ
t trung tâm phҧ
LGQJQpWÿ
ұ
m.

-

Ҧnh vӁthұ
t rõ ràng.

-

Ĉһ
t tӡgiҩ
y nҵ
PQJDQJFyÿѭ
ӧc nhiӅ
u khoҧ
ng trӕQJKѫQ

-

Luôn dùng chӳLQÿ
Ӈtҥ
o cҧ
PJLiFQKѭ
ҧ
nh chө
p, rõ ràng, dӉÿӑ
c.

-

Luôn viӃ
t chӳin thҷ
QJÿ
ӭng.

-

Chӳin phҧ

i nҵ
PWUrQÿѭ
ӡQJSKkQQKiQKFyFQJÿ
ӝdài.

-

1rQGQJFiFÿѭ
ӡng kҿFRQJFKRFiFÿѭ
ӡng phân nhánh.

-

Ĉѭ
ӡng bao quanh ơm sát các nhánh chính thành tӯng bó thơng tin.

™

Kӻthuұt tҥ
o phong cách riêng WURQJ Tҩ
6Ĉ7'
t cҧFK~QJ
Ӆ
u làWD ÿ

nhӳng cá thӇÿӝ
F ÿiRULrQJ
Ӌ
W6Ĉ7'SK
ҧ

i phҧ
EL
Q iQKÿѭ
ӧc các mҥ
QJ
ӟi Oѭ
và lӕLWѭ
GX\ÿ
ӝFÿiRWURQJP
ӛLFRQQJѭ
ӡi.
- Cá nhân hóa bҧ
Q
ӗÿ
Wѭ GX\
ӫ
a bҥ
n vӟ
F
i nhӳQJ
ӗvұ
ÿW OLrQ
Ӄ
n bҥ
TXDQ
Q QKѭ
ÿ
biӇ
XWѭ
ӧng vӅchiӃ

Fÿ
ӗng hӗcó thӇPDQJêQJKƭDTXDQWU
ӑng.
- ThiӃ
t kӃphҧ
i sáng tҥ
o và khác biӋ
t, bӣi vì bӝnão sӁdӉnhӟnhӳng gì khơng
EuQKWKѭ
ӡng.
1.4.3.2. Quy t̷c v͉cách b͙trí
™

Trình tӵphân cҩp: Tӯý chӫÿ
ҥ
o, mӣrӝng phҥ
m vi liên kӃ
t mӟi, rӗi tӯ

FiF
ӣng
ê
này
Wѭ
lҥ
i tiӃ
p tө
c mӣrӝng các liên kӃ
t mӟi, cӭtiӃ
p tө

F QKѭ
Ӄmӣrӝ
WK
ng
phҥ
m vi liên kӃ
t tӟi vô hҥ
n. ViӋ
c sӱdөng phân cҩ
p và phân hҥ
ng vӟi ý chӫÿҥ
o có hiӋ
u
quҧÿ
ҭ
y mҥ
QKQăQJO
ӵFWѭGX\F
ӫ
a não rҩ
t lӟn.
™

Trình tӵÿiQKV
ӕ: NӃ
X6Ĉ7'GQJFKRP
ө
FÿtFKF
өthӇQKѭVR
ҥ

n diӉ
n

YăQOjPWL
Ӈ
u luұ
n, bài kiӇ
m tra khi cҫ
n diӉ
Qÿ
ҥ
WêWѭ
ӣng theo mӝ
t trình tӵcөthӇ
, theo
thӡi gian hay thӭtӵquan trӑng thì ta cҫ
Q ÿiQK
ӕFiF
V QKiQK
ӗtheo trình
Vѫ
tӵÿӇ
ÿ
WUuQK
ӟcEj\
sau, có phân
WUѭ
bәthӡi gian hay mӭF
ӝÿ
nhҩ

n mҥ
nh phù hӧp cho tӯng
nhánh.

21