Biện pháp quản lý tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở quận sơn trà đà nẵng

N

c
60.14.05

- ăm 2013


Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng
được ai công bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.

ồ


Ầ ............................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu................................................................................... 4
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................ 4
4. iả thuyết khoa học .................................................................................... 4
5. Phạm vi và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 5
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 5
7. ấu trúc của luận văn ................................................................................. 6
1

Ề
Ủ

1.1. KH
1.2.

QU
KH

Ộ
.. 7

LỊ H SỬ N H ÊN ỨU ẤN Ề ........................................ 7
N ỆM Ơ ẢN ỦA Ề

.................................................10

1.2.1. Quản lý ................................................................................................10
1.2.2. Quản lý giáo dục .................................................................................15
1.2.3. Quản lý nhà trường .............................................................................16
1.2.4. ổ chuyên môn, hoạt động của tổ chuyên môn ..................................18
1.2.5.

rách nhiệm, quyền hạn của hiệu trưởng, tổ trưởng đối với hoạt

động tổ chuyên môn ......................................................................................20
1.2.6. Quản lý hoạt động tổ chun mơn ......................................................25
1.3. N

UN QUẢN LÝ H

N

Ổ HUN MƠN .....................27

1.3.1. hỉ đạo lập kế hoạch tổ chuyên môn trong năm học ..........................27

1.3.2. hỉ đạo, tổ chức thực hiện các hoạt động của tổ chuyên môn ...........27
1.3.3. Kiểm tra, đánh giá các hoạt động chuyên môn ...................................30
1.3.4. Quản lý các hoạt động hỗ trợ nhằm góp phần nâng cao chất lượng
hoạt động tổ chuyên môn ..............................................................................31


1.4.

YẾU

Ố ẢNH HƯỞN

ẾN QUẢN LÝ H

N

Ổ

CHUN MƠN ...................................................................................................32
1.4.1. rình độ, năng lực quản lý của hiệu trưởng ........................................32
1.4.2. Năng lực quản lý chuyên môn của tổ trưởng ......................................33
1.4.3. iều kiện cơ sở vật chất của nhà trường .............................................34
Ể KẾ

1 ....................................................................................35
2

Ự

Ủ

,
2.1. KH

QU

.........................................................36

ÌNH HÌNH PH

R ỂN

H S QUẬN

SƠN R .............................................................................................................36
2.1.1. ề quy mô trường, lớp, học sinh ........................................................36
2.1.2. ề chất lượng ......................................................................................37
2.1.3. ề đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên..................................................39
2.1.4. Xây dựng cơ sở vật chất, đầu tư trang thiết bị cho hoạt động giáo
dục H S ......................................................................................................39
2.2. KH

QU

QUẢN LÝ

QU

Ổ

RÊN ỊA

RÌNH KHẢ

HUYÊN MÔN

S

HỰ

ỦA H ỆU

N QUẬN SƠN R ,

R N

RƯỞN

ÔN

RƯỜN

H S

NẴN ...............................................41

2.2.1. Mục đích khảo sát ...............................................................................41
2.2.2. Nội dung khảo sát ...............................................................................42
2.2.3. ối tượng khảo sát ..............................................................................42
2.3.4. Phương pháp khảo sát .........................................................................42
2.3.

N Ũ Ổ RƯỞN

SỞ RÊN ỊA

HUYÊN MÔN RƯỜN

N QUẬN SƠN R ,

RUN

HỌ

Ơ

NẴN .........................................43

2.3.1. ề số lượng và cơ cấu .........................................................................43
2.3.2. ề chất lượng ......................................................................................43


2.4.

HỰ

RƯỜN

R N

H

N

H S QUẬN SƠN R ,

Ổ

HUYÊN MÔN

ỦA

NẴN ...............................................44

2.4.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về vai trị của tổ chun
mơn trong nhà trường ....................................................................................44
2.4.2. Năng lực quản lý của tổ trưởng chuyên môn ......................................46
2.4.3. hực trạng hoạt động của tổ chuyên môn các trường H S quận
Sơn rà, thành phố à Nẵng.........................................................................47
2.5. HỰ

R N

RƯỜN

QUẢN LÝ Ổ

RUN HỌ

HUYÊN MÔN

Ơ SỞ RÊN ỊA

ỦA H ỆU RƯỞN
N QUẬN SƠN R ...52

2.5.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của
quản lý tổ chuyên mơn ..................................................................................52
2.5.2. ai trị quản lý tổ chun mơn của hiệu trưởng .................................53
2.5.3. hỉ đạo xây dựng kế hoạch của tổ chuyên môn .................................54
2.5.4.

hực trạng công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu

trưởng ............................................................................................................56
2.6.

NH

HUN ....................................................................................66

2.6.1. Những mặt mạnh và hạn chế...............................................................66
2.6.2. huận lợi và khó khăn.........................................................................67
Ể KẾ

2 ....................................................................................69
3

Ủ
,
3.1.

.................................................................................................70
N UYÊN Ắ

Ề XUẤ

ỆN PH P QUẢN LÝ ...............70

3.1.1. ảm bảo tính đồng bộ .........................................................................70
3.1.2. ảm bảo tính thực tiễn ........................................................................70
3.1.3. ảm bảo tính kế thừa ..........................................................................71
3.1.4. ảm bảo tính khả thi ...........................................................................72


3.2.

ỆN PH P QUẢN LÝ H

H ỆU

RƯỞN

RƯỜN

N

Ổ HUYÊN MÔN ỦA

H S QUẬN SƠN

R ,

H NH PHỐ

NẴN ............................................................................................................73
3.2.1. Nâng cao nhận thức của cán bộ giáo viên về tầm quan trọng của hoạt
động tổ chuyên môn ......................................................................................73
3.2.2. Quản lý việc xây dựng kế hoạch của tổ chuyên môn .........................75
3.3.3. Quản lý nền nếp, nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn ..........................78
3.2.4. Kiểm tra các hoạt động của tổ chuyên môn ........................................80
3.2.5. Quản lý kiểm tra, đánh giá học sinh ...................................................82
3.2.6. Quản lý kiểm tra việc thực hiện chương trình giảng dạy ...................83
3.2.7. Quản lý việc sử dụng thiết bị dạy học của giáo viên ..........................85
3.2.8. iện pháp chỉ đạo công tác tự bồi dưỡng của giáo viên .....................87
3.2.9. Mối quan hệ giữa các biện pháp .........................................................89
3.3. KHẢ N H ỆM ÍNH KHẢ H

ỦA

ỆN PH P Ề XUẤ ...89

3.3.1. ác bước tiến hành khảo nghiệm ........................................................89
3.3.2. Kết quả khảo nghiệm ..........................................................................91
Ể KẾ
KẾ

3 ....................................................................................94
K

Ế

....................................................................95
K

Ế

Ề

..........................................................99
(

)


Ữ
án bộ quản lý

Ế

Ắ
CBQL

iáo dục và đào tạo

&

Giáo viên

GV

Hiệu trưởng

HT

Phó hiệu trưởng

PHT

rung học cơ sở

THCS

rung học phổ thông

THPT

ổ trưởng chuyên môn

TTCM


Số bảng
ảng 2.1

Tên bảng
Số liệu thống kê bậc học

Trang

H S từ năm 2009 đến

2012
ảng 2.2

36

Kết quả xếp loại học lực, hạnh kiểm của học sinh 7
trường H S

37

ảng 2.3

Số liệu học sinh tốt nghiệp của 7 trường H S ..

38

ảng 2.4

Số liệu học sinh lớp 9 thi học sinh giỏi thành phố

38

ảng 2.5

hống kê đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên

39

ảng 2.6

hống kê đội ngũ

43

ảng 2.7

hống kê trình độ đào tạo, trình độ ngoại ngữ, tin học

M của 7 trường H S

.
ảng 2.8

44

Kết quả khảo sát nhận thức về vai trị của tổ chun
mơn

ảng 2.9
ảng 2. 10

Kết quả khảo sát năng lực của đội ngũ

45
M

Kết quả khảo sát thực hiện hoạt động dự giờ thăm
lớp..

ảng 2.11

48

hống kê xếp loại giờ dạy và hồ sơ chuyên môn của 7
trường H S

ảng 2.12

46

50

Kết quả nhận thức về tầm quan trọng của quản lý tổ
chun mơn

ảng 2. 13

ai trị quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng

ảng 2.14

hỉ đạo xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ chuyên
môn

52
53
55

ảng 2.15

Nhận thức mức độ cần thiết công tác quản lý hoạt
động tổ chuyên môn

ảng 2.16

Mức độ thực hiện công tác quản lý hoạt động tổ
chuyên môn

ảng 2.17

60

Mức độ tác dụng của công tác quản lý hoạt động tổ
chuyên môn

ảng 3.1

57

63

ính cấp thiết, khả thi của các biện pháp quản lý tổ
chuyên môn

91


D

Số biểu
iểu đồ 2.1

Ể
Tên biểu

Trang

Sự tương quan giữa mức độ cần thiết và mức độ
thực hiện công tác quản lý hoạt động tổ chuyên

62

môn .
iểu đồ 2.2

Sự tương quan giữa mức độ cần thiết và mức độ
tác dụng công tác quản lý hoạt động tổ chuyên

65

môn
iểu đồ 3.1

ương quan giữa mức độ cấp thiết và tính khả
thi của các biện pháp quản lý hoạt động tổ
chuyên môn

93

1

Ầ
1. Lý do

đề tài

rong xu thế tồn cầu hố kinh tế,

iệt Nam đã và đang bước vào hội

nhập với khu vực và quốc tế. rong bối cảnh đó, nền giáo dục

iệt Nam cần

đẩy nhanh tiến trình đổi mới để rút ngắn khoảng cách về trình độ phát triển
giáo dục trong tương quan so sánh giữa các nước trong khu vực và trên thế
giới. ác thành tựu nghiên cứu giáo dục đã thừa nhận quản lý giáo dục là một
then chốt đảm bảo sự thành công của phát triển giáo dục. Thông qua quản lý
giáo dục mà việc thực hiện mục tiêu đào tạo, các chủ trương chính sách giáo
dục quốc gia, nâng cao hiệu quả đầu tư cho giáo dục, nâng cao chất lượng giáo
dục mới được triển khai và thực hiện có hiệu quả.
iệt Nam bước vào thế kỷ XX với mục tiêu phấn đấu " ân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh". rong thời kỳ hội nhập để phát
triển kinh tế xã hội, vấn đề quan trọng hàng đầu là sự phát triển nguồn nhân
lực con người. Nghị quyết

ại hội

ảng ộng sản

iệt Nam khóa X đã nêu

rõ: "Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng
nhất thúc đẩy sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện tiên quyết
để phát triển nguồn lực con người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng
trưởng kinh tế nhanh và bền vững".
ảng ộng sản

iệt Nam, Nhà nước

iệt Nam rất quan tâm xây dựng

đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Ngày 15-6-2004
rung ương

ảng

ộng sản

iệt Nam ban hành

an

í thư

hỉ thị 40-CT/TW về việc

xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục

"Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hóa, đảm
bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu", đặc biệt chú trọng nâng
cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo;
thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp


2

giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi
hỏi ngày càng cao của sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước".
Kết luận của Hội nghị lần thứ
ộng sản
khóa

an chấp hành

rung ương

ảng

iệt Nam khóa X về tiếp tục thực hiện Nghị quyết rung ương 2
, phương hướng phát triển giáo dục và đào tạo, khoa học và công

nghệ từ nay đến năm 2005 và đến năm 2010 : Xây dựng và triển khai chương
trình “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục một cách tồn
diện”; bố trí cán bộ quản lý giáo dục các cấp phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ
và năng lực của cán bộ, có cơ chế thay thế khi khơng đáp ứng u cầu.
ội ngũ cán bộ quản lý luôn là một trong những yếu tố quan trọng nhất
góp phần quyết định sự phát triển của một tổ chức, bởi lẽ chính họ là người tổ
chức thực hiện có hiệu quả các khâu của quá trình quản lý phát triển tổ chức.

hủ tịch Hồ hí Minh đã nói: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc” [30, tập
5, tr. 273].
Sự phát triển của đất nước trong giai đoạn mới sẽ tạo ra nhiều cơ hội,
đồng thời cũng đặt ra những thách thức không nhỏ đối với sự nghiệp phát
triển giáo dục, đào tạo của nước ta.

ại hội X của

ảng xác định phát triển

giáo dục là quốc sách hàng đầu. ổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục iệt
Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập
quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo
viên và cán bộ là khâu then chốt. ập trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào
tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực
hành, khả năng lập nghiệp.

ổi mới cơ chế tài chính giáo dục.

hực hiện

kiểm định chất lượng giáo dục, đào tạo ở tất cả các bậc học. Xây dựng môi
trường giáo dục lành mạnh, kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường với gia đình và
xã hội.


3

ể thực hiện được sứ mạng của mình thì trước hết cần nâng cao chất
lượng giáo dục. Quan điểm chỉ đạo của ảng đối với giáo dục là tiếp tục nâng

cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và
học, hệ thống trường lớp, hệ thống quản lý giáo dục, thực hiện chuẩn hóa,
hiện đại hóa, xã hội hóa giáo dục, nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục.
rong nhà trường, đội ngũ giáo viên là lực lượng chủ chốt tham gia các
hoạt động giáo dục.

iáo viên trong trường trung học cơ sở được tổ chức

thành tổ chuyên môn theo môn học. ổ chuyên môn là mắt xích quan trọng
trong cơ cấu tổ chức của nhà trường. Hoạt động của các tổ chuyên môn quyết
định trực tiếp đến sự phát triển của nhà trường và chất lượng dạy học của thầy
và trị.
hất lượng chun mơn của trường trung học cơ sở phụ thuộc rất nhiều
vào trình độ quản lý của hiệu trưởng đối với các tổ chuyên môn, đối với giáo
viên và học sinh.

ể các tổ chun mơn hoạt động có chất lượng và hiệu quả

thì hiệu trưởng phải có năng lực quản lý, điều hành. Hiệu trưởng phải nắm
vững chương trình mơn học, phương pháp đặc trưng của từng môn học, để chỉ
đạo chuyên môn thực hiện.

ể nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chun

mơn thì hiệu trưởng phải có chỉ đạo kịp thời, có biện pháp quản lý nội dung
và hình thức hoạt động tổ chuyên môn một cách hợp lý. Quản lý hoạt động tổ
chuyên môn là một trong những nhiệm vụ quan trọng của hiệu trưởng trường
trung học cơ sở.

ề ra những biện pháp quản lý tốt sẽ góp phần nâng cao chất

lượng hoạt động của tổ chuyên môn.
rong những năm qua, cơng tác quản lý nhà trường nói chung và công
tác quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở ở quận
Sơn rà, thành phố

à Nẵng đã có những kết quả đáng kể nhưng vẫn còn

nhiều hạn chế, bất cập. Ở một số trường, việc quản lý tổ chuyên môn của hiệu
trưởng dựa theo kinh nghiệm, chưa tổ chức, quản lý có hệ thống và khoa học,


4

do đó chưa phát huy được vai trị của tổ chuyên môn trong việc thực hiện
nhiệm vụ nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường.
ể đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông, việc nâng cao hiệu
quả quản lý tổ chun mơn là vấn đề có ý nghĩa quan trọng và cấp thiết. ho
đến nay đã có nhiều cơng trình nghiên cứu bàn về cơng tác quản lý tổ chuyên
môn của hiệu trưởng trường trung học cơ sở với những góc độ tiếp cận khác
nhau. uy nhiên, ở quận Sơn rà, thành phố

à Nẵng, vấn đề này chưa được

nghiên cứu một cách có hệ thống.
ể góp phần giải quyết vấn đề, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: "Biện
pháp quản lý tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở quận Sơn Trà,
Đà Nẵng".
2.

đí

nghiên ứ

Nghiên cứu đề xuất biện pháp quản lý tổ chuyên môn của Hiệu trưởng
nhằm nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục ở các trường trung học cơ sở
trên địa bàn quận Sơn rà, thành phố à Nẵng.
3. Khách t ể và đ

t ợ

nghiên ứ

3.1. Khách thể nghiên cứu
ông tác quản lý tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở
3.2. Đối tượng nghiên cứu
iện pháp quản lý tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở quận Sơn
Trà, à Nẵng.
4.

t

ết khoa

hực tế, công tác quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường trung
học cơ sở trên địa bàn quận Sơn rà,

à Nẵng còn những hạn chế, bất cập.

Xác lập và ứng dụng được các biện pháp quản lý phù hợp với yêu cầu đổi mới

công tác quản lý nhà trường hiện nay thì chất lượng và hiệu quả dạy học ở các
trường trung học cơ sở trên địa bàn quận Sơn rà, à Nẵng sẽ được nâng cao.


5

5.

ạm v v n ệm v nghiên ứ

5.1. Phạm vi nghiên cứu
Các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng 7
trường trung học cơ sở quận Sơn rà, thành phố à Nẵng. ề tài sử dụng các
số liệu thống kê từ năm 2009 đến năm 2012 để phân tích và nghiên cứu.
5.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận của công tác quản lý tổ chuyên môn của hiệu
trưởng trường trung học cơ sở.
Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng cơng tác quản lý tổ chuyên
môn của hiệu trưởng trường trung học cơ sở quận Sơn rà, à Nẵng.
ề xuất các biện pháp quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng nhằm
nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục ở trường trung học cơ sở quận Sơn
Trà, à Nẵng.
6.

ơ

pháp nghiên ứ

6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Bao gồm phương pháp phân tích, tổng hợp,… nhằm xây dựng cơ sở lý

luận về công tác quản lý các tổ chuyên môn ở các trường trung học cơ sở trên
địa bàn quận Sơn rà.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Bao gồm phương pháp điều tra, phương pháp tổng kết kinh nghiệm,
phương pháp phỏng vấn, phương pháp quan sát nhằm khảo sát, đánh giá thực
trạng công tác quản lý các tổ chuyên môn thời gian qua của hiệu trưởng các
trường trung học cơ sở và thu thập thêm các thơng tin có liên quan về vấn đề
nghiên cứu.
6.3. Nhóm các phương pháp bổ trợ
Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia, phương pháp thống kê toán học
nhằm tổng hợp, xử lý kết quả khảo sát và điều tra.


6

7. ấ trúc

ậ vă

Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn được trình bày trong 3 chương:
ơ

1

ơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu

trưởng trường trung học cơ sở
ơ

2

hực trạng công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn của

hiệu trưởng trường trung học cơ sở trên địa bàn quận Sơn rà, à Nẵng
ơ

3 Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu

trưởng trường trung học cơ sở trên địa bàn quận Sơn rà, thành phố à Nẵng


7

1
Ề

Ộ
Ủ

11 K

Ử

Ứ

Ấ

Ề

Trong thời gian qua, các nước trên thế giới, nhất là các nước ở châu

và

hái ình ương, đã tiến hành nhiều công việc để canh tân hệ thống giáo dục
quốc dân. Những xu hướng thay đổi trên diễn ra do giáo dục ngày càng cần
phải gắn chặt cuộc sống, với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Nghiên cứu Khoa học quản lý giáo dục trở nên vấn đề cấp bách ở nước
ta; hiến lược phát triển giáo dục 2001 – 2010, 2010-2015 và tầm nhìn 2020
đã khẳng định quản lý giáo dục là khâu đột phá; Khoa học quản lý phải góp
phần đắc lực của mình nhằm thực hiện mục tiêu kép: vừa góp phần phát triển
giáo dục lại vừa phát triển lý luận quản lý giáo dục.
Nghiên cứu về quản lý tổ chuyên môn của người hiệu trưởng không
phải là vấn đề mới mà là vấn đề đã được nghiên cứu có cơ sở pháp lý và cơ sở
lý luận từ quan điểm chỉ đạo của

ảng và Nhà nước về công tác tổ chức cán

bộ, công tác xây dựng phát triển đội ngũ.

ại hội

ại biểu toàn quốc lần thứ

X của ảng ộng sản iệt Nam đã khẳng định cần phải xây dựng đội ngũ cán
bộ đồng bộ, có cơ cấu hợp lý, chất lượng tốt, nhất là đội ngũ cán bộ lãnh đạo
kế tiếp vững vàng. ó cơ chế, chính sách đảm bảo phát hiện, đánh giá, tuyển
chọn, đào tạo, bồi dưỡng, trọng dụng và đãi ngộ xứng đáng những người có
đức, có tài…
Nghiên cứu công tác quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường
trung học cơ sở (THCS) là một trong những nội dung quan trọng và cần thiết

8

để nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cơng nghiệp
hóa – hiện đại hóa đất nước.
Ở nước ta, đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về quản lý giáo dục, quản
lý nhà trường của các tác giả: Nguyễn Ngọc Quang, Phạm Minh Hạc, Hà hế
Ngữ, Nguyễn

ăn Lê, hái

uy uyên,

ặng Quốc

ảo, rần Kiểm, Hà Sĩ

Hồ, Nguyễn Quốc hí, Nguyễn hị Mỹ Lộc… Nhưng cịn ít các đề tài nghiên
cứu về xây dựng, quản lý tổ chuyên môn của Hiệu trưởng trường THCS.
ấn đề quản lý tổ chuyên môn trong nhà trường THCS cần phải được
khảo sát một cách đồng bộ và có hệ thống. heo hướng đó, trong những năm
gần đây, một số luận văn thạc sĩ Quản lý giáo dục đã nghiên cứu về tổ chuyên
môn như các tác giả Phạm uấn ũng (Long An), Nguyễn ân ảnh (Quảng
Ngãi), Nguyễn ấn hành ( ồng háp). uy nhiên, nhìn tổng thể các cơng
trình nghiên cứu trên chỉ mới tập trung tìm hiểu vấn đề quản lý, bồi dưỡng,
xây dựng đội ngũ tổ trưởng chuyên môn và chưa có cơng trình nào nghiên
cứu vấn đề quản lý tổ chuyên môn ở các trường THCS.
Nghiên cứu các biện pháp quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng các
trường phổ thơng có rất ít tác giả quan tâm. Hoạt động tổ chuyên môn được

hiệu trưởng chỉ đạo thông qua tổ trưởng của tổ chuyên môn. Nếu không quan
tâm hay chú trọng nhiều thì có thể nhầm tưởng rằng biện pháp quản lý hoạt
động tổ chuyên môn được thể hiện ở biện pháp quản lý chuyên môn nhà
trường. ác giả Hà Minh iến với đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động tổ
chuyên môn của hiệu trưởng các trường trung học phổ thông ( HPT) huyện
ăn hấn tỉnh Yên ái ” đã đề cập trực tiếp hướng nghiên cứu này. ác giả
đánh giá thực trạng sát thực, được minh chứng thuyết phục bằng số liệu thống
kê cụ thể.

ã nghiên cứu rất kỹ nội dung quản lý hoạt động tổ chun mơn

của trường HP , căn cứ vào tình hình thực tế của trường HP

ăn hấn

để đề xuất biện pháp quản lý tổ chuyên môn một cách phù hợp. Hoạt động tổ


9

chuyên môn của cấp HP khác với cấp H S nhưng các hoạt động của tổ
chuyên môn theo quy định về cơ bản giống nhau.

ì vậy, mặc dù đề tài này

nghiên cứu áp dụng cho cấp HP nhưng cũng có thể chọn lọc một số nội
dung để kế thừa nghiên cứu các biện pháp quản lý đối với cấp H S.
rong giai đoạn hiện nay, giai đoạn của hội nhập và giao lưu quốc tế thì
việc khơng ngừng nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông là vô
cùng cần thiết. Phần lớn các nghiên cứu đề cập đến việc quản lý của hiệu

trưởng về hoạt động dạy học và các hoạt động chuyên môn của giáo viên nhằm
nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường, mỗi đề tài nghiên cứu trên
một phạm vi, thời gian khác nhau, đối tượng giáo viên và học sinh các cấp học
khác nhau.

ác nghiên cứu đã làm rõ nguyên nhân dẫn đến thực trạng việc

quản lý hoạt động chuyên môn trong nhà trường của hiệu trưởng để từ đó đề
xuất các biện pháp quản lý hiệu quả.
rên thực tế, ở các nhà trường phổ thơng thì tổ chun mơn trực tiếp
quản lý các hoạt động của giáo viên, hiệu trưởng quản lý hoạt động chuyên
môn thông qua chỉ đạo các tổ thực hiện các nhiệm vụ chun mơn.

ì vậy,

muốn quản lý chun mơn tốt thì hiệu trưởng cần có biện pháp quản lý hoạt
động các tổ chuyên môn tốt, đảm bảo chất lượng.
Nhìn khái qt có thể rút ra một số nhận xét chính đối với các cơng trình
nghiên cứu như sau:
Một là, các cơng trình nghiên cứu cơ bản đi sâu vào vấn đề quản lý hoạt
động dạy học, quản lý chuyên môn trong các nhà trường phổ thông. Quản lý tổ
chuyên môn trong trường phổ thông được nghiên cứu rất ít. ặc biệt quản lý tổ
chun mơn trong các trường H S hầu như chưa có cơng trình nào nghiên
cứu.


10

Hai là, quản lý hoạt động chuyên môn cũng chủ yếu xoáy sâu vào quản
lý các hoạt động dạy và học trong nhà trường. ác hoạt động chuyên môn khác

chưa được quan tâm nhiều.
a là, quản lý hoạt động chuyên môn hay hoạt động dạy học chưa được
nghiên cứu theo hướng hiệu trưởng quản lý hoạt động tổ chuyên môn thông
qua chỉ đạo tổ trưởng các tổ chuyên môn.
Những năm qua, ngành
Nẵng nói chung, ngành

&

iáo dục và

ào tạo (

&

) thành phố

à

quận Sơn rà nói riêng đã hết sức coi trọng

việc nghiên cứu, tổng kết và áp dụng các đề tài nghiên cứu khoa học về quản lý
giáo dục trong nhà trường. Một số cơng trình nghiên cứu đã được phổ biến
nhưng chưa có đề tài nào nghiên cứu về cơng tác quản lý tổ chuyên môn một
cách hệ thống và khoa học.
hính từ thực tế trên, chúng tơi thấy rằng công tác quản lý tổ chuyên
môn ở trường THCS quận Sơn rà, thành phố

à Nẵng là vấn đề cấp thiết,

cần được nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo
trong giai đoạn hiện nay.
12

K

Ủ

Ề

1.2 1
a) Khái niệm quản lý
Quản lý là một phạm trù xã hội, tồn tại khách quan và là một tất yếu của
lịch sử. Khi xã hội cần có sự chỉ huy, điều hành, phân công, hợp tác, kiểm tra,
điều chỉnh trong lao động để đạt năng suất cao, lúc đó cần vai trị của người
đứng đầu. ây chính là u cầu tất yếu để quản lý ra đời. Ở mỗi giai đoạn lịch
sử khác nhau, hình thái xã hội khác nhau sẽ có những hình thức quản lý khác
nhau. rong mọi thời đại, vai trò của quản lý trong sự ổn định và phát triển xã
hội đều được coi trọng.


11

Khoa học quản lý là một lĩnh vực lao động trí tuệ và thực tiễn phức tạp
nhằm điều khiển lao động, thúc đẩy sự phát triển của xã hội trên tất cả mọi
bình diện. Khoa học quản lý ln gắn với tiến trình phát triển của xã hội, ln
mang tính lịch sử, tính giai cấp, tính dân tộc.
ó thể tiếp cận khái niệm quản lý theo nhiều cách khác nhau.
heo cách tiếp cận hệ thống thì quản lý là sự tác động của chủ thể quản
lý đến khách thể quản lý (hay là đối tượng quản lý) nhằm tổ chức, phối hợp

hoạt động của con người trong quá trình sản xuất - xã hội để đạt được mục
đích đã định.
heo góc độ tổ chức thì quản lý là cai quản, chỉ huy, lãnh đạo, chỉ đạo,
kiểm tra.
heo góc độ điều khiển thì quản lý là lái, điều khiển, điều chỉnh.
heo từ điển tiếng

iệt thơng dụng (NX

iáo dục, 1998) thì quản lý

là tổ chức điều khiển hoạt động của một đơn vị cơ quan.
rong quá trình xây dựng lý luận về quản lý, khái niệm quản lý được
nhiều nhà lý luận đưa ra. ùy thuộc vào lĩnh vực hoạt động nghiên cứu của
mỗi người mà khái niệm quản lý được diễn đạt theo các cách khác nhau. uy
nhiên, chung lại thì các khái niệm nêu rõ được bản chất của quản lý.
Quan niệm của các tác giả nước ngoài về quản lý:
heo FW. ay lor thì quản lý là biết chính xác điều muốn người khác làm
và sau đó thấy rằng họ đã hồn thành cơng việc một cách tốt nhất và rẻ nhất.
heo H.Koontz: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối
hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm.
Mục tiêu của nhà quản lý là hình thành một mơi trường mà con người có thể
đạt được các mục đích của nó với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn
cá nhân ít nhất. Với tư cách thực hành thì quản lý là một nghệ thuật, cịn với
kiến thức thì quản lý là một khoa học” [29, tr33].


12

Các-Mác coi quản lý là một đặc điểm vốn có, bất biến về mặt lịch sử

của đời sống xã hội. heo ơng thì: “Bất cứ lao động trực tiếp hay lao động
chung nào mà tiến hành trên một qui mô khá lớn đều yêu cầu phải có một sự
chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân. Sự chỉ đạo đó phải là những
chức năng chung, tức là những chức năng phát sinh từ sự khác nhau giữa sự
vận động chung của cơ thể sản xuất với những vận động cá nhân của những
khí quan độc lập hợp thành cơ thể sản xuất đó. Một nhạc sĩ độc tấu tự điều
khiển lấy mình, nhưng một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng” [44]. Theo
Các-Mác thì quản lý là loại lao động sẽ điều khiển mọi quá trình lao động
phát triển xã hội.
Fredech

iliam aylor (Mỹ), MaxWebber ( ức) lại khẳng định: Quản

lý là khoa học đồng thời là một nghệ thuật thúc đẩy sự phát triển của xã hội.
Nếu xét đến cùng và có thể hiểu quản lý chính là quản lý con người thì
theo Afanaxev: “Quản lý con người có nghĩa là tác động đến anh ta, sao cho
hành vi, công việc và hoạt động của anh ta đáp ứng những yêu cầu của xã
hội, tập thể, để những cái đó có lợi cho cả tập thể và cá nhân, thúc đẩy sự
tiến bộ của xã hội lẫn cá nhân” [1].
iếp cận khái niệm quản lý của các tác giả nước ngồi có thể thấy rõ
bản chất của quản lý.

uỳ thuộc vào hướng nghiên cứu mà các tác giả có

những cách diễn đạt khác nhau về khái niệm quản lý. Quản lý là một khoa
học đang được quan tâm nghiên cứu cho nên các tác giả trong nước cũng đưa
ra những khái niệm về quản lý:
Xét về mặt ngơn ngữ thì: “Quản lý” là từ ghép Hán

iệt với nghĩa là

trơng coi, chăm sóc, sửa sang làm cho nó ổn định và phát triển. heo từ điển
iếng

iệt - iện Ngôn ngữ học định nghĩa: “Quản lý là trông coi, giữ gìn

theo những yêu cầu nhất định. Là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo
những yêu cầu nhất định”[49].


13

iáo trình quản lý hành chính nhà nước của Học viện Hành chính quốc
gia chỉ rõ: “Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và
hành vi hoạt động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật,
đạt tới mục đích đã đề ra và đúng ý chí của người quản lý”[26]
heo tác giả rần Kiểm: “Quản lý một hệ thống xã hội là tác động có
mục đích để tập thể người-thành viên của hệ nhằm làm cho hệ vận hành
thuận lợi và đạt tới mục đích dự kiến”[39].
heo ặng ũ Hoạt và Hà hế Ngữ thì:“Quản lý là một quá trình định
hướng, q trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được những
mục tiêu nhất định” [45,tr17].
ác giả rần Quốc hành cho rằng: “Quản lý là sự tác động của chủ
thể quản lý để chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi và
hoạt động của con người nhằm đạt được mục đích, đúng với ý chí nhà quản
lý, phù hợp với quy luật khách quan” [48].
óm lại, các định nghĩa nêu trên đều diễn đạt được nét đặc trưng cơ bản
của quản lý đó là những tác động có tính hướng đích; được tiến hành trong
một tổ chức hay một nhóm xã hội và hoạt động quản lý là những tác động
phối hợp tích cực của các cá nhân nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức.

húng tôi sử dụng khái niệm sau đây làm khái niệm công cụ: Quản lý
là sự tác động có mục đích có kế hoạch của chủ thể quản lý để chỉ huy, điều
khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi và hoạt động của con người
nhằm đạt được mục tiêu và ý chí của nhà quản lý đề ra, phù hợp với quy luật
khách quan.
b) Chức năng quản lý
Quản lý là một dạng lao động đặc biệt, nó có các chức năng sau:
+ Chức năng lập kế hoạch


14

Kế hoạch được hiểu là tập hợp những mục tiêu cơ bản được sắp xếp
theo một trình tự nhất định, với chương trình hành động cụ thể để đạt được
các mục tiêu đã xác định. Kế hoạch được đặt ra xuất phát từ đặc điểm tình
hình cụ thể của tổ chức và những mục tiêu định sẵn mà tổ chức có thể hướng
tới để đạt được mong muốn.
+ Chức năng tổ chức
Là việc sắp xếp, bố trí một cách khoa học những nguồn lực của hệ
thống thành một hệ toàn vẹn nhằm đảm bảo cho chúng tương tác với nhau để
đạt được mục tiêu của hệ thống một cách tối ưu.
+ Chức năng chỉ đạo
Là việc hướng dẫn công việc, liên kết, liên hệ, động viên, kích thích,
giám sát các bộ phận và mọi cá nhân thực hiện kế hoạch đã có theo đúng
dụng ý đã xác định trong khi thực hiện đúng chức năng của tổ chức.
+ Chức năng kiểm tra
Là việc theo dõi và đánh giá mọi hoạt động của từng đơn vị hoặc của mỗi
cá nhân trong tổ chức bằng nhiều phương pháp và hình thức (trực tiếp hoặc
gián tiếp, thường xuyên hoặc định kỳ) nhằm so sánh kết quả hoạt động với
mục tiêu đã xác định để nhận biết về chất lượng và hiệu quả của hoạt động

đó.

ừ đó tìm ra những mặt được, những mặt chưa phù hợp và những sai

phạm để đưa ra các quyết định phát huy, điều chỉnh hoặc xử lý.
ổng hợp 4 chức năng trên sẽ tạo nên nội dung của q trình quản lý,
các chức năng có thể diễn ra đồng thời, có thể diễn ra độc lập với nhau hoặc
có thể kết hợp với việc thực hiện các chức năng khác. uy nhiên, trong quá
trình quản lý người quản lý phải thực hiện một dãy chức năng kế tiếp nhau
một cách lôgic. ắt đầu từ việc xác định mục tiêu và nhiệm vụ quản lý cho
đến khi kiểm tra kết quả và tổng kết quá trình quản lý. Mỗi quá trình quản lý
xảy ra trong một thời gian cụ thể của một chu trình quản lý nhất định.


15

c) Biện pháp quản lý
iện pháp là cách làm, cách thức tiến hành, cách giải quyết một vấn đề
cụ thể. iện pháp quản lý là cách thức chủ thể quản lý tiến hành sử dụng các
công cụ quản lý tác động vào việc thực hiện từng khâu của chức năng quản lý
trong mỗi quá trình quản lý nhằm tạo nên sức mạnh, tạo ra năng lực thực hiện
mục tiêu quản lý.
iện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường H S là các thao
tác, hành động quản lý ở bậc H S của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý
nhằm thực hiện các hoạt động chuyên môn của tổ chuyên môn.

ây là các

hoạt động được quy định cụ thể trong luật giáo dục, trong điều lệ trường phổ
thông và trong các văn bản dưới luật của ộ và Sở.

ác biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn được thực hiện song
song với các hoạt động chun mơn của tổ, là sự hỗ trợ tích cực trong việc
nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn, gián tiếp góp phần nâng cao
chất lượng giáo dục của nhà trường.
1.2.2
Quản lý giáo dục là quản lý hệ thống giáo dục bằng sự tác động có mục
đích, có kế hoạch, có ý thức và tuân thủ các quy luật khách quan của chủ thể
quản lý giáo dục lên toàn bộ các mắt xích của hệ thống giáo dục nhằm đưa
hoạt động giáo dục của cả hệ thống đạt tới mục tiêu giáo dục.
Nội dung của quản lý giáo dục bao gồm một số vấn đề cơ bản:
+ Xây dựng, chỉ đạo thực hiện chính sách, chiến lược, qui hoạch, kế
hoạch phát triển giáo dục.
+ an hành, tổ chức thực hiện các văn bản qui phạm pháp luật về giáo
dục, cơ sở vật chất, trang thiết bị trường học.
+ ổ chức bộ máy quản lý giáo dục.
+ ổ chức, chỉ đạo việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý, giáo viên.