Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học giáo dục công dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện chiêm hóa, tỉnh tuyên quang (luận văn thạc sĩ khoa học giáo giục)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

HÀ THỊ THÚY HẰNG

SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP THẢO LUẬN
NHÓM TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN
LỚP 8 Ở MỘT SỐ TRƢỜNG THCS
HUYỆN CHIÊM HĨA, TỈNH TUN QUANG
Ngành: LL&PPDH Bộ mơn Lý luận chính trị
Mã số: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGÔ THỊ LAN ANH

THÁI NGUYÊN - 2020


LỜI CAM ĐOAN
Luận văn thạc sĩ “Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy
học Giáo dục cơng dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa,
tỉnh Tuyên Quang” do học viên Hà Thị Thúy Hằng thực hiện nghiên cứu dưới
sự hướng dẫn của TS. Ngô Thị Lan Anh, Khoa Giáo dục Chính trị, trường Đại
học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên trong thời gian từ tháng 10 năm 2019 đến
tháng 8 năm 2020 một cách nghiêm túc, độc lập.
Tôi xin cam đoan các kết quả nghiên cứu và số liệu được nêu ra trong
luận văn này là trung thực chưa hề được sử dụng và công bố ở bất kỳ một
cơng trình nào khác.
Tơi xin cam đoan các thơng tin được tác giả trích dẫn trong luận văn
đều có nguồn gốc rõ ràng.

Thái Nguyên, 20 tháng 9 năm 2020
Tác giả luận văn

Hà Thị Thúy Hằng

i


LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tôi xin lời cảm ơn sâu sắc nhất tới giảng viên hướng dẫn TS.
Ngô Thị Lan Anh - người đã quan tâm và tận tình hướng dẫn tơi trong suốt
q trình làm luận văn.
Tơi xin trân trọng cảm ơn thầy cơ giáo Khoa Giáo dục Chính trị và
Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, đặc biệt là các thầy cô giáo trực tiếp
giảng dạy các chuyên đề của tồn khố học đã giúp tơi có nền tảng kiến thức
để hồn thành luận văn.
Tơi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, các Tổ chuyên môn, các
đồng chí giảng dạy bộ mơn Giáo dục cơng dân và học sinh trường THCS
Vĩnh Lộc, THCS Ngọc Hội, THCS Yên Lập, THCS Hịa An đã nhiệt tình
cộng tác, cung cấp số liệu, cho ý kiến; những người thân trong gia đình và bạn
bè đã ln quan tâm, động viên, giúp đỡ để tơi có thể hồn thành tốt nhiệm vụ
học tập và nghiên cứu trong suốt thời gian qua.
Mặc dù đã cố gắng thật nhiều trong quá trình thực hiện, song đề tài
khơng thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Tơi rất mong nhận được sự
thơng cảm và đóng góp ý kiến của q các thầy, cơ giáo, các bạn đồng nghiệp
và những người cùng quan tâm tới những vấn đề được trình bày trong luận văn.
Xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020
Tác giả luận văn

Hà Thị Thúy Hằng

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. vi
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ ....................................................... ix
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài ...................................................... 4
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................................ 4
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 5
5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 5
6. Đóng góp của đề tài....................................................................................... 6
7. Kết cấu luận văn ............................................................................................ 6
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC SỬ DỤNG PHƢƠNG
PHÁP THẢO LUẬN NHĨM TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC
CƠNG DÂN LỚP 8 Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CỞ SỞ ........................... 7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 7
1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu nước ngồi về phương pháp thảo
luận nhóm ......................................................................................................... 7
1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu trong nước về sử dụng phương pháp
thảo luận nhóm trong dạy học GDCD .............................................................. 8
1.1.3. Những nội dung luận văn tiếp tục nghiên cứu ...................................... 12
1.2. Cơ sở lí luận của việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong

dạy học Giáo dục cơng dân ở trường THCS ................................................... 13
1.2.1. Phương pháp thảo luận nhóm................................................................ 13
1.2.2. Cấu trúc chương trình và vị trí, vai trị của môn GDCD ở trường THCS...... 23
Kết luận chương 1 ........................................................................................... 28
iii


Chƣơng 2. THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH SỬ DỤNG
PHƢƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHĨM TRONG DẠY HỌC
GIÁO DỤC CƠNG DÂN LỚP 8 Ở MỘT SỐ TRƢỜNG THCS
HUYỆN CHIÊM HÓA, TỈNH TUYÊN QUANG ...................................... 29
2.1. Thực trạng việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy
học Giáo dục cơng dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa,
tỉnh Tuyên Quang ............................................................................................ 29
2.1.1. Khái quát về các trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ..... 29
2.1.2. Việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo
dục công dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh
Tuyên Quang .................................................................................................. 34
2.1.3. Đánh giá thực trạng sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong
dạy học Giáo dục công dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm
Hóa, tỉnh Tuyên Quang ................................................................................... 43
2.2. Đề xuất quy trình sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy
học Giáo dục công dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa,
tỉnh Tuyên Quang ............................................................................................ 45
2.2.1. Một số nguyên tắc đảm bảo khi xây dựng quy trình sử dụng
PPTLN trong dạy học Giáo dục công dân lớp 8 ở các trường THCS
huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ............................................................ 45
2.2.2. Quy trình thực hiện phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
Giáo dục cơng dân lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa,
tỉnh Tuyên Quang ............................................................................................ 48

Kết luận chương 2 ........................................................................................... 56
iv


Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG
CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM
TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 8 Ở MỘT SỐ
TRƢỜNG THCS HUYỆN CHIÊM HÓA, TỈNH TUYÊN QUANG ............. 57
3.1. Thực nghiệm sư phạm .............................................................................. 57
3.1.1. Kế hoạch thực nghiệm .......................................................................... 57
3.1.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ............................................................ 59
3.1.3. Kết quả thực nghiệm ............................................................................. 63
3.2. Một số giải pháp đảm bảo thực hiện có hiệu quả việc sử dụng
phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo dục cơng dân lớp 8 ở
một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang.......................... 73
3.2.1. Các nhà quản lý giáo dục cần khuyến khích, tạo điều kiện để giáo
viên sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học GDCD ở các
trường THCS ................................................................................................... 74
3.2.2. Bồi dưỡng kĩ năng sử dụng phương pháp thảo luận nhóm cho
giáo viên dạy GDCD ở các trường THCS ...................................................... 76
3.2.3. Phát huy tính chủ động, tích cực của học sinh trong học tập
môn GDCD ..................................................................................................... 78
3.2.4. Đảm bảo cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học cho việc đổi mới
phương pháp thảo luận nhóm ở các trường THCS ......................................... 80
Kết luận chương 3 ........................................................................................... 81
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 83
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 87
PHỤ LỤC

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

STT

Từ ng

ầy ủ

1

ĐC

Đối chứng

2

GDCD

Giáo dục công dân

3

GV

Giáo viên

4

HS

Học sinh

5

NXB

Nhà xuất bản

6

PP

Phương pháp

7

PPDH

Phương pháp dạy học

8

PPTLN

Phương pháp thảo luận nhóm

9

THCS

Trung học cơ sở

10

TN

Thực nghiệm

vi


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Cơ cấu đội ngũ GV dạy môn GDCD ở một số trường
THCS trên địa bàn huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang
năm 2019 - 2020 ................................................................................31
Bảng 2.2. Quy mô HS ở một số trường THCS trên địa bàn huyện
Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang giai đoạn 2015 - 2020 ..................33
Bảng 2.3. Kết quả học tập năm học 2019 - 2020 của HS khối 8 các trường
THCS trên địa bàn huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ...............34
Bảng 2.4. Nhận thức của giáo viên và cán bộ quản lý về sự cần thiết
khi sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
GDCD ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh
Tuyên Quang. ....................................................................... 35
Bảng 2.5. Đánh giá của giáo viên về mục đích sử dụng PPTLN trong
dạy học GDCD lớp 8 tại một số trường THCS huyện Chiêm
Hóa, tỉnh Tuyên Quang ......................................................................36
Bảng 2.6. Đánh giá của giáo viên về mức độ sử dụng các phương pháp

trong dạy học GDCD lớp 8 tại một số trường THCS huyện
Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang .........................................................37
Bảng 2.7. Đánh giá của CBQL về mức độ giáo viên sử dụng các phương
pháp trong dạy học GDCD lớp 8 tại một số trường THCS
huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ..............................................37
Bảng 2.8. Đánh giá của CBQL và GV về những khó khăn khi giáo viên
sử dụng PPTLN trong dạy học GDCD lớp 8...................................39
Bảng 2.9. Đánh giá của học sinh về mức độ sử dụng PPTLN trong dạy
học môn GDCD của giáo viên tại một số trường THCS
huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ..............................................40
Bảng 2.10. Mức độ tích cực của học sinh đối với mơn GDCD khi giáo
viên sử dụng PPTLN trong dạy học. ................................................41
vii


Bảng 2.11. Mức độ hứng thú học tập môn GDCD của học sinh khi giáo
viên sử dụng PPTLN vào dạy học ....................................................42
Bảng 3.1. Điểm thi học kỳ I năm học 2019 - 2020 môn GDCD giữa lớp
thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Vĩnh Lộc .............63
Bảng 3.2. Điểm thi học kỳ I năm học 2019 - 2020 môn GDCD giữa lớp
thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Ngọc Hội .............63
Bảng 3.3. Điểm thi học kỳ I năm học 2019 - 2020 môn GDCD giữa
lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Yên Lập ........64
Bảng 3.4. Điểm thi học kỳ I năm 2019-2020 môn GDCD giữa lớp thực
nghiệm và lớp đối chứng ở trường THCS Hòa An .........................64
Bảng 3.5. Mức độ hứng thú học tập của học sinh đối với môn GDCD .........65
Bảng 3.6. Thái độ học tập của học sinh đối với giờ học sử dụng PPTLN .....67
Bảng 3.7. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và
lớp đối chứng ở trường THCS Vĩnh Lộc. ........................................69
Bảng 3.8. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và

lớp đối chứng ở trường THCS Ngọc Hội.........................................70
Bảng 3.9. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và
lớp đối chứng ở trường THCS Yên Lập ..........................................70
Bảng 3.10. Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm và
lớp đối chứng ở trường THCS Hòa An ............................................71

viii


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ HÌNH VẼ

Biểu đồ 3.1.

Mức độ hứng thú học tập của học sinh đối với môn GDCD ...... 66

Biểu đồ 3.2.

Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm
và lớp đối chứng ở trường THCS Vĩnh Lộc ........................... 69

Biểu đồ 3.3.

Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm
và lớp đối chứng ở trường THCS Ngọc Hội .......................... 70

Biểu đồ 3.4.

Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm
và lớp đối chứng ở trường THCS Yên Lập ............................ 71

Biểu đồ 3.5.

Điểm kiểm tra 1 tiết môn GDCD giữa lớp thực nghiệm
và lớp đối chứng ở trường THCS Hòa An.............................. 71

ix


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của ề tài
Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân
lực, đã từng được khẳng định trong các văn kiện Đảng trước đây, đặc biệt là
trong Nghị quyết số 29 của Hội nghị Trung ương 8, khóa XI, khẳng định đây
khơng chỉ là quốc sách hàng đầu, là “chìa khóa” mở ra con đường đưa đất
nước tiến lên phía trước, mà còn là “mệnh lệnh” của cuộc sống. Trong Văn
kiện đại hội Đảng lần thứ XII, kế thừa quan điểm chỉ đạo của nhiệm kỳ
trước, Đảng ta đưa ra đường lối đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo,
phát triển nguồn nhân lực, xác định đây là một kế sách, quốc sách hàng đầu,
tiêu điểm của sự phát triển, mang tính đột phá, khai mở con đường phát triển
nguồn nhân lực Việt Nam trong thế kỷ XXI, khẳng định triết lý nhân sinh mới
của nền giáo dục nước nhà “dạy người, dạy chữ, dạy nghề”.
Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo điều cốt lõi là phải đổi
mới PPDH theo hướng phát huy tích cực, chủ động, sáng tạo của người học,
hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của
người học, tăng cường kỹ năng làm việc nhóm và rèn luyện kỹ năng vận dụng
kiến thức vào thực tiễn. Để nhấn mạnh vai trò của đổi mới phương pháp dạy
học, Đảng ta khẳng định: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang
bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học, học
đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn. Đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy
và học.” [12; tr.56]

Trên thực tế, việc thực hiện đổi mới PPDH hiện nay có vai trò hết sức
quan trọng đối với hoạt động dạy và học ở nước ta. Đặc biệt, đối với môn
GDCD ở các trường phổ thông, muốn nâng cao được chất lượng dạy và học
GDCD, trước hết giáo viên cần phải chủ động trong việc đổi mới, lựa chọn
các PPDH tích cực, hiệu quả, khơi gợi được sự hứng thú ở người học nhu cầu
khám phá và mong muốn chiếm lĩnh được tri thức của mơn học, biến nó thành
1


tri thức, kỹ năng của bản thân mình, vận dụng được nó trong đời sống thực
tiễn. Một trong những PPDH tích cực hiện nay được giáo viên dạy mơn
GDCD sử dụng đó là phương pháp thảo luận nhóm để kết hợp với các PPDH
khác như thuyết trình, đàm thoại, nêu vấn đề, dạy học tình huống... Khi sử
dụng PPDH này, giờ học trở nên sinh động hơn khi HS tham gia, đóng góp
trực tiếp vào q trình học tập. Qua đó, HS được hình thành và phát triển các
kỹ năng xã hội như: ngôn ngữ, giao tiếp, hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm…
Đồng thời phát triển tư duy, khả năng phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực
tự nhận thức và điều chỉnh hành vi… Từ đó hình thành, phát triển và rèn
luyện những kỹ năng sống cho HS.
Tuy nhiên, khơng phải nội dung nào của chương trình GDCD, GV cũng
có thể thực hiện PP thảo luận nhóm. Cũng khơng phải GV nào cũng có thể sử
dụng tốt phương pháp này trong dạy học GDCD cho học sinh phổ thơng. Bởi,
khi sử dụng PP thảo luận nhóm, GV phải có trình độ chun mơn và kinh
nghiệm tổ chức và học sinh cần phải mạnh dạn, tích cực thảo luận đóng góp
ý kiến. Chính những khó khăn này, khiến GV thường ngại và rất ít sử dụng
PP thảo luận nhóm để dạy học GDCD ở các trường phổ thông hiện nay. Đặc
biệt ở các THCS, việc GV sử dụng PP thảo luận nhóm trong dạy học GDCD
lại càng hạn chế. Bởi vì, PPDH này chưa được coi trọng đúng mức, GV ngại
sử dụng PPDH này vì sự mất nhiều thời gian, HS còn nhỏ tuổi, nhiều em lại
nhút nhát hoặc vì một lí do nào đó khơng tham gia vào hoạt động chung cuả

nhóm, nên nếu GV khơng phân cơng hợp lí có thể dẫn đến tình trạng chỉ có
một vài HS khá tham gia còn đa số HS khác khơng hoạt động…
Đối với các trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang, đổi
mới PPDH môn GDCD trong những năm qua cho thấy, mặc dù đã có nhiều
cố gắng trong thay đổi cách dạy và học của cả GV lẫn HS nhưng kết quả đạt
được của môn học vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi thực tế của xã hội.
Nhiều GV các trường THCS cũng đã sử dụng các PPDH tích cực trong dạy
2


học môn GDCD để nhằm nâng cao chất lượng của mơn học. Song, trên thực tế
những PPDH mới, tích cực mà giáo viên sử dụng vẫn chưa nhiều, chủ yếu là các
PPDH truyền thống như thuyết trình, đàm thoại... Phương pháp thảo luận nhóm
tuy khơng cịn xa lạ với phần lớn GV ở các trường THCS huyện Chiêm Hóa,
tỉnh Tuyên Quang, dù đã được nhiều GV vận dụng nhưng tính khoa học và hiệu
quả chưa cao. Những vấn đề đưa ra để HS thảo luận còn đơn điệu, tương đối dễ
dàng, thậm chí chưa tập trung vào mục tiêu bài học, nhất là mục tiêu phát triển
năng lực cho HS. Theo đó, hứng khởi học tập và tính tích cực của HS trong việc
tìm tịi, nghiên cứu, khảo nghiệm để giải quyết vấn đề một cách sáng tạo chưa
được phát huy ở mức độ cao. Điều này lý giải vì sao tâm lý thụ động, ngại tư
duy, tư tưởng nhàm chán của khơng ít HS khi tiếp cận mơn học. HS vẫn chưa
thật coi trọng và thích thú đối với môn học GDCD, vẫn xem môn học như là
môn phụ nên học sinh thờ ơ, xem nhẹ bộ môn, không hứng thú học, không đầu
tư thời gian học, học chỉ mang tính chất đối phó, học vẹt. Mơn GDCD ln bị
học sinh đánh giá là thiếu sức hấp dẫn. Vì vậy, việc tìm kiếm cách thức tổ chức
dạy học để thu hút HS tích cực giải quyết vấn đề theo phương pháp thảo luận
nhóm đảm bảo tính phù hợp với mục đích, yêu cầu, nội dung bài học và hướng
đến rèn luyện và phát triển năng lực người học đang là yêu cầu đổi mới phương
pháp dạy học GDCD lớp 8 ở các trường THCS trên địa bàn huyện Chiêm Hóa,
tỉnh Tuyên Quang hiện nay.

Từ kinh nghiệm và thực tiễn dạy học, cùng với việc tham khảo từ đồng
nghiệp về chất lượng học tập của học sinh ở các trường THCS trên địa bàn huyện
Chiêm Hóa, tỉnh Tun Quang, tơi nhận thấy ngoài những PPDH mà GV vẫn sử
dụng nên có sự kết hợp thêm với PP thảo luận nhóm trong dạy học một số nội
dung chương trình GDCD là hoàn toàn phù hợp, đáp ứng mục tiêu về kiến thức,
kỹ năng, thái độ của môn học đề ra. Đồng thời, nó cũng góp phần quan trọng vào
việc đổi mới PPDH nhằm phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh ở các
trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang trong giai đoạn hiện nay.
3


Xuất phát từ những lý do nêu trên, chúng tôi quyết định chọn đề tài:
“Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo dục cơng dân
lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang” làm đề
tài luận văn thạc sỹ với hy vọng góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy bộ
môn, nâng cao sự hứng thú của học sinh đối với bộ môn GDCD ở một số
trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang.
2. Mục ích và nhiệm vụ nghiên cứu ề tài
2.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn việc sử dụng PP thảo luận nhóm
trong dạy học GDCD lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh
Tuyên Quang; đề xuất quy trình và giải pháp nhằm thực hiện có hiệu quả việc
sử dụng PP thảo luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 8 ở một số trường
THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc sử dụng PP thảo luận nhóm trong
dạy học GDCD lớp 8 ở một số trường THCS ở nước ta.
- Nghiên cứu thực trạng việc sử dụng PP thảo luận nhóm trong dạy học
GDCD lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang.
- Đề xuất quy trình sử dụng PP thảo luận nhóm trong dạy học GDCD

lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang.
- Thực nghiệm sư phạm và đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm nâng
cao hiệu quả sử dụng PP thảo luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 8 ở một số
trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của ề tài
3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài
Đề tài nghiên cứu việc sử dụng PP thảo luận nhóm trong dạy học
GDCD lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang.
4


3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Tiến hành điều tra và khảo sát thực trạng của việc sử dụng PP thảo
luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 8 ở một số trường THCS của huyện
Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang năm học 2019-2020.
- Đề xuất quy trình và thực nghiệm việc sử dụng PP thảo luận nhóm
trong dạy học GDCD lớp 8 ở một số trường THCS của huyện Chiêm Hóa,
tỉnh Tuyên Quang năm học 2019-2020 tại các trường: THCS Vĩnh Lộc,
THCS Ngọc Hội, THCS Yên Lập, THCS Hòa An .
4. Giả thuyết khoa học
Nếu quy trình và các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng PP
thảo luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 8 ở một số trường THCS huyện
Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang mà luận văn đề xuất được thực hiện thành
cơng sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học GDCD ở bậc THCS theo
hướng tích cực hóa hoạt động của HS, giúp HS nâng cao khả năng tự học,
phát triển năng lực tư duy, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trên cơ sở xác định mục đích, đối tượng nghiên cứu của đề tài, tác giả
đã sử dụng một số nhóm phương pháp nghiên cứu sau:
Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết:

+ Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu: Trên cơ sở tổng hợp các
tài liệu khoa học từ những cơng trình nghiên cứu của các nhà khoa học, kết
hợp với việc phân tích kết quả khảo sát và thực nghiệm sư phạm quy trình
thực hiện việc sử dụng PP thảo luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 8 trên cơ
sở đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả việc sử dụng PPDH này đối với
môn GDCD ở bậc THCS.
+ Phương pháp lịch sử và logic: Trên cơ sở nghiên cứu các công trình
khoa học về dạy học nói chung và PP thảo luận nhóm nói riêng, tác giả vận
dụng để xây dựng hệ thống lý thuyết về PP thảo luận nhóm trong dạy học
GDCD lớp 8 phục vụ cho công tác nghiên cứu của đề tài.
5


Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
+ Phương pháp điều tra, khảo sát: Chúng tôi thực hiện khảo sát qua
các phiếu thăm dò GV và HS ở các trường: THCS Vĩnh Lộc, THCS Ngọc Hội,
THCS Yên Lập, THCS Hòa An huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tun Quang để tìm
hiểu thực tế dạy và học môn GDCD lớp 8 cũng như việc sử dụng PP thảo luận
nhóm trong dạy học GDCD lớp 8.
+ Phương pháp quan sát: Trong các tiết thực nghiệm, chúng tôi cũng
tiến hành quan sát thái độ, tinh thần làm việc của HS qua việc ghi nhật kí lớp
học, hoặc ghi âm, chụp ảnh một số tiết dạy. Thông tin thu được là cơ sở để
đánh giá về thực tế vận dụng PP thảo luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 8 ở
các trường THCS trên địa bàn huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang.
+ Phương pháp thực nghiệm sư phạm: tiến hành thực nghiệm sư phạm
để khẳng định được quy trình đưa ra đã phù hợp chưa và đề xuất các giải
pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc sử dụng PP thảo luận nhóm trong dạy học
GDCD lớp 8.
Phương pháp bổ trợ:
+ Sử dụng phương pháp thống kê: để xử lý số liệu kết quả nghiên cứu,

xây dựng bảng, biểu... rút ra được các kết luận khoa học đáp ứng được mục
tiêu và nhiệm vụ mà đề tài nêu ra.
6. Đóng góp của ề tài
- Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần vào việc đổi mới PPDH
nói chung và PP thảo luận nhóm nói riêng trong dạy học môn GDCD ở các
trường THCS trên địa bàn huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tun Quang nhằm phát
huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh.
- Đề tài cịn có thể làm tài liệu tham khảo cho học viên cao học, giáo
viên dạy môn GDCD ở các trường THCS, sinh viên chuyên ngành GDCD và
những người quan tâm.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo,
luận văn gồm ba chương.
6


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP
THẢO LUẬN NHĨM TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CƠNG DÂN
LỚP 8 Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CỞ SỞ
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn ề
1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu nước ngồi về phương pháp thảo luận nhóm
Phương pháp thảo luận nhóm không phải là phương pháp mới lạ mà
thực tế trên thế giới phương pháp này đã xuất hiện từ rất lâu. Khởi xướng cho
phương pháp này là Socrate - nhà triết học Hy Lạp. Ông đã đề ra phương
pháp Socrate hay còn là phương pháp hội thoại, tranh luận để tìm tịi phát
hiện ra chân lý. Cũng dựa trên ý tưởng tất cả mọi người làm việc cùng nhau,
chia sẻ thơng tin với nhau để đạt mục đích cuối cùng của John Amos
Comenius (1592-1670) áp dụng vào lớp học, khi ông cho rằng học sinh sẽ học
được nhiều hơn thông qua cách học này. Sau đó, ý tưởng đã được xây dựng

thành phương pháp và sử dụng rộng rãi tại Vương quốc Anh vào những năm
cuối thập niên 70 do Joseph Lancaster và Andrew Bell áp dụng.
Năm 1806 phương pháp dạy học theo nhóm đã được đưa tới Mỹ với
mục đích làm giảm tính cạnh tranh trong trường học và phương pháp này
ngày càng phát triển lan rộng.
Năm 1949 nhà giáo dục Casinet Roger đã đề xướng phương pháp làm
việc tự do theo nhóm. Ơng cho rằng “làm việc theo nhóm có nghĩa là sinh
viên phải tìm tịi, phải thực hiện cuộc khảo cứu hay quan sát, phải cố gắng
phân tích, tìm hiểu, diễn đạt, phải thành lập theo phiếu và sắp xếp những
phiếu này, phải đóng góp sự tìm tịi của mình cho cơng việc của nhóm” [6;
tr.134]. Với quan niệm này của Casinet Roger, bước đầu đã đưa ra cách hiểu
về làm việc theo nhóm là tiền đề để các nhà giáo dục sau này vận dụng trở
thành phương pháp dạy học khá phổ biến trong các nhà trường hiện nay.
7


A.Jakiel - nhà giáo dục Ba Lan lỗi lạc trong cuốn sách “Học tập theo
nhóm ở trường học” cho rằng: hình thức học đem lại hiệu quả cao trong hoạt
động dạy học là học tập theo nhóm ở trường học [24]. Cũng theo tác giả, khi
giáo viên sử dụng hình thức học tập theo nhóm trong dạy học sẽ phát huy
được tính tự giác, chủ động, khả năng làm việc cùng nhau của học sinh.
Năm 1995, Robert Slavin trong tác phẩm “Dạy học theo nhóm nhỏ, lý
thuyết nghiên cứu và thực hành” cũng đã đề cập đến dạy học theo nhóm nhỏ.
Theo ơng hình thức dạy học nhóm nhỏ là học viên sẽ cùng nhau làm việc
trong các nhóm nhỏ để hoàn thành mục tiêu học tập chung đề ra. Ơng cũng
rằng có rất nhiều mơn học có thể áp dụng hình thức dạy học này. [36]
Nhìn chung, các cơng trình nghiên cứu trên đây của các tác giả nước
ngồi đã cho thấy tầm quan trọng của việc sử dụng thảo luận nhóm trong dạy
học, nêu ra những cách hiểu khác nhau về sử dụng dạy học theo nhóm. Đây là
những cơ sở lý luận quan trọng để tác giả luận văn tiếp thu trong quá trình

thực hiện các nhiệm vụ mà đề tài nêu ra.
1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu trong nước về sử dụng phương pháp thảo
luận nhóm trong dạy học GDCD
* Các cơng trình nghiên cứu về thảo luận nhóm và sử dụng phương
pháp thảo luận trong dạy học
Ở Việt Nam cũng đã có rất nhiều nhà giáo dục đã dành thời gian và tâm
huyết nghiên cứu sâu về phương pháp học tập nhóm.
Tác giả Nguyễn Hữu Châu (2004) trong cuốn “Những vấn đề cơ bản về
chương trình và quá trình dạy học”, Nxb Giáo dục đã đưa ra quan điểm về
dạy học theo phương pháp thảo luận nhóm. Theo ơng: “Dạy học nhóm là việc
sử dụng các nhóm nhỏ để học sinh làm việc cùng nhau nhằm tối đa hóa kết
quả học tập của bản thân mình cũng như của người khác” [7; tr.225].
Trong cuốn “Phương pháp nghiên cứu khoa học” của tác giả Lê Phước
Lộc cho rằng: “Thảo luận nhóm là sự trao đổi ý tưởng, quan điểm nhận thức
giữa các học viên và giáo viên để làm rõ và làm giàu sự hiểu biết các nội dung
8


phù hợp với hoạt động đào tạo” [27; tr.43]. Ở góc độ tiếp cận của phương
pháp nghiên cứu, thảo luận nhóm là phương pháp giúp người học có điều kiện
để cùng nhau trao đổi, thảo luận, bàn bạc nêu ra ý kiến để cùng nhau đi đến
thống nhất nội dung chung cần giải quyết.
Tác giả Phan Trọng Ngọ (2005) với cuốn sách “Dạy học và phương
pháp dạy học trong nhà trường”, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội, cũng đã
giới thiệu nhiều vấn đề về phương pháp dạy và học trong nhà trường hiện nay,
trong đó có phương pháp thảo luận nhóm. Ơng cho rằng: phương pháp thảo
luận nhóm là phương pháp dạy học trong đó nhóm lớn (lớp học) được chia
thành những nhóm nhỏ để tất cả thành viên trong lớp đều được làm việc và
thảo luận về một chủ đề cụ thể và đưa ra ý kiến chung của nhóm mình về vấn
đề đó” [29; tr.223]. Với cách tiếp cận này của tác giả, phương pháp thảo luận

thực chất là việc chia lớp học (với quan niệm là nhóm lớn) được chia thành
những nhóm nhỏ để tất cả thành viên trong lớp đều được làm việc và thảo
luận, được quyền nêu ý kiến của mình điều này sẽ phát huy được tính chủ
động, tự giác ở người học, sự hợp tác trong cơng việc.
Ngồi ra, quan niệm về thảo luận nhóm và sử dụng phương pháp thảo
luận nhóm còn được đề đề cập đến trong các bài báo khoa học, các luận văn,
luận án tiến sĩ. Tác giả Trần Thị Hương (2001), Một vài suy nghĩ về dạy học
nhóm nhỏ ở Đại học”, Tạp chí Nghiên cứu giáo dục, số 3/2001. Tác giả
Phan Thị Thanh Huyền (2019), Một số biện pháp nâng cao chất lượng giờ
học thảo luận nhóm mơn Pháp luật đại cương theo hệ thống tín chỉ cho sinh
viên trường Đại học Hồng Đức, Tạp chí Giáo dục, số đặc biệt tháng 7/2019.
Tác giả Thế Phong (2011), Thảo luận nhóm - thực trạng và giải pháp, Tạp
chí Thanh niên, số 48… Các bài viết này đều đưa ra khái niệm chung về
thảo luận nhóm, cách thức thực hiện thảo luận nhóm trong giờ học đối với
một số môn học cụ thể.
9


Một số luận văn thạc sĩ như: Nguyễn Thị Hồng (1999), Sử dụng
phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn Giáo dục học để phát huy
tính tích cực học tập của sinh viên Cao đẳng Sư phạm Đồng Nai, Luận văn
thạc sĩ Giáo dục học; Bùi Quang Huy (2002), Tổ chức thảo luận nhóm trong
q trình dạy học mơn Giáo dục học cho sinh viên Trường Cao đẳng Sư
phạm Lai Châu, Luận văn thạc sĩ Giáo dục học; Nguyễn Thị Hịa (2006),
Phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Chủ nghĩa xã hội khoa học nhằm
phát huy tính tích cực của sinh viên Trường cao đẳng văn thư lưu trữ, Luận
văn thạc sĩ Khoa học giáo dục, Hà Nội… Các cơng trình nghiên cứu này cũng
đều đã phân tích cơ sở lý luận chung về phương pháp thảo luận nhóm và quy
trình để vận dụng phương pháp này vào dạy học từng nội dung cụ thể của các
môn học khác nhau. Đây cũng là những cơ sở quan trọng để tác giả luận văn

kế thừa và tiếp tục hoàn thiện khung lý thuyết cho đề tài của mình.
* Các cơng trình nghiên cứu về sử dụng phương pháp thảo luận
trong dạy học môn GDCD
GDCD là một trong những môn học được dạy trong các trường phổ
thông ở Việt Nam. Một trong những PPDH hiện nay đang được nhiều giáo
viên sử dụng trong dạy học GDCD đó là thảo luận nhóm. Cũng đã có rất
nghiều cơng trình nghiên cứu khoa học về việc vận dụng phương pháp này
trong dạy học GDCD như:
Tác giả Vương Tất Đạt (1994), “Phương pháp giảng dạy giáo dục công
dân”, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội. Cuốn sách đề cập tới các nội dung về
phương pháp và phương pháp dạy học GDCD ở trường phổ thơng. Theo tác
giả, có nhiều phương pháp được sử dụng trong dạy học GDCD, tùy vào đặc
thù tri thức của từng bài để giáo viên lựa chọn vận dụng PPDH cho phù hợp.
Thảo luận nhóm là PPDH giáo viên nên sử dụng thường xuyên. Thảo luận
nhóm được hiểu là một nhóm người sẽ cùng nhau tìm hiểu bàn bạc và phân
tích vấn đề để cùng nhau đưa ra giải pháp, kết luận cho vấn đề đó.
10


Cơng trình nghiên cứu của nhóm tác giả Nguyễn Văn Cư, Nguyễn Duy
Nhiên (2007), Dạy và học môn GDCD ở trường THPT - Những vấn đề lý luận
và thực tiễn, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội, đã nêu ra những vấn đề lý luận
chung về phương pháp dạy và học mơn GDCD ở trường THPT nước ta.
Trong đó, thảo luận nhóm cũng là PPDH được giáo viên sử dụng nhằm phát
huy các kỹ năng cho học sinh như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hợp tác, kỹ
năng nêu và giải quyết vấn đề…
Các cơng trình nghiên cứu của nhóm tác giả Đinh Văn Đức, Dương
Thúy Nga (2009), Phương pháp dạy học GDCD ở trường THPT, Nxb Đại
học Sư phạm, Hà Nội; Tác giả Phạm Thị Thúy Phương (2011), Một số
phương pháp giảng dạy giáo dục công dân theo hướng giáo dục tích cực,

Nxb Sư phạm, Hà Nội; Tác giả Vũ Đình Bảy (Chủ biên) (2015), Lí luận dạy
học mơn GDCD ở trường phổ thông, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội; Tác giả
Nguyễn Thị Hường (2016), Phương pháp dạy học GDCD ở trường THPT 1,
Nxb Đại học Thái Nguyên đều đưa ra cơ sở lý luận chung về PPDH và PPDH
GDCD. Thảo luận nhóm cũng là một trong những PPDH mà theo các tác giả
giáo viên nên sử dụng trong dạy học môn GDCD. Theo tác giả Nguyễn Thị
Hường: “Phương pháp thảo luận nhóm là sự phát triển của phương pháp
thảo luận lớp và được sử dụng phổ biến hiện nay ở tất cả các môn học ở
trường THPT trong đó có mơn GDCD” [23; tr.95]. Bởi mục đích của thảo
luận nhóm là tăng tối đa cơ hội để học sinh được làm việc và thể hiện khả
năng của mình, được chia sẻ kiến thức kinh nghiệm, ý kiến để giải quyết một
vấn đề có liên quan đến nội dung.
Bên cạnh đó, sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn
GDCD cịn được trình bày trong các bài báo khoa học, các luận văn thạc sĩ
như: Nguyễn Thị Toan (2013), Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong
dạy học mơn GDCD ở phổ thơng, Tạp chí Giáo dục, số 312, kì 2, tháng
6/2013… Phạm Thị Minh Phúc (2007), Vận dụng phương pháp thảo luận
11


nhóm trong day học mơn giáo dục cơng dân phần “Cơng dân với các vấn đề
chính trị - xã hội” ở trường THPT Đinh Tiên Hoàng, Luận văn thạc sĩ Khoa
học giáo dục, Hà Nội. Nguyễn Thị Hiệp (2012), Vận dụng phương pháp thảo
luận nhóm trong dạy học phần “cơng dân với đạo đức” môn GDCD lớp 10
cho học sinh trường THPT Chu Văn An - Hà Nội, Luận văn thạc sĩ Khoa học
giáo dục, Hà Nội. Trần Thị Thơm (2016), Vận dụng phương pháp thảo luận
nhóm trong dạy học Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường trung học phổ
thơng huyện Phú Bình, Luận văn thạc sĩ Giáo dục học, Thái Nguyên. Nguyễn
Thị Ngọc Lan (2018), Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
mơn Giáo dục công dân ở trường Trung học phổ thông Hàm Long, thành phố

Bắc Ninh, Luận văn thạc sĩ Giáo dục học, Thái Ngun…. Các cơng trình
nghiên này đều đã khái qt cơ sở lý luận và thực trạng sử dụng phương pháp
thảo luận nhóm trong dạy học mơn GDCD ở các trường THPT cụ thể ở nước
ta. Trên cơ sở đó đề xuất quy trình và tiến hành thực nghiệm sư phạm quy
trình đã đề ra. Nhìn chung, các kết quả nghiên của những cơng trình này đều
khẳng định tính ưu thế vượt trội của phương pháp thảo luận nhóm khi sử dụng
trong dạy học mơn GDCD đã góp phần nâng cao chất lượng của mơn học này.
Tóm lại, nghiên cứu về thảo luận nhóm và sử dụng phương pháp thảo
luận nhóm trong dạy học mơn GDCD đã được nhiều cơng trình khoa học
nghiên cứu và đạt được nhiều thành tựu to lớn. Song nghiên cứu về việc sử
dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn GDCD ở các trường
THCS nói chung chưa có nhiều, đặc biệt chưa có cơng trình nào nghiên cứu
về “sửdụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 8 ở các
trường THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang”. Đề tài luận văn sẽ có
nhiệm vụ kế thừa các nội dung nghiên cứu của những người đi trước để hồn
thành mục đích, nhiệm vụ đã đề ra.
1.1.3. Những nội dung luận văn tiếp tục nghiên cứu
Dựa trên kết quả nghiên cứu đã có liên quan đến vấn đề của đề tài, luận
văn có nhiệm vụ làm rõ những nội dung nghiên cứu sau đây:
12


- Đưa ra khái niệm và những yêu cầu sư phạm về việc sử dụng phương
pháp thảo luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 8 ở các trường THCS.
- Phân tích thực trạng và đề xuất quy trình sử dụng phương pháp thảo
luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 8 ở một số trường THCS huyện Chiêm
Hóa, tỉnh Tuyên Quang.
- Thực nghiệm sư phạm và đề ra giải pháp nhằm sử dụng có hiệu quả
phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 8 ở một số trường
THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tun Quang.

1.2. Cơ sở lí luận của việc sử dụng phƣơng pháp thảo luận nhóm trong
dạy học Giáo dục công dân ở trƣờng THCS
1.2.1. Phương pháp thảo luận nhóm
1.2.1.1. Khái niệm phương pháp thảo luận nhóm
* Quan niệm về phương pháp và phương pháp dạy học
Phương pháp là một phạm trù hết sức quan trọng, có tính chất quyết
định đối với mọi hoạt động. Về mặt thuật ngữ, từ “phương pháp” bắt nguồn
từ tiếng Hi Lạp là “methodos” nghĩa là của nó là con đường, cơng cụ để
nhận thức thế giới.
Theo nghĩa thông thường, phương pháp được hiểu là cách thức, thủ
đoạn được chủ thể sử dụng thực hiện mục đích đề ra. Cịn theo nghĩa khoa
học, phương pháp là hệ thống những nguyên tắc được rút ra từ tri thức về
các quy luật khách quan để điều chỉnh hoạt động nhận thức và hoạt động
thực tiễn của con người.
PPDH là một trong những yếu tố quan trọng của quá trình dạy học.
Cùng một nội dung nhưng học sinh có hứng thú hay khơng, kết quả bài
giảng đạt hiệu quả như thế nào, phần lớn phụ thuộc nhiều vào phương pháp
dạy học của giáo viên.
Có nhiều quan niệm, quan điểm khác nhau về PPDH. “PPDH là cách thức
làm việc của thầy và trò trong sự phối hợp thống nhất dưới sự chỉ đạo của thầy
nhằm làm cho trị tự giác, tích cực tự lực đạt tới mục đích dạy học” [14; tr.45]
13


“Phương pháp dạy học là tổng hợp các cách thức hoạt động phối hợp
của giáo viên và học sinh, trong đó phương pháp dạy chỉ đạo phương pháp
học, nhằm giúp học sinh chiếm lĩnh hệ thống kiến thức khoa học và hình
thành hệ thống kỹ năng, kỹ xảo thực hành sáng tạo” [42; tr.102-103].
Các nhà nghiên cứu đã xem x t PPDH trên nhiều mặt khác nhau của
quá trình dạy học, có tác giả chú trọng đến cách thức tương tác giữa giáo viên

và học sinh, có tác giả lại x t về mặt điều khiển học… Từ các cách tiếp cận
trên, có thể đưa ra định nghĩa về PPDH như sau: PPDH là tổ hợp cách thức
hoạt động của cả thầy giáo và học sinh trong quá trình dạy học dưới sự chỉ
đạo của thầy nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học đề ra.
Để đạt được mục đích hiệu quả dạy học, GV có thể sử dụng rất nhiều
PPDH như: PP thuyết trình, PP đàm thoại, PP sử dụng tình huống, PP thảo
luận nhóm, PP nêu vấn đề….
* Khái niệm về thảo luận và phương pháp thảo luận nhóm
Thảo luận là “trao đổi phân tích bằng lý lẽ để làm sáng tỏ một số vấn đề”
[17; tr.17].
Thảo luận nhóm là “PPDH trong đó giáo viên tổ chức cho học sinh
hình thành các nhóm học tập nhỏ cùng nhau nghiên cứu, trao đổi ý tưởng và
giải quyết vấn đề do giáo viên đặt ra. Từ đó giúp học sinh tiếp thu một lượng
tri thức nhất định dựa trên cơ sở hoạt động tích cực của từng cá nhân. Từng
thành viên của nhóm khơng chỉ có trách nhiệm quan tâm đến việc học tập của
mình mà cịn quan tâm đến việc học tập của bạn bè trong nhóm”[37; tr.62].
Tác giả Lê Đức Ngọc quan niệm: “Thảo luận nhóm là một sự trao
đổi ý tưởng, quan điểm, nhận thức giữa các học viên, để làm rõ và làm giàu
sự hiểu biết các nội dung phù hợp với hoạt động đào tạo” [28; tr.18]. Theo
cách tiếp cận này, thảo luận nhóm là cách thức để người học trao đổi với
nhau những nội dung cần giải quyết liên quan đến nhiệm vụ học tập mà họ
phải đảm nhiệm.
14


Theo tác giả Nguyễn Thị Hường thực chất của phương pháp thảo luận
nhóm là: “PPDH trong đó nhóm lớn (lớp học) được chia thành các nhóm nhỏ để
các thành viên trong lớp đều được làm việc, được bàn bạc, trao đổi về một chủ
đề cụ thể vừa đưa ra ý kiến chung của nhóm mình về vấn đề đó” [23; tr.95].
Như vậy, thảo luận nhóm là một PPDH hiện đại, lấy người học làm

trung tâm. Với phương pháp này, người học được làm việc cùng nhau theo
các nhóm nhỏ và mỗi một thành viên trong nhóm đều có cơ hội tham gia vào
giải quyết các nhiệm vụ học tập trong một khoảng thời gian nhất định dưới sự
hướng dẫn của giáo viên.
Từ những cách tiếp cận trên đây, theo chúng tơi: thảo luận nhóm là
PPDH trong đó GV tổ chức và điều khiển HS chia thành nhóm nhỏ để tất
cả mọi người đều được tham gia bàn bạc, trao đổi, cùng nhau giải quyết
vấn đề GV đặt ra.
Đối với PP thảo luận nhóm, mỗi thành viên trong nhóm đều phải có
trách nhiệm hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong quá trình thảo luận giải quyết vấn
đề. Đây cũng là điểm khác biệt so với cách dạy học truyền thống. Nếu dạy
học truyền thống HS thụ động, ít được chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm cho
nhau thì PP thảo luận nhóm lại tao ra sự hợp tác cùng phát triển giữa các HS
với nhau. Chính bởi vậy, để khắc phục hạn chế của PPDH truyền thống, giáo
viên cần sử dụng kết với các PPDH tích cực trong đó có PP thảo luận nhóm.
1.2.1.2. Bản chất của phương pháp thảo luận nhóm
Thảo luận nhóm địi hỏi phải có sự tiếp xúc trực tiếp giữa các bên tham
gia quá trình thảo luận. Quá trình trao đổi ý kiến giữa các thành viên trong
nhóm được diễn ra trực tiếp mặt đối mặt. Do vậy, các thành viên sẽ phải chú ý
đến lời nói, cử chỉ, hành vi giao tiếp, qua đó tăng cường hứng thú học tập của
bản thân, hình thành các kỹ năng lắng nghe, thấu hiểu, kỹ năng làm chủ bản
thân, kỹ năng trình bày ý kiến, quan điểm của bản thân và kỹ năng giải quyết
các xung đột.
15