Nghiên cứu phát triển sản phẩm du lich văn hóa quảng bình

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
~~~~~~~~~~~~

VÕ THỊ BÍCH PHƢƠNG

NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM

DU LỊCH VĂN HỐ QUẢNG BÌNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
~~~~~~~~~~~~

VÕ THỊ BÍCH PHƢƠNG

NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM

DU LỊCH VĂN HỐ QUẢNG BÌNH
CHUN NGÀNH: DU LỊCH

(CHƢƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO THÍ ĐIỂM)

LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHẠM TRƢƠNG HOÀNG

HÀ NỘI - 2015


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU.......................................................................................................................... 5
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................................... 5
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................................................... 7
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................... Error! Bookmark not defined.
4. Phương pháp nghiên cứu....................................................... Error! Bookmark not defined.
5. Kết cấu luận văn ...................................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ DU LỊCH VĂN HÓA VÀ SẢN
PHẨM DU LỊCH VĂN HÓA............................................... Error! Bookmark not defined.
1.1. Các khái niệm cơ bản ................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Du lịch văn hóa ........................................ Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Sản phẩm du lịch và sản phẩm du lịch văn hóa ..... Error! Bookmark not
defined.
1.2. Các điều kiện phát triển sản phẩm du lịch văn hóa Error! Bookmark not
defined.
1.2.1. Điều kiện cung .......................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Điều kiện cầu ............................................ Error! Bookmark not defined.
1.3. Các loại hình sản phẩm du lịch văn hóa ..... Error! Bookmark not defined.
1.4. Nội dung và các nguyên tắc khi phát triển sản phẩm du lịch văn hóa ........ Error!
Bookmark not defined.
1.4.1. Nội dung phát triển sản phẩm du lịch văn hóa ...... Error! Bookmark not
defined.
1.4.2. Các yêu cầu và nguyên tắc khi phát triển sản phẩm du lịch văn hóa ..... Error!
Bookmark not defined.
Tiểu kết chƣơng 1 ...................................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH VĂN

HÓA TỈNH QUẢNG BÌNH ................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1. Hiện trạng phát triển du lịch tỉnh Quảng Bình ....... Error! Bookmark not
defined.

1


2.2. Tiềm năng và điều kiện phát triển sản phẩm du lịch văn hóa Quảng Bình . Error!
Bookmark not defined.
2.2.1. Điều kiện cung .......................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Điều kiện cầu ............................................ Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Đánh giá chung về tiềm năng và điều kiện phát triển sản phẩm du lịch
văn hóa tỉnh Quảng Bình.................................... Error! Bookmark not defined.
2.3. Thực trạng sản phẩm du lịch văn hóa tỉnh Quảng Bình ................. Error!
Bookmark not defined.
2.3.1. Loại hình sản phẩm du lịch văn hóa ....... Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Đánh giá hiện trạng sản phẩm du lịch văn hóa Quảng Bình ........... Error!
Bookmark not defined.
Tiểu kết chƣơng 2 ...................................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH
VĂN HĨA TỈNH QUẢNG BÌNH ....................................... Error! Bookmark not defined.
3. 1. Cơ sở đề xuất giải pháp ............................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Định hướng phát triển theo ngành, lĩnh vực .......... Error! Bookmark not
defined.
3.1.2. Định hướng phát triển theo không gian lãnh thổ ... Error! Bookmark not
defined.
3.1.3. Định hướng đầu tư phát triển du lịch ....... Error! Bookmark not defined.
3.1.4. Định hướng phát triển sản phẩm du lịch văn hóa .. Error! Bookmark not
defined.
3.2. Những giải pháp phát triển sản phẩm du lịch văn hóa Quảng Bình ... Error!

Bookmark not defined.
3.2.1. Hoàn thiện và cải tiến các sản phẩm du lịch văn hóa hiện có ......... Error!
Bookmark not defined.
3.2.2. Phát triển và mở rộng địa bàn các sản phẩm du lịch văn hóa mới . Error!
Bookmark not defined.
3.2.3. Các giải pháp khác ................................... Error! Bookmark not defined.
3.3. Một số kiến nghị ............................................ Error! Bookmark not defined.

2


3.3.1. Kiến nghị với tỉnh Quảng Bình và Sở Văn hóa, Thể thao, và Du lịch
Quảng Bình ......................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Kiến nghị với chính quyền địa phương .... Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Kiến nghị với các công ty du lịch ............. Error! Bookmark not defined.
3.3.4. Kiến nghị với các cơ sở đào tạo du lịch ... Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chƣơng 3 ....................................................................... Error! Bookmark not defined.
Kết luận ....................................................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................................... 9
PHỤ LỤC ..................................................................................... Error! Bookmark not defined.

3


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BQL

Ban quản lý

CHDCND

Cộng hòa Dân chủ Nhân dân

CHXHCN

Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa

CSHT

Cơ sở hạ tầng

ICOMOS

(International council on Monuments and Sites)
Hội đồng quốc tế vầ các di tích và di chỉ

KDL

Khách du lịch

SPDL

Sản phẩm du lịch

UBND

Ủy ban nhân dân

UNESCO

(United Nations Educational, Scientific and Cultural
Organization)
Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc

UNWTO

(World Tourism Organization)
Tổ chức Du lịch thế giới

VH-TT-DL

Văn hóa Thể thao và Du lịch

VQG

Vườn quốc gia

4


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1: So sánh sự khác nhau giữa sản phẩm văn hóa và sản phẩm du lịch. .. Error!
Bookmark not defined.
Bảng2.1: Khách du lịch đến Quảng Bình giai đoạn 2009-2013 ............. Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.2: Doanh thu du lịch tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2009-2013 ..... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.3: Số lượng các cơ sở lưu trú trên địa bàn tỉnh Quảng Bình ...... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.4: Hiện trạng cơ sở kinh doanh ăn uống phục vụ khách du lịch tỉnh

Quảng Bình năm 2009-2013 ........................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.5: Lao động du lịch của tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2009-2020 Error!
Bookmark not defined.
DANH MỤC BIỂU ĐỒ VÀ MƠ HÌNH
Sơ đồ 1.1: Những yếu tố văn hóa – xã hội tạo sự hấp dẫn của một vùng du lịch
........................................................... Error! Bookmark not defined.
Sơ đồ 1.2: Quy trình xây dựng sản phẩm văn hóa thành sản phẩm du lịch .. Error!
Bookmark not defined.
Sơ đồ 1.3: Các bước xây dựng sản phẩm du lịch văn hóa.. Error! Bookmark
not defined.

5


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sự phát triển nhanh của du lịch toàn cầu và những xu hướng du lịch mới
xuất hiện trong thời gian gần đây đã và đang thúc đẩy cạnh tranh mạnh mẽ
giữa các quốc gia trên thế giới trong việc thu hút khách du lịch. Để nâng cao
vị thế cạnh tranh điểm đến trên thị trường du lịch quốc tế, yếu tố sản phẩm du
lịch chiếm vị trí đặc biệt quan trọng. Sản phẩm du lịch chính là sự trải nghiệm
của khách du lịch về điểm đến du lịch. Vì vậy, điểm đến nào mang lại sự trải
nghiệm càng đa dạng, càng thú vị cho khách du lịch sẽ quyết định sự thành
công trong cạnh tranh thu hút khách du lịch.
Xuấ t phát từ nhu cầ u đa da ̣ng của du khách khi tham gia các chuyế n du
lịch, tính đa dạng của sản phẩm du lịch được xem là một trong những yếu tố
mang tin
̣ để du khách lựa cho ̣n đi du lich
̣ ở điạ điể m nào đó
́ h quyế t đinh

,

đồ ng thời cũng là yế u tố cầ n thiế t để thúc đẩ y sự phát triể n ngành du lich
̣ ở
mỗi điạ phương hay mỗi quố c gia. Ngồi ra, tính liên kết và đồng bộ trong
q trình phát triển sản phẩm du lịch hay nói cách khác là việc phát triển sản
phẩ m du lich
̣ thành ma ̣ng lưới , hê ̣ thố ng thay vì chỉ co cu ̣m ở khu vực trung
tâm cũng là điề u k iê ̣n không thể thiế u trong chiế n lươ ̣c phát triể n du lich
̣ của
điạ phương hay quố c gia . Điề u này vừa giúp du khách có điề u kiê ̣n thỏa mañ
tố i đa nhu cầ u tham quan , khám phá những điều mới lạ vừa tạo điều kiện cho
cư dân điạ phươn g tham gia tích cực vào hoa ̣t đơ ̣ng du lich
̣ , góp phần mang
lại lợi ích về kinh tế –xã hội cho cư dân bản địa.
Dải đất Quảng Bình như một bức tranh hồnh tráng, có rừng, có biển với
nhiều cảnh quan thiên nhiên đẹp, cũng như nhiều di tích lịch sử- văn hóa nổi
tiếng. Theo thống kê, đến năm 2012 Quảng Bình có khoảng hơn 150 di tích
lịch sử được xếp hạng. Ngồi ra, Quảng Bình có bờ biển dài 116,04 km với

6


rất nhiều bãi tắm đẹp như Nhật Lệ, Đá Nhảy, Bảo Ninh… đặc biệt Vườn quốc
gia Phong Nha - Kẻ Bàng được công nhận là Di sản Thiên nhiên thế giới,
được đánh giá là một trong 238 sinh thái quan trọng trên tồn cầu, với các dãy
núi đá vơi phát triển hầu như liên tục và thành phần tương đối đồng nhất,
được đánh giá là vùng Karst rộng nhất với diện tích trên 200.000 ha, là một
mẫu điển hình của quá trình địa chất về thể loại Karst và hình thành hang

động đang diễn biến tồn cầu khơng chỉ ở lĩnh vực đa dạng sinh học mà còn
là một khu vực thắng cảnh hang động bậc nhất thế giới. Với tiềm năng du lịch
đa dạng, phong phú du lich
̣ Quảng Bình trong những năm gầ n đây đã có
nhiề u bước tiế n đáng kể . “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch vùng Bắc
Trung Bộ đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030” đã khẳng định Thành phố
Đồng Hới và khu vực Phong Nha-Kẻ Bàng thuộc tỉnh Quảng Bình là một
trong những trọng điểm phát triển du lịch quan trọng của vùng Bắc Trung Bộ.
Chính những tài nguyên du lịch nổi trội, là yếu tố có thể giúp Quảng Bình thu
hút được một lượng lớn khách du lịch trong tương lai gần.
Tuy nhiên, trên thực tế các sản phẩm du lịch ở Quảng Bình hiện nay vẫn
cịn khá đơn điệu, sản phẩm du lịch chủ đạo vẫn chỉ có sản phẩm du lịch
hang độngvà sản phẩm du lịch biển. Việc phát triển sản phẩm du lịch biển và
du lịch hang động cũng đang tồn tại những nhược điểm của riêng của nó
ngồi các dịch vụ chính như tham quan, khám phá các dịch vụ khác hầu như
chưa được triển khai, hoặc có dịch vụ bổ sung thì cũng còn rất manh mún,
nhỏ lẻ. Mặt khác, các tài nguyên du lịch tự nhiên này chỉ phân bố co cụm ở
một số khu vực nhất định, nên sức lan tỏa của các loại hình du lịch này cịn
yếu, khả năng thu hút người dân tham gia vào các khu vực du lịch biển và
hang động bị hạn chế, lợi ích xã hội mang lại cho người dân địa phương chưa
nhiều. Chính vì thế dù có nhiều tiềm năng nhưng sản phẩm du lịch Quảng
Bình vẫn đang khá “mờ nhạt” . Trước thực trạng đó, phát triển sản phẩm du

7


lịch văn hóa là giải pháp gia tăng giá trị tổng thể cho các sản phẩm du lịch
Quảng Bình. Khi kết hợp với sản phẩm du lịch biển và hang động, sản phẩm
du lịch văn hóa sẽ nâng cao tính hấp dẫn, đa dạng cho du lịch Quảng Bình,
góp phần tạo nên một “bữa tiệc du lịch” phong phú, với nhiều lựa chọn cho

du khách.
Khách du lịch đến tham quan Quảng Bình ngồi mục đích thụ hưởng các
dịch vụ từ du lịch biển và hang động thì nhu cầu tìm hiểu , khám phá văn hóa
của địa phương cũng rất lớn nên việc phát triển sản phẩm du lịch văn hóa cịn
đáp ứng nhu cầu tìm hiểu về văn hóa của khách du lịch khi đến Quảng Bình.
Những năm gần đây đã có nhiều dự án đầu tư du lịch đã được tiến hành và
đưa vào hoạt động như dự án phát triển bền vững tiểu vùng sông Mê Kông
mở rộng, dự án GIZ với các hoạt động tập trung vào khai thác và bảo vệ
Vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng cũng như định hướng phát triển kinh tế
cho một số bản làng thuộc vùng lõi và vùng đệm của Vườn Quốc Gia Phong
Nha-Kẻ Bàng thơng qua các mơ hình phát triển du lịch cộng đồng, du lịch văn
hóa…Tuy nhiên các dự án này vẫn đang còn dang dở và chưa đem lại một
hướng đi thích hợp cho việc phát triển du lịch Quảng Bình
Căn cứ vào thực trạng đó tác giả đã lựa chọn đề tài “Nghiên cứu phát triển
sản phẩm du lịch văn hóa Quảng Bình” làm luận văn thạc sĩ với mong muốn
đưa ra được những giải pháp phát triển sản phẩm du lịch văn hóa, xây dựng
các sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng của Quảng Bình nhằm thúc đẩy du
lịch vùng đất này phát triển tương xứng với tiềm năng vốn có
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Cho đến nay đã có rất nhiều tác giả, cơng trình nghiên cứu giới thiệu về
văn hóa và danh thắng Quảng Bình với rất nhiều góc nhìn và mục đích khác

8


nhau. Về phương diện lý luận liên quan trực tiếp đến văn hóa truyền thống
Quảng Bình có các nhà nghiên cứu tiêu biểu như:
Tác giả Dương Văn An với“Ô Châu cận lục” ghi lại những tên làng, tên
núi, tên sông, những sản vật, những thành thị, chợ búa, danh lam thắng tích,
những ngành nghề và tập quán sinh sống của cư dân Châu Ơ xưa (nay là các

tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế ) cho ta một cái nhìn khái qt
về văn hóa Quảng Bình trong lịch sử.
Sau khi tỉnh Bình Trị Thiên được chia tách thành 3 tỉnh Quảng Bình,
Quảng Trị, Thừa Thiên Huế thì các nghiên cứu tập trung vào khai thác những
nét độc đáo trong văn hóa , thắng cảnh của Quảng Bình như cuốn “Quảng
Bình, nước non và lịch sử”(1997) Và “Địa chí văn hóa miền biển Quảng
Bình”(2001)của tác giả Nguyễn Tú. Ngồi ra cịn có các tác giả Lương Duy
Tâm với “ Địa Lý- Lịch sử Quảng Bình”(1998) hay Hồng Tất Thắng có cơng
trình nghiên cứu “ Biên soạn địa danh lịch sử - văn hóa Quảng Bình phục vụ
du lịch”(2004).
Trần Hồng với cuốn sách "Quảng Bình thắng cảnh và văn hố" do nhà
xuất bản Lao động phát hành năm 2007 . Đặc điểm của những nghiên cứu
này là đưa đến cho người đọc cái nhìn hệ thống về vùng đất, con người
Quảng Bình. Tuy nhiên, các nghiên cứu này mới chỉ dừng lại ở mức giới
thiệu sơ lược văn hóa Quảng Bình với việc liệt kê các thắng cảnh, di tích văn
hóa - lịch sử ở Quảng Bình như Đèo Ngang, Quảng Bình Quan, Lũy Thầy,
đền thờ Liễu Hạnh cơng chúa, bãi biển Đá Nhảy…việc miêu tả các cảnh quan
ở Quảng Bình trong các cơng trình này chỉ ở dưới góc nhìn tiềm năng, các
giá trị văn hóa đặc sắc ở Quảng Bình nhưng chưa đưa ra cách thức, đề xuất
để biến các các tiềm năng này thành sản phẩm du lịch phục vụ du khách để
mang lại gía trị kinh tế và góp phần bảo tồn tài nguyên. Như vậy, chưa có một

9


TÀI LIỆU THAM KHẢO
 Tài liệu tham khảo tiếng Việt
1. Dương Văn An (1961), Ô Châu cận lục, ( Bùi Lương dịch) Nxb Thuận
Hóa
2. Trần Thúy Anh (Chủ biên) (2011), Giáo trình Du lịch văn hóa (Những

vấn đề lý luận và nghiệp vụ), Nxb Giáo dục Việt Nam.
3. Trần Thúy Anh (Chủ biên) (2004) Ứng xử văn hóa trong du lịch, Nxb
Đại học Quốc gia Hà Nội, Tái bản năm 2010.
4. Trương Quốc Bình (2005), Vai trị các di sản văn hóa với phát triển du
lich Việt Nam, Tạp chí du lịch Việt Nam, số 3/2005
5. Vũ Thế Bình ( 2008), Một số vấn đề về du lịch văn hóa ở Việt Nam
(trong một con đường tiếp cận di sản văn hóa), Cục di sản Văn hóa.
6. Đồn Mạnh Cường (2010), Mối quan hệ du lịch và văn hóa, Tạp chí du
lịch Việt Nam 1/2010.
7. Nguyễn Văn Đính, Trần Thị Minh Hịa (2004), Giáo trình Kinh tế du
lịch, Nxb Kinh tế quốc dân, Hà Nội.
8. Nguyễn Văn Đính, Nguyễn Văn Mạnh (1996), Tâm lý và nghệ thuật
giao tiếp ứng xử trong kinh doanh du lịch, Nxb Thống kê.
9. Nguyễn Thu Hạnh (2005) Nghiên cứu xây dựng sản phẩm du lịch biển
đảo và du lịch Bắc Bộ, Viện nghiên cứu du lịch.
10.Hồ Hoàng Hoa (1998), Lễ hội nét đẹp trong văn hóa cộng đồng, Nxb
Khoa học Xã hội
11.Trần Hồng (2007), Quảng Bình thắng cảnh và văn hố, Nxb Lao động
12.Trần Thị Minh Hòa, Trần Thúy Anh (2011), Khai thác di sản văn hóa
phục vụ phát triển du lịch, Tạp chí du lịch Việt Nam, số 12/2011
13.Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam, Luật Du lịch (2005).

10


14.Dương Văn Sáu (2010), Phát triển sản phẩm văn hóa du lịch ở Việt
Nam, Tạp chí Du lịch Việt Nam số 3/ 2010
15.Sở Văn hóa Thể thao Du lịch Quảng Bình (2012), Báo cáo kết quả
cơng tác năm 2012 và phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2013
16.Trần Hữư Sơn (2008), xây dựng mơ hình làng du lịch văn hóa, Đề tài

nghiên cứu khoa học năm 2008, Sở VH-TT-DL Lào Cai
17.Hà Văn Tấn (1980), Từ Bàu Tró đến Sa Huỳnh, Nxb Hà Nội, Hà Nội
18.Hoàng Tất Thắng (2004), Biên soạn địa danh văn hóa-lịch sử Quảng
Bình phục vụ du lịch, Đề tài nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ tỉnh
Quảng Bình, Trường Đại học Khoa học Huế
19.Thư viện tỉnh Quảng Bình (1998), Quảng Bình qua các thời kỳ lịch sử,
Xí nghiệp in Quảng Bình
20.Trần Đức Thanh (2008), Xây dựng sản phẩm du lịch vì người nghèo,
Tạp chí du lịch, số 4/2008
21.Trần Ngọc Thêm (1999), Tìm về bản sắc văn hóa Viêt Nam, Nxb Thành
phố Hồ Chí Minh.
22.Ngơ Đức Thịnh (2007), Về tín ngưỡng lễ hội cổ truyền, NXB Văn hóa
Thơng tin
23.Nguyễn Thị Thu Thủy (2012), Nghiên cứu phát triển sản phẩm du lịch
văn hóa tỉnh Nam Định, Luận văn Thạc sỹ du lịch, Hà Nội
24.Nguyễn Tú (1997), Quảng Bình,nước non và lịch sử, Xí nghiệp in
Quảnng Bình
25.Nguyễn Tú (2001), Địa chí văn hóa miền biển Quảng Bình, Nxb Văn
hóa Thơng tin, Hà Nội
26.Nguyễn Minh Tuệ (Chủ biên) (1997), Địa lý du lịch, Nxb Thành phố
Hồ Chí Minh

11


27.Nguyễn Quang Vinh (2007), Quy trình xây dựng sản phẩm văn hóa
thành sản phẩm du lịch, Hội thảo khoa học “ Nghiên cứu và đào tạo du lịch ở
ViệtNam trong quá trình hội nhập quốc tế”
28.Viện nghiên cứu phát triển du lịch (2001), Quy hoạch tổng thể phát
triển du lịch vùng Bắc Trung Bộ đến năm 2010 và định hướng đến 2020, Hà

Nội
29.Trần Quốc Vượng (Chủ biên), (2005), Cơ sở văn hóa Việt Nam, NXB
Giáo dục Hà Nội.
30.Bùi Thị Hải Yến, Phạm Hồng Long (2007), Tài nguyên du lịch, NXB
Giáo dục
 Tài liệu tham khảo tiếng Anh
31.Jordi Datzira- Masip (2006), Culture Heritage Tourism- opportunities
for Product Development, Spain Tourism Review
32. Pamela.S.Y & Bob McKercher (2004.) Managing heritage resources
as tourism products, Asia Pacific Journal of Tourism Research

12